yixtxmt dje(JTnumnt
<r
Dagelijks
verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
DE .DUITSCHE TROEPEN BEREIKEN
DE BEREZINA
nementsprijs
jper 3 maanden 2.47, vermeerderd met
af 0.15 incassokosten. Per week 19 ct
e nummers 5 ot. Zaterdagnummers
Zondagsblad 7% ct. Alles bij
iitbetaling.
■f entieprijzen
I X ct per regel Ingezonden Mede-
I deelingen 48 ct per regeL Minimum
5 regels. Bewijsnummer 5 ct Bij con-
I tract belangrijke korting.
Bur. Redactie en Administratie:
BREESTRAAT 123. LEIDEN
Telefoon 22710
(Na 6 uur 23166).
Postbox 20. Po strek. 58936
Bijdragen van medewerkers. Ingezon
den stukken aan de Red.
22e Jaarganj No. 6468
WOENSDAG 2 JULI 1941
Uitgave: N.V. Nieuwe Leidsche Courant
I Betrekkelijke scheiding
I efen misvatting, langen tijd door
rgestaan, dat een scheidslijn ge-
tan worden tusschen arbeiders met
1 en arbeiders met de hand. Niet
F* it bij alle werk met de handen ook
- l gebruikt moet worden, bovendien
r weinig ambachten, waarbij aan
tce werk niet een, soms korte,
langere, scholing vooraf behoort te
zijn slechts weinig ambachten,
gedachten oproepen aan het jonge
3a t zwemmen kan, zoodra het hex
Jeft bereikt. De mensch kan het als
stellen zonder oefening en onder-
'altijd wel zoo geweest, maar het is
i i onzen tijd het geval. De beroepen
f 'k gespecialiseerd. En elk beroep
iholing, of men nu het beroep van
1 rbeider gekozen heeft, dan wel
is bij bloemist of boer. Men moet
het vak. Eerst leerde men voor-
ran oudere vakgenooten, doch de
ide eisch naar bekwaamheid heeft
l van cursussen in het leven ge
el in de steden als op het platte-
n de vakbekwaamheid wordt
en opgevoerd. Waarlijk, Bartje,
luk zocht en hooger op wilde, wist
hij deed, toen hij zich voor een
liet inschrijven,
it kan deze intensiveering van den
mede toe leiden, dat men de
*nl eid van het eigen vak scherper gaat
>n moet er de gedachten bij houden.
l8jet ook oog hebben voor de wijzigingen
ictuur, welke zich hierbij voordoen,
wijzigingen vragen, zelfs van den
deerden" vakman, voortdurend bij te
izen hierover iets in het orgaan „De
ijke Landarbeider": „We mogen niet
'een, dat het bedrijfsleven in de laatste
jaar vele wijzigingen heeft ondergaan.
tijd geweest, dat het ploegen een
een goede ploegeT de
lersfed iets meer te verdienen. Zoo werd
:hooldheid gewaardeerd. Daarop ii
een periode, dat de twee- en meer^
ploegen het land los maakten en ei
nder vakbekwaamheid werd ^vraagd
conijt werk. En eindelijk werden
Vor
en dreven de tractoren d« ploeg-
door den bodem. Gevolg vas, dat
jnkennis wenschelijk werd. ttze wij
voltrok zich in een zeer korten tijd",
.dit alles ziet men, dat de scheiding
arbeiders met het hoofd en «rbeiders
hand niet zoo absoluut is als
ioen voorkomen. In elk geval door te
van het Goddelijk karakter, dat het
heeft, wordt men er spoediger toege-
elk ambacht, hoog en nederig,
>oone op te merken.
Schoone huiselijke eenheid
belangstelling heeft geluklig de
dagen niet te klagén. Door heel
gewezen op de uitermate belangrijke
welke hij in het maatsdxappelijk
van een volk inneemt. Ook ii bij ver
lig aandacht gevraagd voor de goede
es, zooals zij in het boerenleven worden
'Jtroffen.
t vrij hiervan spreken, dan denken wij
jan de huiselijke eenheid, welke als
op de boerderij wordt aangetroffen
en het gezin van den boer en de overige
enden. Er zal wel eens wrijving zijn,
Jde algemeene regel is er een van een-
1^1 tijdens de maaltijden, tijdens de ge-
tijdens de gemeenschappelijke
stoefening.
et burgerleven der stedelingen is van
iterlijke eenheid, welke de innerlijke
iijk kan maken, heel veel verdwenen,
meer dan één reden te betreuren.
