JHmtir* gtiitzctfiQLtuxm gsr
Britsche en Ned. troepen op Java geland
Onder géén beding met Dr Soekarno in Zee
LDist <11
Ie serie: 1 April 1930— 15 October 1941
MAANDAG 1 OCTOBER 1945
Se serie: le Jaargang vanaf 7 Mei 1945, No. 12f
vV Postrekening 5 8 9 3 6
Christelijk-!^ationaal Dagblad "or Leiden en Omstreken H5taotofëticb B öljeWeDfS
jgggSgU N myn bert in kjgenspod*
Abonnementsprijzei
f 0.26 per week
f 1.10 per maand
f 3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H DIE MEP
Eedactie:
B VAN DER ROS
Werkelijke bevrijding than*
aanoebrokpn
De werkelijke bevrijding van de bevol
king van Ned. Oost-Indië is thans begonnen.
Na jaren onderdrukking door de Japanners
en spannend uitzien naar de eerste ge
allieerde bezettingstroepen, is er thans ver
ademing gekomen zoowel bij de Europeanen
als bij de goed-willende Indonesiërs. Zater
dagmorgen zijn nJ. de eerste Britsche en
Britsch-Indische troepen, onder bevel van
Sir Philip Christison. bij Batavia aan land
gegaan. Het eenige doel van de aankomst
der Britsche troepen op Java is, het bevrij
den van krijgsgevangenen en van geinter-
neerden en het ontwapenen van de Japan
ners. De landinffsstriid'krachten maken
deel uit van de 23ste Indische divisie, die
Batavia en Soerabaja zal bezetten. Deze troe
pen worden gevolgd door de 26ste Indische
divisie, die Medan en Padang zal bezetten.
In deze vier centra zal een militair bestuur
worden ingericht door de Ned. burgerlijke
missie (Nica). Tevens heeft een détachement
van meer dan 100 Ned. matrozen van den
kruizer ..Tromp" aan de landing deelge
nomen, welk détachement alleen de wacht
diensten zal verrichten in het eenige krijgs-
ge^--ngenenkamp in Batavia, waarnaar de
matrozen zich per rijwiel begaven.
Volgens een verklaring van generaal Chris
tison zullen verder alle Ned. troepen worden
tegengehouden tot de Britten zich goed en
wel gevestigd hebben. De gewapende Brit
sche troepen hebben Zondag die Japansche
banken en financieele instellingen omsingeld,
v/elke in hoofdzaak betrokken zijn geweest
bij de financiering der Jap. oorlogsproduct-e.
terwijl deze troepen, in het belang der
fhenschelijkheid, niet verder het binnenland
zullen ingaan. De Jappen zullen voorloopig
nog worden gebruikt bij de handhaving van
wet en orde. Over de toestanden in Indië
heeft generaal Christison nog gemeld, dat
het overgroote deel van het volk niet nood
zakelijkerwijs achter de tegenwoordige natio
nalistische leiders staat, doch leiders wenscht,
die niet de schandvlek van coöoeratie mét
de Jappen dragen.
Op Java bevinden zich nog 34.000, op Suma-.
tra 38.000 en op de overige eilanden van den
Ned. Ind. Archipel 50.000 Jap. soldaten. Er
was ruim voldoende voedsel op Java, het
welk echter door transportmoeilijkheden niet
kon worden gedistribueerd
SOEKARNO's COLLABORATIE.
Thans zijn er ook nog enkele feiten uit de
collaboratie van Soekarno bekend geworden.
Reeds in 1944 heeft hij verklaard zij aan zij
cmet Japan te zullen vechten onder de vlag
van de onafhankelijkheid, of den dood,
terwijl zijn radiotoespraken steeds blijk gaven
van een onwankelbaar vertrouwen in de
Japansche overwinning en een streven om
met Japan te blijven samenwerken tegen een
Nederlandsche overheersching. Bij zes ge
legenheden heeft Soekarno beloofd den
vijand te verslaan de Amerikanen, de
Britten en de Nederlanders. In een interview
heeft Soekarno nog verklaard, dat zijn actie
geen anti-blankenbeweging is, maar een
vechten tegen de voortzetting van de Ned.
koloniale politiek van uitbuiting van
Indonesië. Teveins heeft deze partij ten
nauwste samengewerkt met communistische
organisaties in Europa.
