Oude en nieuwe scheidingslijnen.
Allerlei tegenstellingen beheerschen
op dit oogenblik ons volksleven- vaak
sterker, dan die in de politieke pro
gramma's tot uitdrukking komen.
,Wij dénken, aldus spr., aan de hou
ding der voormalige illegaliteit tegen
over de zgn. legale wereld. Hierbij
ontmoeten wij de poging der illegali
teit, om de krachten, die daarin
tijdens bezetting en onderdrukking
werden gewekt, thans ook maatschap
pelijk tot gelding te brengen.
J)it laatste houdt echter gevaren in, om-
iflat, indien voor deze drang geen juiste
Stegen worden gebaand, de neiging zal
♦ntstaan de illegaliteit dien invloed te
Verschaffen langs staatkundigen weg,
Jwelk middel op den duur ondoeltreffend
moet worden geacht. Het staatkundig
leven immers voltrekt zich nu eenmaal
Inaar andere gezichtspunten dan die welke
gelden bij de selectie van persoonlijkheid
en karakter, van durf en onbuigzaamheid,
zooals die zich in de wereld van het ver
zet heeft geopenbaard, en toch ligt in
die verzetswereld een voor ons volksleven
bij uitstek vruchtbare scheiding der
geesten en zal het noodzakelijk zijn deze
groep op de plaats' te brengen, waar zij
het bevruchtende werk kan volvoeren,
dat noodzakelijk is.
Haast deze thans vrij klemmende ver
houding hadden de formateurs ook te
zien eenerzijds naar de groepen die
hun politiek tehuis in de bestaande par
tijen blijven zien, anderzijds naar hen,
die in dat opzicht andere denkbeelden
voorstaan, en die, als uitvloeisel van
Vernieuwing in de houding van allerlei
groepen op sociaal en cultureel gebied.
Eindelijk is er het verschil dat is ge
groeid tuss'chen Noord en Zuid na Sep
tember 1944. Het Noorden, dat den af-
schuwelijksten oorlogswinter heeft be
leefd, het Zuiden en het rivierengebied,
waar met tallooze offers een bevrijding
werd gekocht die nog geen bevrijding
Vrezen kon.
Gelet op de groote taak, die ons wacht,
hebben zij bij de samenstelling vaneen
nationaal kabinet op al deze punten naar
een synthese willen streven, doch al
hoewel een volkomen synthese op ieder
gebied niet kon worden bereikt, niette
min mag van het kabinet gezegd worden,
dat het op breede basis tot stand is' ge
komen.
Onze verhouding tot Duitschland.
Betreffende het buitenlandsch beleid ver
klaart de regeering, dat die naast de deel
neming aan den oorlog tegen Japan zal
zijn gericht op de internationale samen
werking met al onze bondgenooten, ter
bevordering van vreedzame internationale
verhoudingen en ter beveiliging van de
positie van Jiet Koninkrijk, waarbij het
internationale handelsverkeer de bijzon
dere aandacht der regeering heeft.
Inzake onze verhouding tot het ver
slagen Duitschland, waarmede het
Ned. volk een rekening te vereffenen
heeft, verklaarde Prof. Schermerhorn,
dat de regeering bij de geallieerde
mogendheden haar eischen tot schade
vergoeding zal indienen en in het
by zonder krachtig aandringen op
teruggave van door de Duitschers ge
stolen goederen en vervanging daar
van door andere goederen, indien zij
niet meer te achterhalen zijn.
In ditzelfde verband aanvaardt dit
kabinet ook de gedachte van minis
ter Van Kleffens om de mogelijkheid
tot schadevergoeding door middel van
annexatie van Duitsch gebied open
te houden, waarover de regeering een
openbare discussie zal bevorderen.
Leger en vloot.
Terwijl de dienstplicht gehandhaafd
blijft en onmiddellijk zal worden toe
gepast, wanneer dit voor de personeels
voorziening van de krijgsmacht ter zee
of te land noodig blijkt, voorziet voor-
loopig de aanneming van oorlogsvrijwil
ligers voor het overgroote deel in de
personeelsbehoefte van onze krijgsmacht.
In Engeland wordt op het oogenblik een
leger gevormd, dat deel moet nemen aan
den strijd in het Verre Oosten. 22.000
man worden gereedgemaakt om in Austra
lië voor hetzelfde doel te worden op
geleid en in Nederland worden de binnen-
landsche strijdkrachten, die onder de
bezielende leiding van Z.K.H. Prins
Bernhard tijdens de laatste moeilijke
luaanden van de bezetting tot een krach-
De regeering als team
In zijn radiorede heeft Prof.
