Jliruiuf £riitsdjr (iourant
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
PM
lenlspri s:
O
J maanden 2.47. vermeerderd met
5 incassokosten. Per week 19 et
5 ct Zaterdagnummers
Zondagsblad 7Vj ct Alles bij
,agI iltbetaling.
itiepryi»n
le
De et per regel. Ingezonden Mede-
gV Ingen 48 ct per regel. Minimum
oiru feh. Bewijsnummer 5 ct Bij con-
belangrijke korting.
Bur. Redactie en Administratie:
BREESTRAAT 123. LEIDEN
Telefoon 22710
(Na 6 uur 23186).
Postbox 20. Postrek. 58936
No. 6439
Hoofdredacteur H. Diemer, Rotterdam.
WOENSDAG 28 MEI 1941
22e Jaargong
rantwoordelijke plaats
^standers nemen in het maat
jeven van onze dagen een
e plaats in en in het oog van
ijjn zij gaarne geziene lieden,
taalde materialen in hoeveel-
ianigheid minder worden, in
Üleekt ook de glans, welke het
,0' Ivan den klant aankleeft, en
.en in het sociale bestel, waar-
gewend waren geraakt, doch
gekeerd dreigen te worden. Er
|de aanpassing noodig, èn van
jnders èn van het publiek, zoo-
Schte van elkander als door
jn ten opzichte van het ver-
oojiappelijke leven.
U^ipassing zal het wel gaan naar
ids hierom, omdat men weinig
iet «heeft en men zich zal hebben
aan hetgeen zich voordoet,
ndefubliek neemt te dien aanzien
gemakkelijker positie in dan
recianders zich kunnen veroor-
dit publiek altijd weer
a® lenstand te rade moet gaan. Is
t sedan js het er niet Maar met
gevj constateering kan een winke-
inn4iet immer volstaan en hij zal
°geizoeken om bet publiek alsnog
lelijk ten gerieve te zijn, hetzij
Iten, hetzij op andere wijze,
bepaalde categorieën van
iNjlers worden op het oogenblik
•AN}n gesteld, eischen op verschil-
1 Zij zijn graag geziene men-
Jak pn wij reeds, en nog altijd zijn
nhaj beenen welke de weelde, ook
d°°t|n kortstondige weelde, kunnen
jrganisaties hebben bij dit alles
anljyke, voorlichtende taak te ver-
be^iebben de aanpassing in goede
Zij hebben advies te ver-
die gevallen, waarin de win-
/gn(tekkelijk door zijn voorraden
rdejdoch het ontvangen geld niet
voor het aanschaffen van
Dorraad, alleen reeds omdat deze
zal het wenschelijk zijn
in den aard van het ont-
"nujd bij te brengen, opdat het
mogelijk bewaard kan worden
waarin wat ruimer inkoop-
hei aanwezig is.
de winkelier zal met overleg
adelen waar het geldt de voor-
hij nog hebben mocht. Het
.FÉ'er zeker bij gebaat, zoo het niet
paniekstemming in kort bestek
ZAU er is, maar ook hier met mati-
wordt geleefd. Ver-
i vj(vies kan dan goud waard zijn,
hou<de volksgemeenschap. Wij den-
ovrft advies, dat wij onlangs lazen
van den Christelijken Bond
nmakerspatroons en -winkeliers,
gm^erd verteld van schoenmakers,
teerde stemming bevorderen,
rde^j plotseling een veel grooter om-
daparaties forceeren, en dit terwijl
be|» dat de leervoorraad niet onbe-
groote publiek is er ongetwij-
^baat, zoo de schoenmakers ma-
oetrachten en den aanwezigen
langs den weg van meer normale
iheden over ruimer tijdsbestek
In deze richting gaat dan ook
van genoemden Bond.