KRIJGSGEVANGENEN IN INDIË.
Van een totaal van 40.000 geallieerde
krijgsgevangenen werden 16 Aug. jJ. 15.000
Ned. krijgsgevangenen theoretisch in vrij
heid gesteld, ook al zal het meerendeel
hiervan voorloopig in de kampen blijven.
Omstreeks 3000 Nederlanders zullen niet
terugkeeren van den spoorweg des doods,"
welke een totaal van 20.000 Europeesche en
zeker het dubbele aan Aziatische weik-
kraoh+en eisbhte. De gezondheidstoestand
der Nederlanders is over het algemeen
beter dan die der geallieerde krijgsgevan
genen, alhoewel velen lijden aan dysen
terie, malaria en beri-beri. De voeding was
in handen van Siameesche instanties, ter
wijl de behandeling door de Jappen wreed
en onteerend was. Onder de krijgsgevange
nen bevindt zich ook Wim Kan, die een
drietal speciale shows heeft geschreven,
welke met veel succes in diverse kampen
zijn opgevoerd. De verjaardag van H.M. de
Koningin werd overal uitbundig gevierd.
Nederlandsohe, Britsche en Britsch-Indische
officieren en manschappen door de Jappen
op Hainan geïnterneerd, zijn allen bevrijd.
Vier der 178 Nederlanders waren ziek.
DE JAPANSCHE „LUXE-KAMPEN."
Naar Robert Kiek uit Buitenzorg mede
deelt, verzamelen de Japanners, ondanks
den slechten voedseltoestand, nog gewel
dige voorraden levensmiddelen in de luxe
kampen" op Java, waarin zij hun officie
ren en soldaten ten minste zes maanden
dachten te doen verblijven na de komst van
de geallieerde bezettingstroepen. Talrijke
Indonesiërs zijn aan het werk om de „ge-
noegelijke barakken" voor de Japanners in
te richten. In ,een kamp op de vroegere
theeondernaming..Pondok Gedeh," 12 km
buiten Buitenzorg, zijn enorme hoeveel
heden levensmiddelen samengebracht, b.v.
16.000 kg suiker, 100 ton rijst, 2000 groote
blikken melk. gedroogde groenten en groen
tezaad. In een ander kamp zijn groote voor
raden Engelsche kleeren, die de Japanners
direct na de bezetting van Java hadden ge
stolen. In het beroemde vacantieoord ,,Lido"
bij Buitenzorg willen de Japanners 259 offi
cieren en manschappen onderbrengen. Toen
hun gevraagd werd of zij beseften, dat deze
kampen onmiddellijk ontruimd moesten
worden voor hen, die een goede verzor
ging noodig hebben op Java toonden zü
zich volmaakt onverschillig.
TOEKOMST VAN INDIË.
De speciale adviseur aan den staf van
admiraal Patterson, Raden Hadji Abdoel
Kadir. heeft verklaard, dat Soekarno's Indo
nesisch nationalisme geen vat zal hebben
op ontwikkelde, noch op onontwikkelde In
donesiërs. De belangrijkste centra der Ja-
vaansche cultuur zullen Soekarno nimmer
als leider aanvaarden, alhoewel er wel in
verschillende gedeelten van Indië een
groeiend verlangen bestaat naar zelfbestuur.
Wellicht bestaat de mogelijkheid, volgens
den adviseur, harmonieuse vereenigde sta
ten van Indonesië te scheppen binnen het
Koninkrijk der Nederlanden. In een meer
ontwikkeld Indonesië dienen dan ook vrije
verkiezingen in de eerste plaats te worden
bevorderd, terwijl Java tot een laboratorium
van tallooze beschavingen kan worden ge-
Geen nieuwe blokkeeringen
meer te duchten
Men kan straks weer veilig gaan sparen.