ie op het platteland is, ook omdat de om-
igheden den bodem daartoe geschikter
en, niet weinig bewaard van deze
traditie, waarop het boerenleven
kan. Wil men van dit leven den lof
~i gen, dan zal men den hier vermelden
>oi grijken factor zeker niet mogen .ver-
1 loozen, ook omdat juist deze factor zulk
terk-Christelijk karakter kan dragen,
Rijksbureau voor het
Nationale plan
t rijkscommissariaat maakt bekend:
Rijkscommissaris voor de bezette Ne-
ndsche gebieden heeft op grond
1 zijner verordening no. 90/41, waardoor
ISlerordening no. 108/40 (vierde verorde-
GS over bijzondere bestuursrechtelijke
Hl regelen) wordt aangevuld, den secretaris-
iraal in het ministerie van binnenland-
zaken, dr. Frederiks, met de voorloopige
der zaken van voorzitter var
P1 rijksbureau voor het nationale plan be-
de en het opgedragen, den opbouw van dl
be bureau ter hand te nemen.
De Tijd
et ingang van 1 dezer is de heer M. A.
tiing, hoofdredacteur van Onze Vloot en
-hoofdredacteur van het Nederlandsch
blad, aan De Tijd verbonden als diplo-
£iek redacteur.
ZON EN MAAN
Zonsopgang 3 Juli 5.22; ondergang 22.05
Maansopgang 3 Juli 15.36; onderg. 1.46
Maansopgang 4 Juli 16.54; onderg. 2.16
"Eerste kwartier Woensdag 2 Juli; voile
maan Dinsdag 8 Juli; laatste kwartier
Wdensdag 16 J'-*ll nieuwe mann
Juli, eerste kwartier 31 Juli
Vergeéjfccke jogingen tot doorbraak van de tusschen Bialystok
en Minsk ingesloten Sovjettroepen
Britsche vlicgtjigen neergeschoten
boven Noori- en West-Duitschland
Het opperbevel ran de Duitsche weermacht
deelde gisterei mede:
Tusscher de K a r p a 1 e n en de
Pripefnoerassen rukken de
afdeelingsi van het Duitsche leger in
vereenigiig met Slowaaksche troepen
al strijdeide op. aan weerszijden van
L e m b e: g, waarbij zij den versla
gen vijaii achtervolgen. De Sowjet-
legers. da tusschen Bialystok en
Minsk ingesloten zijn, hebben den
geheelendag wanhopige en vergeef-
sche pogngen gedaan zich uit de om-
singelingte bevrijden. De vijandelijke
doorbraapogingen, die menigmaal
door afdelingen van acht tot twaalf
geledere, diep gedaan werden en door
de zwaaste pantserwagens gesteund
werden, mislukten onder buitenge
woon bledige verliezen voor den vij
and. Veder naar het Oosten is de
B e r e z n a bereikt. Tusschen Duna-
burg en Riga is de D u n a over een
breed font bereikt, op vérschillende
plaatser zijn de Duitsche troepen over
de rivie getrokken. Ook hier zijn ver
bitterd» tegenaanvallen van den
vijand nislukt.
Afdeelhgen der Duitsche luchtmacht heb
ben met beslissend succes ingegrepen in den
strijd te and. Zij bombardeerden de vijan
delijke cconnes ten Oosten van Lemberg, die
soms in tvee of drie rijen naast elkander
langs de wegen wijken, brachten den tusschen
Bialystok en Minsk ingesloten Sowjettroepen
zeer zwarï verliezen toe en vielen de vijan
delijke toepen, die over Riga terugtrekken,
onophoudelijk aan. Bij deze operaties zijn
talrijke pmtserwagens en honderden vracht
auto's vtrnield, vijandelijke batterijen tot
zwijgen jebracht en transporttreinen ver
nield.
Buitengewoon groote successen heeft
de Duische luchtmacht gisteren in den
strijd fcgen de Sowjetvllegers behaald.
Zooals reeds in een speciaal bericht is
medegedeeld, heeft de vijand op 30 Juni
280 vliegtuigen verloren, waarvan 216 bij
luchtgevechten. Ten Zuiden van het
visschers-schiereiland is een Sowjet-
torpedobootjager door bomtreffers tot
zinken gebracht en een tweede zwaar
gehavend.
In de Engelsche wateren hebben ge
vechtsvliegtuigen een grooten koopvaarder
ernstige schade toegebracht. Nachtelijke
aanvallen der luchtmacht waren gericht op
de ravitailleeringshaven Cardiff en op ha
venwerken aan de Oostkust en Zuid-Oost
kust van Engeland.
