gritectp QLmt&w sv Gouverneur Van Starkenborqh weer thuis iDist *11 Ie «ene: 1 AprU 1924-15 October 194! MAANDAG 10 SEPTEMBER 1945 Se serie? Ie hacgui* vanaf T Mel 194S, No. 104 V«/ Postrekening 5 8 9 3 6 Christelijk-Nationaal Dagblad voor Leiden en Omstreken „Jtcmlljasüdj Is gt)cbkoc® mijn berl ia te#nsp«tj Axbonnemen tsprijizeo £0.26 per wee-k £1.10 per maand f3.25 per kwartaal Hoofdredacteur: H DIEMEB Redactie: B. VAN DER ROS Enthousiaste ontvangst in Eindhoven en Den Haag Gistermorgen te kwart over elf is, na vier dagen van gespannen afwachten, de gou verneur generaal van Ned. Oost Indië, jhr mr A. W. L. Tjarda van Starkenborgh Stachouwer in gezelschap van luit.-generaal H. ter Poorten, commandant van het Kon. Ned. Indische leger bij den inval van de Japanners in Ned. Oost Indië, per viermo- torigen Liberator, op het vliegveld Welschap bij Eindhoven aangekomen. De 1r>nd voogd „Hoe maakt u het?" informeerde onze Prinses met een stevigen handdruk op het Eindhovensche vliegveld. Koningin begroet door H.K.H. Prinses Juliana en namens de regeering door den minister president prof. ir W. Schermerhorn en den minister van buitenlandsche zaken, mr E. N. van Kleffens. Kort na zijn aankomst is de gouverneur-generaal per vliegtuig naar Schiphol doorgereisd, terwijl lt.-generaal ter Poorten zijn reis naar Den Haag heeft ver volgd. Welschap was feestelijk versierd, een eere- wacht van de genie bracht de eerbewijzen en de Kon. Mil. Kapel deed zich hooren. Onder de vele aanwezigen bevond zich o.a. de Britsche ambassadeur. De Liberator was er het eerst, maar bleef nog even rondcirkelen, totdat het vliegtuig met de Prinses en de beide ministers was gedaald. Toen het Engelsche vliegtuig met den G.G. aan boord den grond raakte, werd de Nederlandsche vlag uit de cockpit gesto ken. De G.G. stapte het eerst uit en liep lachend toe op het andere gezelschap, dat nog aan de begroeting met de autoriteiten bezig was. Na het begroetings-ceremonieel onderhield i'hr Van Starkenborgh zich korten tijd met Ï.K.H., den minister-president en minister van Kleffens en vervolgens met Sir Neville Bland en diens echtgenoote. Hij vertelde in het kort zijn ervaringen in de Japansche Kam pen en over zijn reis. De kapel zette vervol gens het volkslied in. Na de ontvangstplech tigheid dankte de gouverneur-generaal de kranige bemanning van het toestel, dat hem naar het vaderland terugbracht. Hij schudde dezen gebruinden vliegers, meerendeels Indo nesiërs, allen de hand. De Nederlandsche vliegers behooren tot het Nederlandsche Libe- ratorsquadron, dat op Ceylon gestationneerd is. Het toestel werd bestuurd door den offi cier-vlieger eerste klasse A. v. d. Ruyn, navi gator was luit. ter zee H. Polderman. Voorts bestond de bemanning uit zeven leden. De landvoogd was vergezeld van zijn adjudant, luit. ter zee W. E. van Gelderen. De be stuurder deelde aan een A.N.P.-redacteur mee, dat de reis een buitengewoon voor spoedig verloop heeft gehad. Op 4 Sept. was Calcutta verlaten en in 24 uur werd naar Cairo gevlogen. Te Lydda in Palestina ontmoette de G.G. den minister van Overzeesche gebiedsdeelen, die op reis was naar Indië en confereerde 2 uur met hem. Eindhoven had zich mooi gemaakt en dui zenden stonden langs de wegen. Het was een teleui-stelling, dat de G.G. per vliegtuig ver» trok. Interview met den Gouverneur- Generaal Uiterlijk volkomen beheerscht, gebruind en jeugdig ondanks zijn ruim 50 jaren, zoo stapte gistermorgen om kwart over elf de gouverneur-generaal van Ned.