„Het sparen is een nationale deugd, die
wij allen weer met ernst moeten gaan be
oefenen", aldus heeft minister Lieftinck in
zijn jongste radiotoespraak verklaard. In ver
band hiermede wijst het ministerie van
Financiën er zeer nadrukkelijk op, dat con
tanten, in nieuw geld, welke men van nu af
aan naar een bank of spaarbank brengt, en
in het algemeen alle contante gelden, die na
26 September op een of andere rekening
worden gestort, volkomen buiten de blok-
keeringsmaatregelen vallen. Over hetgeen
men voortaan b.v. uit loon of slaris over
spaart en aan het bankwezen toevertrouwt,
zal men dus steeds de vrije beschikking
hebben.
maakt. Het godsdienstige leven in Indië
wordt geleidelijk weer hervat. Tot dusver
werden in totaal 32 Protestantsche en Ka
tholieke geestelijken. op verzoek der
geallieerden, onmiddellijk in vrijheid gesteld.
Onder het Jap. regime waren slechts litur
gische diensten, zonder een preek door den
geestelijke, veroorloofd.
DE STAKING IN AUSTRALIË.
De toestand in de Australische havens is
nog ongewijzigd. De Indonesische stakers
weigeren nog steeds de Ned. schepen te la
den, terwijl er in Melbourne een onafhan
kelijkheidscomité van Indonesiërs is opge
richt om Soekarno's republiek te steunen,
welk comité o.m. een telegram heeft gezon
den aan Koningin Wilhelmina. De president
der Australische vak vereen iging. James
Healy, heeft verklaard, dat het conflict kan
worden opgelost, als de Ned. autoriteiten
instemmen met den eisch der vakvereeni-
ging, dat het verleenen van een onafhan
kelijk bestuur aan de Indonesiërs in over
eenstemming zal zijn met het Atlantische
handvest. Op de conferentie van de vak-
veree.iigingsleiders en de Ned. autoriteiten
is dan ook nog géén overeenstemming be
reikt. Bij de demonstratie in Sydney zijn
alle meegevoerde banieren door de politie
in beslag genomen, alhoewel niemand werd
gearresteerd.
Positieve verklarng van de
Nederlandsche reoeerng
De regeeringsvoorliohtTLngdienst deelt over
den toestand op Java het volgende mede:
Door het geallieerd opperbevel is besloten,
dat de bezetting van Java^ voorshands be
perkt zal blijven tot de steden Batavia en
Soerabaja. Hierdoor blijft de vraag open, wie
het gezag uitoefent in het overige deel van
het eiland. (Aan de Japanners, die immers
ontwapend en als krijgsgevangenen afge
voerd zullen worden, kan dit uiteraard niet
meer worden overgedragen. De Nederlanders
zijn nog niet in staat dit gezag over te nemen
en het is wel bekend, dat de oorzaak daar
van ligt in het feit. dat het Rijk in Europa
zoo laat is bevrijd en dat het tempo van de
vorming en verscheping van nieuwe strijd
krachten doortoopend is vertraagd door de
eischen van oorlogvoering en demobilisatie
der groote bond genoot en).
De moeilijkheid, waarin men aldus is ge
raakt, nu we het gezag nog niet kunnen
overnemen, verklaart vermoedelijk de
neiging, die volgens persberichten bij som
mige Britsche instanties zou bestaan, om
het z.g.n. Soekarno-bewind als de de-facto-
regeering te erkennen en ons over te halen
daarmede besprekingen te voeren.
De Nederlandsche Regeering kan hier
niet op ingaan. Soekarno heeft er zich toe
geleend werktuig en marionet der Japan
ners te zijn, waarvoor hij met een hooge
Japansche keizerlijke onderscheiding is be
loond. Deze fascistisch georiënteerde man
heeft stelselmatig haat gepredikt tegen de
geallieerden (een van zijn slogans was:
„America maoe di strika, inggris maoe di
lïnggis" heitgeen beteekent: „Wij zullen
Amerika wegvagen en het Engelsche rijk
met een breekijzer openbreken" of in het
Engelsch vertaald: „America we shall iron
out, England we shall break open with a
crowbar)'. Met deze figuur die zekere de
magogische gaven moge hebben, doch die
bewezen heeft een ontstellend opportunist
te zijn in de keuze zijner middelen, kunnen
zich vertegenwoordigers van het wettig ge
zag niet om de conferentietafel zetten.
