Rad ioprogram ma
Heemkunde op de Lagere School
Pt
IJSAG 7 MAART 1941
PAC 5
Vervoersvraagstuk in de tuinbouw
Eén van de vraagstukken waarmede men
zich momenteel in den tuinbouw, en meer
speciaal nog in kringen van tuinbouwexpor-
teurs bezig houdt is, op welke wijze in het
komend seizoen de tuinbouwproducten van de
veilingen naar de binnenlandsche markten
gebracht moeten worden. De vrachtauto, die
in de laatste jaren de belangrijkste rol hier
voor gespeeld heeft, is nu goeddeels van het
veilingterrein verdwenen door de benzinebe
perkingen. Uit alle deelen van ons land, zelfs
uit Limburg en Groningen kwamen de vracht
auto's naar de Westlandsche veilingen, om het
versche product in den handel te brengen, en
de ontwikkeling van den binnenlandschen
handel in het Westland is niet voor een gering
deel aam het autoverkeer te danken. Het valt
te verwachten, dat bij ihet beschikbaar stellen
van de spoorwagens in het aanstaand seizoen,
in de eerste plaats aan den buitenlandschen
export gedacht zal worden, hetgeen volkomen
te billijken valt. Doch ook de binnenland
sche markten moeten voorzien blijven, en
voor de oplossing van dit vraagstuk hebben
nu de diverse Koopliedenorganisaties overleg
gepleegd.
Naar we vernemen is nu het plan ontwor
pen om op alle vedlingdagen sleepen van vaar
tuigen samen te stellen voor het vervoer der
tuinbouwproducten naar de voornaamste ste
den In ons land, waarbij vooral Amsterdam de
aandacht heeft. Uiteraard zal het in kleiner
vaarwegen, zooals het Westland die heeft,
niet mogelijk zijn om groote sleepen te vor
men, doch op de hoofd-vaarwegen in ons land
zal dit wel mogelijk zijn, en snelle sleepboo-
ten beschikbaar komen voor dit groentenver-
voer. Hierdoor wordt vrijwel uitsluitend de
nacht benut voor den aanvoer, omdat de pro
ducten die overdag in het Westland worden
gekocht, den anderen morgen vroeg aan de
markten in de steden moeten zijn. Dit zal dan
op deze wijze toch nog mogelijk blijken,
waardoor dus de groenten-voorziening kan
worden gewaarborgd, en het Westland op eea
regelmatigen handel kan rekenen.
ie* watersportselxoen gelijken tred. De werven in onj De 82-jarige Harm Piel te Rouveen is het slachtoffer geworden van een roofmoord. - Inwoners van het
i jachten, die tijdig gereed moeten zijn. plaatsje bespreken het gebeurde. Op den achtergrond de woning van den ouden Piel.
(Foto Pax-Holland) (Foto Pax-Holland)
Rheumatische pijnen
„De school aan de ouders"
Een actueele brochure
Nu het beginsel in de overbekende woorden
„De school aan de ouders" vervat, door den
loop der gebeurtenissen op z'n draagkracht ge
toetst wordt, zal er ongetwijfeld groote be- j
langstelling zijn voor de namens het Geref. i
Schoolverband uitgegeven brochure, waarin
Prof. Dr. J. Waterink een beschouwing j
daarover geeft. Wie zich de zeer positieve uit
spraken ten deze van den hoogleeraar in het
Calvin. Weekblad herinnert, zal zich door deze
brochure nog tomeer gesterkt gevoelen. En dit
vooral, omdat door de jongste onderwijs
plannen van den secr.-generaal van het Dep.
van Opvoeding, Wtenschap en Cultuurbe
scherming dit ondrwerp nog meer actueel is
geworden. Men denke slechts aan zijn voor
nemen om de benoeming van leerkrachten
door de overheid te doen sanctionneeren met
een goedkeuringsrecht, hetgeen de Ned. reeds
aanleiding gaf, hem de toepassing daarvan
ernstig te ontraden.