-Indië. jhr mr A. W. L. Tjarda van Starkenborgh Stachou wer uit den liberator die hem naar het moe derland had gebracht. Ruim drie jaren is ,,de held van Isola" in Japansche krijgsge vangenschap geweest. Met de waardigheid, waarmede de landvoogd de tragische capitu latie van de Ned.-Indische strijdkrachten op 8 Maart 1942 heeft gedragen, heeft hij ook de, naar zijn eigen woorden, ..onwaardige" krijgsgevangenschap onder de Japanners doorworsteld. In het meest indrukwekkende interview van mijn carrière, aldus de Indi sche redacteur van A.N.P.-Aneta, toonde de gouverneur-generaal zijn innemend optreden en innerlijke kracht te hebben bewaard. ,U ziet. ik ben magerder geworden dan ik vroeger was. Vergeleken bij vroeger jaren weeg ik heel wat kilogrammen minder" aldus de landvoogd op een eerste vraag naar zijn persoonlijk welzijn in het korte onderhoud tijdens zijn oponthoud op het vliegveld Welschap te Eindhoven. De voeding in de kampen was voldoen de, d.w.z. juist voldoende om ons gezond te houden. Dat zij echter ontoereikend was voor een behoorlijke lichamelijke conditie, bewijst wel de omstandigheid, dat telkens wanneer eens voor korten tijd 'de rantsoe nen eenigszins werden verhoogd, wij allen in gewicht toenamen. Ik zelf ben er goed af gekomen. Anderen waren er soms slechter aan toe. De een kan nu eenmaal beter tegen geringe voeding dan ppn an/ior tv voel me volkomen gezonH Geïsoleerd ran ae buitenwereld Tijdens onze gevangenschap waren we vrij wel afgesloten van de buitenwereld. In het kamp ki'egen we in den beginne wel Ja pansche kranten, doch deze waren zeer pro pagandistisch en wel op een ongelooflijk kin derachtige manier. Zoo berichtte men bijv. van tijd tot tijd hoe een Japansch vliegtuig wel tien tegenstanders neerschoot. De kran tenvoorziening werd evenwel gestaakt bjj de landing in Normandië. Toch werden We hierdooi/niet geheel geïsoleerd. In het kamp bevond zich namelijk een radioinstallatie. De Japanners meenden dat alles voor hen vei lig was, daar deze installatie alleen verbin ding gaf met Taikokoe op Korea, welk sta tion alleen in het Japansch berichten uit zond. Door het handige optreden van gene raal Pearson geraakte men echter toch op de hoogte van de landing in Frankrijk en van de voornaamste andere militaire fei ten, doordat deze er zich op toelegde de geographische namen die in de verschillende berichten voorkwamen, nauwkeurig op te nemen. Dit duurde tot de eerste dagen van October 1944. Toen werden wij van Formosa naar Mandsjoerije overgebracht. En sinds dien hebben we niets feitelijks meer ge hoord van de vorderingen der geallieerden. Deze stilte duurde tot 19 Augustus j.l., toen eensklaps een groepje Amerikanen in het kamo kwam ons bevrijdde H M. de Koningin kerkte in de Bad^apel H.M. de Koningin heeft gistermorgen op Scheveningen haar eersten kerkgang ge maakt. H.M. begaf zich te voet van Haar woning aan de Nieuwe Parklaan naar de Nieuwe Badkapel, alwaar voorganger was ds A. Offringa, Ned. Herv. predikant te Scheve ningen. De voorganger bediende het Woord over Markus 2:14—17. Prins Bernhard wekt op lot steun aan Indië Zaterdagavond heeft Prins Bernhard zich, in verband met de oprichting van het comité „Nederland helpt Indië". per radio tot het Nederl. volk gericht en als eere-voorzitter van dit comité opgewekt tot krachtdadigen steun. Duizenden Nederlanders gaan per soonlijk naar Indië om hun schouders onder den wederopbouw te zetten. Laten zij, die hier blijven, het op hun manier