de omstandigheden de concur-
wat getemperd moest worden
enstanders èn koopend publiek
hetzelfde schuitje hebben
i, nu lijkt het ons niet uit-
dat tevens wat meer inzicht
^rworven in de waarde van het
beginsel, dat tegenover den
Inloozen kamp, ook op maat-
]jk gebied geplaatst wil zien het
[ïaar naastenliefde en het bevor-
des naasten nut, waar men dit
evorderen kan en mag. Wordt
alle menschelijke zwakheid in
'r Ving iets bereikt, dan heeft deze
PgX.;nd naast zijn donkere zijden ook
heoben, die niet donder bemoedi-
R. R. DE GRAAF t
ouderdom van 80 jaar is te Leek
verleden de heer R. R. d e G r i
louder dezer gemeente. De heer de
is o.m. secr. van de Boerenleenbank
itter der plaatselijke begrafenisver-
J. BOVEN t
Ideburen is plotseling overleden de
B o v e n, die meer dan 25 jaar voor
ipartij tot zijn dood deel uitmaakte
i gemeenteraad van Slochteren. Ook
bestuurslid van de bekende stichtdn-
Chr. liefdadigheid te Wagenborgen,
jpvolger in den raad zal de heer J.
te Overschild zijn.
ZON EN MAAN
..IPgang 29 Mei 5.27; ondergang 21.48
aopgang 29 Mei 8.25; ondergang 0.11
sopgang 30 Mei 9.23; ondergang 0.49
e kwartier Maandag 2 Junivolle
i Maandag 9 Juni; laatste kwartier
ïdag 16 Juni; nieuwe maan Dinsdag
Het slagschip Bismarck
ondergegaan
Aanvallen met luchttorpedo's
beroofden het van zijn
snelheid
Hel D.N.B. meldde gi&leren uil
Berlijn:
Hel slagschip Bismarck, dal in zijn
eersle gevechl legen een Brilsche
overmacht de Hood lot zinken bracht
en de King George beschadigde, had
door een treffer in het voorschip snel
heid verloren. Door een torpedo, die
tijdens een luchtaanval van 24 Mei
werd gelanceerd, verloor hel nogmaals
aan snelheid. Vierhonderd zeemijlen
ten Westen van Brest werd hel schip
op 26 Mei legen 21.00 uur opnieuw
door twee luchttorpedo's getroffen,
waarvan er een het roer en de
schroeven brak.
Om 23.42 -uur ontving hei opper
bevel van de marine van den viool
chef, admiraal Lüttjes het volgende
rapport: „Schip onbestuurbaar. Wij
strijden lot de laatste granaat. Leve de
Führer. w. g. vlootchef.
In den strijd tegen de vijandelijke
zeestrijdkrachten, die langzamerhand
versterkt werden, vocht het slagschip
Bismarck tot het tenslotte op 27 Mei
des ochtends het slachtoffer van de
overmacht geworden is.
Hef laatste gevecht van de
Bismarck
Over het laatste gevecht van hel Duiische
linieschip Bismarck wordt in een mededee-
ling van het opperbevel van de Duiische
weermacht gisteren nog het volgende bekend
gemaakt
In den strijd tegen de langzamerhand steeds
versterkte vijandelijke zeestrijdkrachten
vocht het linieschip Bismarck in zijn onbe-
stuurbaren toestand tot het eindelijk vanmor-
gen het slachtoffer is geworden van de over
macht van drie Brilsche linieschepen, een
vliegkampschip, verscheidene kruisers en
torpedoboot jagers. De Brilsche formatie zelf
wordt sinds vanochtend door Duiische ge
vechtsvliegtuigen aangevallen.
De gedachten van hel geheele Duitsche volk
zijn vol trots en rouw bij zijn in het zeege
vecht bij IJsland zegevierenden vlootvoogd
admiraal Lüttjens, bij het linieschip Bismarck,
zijn commandant, kapitein ter zee Lindemann
en bij zijn dappere bemanning.
„Een meute heeft een stuk wild gejaagd",
verklaren de Londensche correspondenten
van de Amerikaansche pers omtrent den
strijd tusschen de Britsche oorlogsschepen en
de Bismarck. Associated Press meldt uit Lon
den, dat aan den slag, waarin de Bismarck
verloren ging, de grootste Britsche oorlogs
schepen deelgenomen hebben, waaronder de
Rodney, de Nelson, de King George V en de
Prince of Wales benevens een ongenoemd
vliegkampschip.
Veertien Engelsche koopvaarders
ten Westen van Afrika vernietigd
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht maakte gisteren bekend
Duikbooten hebben tenWestenvan
Afrika 14 zwaar geladen vijandelijke
koopvaarders van 77.600 brt. in totaal tot
zinken gebracht.