Prof. Waterink gaat, na een kort historisch
overzicht der wording van het beginsel „De
school aan de ouders" (merkwaardig dat een
R.K. Kamerlid Heydenrijck de eerste ge
weest is, die dit beginsel uitvoerig schriftelijk
en mondeling heeft verdedigd in 1868), de
werking ervan in de praktijk na. om vervol
gens den achtergrond aan te wijzen in de
denkbeelden der twee Fransche denkers de
Bonald en de Lamennais en Calvijn's ge-
dachtengang en dien der Calvinisten in Ame
rika te bespreken. Al verder toetst hij het be
ginsel aan de H. Schrift, bepaalt de verhou
ding ervan t.o.v. de overheid en bepleit het
als een Nederlandsch cultuurgoed, om tenslot
te de toepassing te bezien in het licht van de
eveneens welbekende term „souvereiniteit in
eigen kring".
Aan de verleiding, om uit deze heldere, met
talrijke aanteekeningen verrijkte brochure
breed te citeeren, moeten we om der wjllle
van de plaatsruimte weerstand bieden. Tfoch
mogen enkele passages naar voren gebracht
worden. Zoo de opmerking, dat het een zeer
groot cultuurgoed is, dat in Nederland de
ouders niet alleen in staat geacht werden,
maar ook in staat bleken, zelf voor de scholen
hunner kinderen te zorgen. „Immers hier wordt
in feite het bewijs gegeven, dat aan het volk
zelf de zorg voor zijn cultureele belangen in
hooge mate kan worden toevertrouwd. „De
school aan de ouders", dat is alleen mogelijk,
indien bij de ouders leeft een groote mate van
verantwoordelijkheidsbesef ten opzichte van de
opvoeding hunner kinderen. Dat dit in ons
land mogelijk werd, is middelijkerwijs te dan
ken aan het feit, dat eenerzijds de beginselen
der Calvinistische Reformatie ons volk hebben
opgevoed en dat deze beginselen met ons
volksleven één zijn geworden. En anderzijds
aan het feit, dat sinds eeuwen ons algemeen
vormend onderwijs op hoog peil stond.
Nederlandsch programma
8.00 Gramofoonmiek
8.10 Orgelspel
8.45 Gramofoonmziek.
10.00 Uitzending voorbereid
door de Chr. Radio-
Stichting: a. Wij
dingswoord (10.00) b.
Gewijde muziek (opn)
(11.30).
12.00 Gramofoonmuziek.
12.15 Musette-ensemble
„Les Gars de Paris"
en soliste.
12.42 Almanak.
12.45 Nieuws- en oecono-
mische ber. A.N.P.
1.00 Bach-programma (gr.
1.45 Nederlandsch Verbond
voor Sibbekunde:
„Wie en wat waren
onze voorouders?"
200 Gramofoonmuziek.
2 30 Residentie-orkest en
solist
3.20 Gramofoonmuziek.
3.30 Uit Berlijn: 64e Ver-
zoekconcert voor de
Duitsche Weermacht
Zaterdag 8 Maart
6.15 Gramofoonmuziek
7.00 Groningsch praatje
ANP
7.15 Viool en piano (7.30—
7.45 Berichten - Eng.)
8.00 Nieuwsberichten ANP
8.1'5 Cyclus „Ik was er zelf
bij".
8.30 Berichten (Engelsch).
8.45 VARA-orkest <9.15
9.20 Vroolijke voordr.)
9 46 Engelsche berichten
ANP
10.00 Nieuwsberichten ANP
en sluiting.
HILVERSUM II 301.5 M
730 Gramofoonmuziek
7.45 Ochtendgymnastiek
7.55 Gramofoonmuziek
8.00 Wij beginnen den dag
Zondag 9 Maart
6.00 Voor de kinderen
6 30 Gramofoonmuziek.
6.42 Almanak.
6.45 Actueele reportage of
gramofoonmuziek
7.00 Gramofoonmuziek
7.15 Sport van den dag
7.30 Berichten (Engelsch)
7.45 Gramofoonmuziek.
8 00 Nieuwsber. A.N.P.
8.15 Amusementsorkest en
soliste.
8.30 Berichten (Engelsch)
8.45 Vervolg van 8.15
9.15 Radiotooneel.
9.45 Engelsche berichten
A.N.P.