Voor Solloem in Noor d-A f r i k a heb
ben Duitsche stuka's brand veroorzaakt aan
boord van een Britschen torpedobootjager. In
Tobroek hebben zij havenwerken en auto
concentraties gebombardeerd.
Britsche gevechtsvliegtuigen hebben gis
teren, beschermd door de laaghangende wol
ken en het slechte zicht, bommen geworpen
op woonwijken in het Noor d-D u i t s c h e
kustgebied. De burgerbevolking leed
eenige verliezen. Verscheidene gebouwen
werden vernield of beschadigd. Bij dezen
aanval en bij vijandelijke pogingen om het
herzette gebied langs het Kanaal binnen te
vliegen werden 11 Britsche vliegtuigen neer
geschoten door jagers en afweergeschut en
vijf door marinegeschut. Bij vijandelijke
luchtaanvallen, in den afgeloopen nacht op
W es t-D uitschland ondernomen, zijn
o.m. te Keulen eenige burgers gedood en
gewond.
Schade aan de oorlogs-oeconomie of aan
militaire doelen werd niet aangerichte Door
den afweer met jagers en de luchtdoelartil
lerie werden drie Britsche vliegtuigen neer
geschoten. De artillerie van de marine heeft
in den nacht van 29 op 30 Juni vier vijan
delijke vliegtuigen neergeschoten. Tijdens
zegevierende luchtgevechten in het Oosten
heeft het jachteskader onder bevel van
majoor Trautloff 65 vliegtuigen neergescho
ten. Luitenant-kolonel Mólders behaalde zijn
82e, kapitein Joppien zijn 52e overwinning in
de lucht.
In den strijd om de vijandelijke grensver-
sterkingen hebben zich ce commandant van
een bataljon pioniers, majoor Schütler, de
eerste luitenant en compagnie-commandant
van hetzelfde bataljon Hornung en de luite
nant en commandant van een afdeeling in-
fanterie-pioniers Johannes Muller bijzonder
onderscheiden. Luitenant Hauf van een regi
ment spoorweg-pioniers heeft het opblazen
van een bijzonder belangrijke spoorbrug ver
hinderd. Korporaal Reiser van een regiment
artillerie heeft als kanonnier met zijn kanon
in korten tijd 14 vijandelijke pantserwagens
vernietigd. Een groep gevechtsvliegers onder
bevel van majoor Busch heeft in aanvallen
op Groot-Britannie tot en met 15 Juni 1941
een kruiser, een torpedobootjager en 21 klei
ne oorlogsvaartuigen alsmede 436.188 brt.
vijandelijke handelsscheepsruimte tot zinken
gebracht. Bovendien werden talrijke koop
vaardijschepen door bomtreffers zwaar be
schadigd.
De Duitschers veroveren
Riga
Het opperbevel van de Duitsche
weermacht maakte gisteravond be
kend:
Vanochtend hebben troepen van het
Duitsche leger Riga ingenomen, na
dat reeds 29 Juni ver vooruitgeschoven
strijdkrachten onder bevel van kolonel
Lasch in een snellen aanval via Mitau
strijdend het Zuid-Westelijk deel van
de stad waren binnengedrongen.
Kerk en Zending
NED. HERV. KERK
Te Poortvliet (toez.): J. H.
Cirkel, te Leerbroek.
GEREF. KERKEN
Be r o e p e n: te Scheveningen (5e pred.
plaats), G. Meynen te Naaldwijk.
Beroepen te 's-Gravenhage-Zuid (2e predLpl.)
J. L. Wielenga te Laren (N.H.)
GEREF. GEMEENTEN.
Tweetal te Terneuzen A Visser te Aagte-
kerke en A. v. Stuyvenberg te Yerseke.
BAPT. GEM.
Beroepen: te Arnhem: J. B. de Neef
te 's-Gravenhage.
HULPPREDIKERS
Tot hulpprediker bij de Geref. Kerk van
Scheveningen is benoemd cand. J. T. H. v. d.
Bom te Amsterdam, en te Vlissingen cand.
W. H. W a m s t e e k e r, die beiden hun be
noeming hebben aanvaard.
Ds. C. B. Bavinck
Morgen viert ds. C. B. Ba v i n c k, em. predi
kant te Amersfoort, zijn 75sten verjaardag.