Schermerhorn medegedeeld, dat ter
coördinatie van de werkzaamheden
der verschillende departementen
een aantal kleine colleges uit den
ministerraad zijn gevormd, onder
voorzitterschap van den minister
president, aan welke colleges be
voegdheid tot beslissen over bepaal
de zaken wordt gedelegeerd.
Zoo is er gevormd een Baad voor
algemeene oorlogvoering, bestaande
uit de ministers van Overzeesche
gebieden, Oorlog, Marine, Buiten-
landsche Zaken en Scheepvaart, een
Raad voor Birmenlandsch bestuur,
bestaande uit de ministers' van
Binnenlandsche Zaken, van Justitie,,
van Sociale Zaken, van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen, van
Financiën en van Oorlog, een Raad
voor Economische Zaken, bestaande
uit de ministers van Buitenlandsche
Zaken, van Overzeesche gebieds-
deelen, van Handel en Nijverheid,
van Voedselvoorziening, Landbouw
en Viss'cherij, van Financiën, van
Sociale Zaken en van Verkeer en
Energie, tenslotte de Raad voor
Wederopbouw, omvattend de minis
ters voor Openbare Werken, van
Binnenlandsche Zaken, van Verkeer
en Energie, van Handel en Nijver
heid, van Voedselvoorziening, land
bouw en Visscherij, van Sociale
Zaken en van Financiën.
tig verzetsinstrument zijn aaneengesmeed,
omgevormd tot onderdeelen van de Ned.
krijgsmacht.
Een nieuw Nederlandsch leger is aldus
in wording. „Wij zullen deze ontwikkeling
met kracht en in een zoo snel mogelijk
tempo voortzetten".
Normale gezagsverhoudingen.
Ten aanzien van het beleid in Nederland
maakte de minister-president eerst eenige
algemeene opmerkingen.
Teneinde de geheele bevolking zoo snel
mogelijk tot een regelmatig leven terug
te voeren is het noodig, dat er weer
overzichtelijke en voor .iederen burger
duidelijke bestuursapparaten bestaan, op
dat mede daardoor ook weer gezonde
gezagsverhoudingen kunnen groeien.
Militair gezag.
Aangaande de verhouding tusschen het
M.G. en het burgerlijk bestuur, zeide
Prof. Schermerhorn, dat nergens bestuurs
apparaten van het M.G. worden gehand
haafd, waar de te vervullen taak even
goed of beter door het burgerlijk bestuur
kan worden vervuld. Met alle waardee
ring voor het streven en voor de bereikte
resultaten van het M.G., moet worden
vastgesteld, dat het naast elkander wer
ken van een burgerlijk bestuur en van
het M. G., vooral in de lagefe instantie,
de gezagsverhoudingen vaak bemoeilijkt.
De regeering heeft daarom besloten de
werkzaamheden van het M.G. in de door
haar vast te stellen volgorde te doen
beëindigen en uiterlijk op 1 September
zal het M.G. zijn geliquideerd, uitgezon
derd in die functies en op die plaatsen,
waarin zulks door de regeering op boven
genoemde gronden noodzakelijk wordt
geacht of tot instandhouding van de ver
binding met de geallieerde militaire
autoriteiten in Nederland gewenscht is.
Herstel van" de democratie.
In de tweede plaats is voor het her
stel der gezagsverhoudingen nood
zakelijk, dat de democratische organen
worden hersteld, door middel waar
van het volk controle kan uitoefenen
op en deelnemen aan het bestuur, en
waarin de overheid verantwoording
kan afleggen van bepaalde daden, de
openbaarheid is hierbij een der essen-
tieele punten van de democratie.
Het herstel der vertegenwoordigende
colleges zal zoowel voor Staten-Generaal,
Provinciale Staten als voor de Gemeente
raden geschieden, waarbij een oplossing
moet worden gevonden, die de beste
vruchten kan afwerpen en de geringste
politieke spanningen tengevolge heeft.
Het kabinet meent, dat in dit verband
de zg. nationale advies-commissie een
belangrijke taak kan vervullen, in het
bijzonder bij het samenstellen van eeh
noodparlement, dat door de Regeering
noodzakelijk geacht wordt.