Op het eiland Kreta rukken de
Duitsche troepen stelselmatig verder
op na succesrijke gevechten en de be
zetting van verscheidene plaatsen. Het
luchtwapen ondersteunde deze ge
vechten door doeltreffende aanvallen
van Stuka's op Britsche steunpunten,
troepenconcentraties en kampementen.
Luchtdoelartillerie schoot boven het
eiland een jager van het type Hurri
cane neer. Ten Zuiden van Kreta werd
een groot transportschip zwaar be
schadigd door bommen.
In het Oosten van de Middel-
•landsche Zee hebben Duitsche
Stuka's een sterke Britsche vlootformatie
aangevallen. Zij plaatsten vier bommen
van zwaar kaliber op een vliegkampschip
en verscheidene op twee kruisers.
In Noor d-A f r i k a is bij Solloem een
plaatselijke Britsche aanval met steun van
pantserwagens afgeslagen. Formaties van het
Duitsche en Italiaansche luchtwapen deden
succesrijk aan de gevechten mee. Door
soheeraanvallen op colonnes Britsche artillerie
ten Westen van Dar-el-Namra leed de
vijand zware verliezen. Duitsche Stuka's
brachten voor Tobroek twee koopvaarders
van 9000 brt., in totaal tot zinken en be
schadigden een lichten Britschen kruiser
Rondom Engeland hebben gevechts
vliegtuigen een vrachtboot van 3000 brt. ver
nietigd en een grooten koopvaarder zwaar
beschadigd. Andere luchtaanvallen richtten
zich gisteren en in den afgeloopen nacht op
haveninstallaties aan de Britsche Zuid-Oost
kust.
Bijzonder succesrijk was bovendien een
aanval op een fabriek van de vliegtuigin
dustrie aan de Engelsohe Zuidkust.
De vijand is overdag noch des nachts per
vliegtuig boven Duitsoh gebied versohenen.
Bij de vernietiging van vijandelijke vracht
booten ten Westen van Afrika heeft de
duikboot onder commando van luitenant-ter
zee eerste klasse Schütze zich bijzonder
onderscheiden door het tot zinken brengen
van elf schepen van 56.200 brt. in totaal.
Door stoutmoedige, succesrijke verkennings
vluchten boven Engeland hebben de volgen
de bemanningen zich onderscheiden1.
luitenant Meyer, luitenant Denner, onder
officier Husskönig, onderofficier Kühne en
2. luitenant Vollert, oberfeldwebel Raasch,
feldwebel Schwager, onderofficier Hagemeier.
De Delftsche Poort wordt gesloopt
Op het eind van de vorige week bereikte
den Diwero het bericht, dat Monumenten
zorg te 's-Gravenhage heeft beslist, dat de
Delftsche Poort te Rotterdam gesloopt zal wor
den, nadat ook het gemeentebestuur zich voor
slooping had uitgesproken.
Nog deze week zal het sloopwerk worden
gegund en reeds begin volgende week zal
het een aanvang nemen.
Provinciale Staten van
Zuid-Holland
Eerste gewone sitting in 1911.
Provinciale staten van Zuid-Holland heb
ben gisteren hun eerste gewone zitting ge
houden in 1941, onder voorzitterschap van
minister van staat, jhr. mr dr. H- A. van
Karnebeek. Een tweetal nieuwe leden werd
beëedigd, namelijk de hteren J. W. baron
van Haersolte van Haerst, (vacature mr. Rost
van Tonpingen) en P. Goettsch (vacature-San-
difort).
Gekozen werd tot buitengewoon lid van
gedeputeerde staten mr. G. \«an Baren
met 45 van de 73 stemmen. Een aantal voor
stellen werd in handen van commissies
gesteld.
Bij het voorstel in zake het verzoek van de
A.N.V.V. om subsidies over 1941 merkte de
heer Visscher op, dat de financieele en
toeristische perspectieven inderdaad niet van
dien aard zijn, dat gedeputeerden een gedegen
prae-advies kunnen uitbrengen. Anderzijds
moet de vereeniging toch in staat zijn, uitgaven
te doen en in de toekomst te zien. Daarom zou
spreker gaarne zien, dat in de eerstvolgende
zitting of althans zoo spoedig mogelijk een
voorstel zal worden gedaan.