Ds. Bavinck, die in vroeger jaren met name in
Rotterdam een op den voorgrondtredende per
soonlijkheid was, stamt uit een beroemd en
bekend geslacht van Geref. theologen en werd
3 Juli 1866 te Almkerk (Br.), waar zijn vader,
wijlen ds. J. Bavinck predikant was, geboren.
In 1873 vertrok zijn vader naar Kampen, en
daar bracht de 75-jarige dan ook zijn jeugd
door. Hij bezocht er het stedelijk gymnasium
en studeerde aan de Theol. Hoogeschool. Ook
liep hij college aan de universiteit van Bonn
en'volgde met name de practische theologi
sche lessen van prof. dr. Th. Chrislieb.
In 1890 candidaat geworden nam ds.
Bavinck uit enkele beroepen dat naar Hazers-
woude aan. In 1894 werd het beroep naar Rot
terdam aangenomen, waar zijn broer, wijlen
prof. dr. H. Bavinck, hem 9 Sept. van dat
jaar bevestigde bij de Geref. kerk A. Ds.
Bavinck heeft zich in Rotterdam v.n. beperkt
tot zijn ambtelijken arbeid en was er predi
kant tot 1 Dec. 1930 toen hij na een dienst
tijd van 40 jaar op zijn verzoek van de clas
sis Rotterdam eervol emeritaat ontving. In
Rotterdam was ds. Bavinck vice-voorzitter
van de kweekschool met den Bijbel gaf hij
Godsdienstonderwijs aan het verplegend per
soneel van het ziekenhuis Eudokia en was hij
voorzitter van de Prinses Julianaschool.
Ook was hij curator van de Theol. Hooge
school te Kampen en tot vorige week bestuurs
lid van de Ver. van predikanten van de Geref.
Kerken in Nederland. Aan de Geref. kerk
bode van Rotterdam en het Gref. weekblad
De Bazuin was hij vele jaren medewerker.
De verdiensten van den krassen grijsaard,
wiens zoon de bekende Zendingshoogleeraar
Prof. Dr. J. H. Bavinck is. vonden erkenning
in zijn benoeming tot ridder in de orde van
Oranje-Nassau.
AFSCHEID EN INTREDE
Zondag nam Ds. H. M. E. B r e m e r, wegens
het hem verleend emeritaat, afscheid van de
Ne.d Herv. gemeente te Landsmeer. Zijn tekst
was Math. 17 :8, de woorden „Jezus alleen"
Aan het einde sprak hij de verschillende ver
eenigingen, collega's, den Burgemeester, ker-
keraad en gemeente toe. Namens den kerke-
raad en gemeente sprak ouderling C. Ver-
me ij, namens het classicaal bestuur Ds. Does
van Monnmkendam en als consulent Ds. P.
N. van Schouwenburg van Buiksloot.
De Kerkeraad der Geref. Kerk zond een har
telijk schrijven.
WITTEVEENVEREENIGING.
Tot bestuurslid van de Witteveenvereeniging
is herkozen mr. C. J. G. Bredius te Ooster
beek en tot nieuwe bestuursleden zijn gekozen
de heer ds. A. T W. de Kluis, Ned. Herv.
predikant te Rotterdam, ds. C. Riemers, Ev.
Luth. predikant te 's-Gravenhage en dr. H.
J. vor der Hake te Baarn. Voor het beheer
der financiën is gekozen de heer H. J. P lö o s
van AmsteL
WAAR SCHADUWEN VALLEN EN LICHT
ONTSTOKEN WORDT
X. De gevreesde bacil
C In het zoeklicht van lens en zon
Voor dtn leek is de Röntgenkamer van een
Sanatorium voor t.b.c.-patiënten vrijwel een
groo; vraagteeken, evenals de erbij be-
hoorende bibliotheek (hooge en breede kas
ten met de glasplaten van duizenden foto
grafische opnamen) voor hem een tooverboek
mag heeten. Dr. Berghauser Pont, de
Gen. directeur van „Zonnegloren", weet ons
echter wel wegwijs te maken en vertelt, hoe
sinds eenige jaren een nieuwe methode van
voorlichting wordt toegepast, die een veel
dieper gaand onderzoek mogelijk en daar
door de genezingskansen grooter maakte
Hiertoe dient de planigraaf, ook een elec-
trisch bediend fotoapparaat, doch dat in staat
is, de bng op een bepaalde diepte te foto-
gréfeerin. Zoo kunnen op een cm afstand
van eltaar achtereenvolgens verschillende
lagen eer long op een film worden vast-
ge.egd. Maakt men nu 8 A 10 foto's achter
elkaar, dan krijgt men even zoovele beelden
van verschillende op 1 cm afstand gelegen
lagen \an de long. De samengesteldheid der
long s van geen hindernis meer, zoodat
holten met groote zekerheid kunnen worden
onderkmd.