De regeering stelt er prijs op en ver
trouwt, dat de regeling op het nood
parlement zal worden aangenomen in
de vergadering der in 1940 fungee-
rende Staten-Generaal, nadat tot
haar bijeenroeping bij afzonderlijk
K.B. een machtiging zal zijn verkre
gen. Uiteraard zal deze vergadering
vooraf aan een zuivering moeten
zijn onderworpen.
Dit noodparlement zal in functie blijven
tot de eerstkomende verkiezingen. De
techn. voorbereidingen daarvoor zullen
zoo spoedig mogelijk ter hand worden
genomen. Het tijdstip der verkiezingen
wordt echter niet alleen bepaald door de
technische mogelijkheden alleen. Er dient
aan het volk ook gelegenheid te worden
gegeven, zich een denkbeeld te vormen
omtrent de vraagstukken, die thans de
politieke scheidingslijnen bepalen, en wel
aan de hand van hetgeen aan practisch
werk en reëele plannen eenerzijds, aan
oppositie anderzijds zichtbaar wordt. Het
beperkte geestelijk verkeer en de zeer
onvoldoende pers vertragen dit proces
zeer wezenlijk. Wij meenen, dat zonder
bijzondere omstandigheden hiervoor zeker
met een jaar moet worden gerekend.
Ten aanzien van de samenstelling van
gemeenteraden overweegt de regeering
op grond van de ervaring, die inmiddels
is opgedaan, voor de later bevrijde pro
vincies' een wijziging van het uitvoerings
besluit tot stand te brengen.
In de derde plaats wees Prof. Schermer
horn in dit verband op het vernieuwend
element in de gezagsverhoudingen, indien
men bij de- organisatie van het bestuur
organen van het volksleven zelf sterker
betrekt dan tot heden toe geval was.
Deze organen zouden ook in daarvoor in
aanmerking komende gevallen verorde
nende bevoegdheid kunnen uitoefenen.
Indien men op deze wyze de burgers bij
het vervullen van de overheidstaak be
trekt, voorkomt men het gevaar van de
overheersching van het vrije volksleven
door het ambtelijk apparaat en verkleint
men den afstand tusschen burgers en
overheid.,
Doortasten by de zuivering.
De Regeering is zich echter bewust dat
hiermee eveneens een tweede niet minder
belangrijk onderwerp samenhangt, dat
van de zuivering van de ambtelijke- en
van de bedrijfswereld en de berechting
van landverraders en collaborateurs. De
Regeering kan zich niet aan den indruk
onttrekken, hierbij met een van de ern
stigste en moeilijkste problemen uit ons
volksleven te maken' te hebben. Door
tastendheid ten aanzien van de zuivering
is volstrekt geboden, omdat er zoo spoe
dig mogelijk aan dit kankergezwel in ons
volksleven een einde moet worden bereid.
De Regeering is zich echter ten vólle
bewust, dat zij slechts het recht heeft om
zoo te spreken, indien zij ook bereid is
met kracht op te treden en zulks niet
alleen tegen leden van de N.S.B., maar
ook tegenover hen, die zich op welke
laakbare wijze dan ook tijdens de bezet
ting op ergerlijke wijze hebben verrijkt.
De Regeering acht het noodzakelijk, dat
(Jezulken voorloopig in verzekerde be
waring worden gesteld, totdat de wijze,
waarop zij hun vermogen tijdens de be
zetting vergaarden, zal zijn opgehelderd
niet alleen, maar zij, indien de ontoelaat
baarheid daarvan vaststaat, dit ook
volledig door den staat in beslag hebben
zien nemen.
De Regeering acht verder een door
tastende rechtvaardige zuivering
noodig voor het ambtelijk apparaat.
Daarbij zal voor de verschillende
instanties een tijdstermijn moeten
worden gesteld en verder zullen de
eischen bij de zuivering scherper moe
ten worden met een hoogere graad
van verantwoordelijkheid en naar ge
lang van de positie van den ambte
naar.
Voorts zal overwogen moeien worden of
aan de ambtelijke zuivering niet een
administratief-rechtelijk karakter moet
worden gegeven.
Voorstellen zijn te verwachten vah in
voering van een algemeen geldende rege
ling, die de mogelijkheid biedt en de
voorwaarden schept dat het bedrijfsleven
door middel van tuchtrechtelijke beoor
deeling wordt gezuiverd, terwijl de weder
opbouw van het bedrijfsleven niet meer
dan strikt noodig is wordt gestoord.