doen. Spr memoreerde in dit verband de Indische Kamer van het Ned. Roode Kruis, vereeni- gingen als „Oost en West", „Simavi" en „Nisvo," die alle reeds hun medewerking hebben toegezegd. „Laat dit werk, met uw aller hulp, in eendrachtige samenwerking en met Gods zegen groote resultaten opleveren!' zoo be sloot de Prins. Toch kwam de bevrijding niet geheel en al als een verrassing. Onze oppassers kwa men namelijk geregeld in contact met de Japansche bewakers en maakten met hen zoo nu en dan een praatje. Hoewel deze „be richtgeving" wel zeer gebrekkig en onbe trouwbaar was. leverde zij toch eenig mate riaal aan de hand waarvan we overigens meer konden gissen dan concludeeren. Intusschen hadden we reeds op 13 Augus tus j.l. plotseling bevel gekregen om naar elders te vertrekken. We hadden alles al gepakt, toen plotseling een tegenorder kwam. Toen kregen we al de idee, dat er iets gaande was. Trouwens tevoren reeds hadden we uit hetgeen uitlekte door intermediair der bewakers den indruk gekregen, dat de oorlog op zijn einde hep. Deze order en tegenorder op 13 Aug. hielden, naar ach teraf bleek, verband met den Russischen in val in Mandsjoerije. Wat betreft de situatie in Indië op het oogenblik, dat de landvoogd vandaar werd weggevoerd, kon de gouverneur-generaal slechts zeer summier zijn. Wel kon hij mee- deelen, dat er een Japansch inheemsch krantje „Afia Raja" (Groot-Azië) werd uit gegeven, dat een samenwerking van de In donesiërs met de Japanners propageerde. Dit blaadje stelde, naar men zich denken kan, alles voor ons zoo ongunstig mogelijk voor. Eind December werden wij uit Indië weg gevoerd. zoodat ik over de situatie nadien nWs kan meedeelen. Jhr Tjarda met naast hem van rechts naar links de ministers Van Kleffens en Schermerhorn. DAT het afscheid der naar Indië vertrek kende stoottroepen te Den Bosch niet mor gen, doch op een nader te bepalen dag zal plaats hebben. DAT de dahlia-tentoonstelling te Eindhoven kwalitatief uitstekend mag heeten, doch daar er verleden jaar geen import was, er thans op deze expositie ook geen nieuwe soorten aanwezig zijn. DAT de landelijke Bond van Confectie fabrieken te Rotterdam herrezen is. DAT binnenkort te Apeldoorn de aanwij zing van 105 kiesmannen te verwachten is, die den noodgemeenteraad, welke uit 35 leden zal bestaan, zullen kiezen. DAT vandaag de Veluwsche autobusdienst het passagiersvervoer tusschen Apeldoorn en Arnhem met 7 ritten per dag zal hervatten. DAT op 6 Sept. te Tilburg de 5000ste oorlogsvrijwilliger J. P. v. d. Rijt uit die plaats zioh meldde, en als aandenken een oorkonde kreeg aangeboden. DAT te Maastricht drie lichters Zweedsch hout zijn aangekomen en nog meerdere zullen volgen voor den opbouw der ver woeste gebieden in Zuid-Limburg. DAT 120 Zeeuwsche kinderen, na 3 maan den liefderijke verzorging in Zwitserland, Zaterdag weer thuis zijn gekomen. DAT de te Steenderen gehouden collecte voor Ned. Volksherstel en voor de Stichting 1940'45 f 60.000 heeft opgebracht. DAT de oud-wielrenner Piet van Kempen zoowel door de Ned. als door de Belg. justi tie op geenerlei wijze schuldig is bevonden en van alle vervolging is vrijgesteld. DAT het tribunaal te Middelburg Zater dag zijn eerste zitting heeft gehouden. DAT te Doetinchem op 26 Sept. de 27ste klompenbeurs wordt gehouden. DAT Zaterdagmorgen in de Nieuwe Kerk te Amsterdam een herdenkingsplechtigheid voor de gevallen zeehelden is gehouden, waar ds J. H. Vaandrager en ds J. C. Konings berger het woord gevoerd