De voorzitter merkte op, dat de huidige toe
sta nd te onzeker is. Zoodra de omstandigheden
het toelaten, kunnen gedeputeerde staten een
prae-advies uitbrengen.
De vergadering werd hierop verdaagd tot
Dinsdag 17 Juni.
Goed afgeloopen
Door baldadigheid van eenige jongelui is op
het Apeldoornsche kanaal bij Wapenveld een
met 18 passagiers beladen pontje omgeslagen.
D"aar de meesten niet konden zwemmen dreig
de de toestand ernstig te zullen worden, doch
omwonenden en schippers slaagden er met
groote moeite in, de drenkelingen, onder wie
enkele kinderen, op het droge te brengen. De
fietsen werden later opgehaald. Het pontje, dat
gemonteerd was op ledige vaten, bleek ernstig
beschadigd te zijn.
FRAUDULEUZE SLACHTINGEN
In de laatste zes weken is de Utrechtsche
politie op het spoor gekomen van tal van
frauduleuze slachtingen. Niet minder dan
zeventien koeien zijn op onwettige wijze ge
slacht door een loonslachter uit Utrecht, die
op gezag van eenige slagers aldaar deze koeien
op de veemarkt te 's-Hertogenbosch kocht. De
slachtingen werden dan hier, dan daar verricht
Terzake van frauduleuze slachtingen zijn
thans vier personen gearresteerd en opgesloten
in het huis van bewaring.
De drie door Hildo Krop vervaardigde beelden voor het nieuwe hoofdbureau van politie aan
de Marnixstraat te Amsterdam zijn op hun plaats van bestemming boven den hoofdingang
aangebracht (Pax-Holland)
Kerk en Onderwijs
Onnes te Baflo-Raskwert.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Geersdijk G. J. Grafe, cand.
en hulppred. te Roosendaal (Br.)
Tweetal: Te Zetten, J. C. Streefkerk,
cand. en hulppred. te Lobith en J. H. Teerink,
cand. te Ermelo.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: Te Hilversum, J. Fraanje te
Barneveld.
Tweetal te Werkendam J. Fraanje te Bar
neveld en H. Ligtenberg te Kampen.
NED. PROT. BOND
Aangenomen naar Brielle mej. da. L. v.
Drimmelen, Ned. Herv. cand. te Apeldoorn.
HULPPREDIKERS
Tot hulpprediker bij de Geref. van Weesp is
benoemd cand. B. Richters, te Scheveningen.
VER. VAN CHR. ONDERWIJZERS ENZ.
Ook nu zal aan den avond van den 2en
Pinksterdag vanwege de Ver. van Chr. On
derwijzers en onderwijzeressen in Nederland
en de Overzeesche gewesten een bidstond
worden gehouden die voorafgaat aan de op
3 en 4 Juni a.s. te Amsterdam te houden 88e
algemeene vergadering dezer organisatie. De
bidstond vindt plaats in de Koepelkerk en
voorgangers zullen zijn de heeren ds. R.
D ij k s t r a, Ned. Herv. predikant en prof. dr.
J. Waterink, beiden te Amsterdam, die
spreken over: „Pinksterstilte" en „Pinkster-
storm".
BEVESTIGING EN INTREDE
Zondag j.l. had de bevestiging en intrede
plaats van cand. J. J. van Wageningen tot
predikant der Geref. kerk van Enter (O.) Als
bevestiger trad op ds. F. Slomp Jzn van
Heemse, die tot tekst gekozen had Ezech.
33 7. In den namiddagdienst deed ds. van
Wageningen zijn intrede met een predikatie
over Rom. 1 16, 17.
WAAR SCHADUWEN VALLEN EN LICHT
ONTSTOKEN WORDT
Leesplanken voor de blindenschool.
III. Zorg voor blinden
A. Aard en behandeling van blindheid
Blind zijn en jong.