10.00 Nieuwsber A.N.P.
HILVERSUM II 301.5 M
Nederlandsch programme
8.00 Gromafoonmuziek
9 00 Uitzending voorbereid
door het Vrijz. Prot.
Kerkcomité: a. Stu.
dio Vroegdienst (9.00)
b. Voor de kinderen
(9.30).
10.00 Omroeporkest, solist
en gramofoonmuziek.
8.20 Ochtendgymnastiek
830 Nieuwsberichten ANP
8.45 Gramofoonmuziek
11.30 Religieuze gramofoon
muziek
12.00 Berichten'
12.15 KRO-Melodsiten
12.45 Nieuws- en oec
berichten ANP
1.00 Gramofoonmuziek
1.15 KRO-Melodisten
2.00 Voor de jeugd.
3.00 Rotterd, Philharmori.
Orkest en soliste (3.45
4.15 Gramofoonmuz.)
5.00 VPRO: Cyclus „De
Bijbel als boek"
5.15 Nieuws-, oeconom. en
beursberichten ANP
5 30 Gramofoonmuziek
6.15 Sportipraatje
6.30 Gramofoonmuziek
6.45 Actueele reportage of
gramofoonmuziek
7.00—7.16 Vragen van den
dag ANP en sluiting
11.30 Meisjeskoor „De Kre
kels" met orgelbegeleiding.
12.00 Uitzending voorbereid
door de Chr. Radio-
Stichting: Cyclus
„Eens Christen's reize
naar de Eeuwigheid
in dezen tijd".
12.15 Gramofoonmuziek.
12.45 Nieuws- en oeconomi-
sche berichten A.N.P.
100 Orgelspel
2.00 Cyclus „Nederland-
sche dichters en proza
schrijvers uit vroeger
2.20 Omroeporkest en so-
3.30 Gramofoonmuziek.
4 00 Uitzending voorbereid
door de Chr. Radio-
Stichting: Wijdings
woord.
5.15 Wekelijksche gedach-
tenwisseling A.N.P.
5.30 Ramblers
6.00 Salonorkest
6 45 Actueele reportage of
gramofoonmuziek.
7.00 Esmeralda en solisten.
7.30 Pianovoordracht.
8.008.15 Nieuwsberichten
A.N.P.
„In vele landen zou datgene, wat wij hier
thans bezitten, niet mogelijk zijn. V. d. Brug-
ghen klaagde in 1852, dat de ouders nog niet
rijp waren voor zijn ideaal van de ouder-
school. Nu zijn de ouders daarvoor rijp ge
bleken".
Aandacht verdient ook, wat Prof. Waterink
zegt over den Schriftuurlijken achtergrond van
het beginsel der school aan de ouders.
De desbetreffende vraag biedt nogal moei
lijkheden. Het schoolwezen is een cultuur
verschijnsel van de laatste eeuwen. Twee-
dens is het hier besproken beginsel een a f-
geleid beginsel, geen teksten, maar de
doorgaande gedachte der Schrift schrijft hier
den weg voor. Derdens behoort dit beginsel
tot den Christelijken levensvorm in Nederland
van heden, doch niet tot het wezen van
het Christendom in het algemeen. Daarom
moet de vraag z.i. zóó gesteld worden. „Wat
is, gegeven de ontwikkeling der historie, zoo
als wij die kennen, de schoolvorm, die het
meest beantwoordt aan de eischen, die de
Schrift stelt aan de ouders inzake de opvoe
ding hunner kinderen?
„En ook hier moeten wij dan uit de alge-
meene eischen der Schrift redeneeren tot de
speciale, of we moeten de speciale situatie
zien in het kader der algemeene".