De beteekenis van deze methode is, dat
niet het gewone Röntgen-onderzoek het zal
gelulkien bij 65 pet. der patiënten met t.b.c.
bacillenhoudend sputum een holte in de long
aan te toonen, maar met de planigraaf ge
lukt dit bij 90 pet. van zulke patiënten. Hoe
wel h«t onderzoek langs dezen weg heel wat
duurdtr wordt (zoo'n planigraaf, een indruk
wekkend, roomkleurig geschilderd apparaat,
waartisschen de patiënt met ontbloote borst
staat yf zit, laat zich met enkele duizenden
guldens betalen), is het nuttig effect ^pr-
houdhgsgewijs veel grooter; dr. Pont sprak
zelfs ran „onschatbare diensten", welke dit
apparaat (van Duitsche afkomst) bewijst.
We staan met vereischten eerbied voor dit
product van menschelijk vernuft en zien,
hoe net enkele handgrepen de juiste in-
stelliig tot stand wordt gebracht; terzijde
in d« Röntgenkamer is de transformator
opgesteld, die de van buiten betrokken
strooxi omzet in een van 50,000 volt, want
men kan zich denken, welk een sterke be-
lichtng hier noodig is. De genomen beelden
gaan na ontwikkeling in de donkere kamer
naar de onderzoekkamer, waar bij een drie-
zijdife, scherpe belichting de resultaten
women bekeken en nauwkeurig geregis-
treeid.
Is langs dezen weg de feitelijke toestand
der long vastgesteld, dan komt de vraag:
weke behandeling aan de orde. Heeft eer
t.b.:. proces (met z.g. positief sputum» dik
wijs neiging tot spontaan herstel (waarbij
genezing zonder bijzondere behandeling
mogelijk is), deze oplossing komt slechts bij
een gering percentage patiënten voor. Daar
om heeft de wetenschap ook hierin nieuwe
mogelijkheden geschapen en een daarvan i:
de z.g. actieve behandeling, meestal be
staande in een operatie. Daartoe heeft
„Zonnegloren" een naar modernste eischen
ingerichte operatiekamer.
Die behandeling bedoelt de opheffing der
belemmeringen, welke de neiging tot herstel
tegenhouden. Menjan bijv. door wegneming
van enkele ribben ontspanning van de long-
za'z teweegbrengen, gevolg waarvan de
ziektehaard tot rust komt. Voorts is ar nog
de (met ongelijken uitslag bekroonde) goud
behandeling, de inhalitie van levertraan
verstuiving en als jongste methode de
rne-drainage, maar hier raken we aan
de grens der medische finesses, die in een
Sanatorium als kind in iuis zijn, doch daar
buiten maar lie'ver niet in de populariteits-
zóne moeten belanden. Genoeg zij te weten,
dat de moderne geneeskunde tegen den ge-
vreesden bacil in de laitste tien jaren een
zóó geduchten strijd heeft aangebonden, dat
van verblijdende resultaten mag gesproken
worden (Darm-t.b.c. bijv., vroeger ongenees
lijk, kan nu na eenige maanden genezen). En
wat dit zeggen wil tea.x. een vijand, wiens
operatieterrein aan alle lanten open ligt, kan
men afleiden uit de cijfers, in ons 8e artikel
genoemd.
Christelijke geest wordlt bestuurd, kent z'n
eigen kerkzaal, die telefonisch verbonden ls
met de kamers en lighallen. Hier preeken de
Ned. Herv. predikanten van Soest eiken der
den Zondag van de maand en verder eiken
Zonc'fag predikanten van elders; die van Soest
bezoeken ook de patiënten en geven catechi
satie of cursus aan de zusters. In die kerkzaal
wordt ook het H. Avondmaal bediend, terwijl
dat soms ook op verzoek van patiënten in de
ziekenkamers plaats heeft. De Godsdienst
oefeningen worden bijgewoond door leden van
den Herv. kerkeraad: hierin, en ook in de
komt duidelijk uit, dat Zonnegloren in Herv.
kringen zijn basis vindt. Dit wil natuurlijk
niet zeggen, dat het sanatorium niet ook voor
andere gezindten openstaat; er waren in 1939
ook 35 Geref. en 6 R.K. patiënten, 9 van diver
se en 9 van geen kerk.