Toen we» in verband met deze artikelen
enkele tehuizen bezochten, was het lente, en
de plek waar zij leefden en leerden, lag in
een krans van jong groen en veelkleurige
bloemen een gesloten wereld voor hen. En
ze zijn toch lente-kinderen, hakend naar het
volle leven, dat ze óók niet zullen zien. Dat
leven eohter ziet hen wèl, en het heeft er
voor gezorgd, dat er wat licht in deze duister
nis ontstoken werd, en het heeft getracht,
een plaats voor ze in te ruimen, een plaats
in de school, in de werkplaats, op het kan
toor, in de muziekOch, 't ging „maar"
om een 4000 blinden in ons land, maar wie
ran ons zienden kan weten, wat één leven
„in den blinde" aan leed en strijd kost, en dus
aan moed en zelfvertrouwen wint, als de
weg naar „meetellen" geopend wordt?
Wat weten we weinig van dit stille leed,
dat er soms al is, wanneer het levenslicht
„aanschouwd" wordt. Hoe komt het, hoe
wordt het doorleefd, hoe kan het gelenigd,
soms voorkomen worden en hoe verantwoordt
de samenleving, dat het „onze" blinden zijn?
Laten we eerst den om vang bezien. Met
zijn ongeveer 4000 blinden is ons land t.o.v.
andere in gunstige positie; stelt men hun ge
tal op de 10,000 inwoners in Nederland 4.7,
dan staat daar het verst boven Egypte met..
(Foto: Rott.)
500; in Europa echter zijn de cijfers veel
lager, varieerende tusschen 31.5 tot 3.79. In
deze rij heeft ons land op één na het laagste
cijfer. In het algemeen vindt men in Afrika,
China en Indië de meeste blinden. Het wereld-
cijfer is niet te bepalen, men gist 2 millioen,
maar ook wel het dubbele; dit houdt natuur
lijk verband met de definitie van het begrip
blind dat bovendien z'n vele nuanceeringen
heeft. Het feit, dat er ongeveer 10,000 oog
artsen ter wereld zijn, zegt genoeg over de
veelsoortige defecten, die hier aan de orde
zijn. Uiteraard bepalen we ons nu tot de
maatschappelijk blinden, als is de grenslijn
ook hiervan niet nauwkeurig aan te geven.
Dat blijkt duidelijk, als we nu de o o r z a k e n
overzien.
Globaal kan men die in tweeën splitsfen:
erfelijkheid en uitwendige omstandigheden
(soms ook beide). Als veel voorkomende oor
zaak wordt door de deskundigen (wij volgen
nu ten deele de ons welwillend gegeven in
lichtingen van Prof. Dr. J. v. d. Hoeve te
Leiden) verwonding beschouwd; in Amerika
wordt 13 'A pet der gevallen aan beroepsonge
vallen toegeschreven. De oogverwondingen
(in den wereldoorlog 5-10 van alle verwon
dingen) hebben, ook in het bedrijfsleven een
hoog percentage. Verdere oorzaken zijn:
syphilis, trachoom (in Egypte is 95 pet. der
inheemsche Aevollting hieraan lijdende) en
pokken; tot ongeveer 1800 kan men in Euro
pa bij de meeste blinden pokken als oorzaak
aanwijzen, doch sedert de toepassing der
vaccinatie is dit sterk afgenomen.
Vooral het trachoom heeft z'n duizenden
verslagen; deze vooral in China, Egypte en
Palestina voorkomende ziekte is een ont
steking van het oogbindvlies en kan ook het
hoornvlies aantasten. In China schat een des
kundige de schade van het trachoom hooger
dan die van hongersnooden en overstroomin
gen samen. De legers van Napoleon hebben
destijds vanuit Egypte het trachoom over
heel Europa verbreid. In ons land heeft men
met succes trachoom-haarden te Veenhuizen
en in het Ghetto van Amsterdam weten uit
te roeien.