Komende tot de doorgaande gedachte der
H. Schrift, concludeert Prof. W., na .eenige
voorbeelden te hebben gegeven van de
„vaderlijke onderwijzing" in het O.T., dat het
beginsel „de school aan de ouders" inderdaad
een Schriftuurlijk beginsel is. Nauw hieraan
verwant is wat Prof. Dr. V. H. Rutgers op het
Chr. Schoolcongres van 1936 zei: „Al kwam
de schoolstrijd niet voort uit theorieën over
staatsbestuur, al stonden aan den aanvang
vragen van staatsrecht niet op den voorgrond,
het kon niet uitblijven of die vragen kwamen
aan de orde. Taak en roeping der ouders
kwam in botsing met de practijk van het
staatsonderwijs. De vraag moest nu wel op
komen, welke zijn ten aanzien van het onder
wijs de rechten van den staat en welke zijn
de rechten van de ouders? Het antwoord op
die vraag werd gegeven in de leuze: „de
school worde aan de ouders teruggegeven".
Met niet minder beslistheid sprak Min.
Heemskerk op het Chr. Nat. Schoolcongres:
„Op de ouders rust de taak van de opvoeding
der kinderen. Dit is hun recht, omdat het van
Godswege hun plicht is. Recht en plicht zijn
hier onafscheidelijk verbonden. Dit is zoo
waar, dat ieder gevoelt, dat, als zij dien plicht
in ernstige mate verwaarloozen, het recht hun
niet gelaten kan worden. Maar er vloeit ook
uit voort, dat als zij dien plicht naar vermo
gen nakomen, het recht hun niet mag worden
ontnomen".
Wat betreft de verhouding der school aan
de ouders tot de overheid. Is Prof. W. van
meening, dat dit beginsel insluit, dat de over
heid niet alleen
a. de subjectieve rechten der ouders op de
opvoeding wettelijk vastlegge en make tot bij
de wet geregeld recht (Calvijn), maar ook
b. wettelijke bepalingen make daartoe strek
kende, dat de school, welke door de ouders
wordt bestuurd en beheerd, onderwijs geve,
dat, wat den zakelijken omvang betreft, be
antwoordt aan eischen door de Overheid te
stellen; de begrenzing dezer eischen is gege-
geven in de reëele cultuursituatie van het
heden: de Overheid eische algemeen vormend
onderwijs, maar ga daar ook niet boven uit.
Anderzijds: „het aan het geven van subsi
die ontleende recht mag nooit ingrijpen in o£
ingaan tegen den tot recht verheven plicht
der ouders om scholen voor hun eigen kin
deren te stichten en te besturen".
Wij bevelen zeer de lezing van Prof. Wate-
rink's brochure aan, die als nr. 39 der uit
gaven van het Geref. Schoolverbond precies
op tijd is verschenen (uitgever W. D. Mei-
nema te Delft). Zij is er niet minder sterk
om, dat er met geen woord in gerept wordt
van de bijzondere omstandigheden, welke het
onderwerp thans actueel gemaakt hebben.
Nu de Inkrimping ven den veestapel veler aandacht vraagt, komt
de geitenhouderij In Nederland meer op den voorgrond. Ons land
telt er 150.000 en de voedselvoorziening van deze „werkmanskoe"
beeft niets gecompliceerds, want de geit is een uiterst sober dier.
(Foto Pax-Holland)
Onderwijs
jaedologisch instituut
Kèt telen van groente. Reeds breekt de tijd weer aan voi
zeer ruime oogst verwacht wordt
(Foto Pax-Holland)
Vergadering van onderwijzers en
onderwijzeressen in de
inspectie Breukelen
Causerie Dr C. D. J. Brandt te Utrecht
UTRECHT, 6 Maart.
Buitengewoon druk bezocht was de jaar-
lij ksche vergadering van onderwijzers en
onderwijzeressen welke vanmorgen in het
Gebouw voor K. en W. te Utrecht gehou
den werd en uitgeschreven was door de
Inspectie Breukelen van het Rijkstoezicht
op het L.O.
Verschillende onderwijsinspecteurs wa
ren als gasten aanwezig. De vergadering
stond, zooals gewoonlijk, onder presidium
van den heer R. van Gaasbeek, Inspecteur
van het L.O. te Utrecht die in zijn openings
woord er zijn vreugde over uitsprak dat
zoovelen dezen dag ter vergadering gekomen
waren.