Al hetgeen de laatste dagen in verband
met de ontwikkeling der gebeurtenissen in
Nederlandsch-Indië gezegd en gedaan is, zal
de Nederlandsche Regeering niet afbrengen
van het weloverwogen beleid, zooals dit ojn.
is uitgestippeld in de welbekende rede van
H.M. de Koningin van 7 December 1942,
waarin volledig deelgenootschap van Neder-
landsch-Indië in het Koninkrijk en zelfstan
digheid in inwendige aangelegenheden in
uitzicht zijn gesteld. Dit was de lijn en dit
blijft de lijn. De Regeering heeft hieraan
thans niets toe te voegen.
Krijgt Frankrijk straks een
nieuwe crondwet?
Referendum zal over 3 weken gehouden
worden
Gisteren hebben de Franschen herstem
ming gehouden voor de departementale ver
kiezingen. De uitslag voor 1185 zetels is als
volgt: soc. 382, comm. 200, radicalen 232 en
onaf. socialisten 44. Samen 858 de Gaulle-
voorstanders.
Over drie weken zal het Fransche volk bij
referendum hebben te antwoorden op twee
vragen, waarbij beslist wordt of Frankrijk
een nieuwe grondwet krijgt dan wel de oude
van 1875 behoudt. Naar gelang het referen
dum uitvalt, zal het vertegenwoordigend
lichaam een wetgevende vergadering of een
kamer van afgevaardigden worden.
HERVATTING AFLEVERING
SCHATKISTPAPÏER.
Het ministerie van Financiën deelt mede,
dat de agent van het ministerie van Finan
ciën heden het afgeven van schatkistpapier
heeft hervat.
DAT wij er prijs op stellen politieke mop
pen te ontvangen uit den bezettingstijd, ten
einde die aan de vergetelheid te ontrukken.
DAT de American Express Company haar
kantoren te A'dam e£ R'dam heeft heropend.
DAT Zaterdag 6 Oct. in de Koninginnekerk
te R'dam het 12e Nat. Politieconeert zal
worden gegeven ter gelegenheid van het
25-jarig bestaan van de Politie Mannenzang-
vereeniging „Hermandad".
DAT nu de gaslevering in Apeldoorn is
hervat, ook aan de gemeenten, die van hier
uit haar gas betrekken, begin Oct. gas zal
worden verstrekt.
DAT de 18-jarige V. D. B. J. uit Beek
bergen op het vliegveld Deelen ten gevolge
van eigen onvoorzichtgheid door sterkstroom
werd gedood, en dezer dagen in het bioscoop
theater Alcazar" te Helmond de 17-jarige
J. Netten den 25-jarigen A. Renken met een
tafelmes van het leven heeft beroofd.
DAT in verband met vertraging in de
werkzaamheden de opening van de ijsbaan
in de Apollohal te Amsterdam eerst Woens
dagavond a.s. 8 uur zal kunen geschieden.
DAT op 64-jarigen leeftijd de Hongaarsche
componist Béla Bartók, een der leidende fi
guren in het Hongaarsche muziekleven, in
Amerika is overleden.
DAT het Hoofd van het Centraal Bureau
voor Keuringen op Ned. Hygiënisch gebied,
de arts R. N. M. Eijkel, wegens het bereiken
van den pensioengerechtigden leeftijd, den
dienst heeft verlaten.
DAT ir C. H. J. Maliepaard, Rijksland-
bouwconsulent, op 2 Oct. te 21 uur een
radio-causerie zal houden en dat op 9 Oct.
eveneens te 21 uür ir H. G. A. Leignes Bak
hoven een radio-voordracht zal houden over
de positie van onzen rundveestapel.
DAT het Bestuur van Lever Brothers and
Unilever Ltd. heeft besloten aan de alg. ver
gadering van aandeelhouders op 30 Oct. 1945
te adviseeren over het boekjaar, eindigende 31
Dec. 1944 op het gewone aandeelenkapitaal
een dividend te declareeren van 5 pet.
DAT bij den aanvang van het concert op
29 Oct. der R'damsche Philharmonie in de
Koninginnekerk aldaar, dirigent Piet van
Mever openlijk heeft geprotesteerd tegen de
schorsing van Eduard Flipse en gewaagde
van te ondernomen stappen ten gunste van
den z.i. ten onrechte gestrafte.
DAT thans ook in Delft de door de Ned.