Ook over het voorkómen van blind
heid enkele toelichtingen. Gegeven het vrij
'hooge percentage van bedrijfsverwondingen
en bedrijfs-gevaren (kalk, loog, zuren, lood,
steen enz.) is de bedrijfs-hygiëne hier een ge
boden- middel, evenals de oogbescherming in
verschillende vakken. Hiervan kan men een
leerzaam en zeer gespecialiseerd beeld krij
gen in het Veiligheidmuseum te Amsterdam
(achter het Rijksmuseum), waar de beveiligin
gen zoo aanschouwelijk mogelijk geëxposeerd
zijn. Gaat het om voorkoming van blindheid
in verband met uit geboorte of uit andere
oorzaken verklaarbare oogziekten, dan is
vroegtijdige behandeling de aangewezen
weg; hygiëne en reinheid vooral zijn hier de
beste wapenen in handen van den leek. Ook
het vermijden van ziektekiemen, die oog
ziekten kunnen opwekken, is van groot be
lang. En in de medische wereld schrijdt men
natuurlijk voortdurend verder op het pad
der gespecialiseerde geneeskunde als gevolg
waarvan zeker een groot deel der verbetering
in het percentage blinden te beschouwen is.
In dit verband noemen wij ook de bestrijding
van geslachtsziekten als bron van oogziekten,
van scrofulose, van diphterie waarbij talrijke
verblijdende resultaten werden bereikt.
Een zeer actueele noot in deze algemeene
beschouwing van het leed der blindheid wordt
in onzen tijd gebracht door de dreigende o n-
dervoeding. Gebrek aan voedsel of aan
voldoende vitaminen in het voedsel kan oor
zaak van blindheid worden. Dat dit geen ge
waagde hypothese is, kan blijken uit een
schatting van -een oogheelkundige, volgens
welke in Ned. Oost-Indië van de 250,000 blin
den er 70,000 blind zijn geworden door avita
minosen (door gebrek aan vitaminen ontstane
ziekten). Zoowel door steun van Simavi als in
de Zendingshospitalen is ten deze reeds veel
mooi werk verricht, inzonderheid t. o. v. jonge
kinderen.
Over de door erfelijkheid ontstane blindheid
thans nog een en ander. Zij is niet altijd wat
zij genoemd wordt: door vergiftiging, bestra
ling en voedingsstoornissen kunnen oogziek
ten of blindheid optreden, die er volkomen op
lijken en het toch niet zijn. Erfelijke blindheid
(zij varieert bij 825 pet. der blinden) kan
veroorzaakt zijn door de ouderdoms-staar;
meer nog door glaucoom; voorts door bijziend
heid (ten deele).
Wij komen thans tot de behandeling
der blindheid, niet in medischen zin, want dan
zou ons artikel een al te groote appendix krij
gen, maar in maatschappelijk en philantro-
pisch opzicht. Natuurlijk is er, ook omdat
blindheid internationale oorzaken en vormen
heeft, door de geneeskunde in vele landen
veel en veelsoortig werk verricht, om dit
zware leed te verzachten, en in dit verband
mag met groote erkentelijkheid gewezen wor
den op de in 1927 te Scheveningen door de
oogartsen opgerichte Intern, oogheelkundige
Raad. die in 1933 tevens het bestuur is gewor
den van de Intern. Federatie der Nationale
Oogheelkundige Genootschappen. Ook is te
Scheveningen in 1929 opgericht het Intern.
Genootschap ter voorkoming van blindheid,
terwijl zoowel in ons land als in O. Indië ver-
eenigingen van soortgelijken aard zijn opge
richt en in 1929 een Intern, organisatie ter be
strijding van het trachoom.
In de maatschappelijke zorg voor blinden is
ons land wat het particulier initiatief betreft
zeker niet maar in den vorm van Staatszorg
zeker wel in de achterhoede gekomen. Zelfs
nu nog is er geen leerplicht voor blinden; de
Staatscommissie van 1919 heeft dit tevergeefs
bepleit en als men daar dan bijvoegt, hoe op
het platteland en in de arbeiderswijken der
steden, het blinde kind in z'n toekomstbelan-
gen is verwaarloosd, dan mag het nog verba
zing wekken, dat het blindencijfer ten onzent
zóó gunstig was en is (het cijfer 4.7 op de
10,000 inwoners was in 1890 hetzelfde als nu).
Zonder twijfel is hier de invloed der volks-
hygiène (o.a. door Dr. Josephus Jitta als
voorzitter van den Gezondheidsraad en Dr.