Het (jaar dat achter ons ligt, aldus de voor
zitter, was een jaar van gevaren en bezwa
ren. Daar was de mobilisatie, de gedwon
gen vacantie vanwege brandstoffengebrek
en andere moeilijkheden. Ook de invoering
van het vak J. had zijn bezwaren maar op
het platteland zijn we er niet ongelukkig
mee. Spr. bracht dank aan allen voor de
wijze waarop zij in de afgeloopen moeilijke
dagen hebben medegewerkt. Ik heb kunnen
zeggen, aldus spr., op het platteland is het
rustig en gaan we allen onzen weg. Laten
we zorgen dat het zoo blijft, geen excessen
bevorderen, maar enkel en alleen onze plicht
vervullen op de scholen zooals we dat ge
woon zijn.
De voorzitter gaf hierna het woord aan
Dr C. D. J. Brandt, leeraar aan het Ste
delijk Gymnasium te Utrecht, die een cau
serie hield over: Heemkunde bij ons
onderwijs.
Spr. begon met op te merken dat het be
grip Heemkunde nog steeds slecht omschre
ven is. Menschen die er veel over spreken,
beschikken soms heelemaal niet over de ken
nis van het begrip. Heemkunde is actueel,
of ook wel, het is een modewoord geworden,
Wil dat nu zeggen dat onderwijs in heem
kunde een uitvinding van dezen tijd is Spr.
moest dit stellig ontkennen want het begrip
heemkunde heeft al een lange historie
achter zich. We moeten terug tot Socrates,
Aristoteles, Rousseau, Pestalozzi, Ligthart
e.a. Historisch gezien zijn we dus in goed
gezelschap. Des te merkwaardiger noemde
spr. het dat het zoo'n moeite kost het begrip
heemkunde nauwkeurig te omschrijven. De
geschiedenis der menschheid bestaat eigen
lijk uit de afwisseling tusschen rationalisme
en romantiek. De heemkunde is een pro
duct van romantisch verzet tegen te ver
doorgevoerde rationalistische methoden in
het onderwijs. Elke romantische methode in
Europa gaat gepaard met een sterke herle
ving van het nationale bewustzijn. Heem
kunde en herleving van nationaal bewust
zijn in den goeden zin van het woord zijn
onverbrekelijk aan elkaar verbonden.
Bij de practische toepassing dient gelet te
worden op de heemkennis en op het heem-
gevoel. Heemkunde toch kan veel omvatten
en volgens een schema zou het natuur en
cultuur zoowel thans als vroeger omhelzen.
Daaraan is dus een groot gevaar verbonden
want waar zijn de grenzen Wil het vak
heemkunde zijn practische beteekenis krij
gen dan moeten wij ook hierin ons in de be
perking „meesters" in tweeërlei zin dus, be-
toonen.
Beperking is noodzakelijk. Vervolgens
wees spr. erop dat het moeilijk is ten aan
zien van heemkunde van een bepaalde me
thodiek te spreken. Voorloopig zal hiervan
wel geen sprake zijn en willicht wel nooit.
Heemkunde toch is geen vak in den gewonen
zin des woords. Dit vak draait immers om
de wyze waarop het wordt gegeven en de
onderwijzer is er middelpunt. Het komt aan
op de individueele beleving van den onder
wijzer. In zekeren zin is dat prettig dat de
onderwijzer zoo vrij is maar anderzijds ver-
eischt deze vrijheid weer een zekere gebon
denheid. Op de vraag wanneer men heem
kunde moet onderwijzen zette spr. als ant
woord uiteen dat eigenlijk heemkunde van
de lagere school tot en met de Universiteit
bare verticale lijn die dwars door het onder-
onderwezen moet worden als een onmis-
wijs loopt. Aan de Lagere School heeft men
dan de propaedeuse. In feite hebben we al
jarenlang aan heemkunde gedaan. Spr. licht
te dat met verschillende voorbeelden toe.
Om nu enkele practische wenken te geven,
wees spr. op de wenschelijkheid dat op de
Lagere school aan de plaatselijke geschie
denis iheer aandacht moet worden besteed.
Algemeene geschiedenis zou spr. geheel
van de Lagere School willen weren, terwijl
ook in de eerste drie klassen van de Middel
bare scholen meer Vaderlandsche en plaat
selijke geschiedenis gewenscht is.