De band met „Zonnegloren" wordt onder
houden door een Vereeniging van oud-patiën
ten, die op hun beurt weer propagandisten zijn
voor het sanatorium, waarvoor ook een kring
van predikantsvrouwen werkt; deze hebben
bijv. op speldjesdagen gedurende 10 jaren een
is niet jneer voldoende; een vrij lange wacht
lijst moest aangelegd worden, zoodat plannen
voor dringend, noodzakelijken uitbouw zijn
ontworpen.
Eigenlijk is zoo deelt d<e Gen.-Directeur
Dr. D. B e rg s m a ons mee, en daarin stemde
hij woordelijk overeen met Dr. Pont van
„Zonnegloren" eigenlijk is het sanatorium
voor longtuberculose in onzen tijd niets anders
dan een ziekenhuis. Daartoe is allereerst noo
dig, dat alle verfijnde hulpmiddelen voor die
nauwkeurige diagnose en analyse van elk ge
val aanwezig zijn. Speciaal het röntgenologisch
onderzoek is de laatste jaren voor de juiste
behandeling van de longtuberculose veel voor
uitgegaan door de tomografie. Ook Sonne-
vanck beschikt over een planigraaf.
Naast de gewone rustkuur, die van het
grootste belang is bij de behandeling van de
longtuberculose worden ook hier de meer mo
derne operatieve behandelingsmethoden toe
gepast.
Nadat cie patiënt practisch genezen is, is er
gelegenheid om zich zeer geleidelijk en onder
controle van den arts aan het dagelijksche
leven aan te passen door een zeer gevarieer
de werkkuur (arbeidstheapie.)
De Röntgen-panigraal
(Ffcf's: Jac. Dees, Utrecht)
reeds het quartet licht, lucht, rust en voeding
en ook op dit terrein Is Zonnegloren veel
zijdig toegerust. De volgorde van het gunstig
verloopend proces (het ierstel van een posi
tief sputum opgevende patiënt is gemid
deld op 1% jaar te stelen) is, dat hij eerst
bedrust, dan ligstoel heeft, vervolgens wan
delingen mag maken er tenslotte in de
arbeidstherapie weer bezigheid vindt, welke
zijn psychischen toestand ten goede komt en
hem weer leert aanpassen aan het gewone
leven, waarvan het geleel afgesloten zijn
uiteraard ook invloed leeft op zijn geeste
lijke gesteldheid. Die arbeidstherapie ^mvat
verschilend handwerk timmeren, schilderen,
huisvlijt e.d.), waarmee de herstellende zich
achtereenvolgens 2, 4, 5 en 7 uren per dag
bezig houdt. Zoo kan het psychisch evenwicht
dat door het zich ziek voelen en de scheiding
van gezin en samenlering verstoord werd,
zich herstellen en het selfvertrouwen terug-
keeren. De hiervoor beitemde localiteiten en
de zaakkundige voorlichting doen, blijkens de
urtkomste». het herstelproces voorspoedig vor
deren. In het volgende artikel komen wij
hierop breeder terug.
Bijzondere aandacht verdient hierbij ook
wat we zouden kunnen noemen de geestelijke
therapie. „Zonnegloren", dat in uitgesproken
som van 200.000 mogen samenbrengen,
hetgeen een krachtig suppletiefonds voor min
vermogende patiënten beteekent. Overigens
financiert het sanatorium zoo, dat de exploi
tatie uit de verpleeggelden bekostigd wordt.
En overigens is het hier, gelijk bij de meeste
groote instellingen ver van de stad: een samen
leving op zichzelf: eigen wasscherij en droge
rij, centrale keuken, zelfs een eigen tijdschrift.
Een keurig ingericht zusterhuis en een nieuw
paviljoen toonen ons, hoe ook op dit terrein
smaak en gezelligheid het offensief op de
ziekte kunnen steunen. In dat nieuwe pavil
joen treffen we de jongste patiëntjes aan
kleuters nog nu al hier?Ja, maar juist
daarom met een grooten voorsprong op den
weg naar beterschap.