De berechting zal met spoed ter hand
worden genomen, vooral van de leidende
personen van de N.S.B. en van de
logsmisdadigers. Op een snelle zuivei
van de politie zal in het bijzonder n
den aangedrongen, speciaal in de gro
steden.
De zuivering van de pers dient evene
snel te geschieden. Over de mogelijk},
tot verschijnning of over definitief veil
van, op grond van het persbesluit,
boden bladen zal zoo spoedig mog(
een beslissing worden genomen, wai
in ieder geval de rechten van de bij
fide illegale pers behoorlijk gewaarbi
zullen worden.
De weg tot welvaart. !eB
Niet alleen de voedselvoorziening
doch ook de ontzettende nood op Lr0'
gebied van huisvesting en huisraar®
van kleeding en schoeisel eiseht drif^
gend voorziening.
De Regeering zal er alles op zette00
het Nederlandsche volk te door dril®
gen van het besef, dat onze arbeW®
kracht vrijwel het eenige is, dat oi*®1
gelaten werd en deze zelfs nog las
niet in de mate als voor den oorlc
Werkelijke welvaart voor iedere*®'
kunnen wij alleen maar opbouwen en
den grondslag van het herstel y
ons productievermogen, d.w.z. do|n
arbeid. Zoolang wij daar ook in
praktijk van ons leven geen en F
mee maken, blijven wij een volk t
arme menschen.
De Regeering vertrouwt, dat de vieic
lige inzameling van huisraad enz,
doende resultaten zal opleveren
■bi
erl
^0'
et
andere maatregelen overbodig te
Herstel en opbouw van het Nederlam
productievermogen zal alleen doe
fend kunnen geschieden op den gronan
van een algemeen sociaal-econo#n
financieel plan, waarin de richtl n
volgens welke het beleid moet vi
gevoerd, zijn vastgelegd. Zulk een
dient te worden ontworpen na aam?
gen door den ministerraad, door
te stellen wetenschappelijk bureau,
de gegevens' verkrijgt vap. de de{ >rë
mentën en van het georganiseerdiJ
drijfsleven.
Noodplan en Herstelplan.
Voor de eerste phase van het regèeir
optreden is noodig een noodplan et
waarbij speciaal de urgentie van de® 1
schillende voorzieningen ten opzicht ®r
elkaar wordt overwogen, terwijl lJe
naast direct een begin moet worde
maakt met het opstellen van een h
plan 19461948, dat drie jaren moe
vatten en waarvan een aantal
doelen, met name de bouwnyv
reeds' direct moet worden gezien in 1 re
langer -tijdsbestek. In deze plannen
aldus' reeds een belangrijk deel va an
economisch beleid tot uitdrukking
De Regeering zal een regeling ontere
voor de organisatie van het bedrijfs fgg
waarin overheid, ondernemers en 2
ders hun plaats verkrijgen.
Ons dagelijksch brood, gel
Onze land- en tuinbouw verkeer 1
buitengewoon moeilijke omstandij eg«
en de vooruitzichten voor den kom
oogst zijn ongunstig. Ingrijpende
regelen zullen noodig. zijn om getciian
gebieden weer tot cultuurland le he
en reeds met de herstelwerkzaan ner
dient de grondslag he worden geleg p.
een complex van maatregelen, we^ita
langen termijn zullen moeten word iev
gevoerd om de vooraanstaande gin
welke onze land- en tuinbouw steei 20
ben ingenomen ook in de toeko ]ge
handhaven. j
id
tar
F
g('
De voedselvoorziening van ons vol] 3
nog vele zorgen. Het is aan de fb^,
getreden regeering gelukt, met de
tige hulp van onze bondgenooten, p
zeer snel na de volledige bevrijdt
ergsten honger te stillen, docti Vl
spoedig zulen wij op eigen kracht»)111
taak moeten voortzetten. Slechta|t
de geheele bevolking, in alle sectorF^1
het bedrijfsleven,, zijn plicht verstH
het mogelijk zijn om te voorkom^
het tegenwoordige rantsoen moetje
verminderd. ïr&a
's Lands financiën. r P3
Betreffende de financieele posiiren(
ons land zeide Prof, SchermerkofS 1
het verschaffen van zekerheid re
trekking tot de buitenlandsche Pars
verhoudingen van het allergroot!11
lang is. - I ni|
De voornaamste financieele pi Pr
men, waarvoor ons land is g*|
zijn.: de vaststelling en regelir|re^