Heemkunde valt voornamelijk te onder
wijzen in de vakken geschiedenis, taal,
aardrijkskunde en natuurkunde. Uitvoerig
stond spr. bij deze vakken stil en wees de
lijnen aan waarlangs het onderricht in heem
kunde zich dient te bewegen.
Zelfs bij een beperkte vorm van heem
kunde zullen groote eischen gesteld worden
aan de onderwijzers, die hun stof volkomen
moeten beheerschen. Dit vak eischt, wil het
eenig resultaat opleveren, den vollen
mensch. Daarom zal het goed zijn dat men
den enthousiast niet teveel aan banden legt
door een methodiek of leerboekjes.
Het gaat hier niet om kennisoverdracht
maar om overdracht van persoonlijke bezie
ling. Tenslotte is er nog iets kenmerkends
bij de heemkunde. Men moet uitgaan van
heden en de wortels van het verleden opspo
ren. Heemkunde kan bijdragen tot verster
king van gemeenschapsgevoel, iets waaraan
onze jeugd in dezen tijd misschien meer be
hoefte heeft dan aan parate kennis. Tevens
kan de heemkunde bijdragen tot het ge
voel voor zijn naasten, in welk land die
woont en zoo kunnen de kinderen leeren
dat alle menschen op deze wereld verbon
den zijn door eenzelfde strijd om bestaan en
leven.
bgang van 1 Januari 1941 is het
giseh Instituut te Amsterdam, tot dien
uitgaande van de Vereemging tot
Ing en Verpleging van Idioten en
jke Kinderen overgcuragen aan de
ging voor Hooger Onderwijs op
meerden Grondslag te Amsterdam,
het begin af bestond er wat het
,t'betreft, een nauwe band tusschen
(ereenigingen. Om redenen van organi-
hen aard is thans de geheele exploi-
ihanden gekomen van laatstgenoemde
feing.
pstandigheclen hrachten mede, dat de
tg in alle stilte plaats had. In de Laatst-
ïn vergadering van het Bestuur der
ging tot Opvoeding en Verpleging van
"en Achterlijke Kinaeren heeft het
by monde van zijn voorzitter Prof.
irs afscheid genomen van het perso-
C het Instituut, op die vergadering
woordigd door de Directrice, Mevr.
lorst; waarbij hij het personeel, en
bijzonder de Directrice in zeer waar-
Ie woorden dank heeft gebracht voor
fcoede en sohoone werk, in en ten be-
ran het Instituut verricht.
Ienten-zendingsconferentie
1417 Maart wordt ue jaarlijksche
iten-Zendingsconferentie gehouden te
jHet programma vermeldt de volgende
ïn: Evangelie en Volk, door N. S t u f-
Evangelie en Volk, georiënteerd aan
Édingspractijk in Indonesië, door H.
r e r van Borneo, Zending onder Israël,
Is. Rottenburg, Miss. Pred., Evan-
Bdiking in de Volkstaal, door L. W.
h a r t, van de Batoe-eilanden, Huidige
van het Zendingswerk, door Dr- L. J.
wers en Evangelie en Volk, in 't
er Zendingswetenschap, door Prof. Dr.
I a v I n c k.
inspecteur n.o.
feer H. B. van Broekhuizen, ar-
B.N.A. te Hengelo, is benoemd tot tij
inspecteur van het avondnijverheids-
fijs ln de provincie Overijsel.
Examens
[dam. Geslaagd voor het examen ln de
hische wetenschappen van de oeconomlsche
tool te Rotterdam de heeren E. Koppius.
Isma on C. L. Noordzij.
Sgen. Bevorderd tot arts de heeren Y. K
I, geb. te Meppel. en W. van Westering, geb.
erdam. Doctoraal rechten: de heer A. J.
lan en voor het candidaats ln de oecóno-
wetenschappen de heer J. ten Cate.
)g. Candldaatsexamen oeconomische weten-
dc heeren T. J. M. Gllsen. Geleen. en
I. var. Hezlk. "s-Hertogenbo*ch
Zenuw,
achtig
Neem'n