Van soortgelijken aard en toerusting is hete
eveneens in Christelijken geest geleide sanato
rium „Sonnevanck" te Harderwijk, dat
echter van ouder datum is. In 1910 werden
het hoofdgebouw en 2 paviljoens geopend, in
1925 een 3de paviljoen, in 1934 een kinder-
paviljoen en sedert 1937 heeft men er een
modern uitgeruste Röntgen-afdeeling. Ook
Sonnevanck de naam geeft het al aan
ligt midden in het zonneland: prachtig bosch
en wandelterrein ter grootte van 52 H A. op Je
Veluwe. Er is plaats voor 250 patiënten en
cok voor 30 kinderen. Maar die capaciteit
Al behooren in een Chr. inrichting de hoog
ste eischen gesteld te worden aan behande
ling en verpleging, het bestaansrecht van
Sonnevanck ligt allereerst in het willen be
vorderen van een eigen sfeer, waar de patiënt
zich thuis voelt. Daarom acht Dr. Bergsma als
medicus de geestelijke verzorging van het
grootste belang voor de tuberculose-patiënten
in het algemeen en voor patiënten, die uit een
Christelijk milieu komen in het bijzonder. In
dit verband zenden dan ook verschillende
kerkgroepen regelmatig hun predikanten
dit sanatorium en wordt ook bij ontspanning
terdege rekening gehouden met de geestelijke
belangen der patiënten. Een groote omvang
heeft de suppletie voor on- en minvermogen
den; in het vorige jaar werd voor 340 patiën
ten pl.m. 35,000 bijgepast door het suppletie
fonds.
De arbeidstherapie is op Sonnevanck in
handen van de in 1928 opgerichte nazorgstich
ting „Nieuwe Wegen", die beschikt over ruime
werkplaatsen en slaapplaatsen. Over déze, ook
te Harderwijk met verheugende uitkomsten
bekroonde nazorg, meer in het volgende arti-
kel„ dat gewijd zal zijn aan het sanatorium
„Zonnestraal" te Hilversum, dat op het gebied
der arbeidstherapie de oudste brieven heeft.
Bond van Geref.
Vrouwenvereenigingen
De vierde bondsdag
Heden werd in het Tehuis te Groningen de
vierde bondsdag gehouden van den Bond van
Geref. Vrouwenvereenigingen in Nederland
onder presidium van mevr. E. M. Hueze-
veld t-v. d. Lelie van Hazerswoude.
De bondsdag ving eM uur aan met het ge
meenschappelijk zingen van Gez. 23 5 en 6,
waarna de presidente voorging in gebed en
Hebr. 4 las. Vervolgens sprak zij een openings
woord dat ditmaal tot titel droeg: Trouw
moet blijken". Spr. wees er op dat trouw een
van de eigenschappen is die we'het meest in
menschen waardeeren. Dat geldt ten volle
wanneer die trouw wordt betoond in dienst
des Heeren en van Zijn zaak. Die trouw is
betoond door Christus en van Hem hebben
we als geloovigen navolgers te zijn. Dat kan
alleen wanneer we in geloof onze taak vol
brengen als christenen. Die trouw moet in ons
leven blijken. En dat gebeurt het meest wan
neer er weerstanden zijn. Daarom hebben we
juist in dagen van veel weerstand de verma
ning noodig om trouw te zijn. Want dan is
de verleiding het grootste
Hoe kunnen wij nu trouw zijn in dezen
tijd? Wanneer we zien op onze roeping en op
onze toekomst. Wanneer we gehoorzamen en
gelooven. Dan zit er een lijn in ons leven.
Dan zien we ook in de toekomst, zooals de
Heere die aan ons laat zien. Want die ge
trouw is tot den dood die ontvangt de kroon
des levens. Dat is de heerlijke toekomst, die
we mogen zien. Zoo moet het ook zijn in ons
vereenigingswerk. Wat er ook gebeure, laat
onze trouw blijken in gehoorzaamheid aan
den Heere en in geloof in de toekomst, die
Hij ons voorstelt.
Hierna kwamen de jaarverslagen aan de
orde. Aan dat van de secretaresse, mevr. F.
M. L. N a w ijn-v. D ij k van Bergum ontlee-
nen we dat 8 nieuwe vereenigingen werden
ingeschreven, terwijl 3 moesten worden afge
schreven. 1 Mei j.l. waren bij den bond aan
gesloten 61 vereenigingen met 1650 leden plus
1 vereeniging te Tress Arroyes met 22 leden.
In 38 vereenigingen zijn alle leden op het or
gaan geabboneerd. De oplage van de Geref.
vrouw bedraagt thans 1200 ex. Ds. A. Mer
kelijk te Leiden en mevr. J. Dijk-Bijsterveld
te Leiderdorp traden als medewerkers tot het
orgaan toe.
Het verslag werd goedgekeurd evenals dat
van de penningmeesteresse, mevr. H. Kui
per s te Winterswijk.