Marx als secretaris van den bovengenoemden
oogheelkundigen Raad) aan ten goede ge
komen, terwijl in de laatste decenniën ook het
onderzoek van jonge kinderen gunstig ge
werkt heeft. Het verschil in sexe is bij de
blinden gering; van de in 1920 getelde 3822
waren er 1949 mannen en 1873 vrouwen. In
700 onzer ruim 1100 gemeenten kwam geen
blindheid voor. Het onderwijs aan blinden
was de eerste vorm van bemoeiing met hun
lot; het was echter van begin af in particuliere
handen en het is dat nog, hoewel de over
heid indirect nu ook steun vei'leent door het
salarieeren der leerkrachten en het subsi
dieeren per leerling. De leerkrachten der vak
scholen echter moeten de instellingen zelf be
talen, Tegen het einde der 18e is in Frankrijk
en Oostenrijk, in het begin der 19e eeuw is
in ons land met blinden-onderwijs een begin
gemaakt. Dit onderwijs wij komen daar
nog op terug omvat ook slechtzienden. De
grens van het blind zijn in den vollen zin zou
zoo te omschrijven zijn: indien een blinde na
correctie geen vingers kan tellen op meer dan
1% meter, of als een kind dit niet kan op
meer dan 5 meter afstand, alles bij normaal
gezichtsveld. Wat dit laatste beteekent, is
eigenaardig belicht door het geval te Berlijn,
waarbij een blinde bedelaar door een agent
werd opgebracht, die hem turende op een
krant aantrof op zijn vaste plek bij de Uni
versiteitsklinieken. De inspecteur van dienst
liet hem echter eerst deskundig onderzoeken
en wat bleek? Dat de man een goede gezichts-
scherpte bezat, maar zijn gezichtsve 1 d
zóó klein was, dat men hem toch als geheel
blind moest beschouwen.
In 1808 kreeg ons land zijn eerste georden
de onderwijs aan blinden door de oprichting
van het Instituut te Amsterdam, dat thans te
Huizen, Haren en Huis ter Heide gevestigd is.
en dat in ons volgend artikel allereerst in be
spreking komt
Emeritaat- ds. A. Lauwers
Zooals wij reeds berichtten, heeft de classis
Dordrecht aan ds. A Lauwers, predikant
der Geref. Kerk van Brussel, met ingang van 1
Juni a.s. eervol emeritaat verleend.
Naar aanleiding hiervan schrijft ds. P. van
Dijk in „Belijden en Beleven":
Het is ruim 21 jaar geleden, dat de kerk van
Brussel hem beriep voor den Evangelisatie-
Zijn naam was toen al wijd en zijd in onze
kringen bekend. Immers men wist dat ds.
Lauwers, die tot dusver priester in de Roomsch-
Katholieke kerk en daar vanwege zijn geleerd
heid en zijn persoon zeer gezien geweest was,
met Rome had gebroken.
Zijn studie van de Kerkvaders en het M.E.
latijn hadden er onder Gods zegen toe mee
gewerkt hem de dwalingen der R.K. kerk aan
de hand der H. Shrift te doen inzien. Het was
ons toen een oorzaak van blijdschap en dank
dat deze ex-priester", zooals hij algemeen aan
geduid werd, zich aan de Gereformeerde kerken
verbond.
Hij werd er in 1920 candidaat tot den heili
gen dienst en in April van hetzelfde jaar oor
deelde de kleine kerk van Brussel hem den ge-
schikten man tot Evangelisatie onder de R.K.
in Brussel en omstreken.
Wanneer hem de tegenstelling soms aleens
mocht treffen tusschen de grootsche en statige
kerken, de talrijke scharen, de pracht en de
praal van Rome en het haast in-het-niet-ver-
dwijnende van Brussel's Gereformeerde kerk,
dan is zeker in die dagen dit tot rijken troost
en sterke bemoediging voor hem geweest, dat
hij overal in Holland, warme harten ontmoette
en een grooten kring van vrienden wist te ge-
Waar ds. Lauwers in die dagen ook optrad,
daar stroomden de kerkgebouwen vol.
Ook in zijn prediking was hij bij velen in
ons land tot zegen; men hoorde hem gaarne.