Regeering in Zweden aangekochte t.b.c.-
paviljoens, die elk 18 patiënten kunnen be
vatten, zullen worden opgebouwd.
DAT het gemeentebestuur van Hardinx-
veld aan de Dir. der Ver. van Ned. Gemeen
ten heeft verzocht de in den bezettingstijd
ingevoerde centrale registratie van schippers
te willen opheffen ten einde moeilijkheden
tusschen de gemeenten o.a. in verband met
het actief- en passief kiesrecht, te voor
komen.
DAT het Comité voor Vrij Nederland dezer
dagen te A'dam op plechtige wijze A. A.
Bosschart, mr R. P. s'Jacob en C. v. d.
Vegte heeft herdacht, die als eersten zijn
gevallen voor de Ned. zaak.
DAT tijdens het te Utrecht gehouden con
gres van ex-politieke gevangenen Den Haag
als zetel van het hoofdbestuur werd aan
gewezen.
DAT verschillende lezers er hun afkeuring
over uitspreken wanneer blijkbaar gereed
schappen en textielgoederen voor de getrof
fen gebieden alleen worden geschonken in
dien er een kaartje voor een weldadigheids
avond tegenover staat.
DAT wij diverse verzoeken ontvingen om
alsnog de gelegenheid open te stellen voor
het afhalen van een geldkaart, daar ken
nelijk vele ingezetenen hiertoe tot dusver
niet in de gelegenheid zijn geweest.
DAT de Westlandsche tuinders niet tevre
den zijn over de voor druiven en tomaten
geldende veilingprijzen.
DAT te Amsterdam een anti-annexatie
comité is opgericht met als secretaris mr
W. M. Pronk, Keizersgracht 409.
DAT de Delftsche studenten, die de loya
liteitsverklaring teekenden, thans wél den
moed hebben om in Rotterdam een protest
vergadering te houden en blijkens het ons
toegezonden verslag knap hoog van den
toren te blazen tegen do regeering en hun
collega's die meer ruggegraat toonden.
D.AT het Bur. van den plaatselijken Advies
Raad der Illegaliteit (P.A.R.I.), Kneuterdijk
6 te Den Haag, Woensdag 3 Oct. sluit en men
zich nadien uitsluitend schriftelijk dient te
richten tot den heer J. v. d. Valk, secr. van
den P.A.R.I., Laan Copes van Cattenburch
107, Den Haag.
DAT de afd. Letterkunde der Kon. Ned.
Academie van Wetenschappen te Amsterdam
op Maandag 8 en Dinsdag 9 Oct. in het Trip
penhuis zal vergaderen.
Prinses Ju iana bracht bezoek
aan Wapeningen
H.K.H. Prinses Juliana heeft eind vorige
week een bezoek gebracht aan Wageningen.
Hartelijk toegejuicht door een dichte menig
te, reed zij naar de woning van den voorzit
ter van Volksherstel, waar de schooljeugd
stond opgesteld. Het dochtertje van dezen
functionaris bood de Prinses een fraai bou
quet aan", waarna de burgemeester en het
toestuur van N.V.B. aan H.K.H. werden voor
gesteld. Hierna heeft de Prinses een album
van de capitulatie der Duitscihers in ont
vangst genomen, om zich vervolgens van den
toestand der gemeente op de hoogte te stel
len.
MINISTER LOGEMANN KWAM, SPRAK
EN VERTROK.
Prof. dr J. H. A. Logemann, minister van
Overzeesche Gebieden, is gisteren per vlieg
tuig teruggekeerd van zijn reis naar
Australië. Hij woonde een bijzonderen mi
nisterraad bij van zeer langen duur en is
vanmorgen wederom per vliegtuig naar
Engeland vertrokken, waar hij met de En-
gelsohe regeering nadere besprekingen zal
voeren i.v.m. de jongste ontwikkelingen. De
minister wordt Woensdag hier te lande
terugverwacht.
Water in Wieringermeer is
1 meter gezakt
Naar ons gemeld wordt, was het peil van
de Wieringermeer Zaterdagavond door de
intensieve bemaling reeds een meter gedaald.
We herinneren er aan, dat het dijkgat op
9 Aug. j.l. werd gesloten.
EXTRA-RANTSOENEN VOOR A.S. EN
JONGE MOEDERS.