Op voorstel van het bondsbestuur werd het
eere-presidentschap ingesteld en tot eere-pre-
sidente benoemd mevr. J. Zwart-de Jong
te Utrechte Naar aanleiding van een voorstel
van de aangesloten vereeniging te Hazerswou
de werd besloten de bondsdag 1942 te Nijme
gen te houden. Evenzoo werd aangenomen
een voorstel-Bergum in betrekking tot een
omslag-systeem reiskosten naar de algemee-
ne vergadering.
De aftredende leden van het bondsbestuur,
de dames mevr. F. M. L. N a w ij n-v. D ij k
te Bergum en mej. N. P. Verkade te Schie
dam, werden herkozen.
Na rondvraag en het gemeenschappelijk zin_
gen van „Wilt 'heden nu treden" enz., hield
ds. S. Hoekstra, Geref. predikant te Gro
ningen ten besluite van de morgenzitting een
toespraak getiteld: „Lachen om^ie toekomst",
waarna men zioh aan een gemeenschappelij-
ken koffietafel vereenigde.
Om 2 uur ving de middagvergadering aan
met het gemeenschappelijk zingen van Ps.
99 1 en 8. Als spreker trad vervolgens op
prof. dr. K. Schilder, hoogleeraar aan de
Theol. Hoogeschool te Kampen, met het on
derwerp:
„De vrouw in het verbond".
Na een definitie van het theoL begrip ver
bond, wees spr. erop, dat alle andere dan het
verbond tusschen God en mensch de kracht
■mist. om als de slagen van den band aan God
weggevallen zijn, die grondslagen andermaal
te leggen, of nieuwe, en dan goede, of betere,
te leggen. Waar evenwel God door vrijwillige
condescensie als partij optreedt in een ver
bond met creaturen als (door Hem daartoe
geroepen mede-) partij, daar kan Hij verder
gaan. Hij sluit in alle verbond zich aan bij
wat krachtens zijn eigen wil in de schepping
voorhanden is; en ontplooit het ook. Tevens
evenwel kan Hij, waar het verbond door on
gehoorzaamheid en ontrouw is ontwricht, een
anderen grondslag leggen, een beteren zelfs,
en dieperen. Vandaar dat Hij de verbondsge-
schiedeniis heeft kunnen continueeren, ook
nadat dit van 's menschen zijde onmogelijk
was geworden. De kerk spreekt hier van
„werk-" en „genadeverbond". De antiquee-
ring van het eerste is geen abrogatie ervan;
want déze is voorkomen door het tweede; de
tweede phase in de geschiedenis van het ver
bond beteekent prolongatie van de eerste, zij
het ook op dieperen, wijl herscheppingsgrond
slag.
In beide phasen nu van dit verbond is voor
de vrouw haar plaats bepaald.
Reeds in het „werkverbond" (de eerste
verbondsphase) heeft God zich ook voor de
vrouw geopenbaard als onderhouder en re
geerder van het geschapene in het verbond
(dat onder de voorzienigheid valt). Dat blijft
zoo in de tweede phase (dat is immers consti
tutief voor alle verbondsbegrippen). Haar na
tuurlijke plaats en ontwikkeling en ontplooi
ing vindt de vrouw slechts in en door het
verbond. Dat regelt de verhouding tot den
man, en alle andere creaturen, ook tot het
kind, ja ordent ook de vrouw in het geheel der
schepping. Vandaar de reeds vóór den val
gegeven ordening van moederschap, en van
daar geoefenden invloed op religieuse en cul-
tureele ontwikkeling van de „menschheid
Gods".
In het genadeverbond (de tweede phase)
handhaaft God dien zegen en dit mandaat via
den tweeden Adam, die de verbondstrouw
bewijst, en de straf op de bondsbreuk draagte
Het genadeverbond is daarom, ook voor de
vrouw, niet a-cultureel, en niet a-kosmisch,
en niet a-natureel, doch. het tegengestelde
daarvan. Het geeft aan haar huwelijksleven,
haar moederschap, en ook zonder dit aan haar
eigen menschelijk leven in vrouwelijke diffe
rentiatie een directe beteekenis voor de con
serveering van de mensohheid Gods, thans in
die kerk concreet aanwezig, orrler garantie,
dat zulk leven :u het ferbond ook zuiverend,
richtend, zegenend, in zal werken op heel de
samenleving in alle verband van menschen-
leven. Slechts door zich eerst „den Heere" te
geven, wordt ook de vrouw in staat, harmo
nisch q met ze-«en, zich aan haar man, haar
kind, horj medemensch, haar medecreatuur
geven .Mar haar eigen «èrd.