Om hem in zijn arbeid te steunen werden er
comité's opgericht, die zeker ook in het nut
van dit werk maar voor een groot deel in de
liefde tot hem als mensch hun prikkel vonden.
Later is deze arbeid meer kerkelijk geregeld,
maar ook voor het bewustzijn van zeer velen,
die thans in de kerkcollecten hun gaven offe
ren voor dit schoone werk, verbindt zich met
de gedachte aan België vanzelf die aan ds.
Lauwers.
Nu geldt ook t.o.z. van onzen geestelijken ar
beid het suggestieve Hollandsche spreekwoord:
,,'t Boompje groothet plantertje dood".
De eigenlijke vruchten worden meestal ge
plukt door hen die na ons komen.
Daar ontkomt ook het werk van ds. Lauwers
in België niet aan.
Het zou echter niet moeilijk zijn ook op
zichtbare resultaten te wijzen.
We hopen, dat ds. Lauwers nog eenigen ar
beid zal kunnen blijven verrichten, b.v. in de
Open Poort, het door velen ook in Holland ge
lezen Maandblad voor de Evangelisatie in
België.
Met dank aan God mogen wij terug zien op
hetgeen ds. Lauwers, die België zoo door en
door kende en de Belgische ziel beter begreep
dan wij ze dikwijls kennen, voor de prediking
van het zuivere Evangelie heeft gedaan.
Bidstonden voor de Duitsche
soldaten
Het D.N.B. meldt uit Berlijn:
In vele katholieke en evangelische kerken
van het Duitsche rijk zijn Zondag voor het
eerst „bidstonden" gehouden voor alle in den
strijd staande soldaten. Deze bidstonden zullen
thans iederen Zon- en feestdag worden gehouden
zoolang de groote gevechtshandelingen duren-
In de predicaties zullen de geestelijken, naar
van betrouwbare kerkelijke zijde vernomen
wordt, tevens wijzen op de bijzondere beteeke-
nis van deze kerkelijke oefeningen.
W. RENKEMA t
In den ouderdom van 59 jaar is plotseling
te Borger overleden de heer W. Eenkema,
hoofd der Chr. school aldaar en een vooraan
staand figuur op verschillend gebied.
De overledene ving 31 Juli 1900 zijn loop
baan aan als onderwijzer te Oldekerk. In
1903 vertrok hij naar Kollum, welke stand
plaats in 1908 met Beilen verwisseld werd.
In 1909 wérd de heer Renkema onderwijzer
te Groningen en sinds 1 April 1910 was hij
hoofd te Borger.
De heer Renkema bekleedde een groot aan
tal functies in zijn woonplaats. Hij was voor
zitter van de vereeniging Het Groene Kruis,
lid van de commissie tot wering van school
verzuim, voorzitter en leider van verschil
lende jeugdvereenigingen, voorzitter van de
gemeentelijke zoowel als de plaatselijke A.R.
kiesvereeniging, secr. van de Centrale Em-
men der A.R. partij en penningmeester van
het Prov. comité Drenthe dier partij.
1 April 1935 viel hem een hartelijke hul
diging ten deel in verband met het feit, dat
hij 25 jaar hoofd was te Borger.
DE WITTEVEENVEREENIGING
De algemeene vergadering van de Vereeni
ging „De Zendingsgemeente te Ermelo"
(Witteveenvereeniging) zal, naar wij verne
men, Dinsdag 3 Juni a.s. te Utrecht in Termi
nus onder leiding van prof. dr. P. Stegenga
Azn. van Amsterdam worden gehouden. Na
afdoening van verschillende huihoudelijke za
ken zal ds. A. T. W. d e K1 u i s, Ned. Herv.
predikant te Rotterdam, refereei-en over:
„Christen zijn in dezen tijd". De vergadering
vangt om half t\yee aan.
KANSELBIJBEL
Voor den kansel der Ned. Herv. gemeente
te Oosterbeek is van een der leden een kost
bare Statenbijbel ten geschenke ontvangen.
Het exemplaar dateert van 1660 en is voor
zien van talrijke uit de hand gekleurde gra
vures en kaarten van Palestina en andere
Bijbelsche landen. Geen wonder, dat deze
schenking met groote dankbaarheid is aan
vaard.