A.s. moeders wier kind verwacht wordt na
2 Maart, doch voor 31 Maart 1946. zullen voor
de eerste maal extra rantsoenen ontvangen
voor de periode van 30 Sept. t.e.m. 27 Oct.
a.s., terwijl a.s. moeders wier kind verwacht
wordt na 30 Maart, doch voor 28 April 1946
voor de eerste maal extra rantsoenen zullen
ontvangen voor de periode van 28 Oct. t.m.
24 Nov. a.s.
Voorts ontvangen jonge moeders wier kind
geboren is na 31 Maart, doch voor 29 April
1945 voor de laatste maal extra rantsoenen
voor de periode van 30 Sept. tm. 27 Oct. a.s.,
en jonge moeders, wier kind geboren is na
28 April, doch voor 27 Mei 1945 voor de laat
ste maal voor de periode van 28 Oct. t.m. 24
Nov. a.s.
N.S.B.-s'ers oorzaak van de
staking bij de Oraka
Arbeiders wilden weer gaan werken doch
weigerden verklaring te teekenen.
Op de vergadering van het personeel van
de Draad- en Kabelfabriek te Amsterdam,
dat niet werken wilde met 50 N.S.B.-sters,
was besloten vandaag weer aan het werk te
gaan. De zaak was in handen gegeven van
de Rijksbemiddelaars,* de vrouwen zouden
voorloopig niet werken.
Vanmorgen is men echter niet aan het werk
gegaan. Een verklaring werd ter teekendng
voorgelegd, waarin uitdrukkelijk te kennen
wordt gegeven, dat tewerkstelling van geïn
terneerde N.S.B.-sters door de daartoe be
voegde instanties geen aanleiding voor hen
zal zijn het werk weder neer te leggen of
het tempo van hun werk te verminderen.
Deze mededeelingen zijn afkomstig van de
Eenheids vakbeweging. Reserve is dus voor
loopig geboden.
DE VLUCHT OM DE WERELD
Het Amerik. „Skymaster"-vliegtuig is op
zijn vlucht om de wereld Zaterdag om 14.32
uur geland te Santa Maria op de Azoren,
Zondag om 12.10 uur op het vliegveld Payne
te Cairo aangekomen en vandaag om 3 uur
15 pl. tijd te Karatsji gearriveerd.
Met 41 passagiers tegelijk
naar Indië
Luchtreis naar Batavia zal 4 dagen duren.
Naar de directeur van de K.L.M.. de heer
A. Plesman, aan A.N.P.-Aneta mededeelde,
worden op 't oogenblik plannen uitgewerkt,
tot het instellen van een dagelijksche vlieg
verbinding met Ned.-Indië. Gevlogen zal
worden met Douglastoestellen, die aan 41
passagiers plaats bieden. De overtocht zal 4
dagen duren.
Kolenmijnen en Ned. Bank
Regeering zal streven naar nationalisatie.
Minister Drees heeft in een vergadering
van de S.D.A.P. te Nijmegen gezegd, dat
verkorting van arbeidstijd van later datum
is. De geldzuivering bedoelt niet een volle
dig socialisme in te luiden, maar toont de
bereidheid van minister Lieftinck om stap
pen te doen, die als anti-kapitalistisch kun
nen worden beschouwd. De S.D.A.P. zal
haar bemoeiingen voor bestaanszekerheid
door arbeid, voorziening bij invaliditeit,
sociale verzekering ook voor kleine zelf
standigen voortzetten.
Dit kabinet, dat voortreffelijk samen
werkt, zal naar nationalisatie van de kolen
mijnen en naar nationalisatie van de Ne
derlandsche bank streven.
Zwaar tot half bewolkt, aldus
De Bildt.
Aanvankelijk nog matige, later zwakke
wind tusschen N.W. en N.O. Zwaar tot half
bewolkt, overwegend droog weer. zelfde tem
peratuur.
ZON EN MAAN
Morgen Zon op 6.42 en onder 18.16; Maan
op 2.02 en onder 17.31. Op 6 Oct. Nwe Mar.n;
14 Oct. Eerste Kwartier; 21 Oct. Volle Maan;
27 Oct. Laatste Kwartier.