hebben, terwijl na den dienst een rondgang langs de graven is gemaakt. DAT de ijverige werkers aan het dichten van den Nolledijk, die de laatste Zon- en feestdagen onvermoeid hebben doorgewerkt, morgen door het gemeentebestuur van Vlis- singen een feest krijgen aangeboden. DAT onder voorzitterschap van mr W. Meuwissen op 8 Sept. de eerste zitting van het Maastrichtsche tribunaal is gehouden. DAT het tribunaal te 's-Hertogenbosch den 44-jarigen blokleider van de NSB, N. M. Th. Kappen te Oss, interneering voor ombepaal den tijd (10 jaar) heeft opgelegd en hem voor dien tijd het actief en passief kiesrecht heeft ontnomen. DAT tot voorzitter van de K. v. K. en Fa brieken voor Z.H. is benoemd mr Chr. P. van Eèghen. DAT dezer dagen op een gehouden ver gadering van vertegenwoordigers van de mo derne, R.K. en Chr. Centrales van Overheids personeel te Amsterdam besloten is, de voor- oorlogsche samenwerking te conti nu eer en op basis van samenwerking der vakcentrales. DAT de Eindhovensche Kon. Harmonie „Apollo's Lust" op 15, 16, 17 en 18 Sept. haar 100-jarig bestaan zal vieren. DAT er een comité is opgericht hetwelk zich ten doel stelt, een oorlogemonument op te richten ter nagedachtenis van de oorlogs slachtoffers in Zuid-Limburg. DAT benoemd is tot directeur van Ge meentewerken te Leid schend a m de heer T. Mudde, thans hoofdambtenaar bij Openbare Werken te Dongen (N.-B.). Welkom voor v. Starkenborgh Jhr mr A. W. L. Tjarda van Starken- borgh Stachouwer, gouverneur-gene raal van Ned.-Indië, is gisteren op vader- landsohen bodem teruggekeerd, dien hij in 1936 ter aanvaarding van zijn hoog ambt ver laten had. Het leed niet lang of de inter nationale politiéke hemel begon te betrekken .en kreeg al spoedig een somber aanzien. En het was niet zonder reden, dat de gouver neur-generaal in de rede waarmee hij op 15 Juni 1939 de zitting van den Volksraad opende en de begrooting voor 1940 indiende, gewaagde van de politieke en economische onzekerheid op internationaal terrein, welke den toestand tot op dien dag beheerschten. Stellig stond hem toen Japan als B.V. (Bui- tenlandsohen Vijand) voor den geest bij het herinneren aan het nog steeds voortdurend Japansche-Ohineesche conflict en aan de ge spannen aandacht, waarmee Inddë toen de beslissing over de plannen tot verderen uit bouw van de vloot afwachtte. De ontwikke ling der gebeurtenissen had tot gevolg, dat in het voorjaar van 1941 het bericht uit Bata via kwam, dat de G.-G. op zijn post zou blijven, hoewel zijn gebruikelijke vijfjarige ambtstijd bijna verstreken was. Op 8 Dec. 1941 kwam de botsing na de in den voorafgaanden zomer door Japan gevoer de brutale onderhandelingen om ons gebied op groote schaal te penetreeren. Tot 9 Maart 1942 hebben we den strijd volgehouden, nadat op 1 Maart overmachtige Japansche horden op Java waren geland. Een week later werd tot de capitulatie besloten: 93.000 man Ned- Indische en 5000 a 10.000 man Australische, Britsche en Amerikaansche troepen strekten de wapens. De G.-G. heeft de hem door zijn Souve- reine gegeven opdracht getrouw uitgevoerd, is van zijn post niet geweken.heeft met waar digheid de nederlaag der wapenen aanvaard en is met het Indische volk Indië en Ne derland toonden zich in hem één en lotsver- bonden onder den druk en in de macht van den vijand gekomen. Drie en een half jaar lang is hij van het eene kamp naar het andere gevoerd. Ten slotte werd hij te Moek- den bevrijd, nadat Japan had gecapituleerd. Koningin aanschoutvde de zee Slechts eenige tientallen wandelaars waren er gistermiddag getuigen van dat H. M. de Koningin, in gezelschap van een hofdame, haar villa aan de Nieuwe Parklaan te Scheveningen verliet en met haar fiets aan de hand den weg afwandel de in de richting van het Gevers Dey- nootplein. De schildwacht bij de afzet ting op het plein, die niet vooraf was ingelicht, herkende in de dame met het bruin-grijze mantelpak en den witten hoed echter terstond onze Landsvrouwe en presenteerde het geweer. Hare Majesteit vervolgde haar wande ling naar den boulevard, om eenige oogenblikken te genieten van den fraaien aanblik, dien de zee onder alle omstan digheden pleegt te bieden. Het is zoowel voor den heer v. Starken borgh als voor ons een blijde gebeurtenis, dat hij weer een vaderlandsch welkom in ont vangst kon nemen. Een welkom van geluk kige blijdschap, om het weerzien na godde lijke' bewaring, maar ook een welkom ge mengd met dankbaarheid voor de waardige wijze, waarop hij Neerlands eer in het verre rijksgebied heeft hooggehouden. In veler harten is veel omgegaan deze laatste weken, maar ook in de voorbije jaren van scheiding. We zijn verheugd daaraan thans uiting te kunnen geven op een wijze, welke in overeen stemming is met de geestelijke standing van. een groot man, die weet in den hoogsten zin, des woords zijn plicht te hebben gedaan tegenover Vorstin en land niet alleen, maar ook tegenover de gansche wereld. Wanneer we niet vervallen in uitbundigheden, betee- kent dat niet, dat onze vreugde en dank min der diep zijn, maar de heer v. Starkenborgh is een beheerscht man van waardige noblesse en naar zijn aard zal hij weinig prijs stellen, op excessieve uitingen, gelijk we ons van een interessanten journalistenmaaltijd van negen jaar geleden met den toen benoemden landvoogd als gast, herinneren. Hij zag toen zijn toekomstige taak als een roeping en gaf daarvan ook blijk in de rede, waarmede hij op 16 Sept. 1936 het bestuur over Ned.-Indië aanvaardde. „Wie deze roeping recht wil doen, en niet in dien plicht falen wil, zal van zijn geestelijke spankracht het uiterste moeten eischen Daarvan was hij zich bewust en de loop der historie heeft van hem geeischt, wat hij zich destijds als levenshouding voorschreef. Wat er nu met hem gebeuren gaat. weten we niet. Eerst het vaderland terugzien. Dan overleg plegen met de Regeering en daarna? Nog eenogen tijd naar Indië? Zeker Wel om daar althans als landvoogd van den Buiten- zorgschen troon afscheid te nemen, vermoe den we. Maar of hij ook nog een tijd van bewind in deze voor Indië zoo gewichtige tijden en na de jaren van geestelijke span ning kan vastknoopen, laten we gaarne te zijner eigen beoordeeling en van hen, die de verantwoordelijkheid voor 's lands zaken dragen. v. Starkenborgh zal in de rij der groote gouverneurs stellig een eereplaats behouden. AUDIëNTlES De minister van Justitie zal met ingang van 14 September des Vrijdagsmidd^gs te 2 uur spreekuur houden en de minister van Openbare Werken en Wederopbouw te be ginnen met 20 Sept. op den eersten en der den Donderdag van de maand om 14.30 uur. Men kan zich daartoe bij de kamerbewaar ders laten inschrijven, met duidelijke om schrijving van het onderwerp. Mooi herfstiveer, zegt de Bilt. Tot Dinsdagaxond wordt verwacht: Och tendmist, overdag zonnig, droog en vrij warm. Zuidelijke wind. Zon en Maan Morgen: Zon op 7.07 en onder 20.05; Maan op 12.06 en onder 22.09.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1945 | | pagina 1