Rad ioprogram ma
fL-AANDAG 3 FEBRUARI 1941
PAG. 5
□n heidensche en christelijke lichtfeesten
bruiken rond den Vrouwen
dag
tweede Februari wordt Maria Lichtmis
ok wel Vrouwendag genoemd en is in de
kerk een feestdag, 40 dagen na Christus'
•ortedag. Hij leidt de aandacht naar de
stelling in den tempel, waar de Moeder
3 haar eenvoudig reinigingsoffer brengt,
nschenen door het licht van tallooze kaar-
(schoone symboliek van het Eeuwig Licht,
doorstraalde de donkere dagen van de vol-
des tijds „tot verlichting der heidenen")
sreert de priester de mis. In de zesde
v stelde keizer Juslinianus het Hypante
moeting) in, in de Grieksche kerk, waarbij
vor den geest terugriep het schoone ta-
el van den profeteerenden Simeon met
heilig kerstkind, gewiegd in zijn armen.
Lichtdag was door den keizer ingevoerd
ifV/ering van pestziekte. In 1701 werden
).L. Vrouwen-Zuivering voor het eerst de
caarsen gewijd.
de plaats van dé heidensche Lupercalia
an-feesten, waarbij ongekleede jongeman-
in de eene hand flikkerende offer-
sen droegen waarmede zij de geiten voor
Dffers hadden geslacht en in de andere
els, om die striemend te doen neerdalen
lien, die ze op hun weg ontmoetten, werd
chien Lichtmis of Candelaria' ingesteld,
jiocentius geeft de redenen aan, waarom
vaskaars brandt op Lichtmis. Het is om
bijgeloovig gebruik der heidenen op te
en en in een beter te veranderen. De Ro-
ïen vierden om dien tijd het feest van
>s, die volgens de fabel met een bran
ie fakkel haar door Pluto geroofde dochter
serpina ging zoeken. De christenen echter,
door Gods genade zijn gereinigd van hun
len, moesten door de nieuwe plechtigheid
nnerd worden aan den Verlosser, het Licht
volkeren en in Zijn licht, door navolging
er voorbeelden en onderhouding Zijner
xlen, ook hun licht van een door de goede
ken levend geloof voor de oogen der men-
In doen stralen.
"^""erkwistingen en baldadigheden op Licht
dag gepleegd, waren oorzaak, dat het
ird „Lichtmis", aldus verklaren velen, een
de beteekenis kreeg en werd toegepast op
die zich verkwistend en lichtzinnig ge-
Êk gen.
iu en sage luidt, dat water, dat precies om
aur wordt geschept, wijn wordt en dat de
dein eiboomen op dit bepaalde moment in bloei
'""'"aken en in één uur hun volle vruchten
51ad.
len.
'ierop slaat waarschijnlijk terug het ge-
tk om precies om 12 uur in den kerstnacht
takje vlier of een kerstboom twijg je af te
flen, dit in het water te zetten, waarna het
ria Lichtmis zal bloeien,
gewoonte heeft zich zeer lang in Vlaan-
n gehandhaafd. In ons land en wel in
burg, plaatst men het takje in een wij-
irbakje.
?n tweeden Februari kende men op West-
:chelling en in West-Friesland als Vrou-
dag, waarop (was dit dan een uitzonde-
de vrouwen over de mannen den baai
lden.
'e vinden vermeld, dat op IJsland den eer
morgen van Góa (zoo werd de maand
ruari genoemd, omdat Vrouw Góa er de
Bestrijd deze geveorlijUe ziekte direct
met Vicks Vaporub. Wrijf keel. borst
en rog daarmede m.
Vlugste en aangenaamste bestrijding.
90
patrones van was) de vrouwen zeer vroeg op
stonden. Ze gingen dan in lichte kleederen
(om de geesten te weren), drie keer om huis
en hof en noodigden Góa (als de wakkerwor-
dende Zon) binnen te komen met de woorden:
Kom binnen, lieve Góa, kom binnen in den
hof, blijf niet buiten in den wind, op dezen
langen lentedag. (Dit doelt op den 21sten Fe
bruari, die vroeger als aanvang der lente aan
gewezen werd).
Later op den dag kwamen de buurvrouwen
samen voor een gemeenschappelijken maaltijd.
Het christendom heeft daarom waarschijn
lijk de herinneringsdagen van vele heilige
jonkvrouwen juist in deze maand geplaatst,
zooals: Maria, Agatha en Brigitta, om de
heidensche godinnen te verdringen.
Lichtmis bepaalde tevens het weer en is in
de volksweerkunde vermaard. 2 Februari was
een Merkeldag, aangeteekend in den almanak
der Friesche boeren als karakteristiek voor
het weer in de komende periode.
„Lichtmis donker, dan wordt de boer een
jonker, maar Lichtmis licht, dan wordt de
boer knecht", of: „Op Lichtmisdag ziet de
boer liever den wolf in zijn schaapstal dan
de zon".
Een Brabantsch spreekwoord zegt: „Schijnt
op Lichtmisdag onder de mis de zon over het
misboek, dan heeft men nog meer winterweer
te verwachten" en „Als op Lichtmis de zon
op het misboek schijnt, dan is het een goed
biejaar".
De Duitscher zegt: Wenn die Tage langen,
Kommt der Winter gegangen.
In ons land begint ook in den tijd van het
lengen der dagen de periode der volksspelen
en wintervermakelijkheden. Te Elburg had in
dezen tijd steeds het klootschieten plaats.
Iedere speler ontvangt daarbij een kloot, een
platte, ronde schijf. Hierbij doet de wal als
speelterrein dienst. Wie in het minst aantal
worpen, beginnend aan een der vier poorten,
den wal in het vierkant, kan „om-schieten"
ontvangt de prijs.
Langen tijd heeft dit klootschieten ook te
Oldenzaal en Ootmarsum standgehouden. Zoo
ook in Zuid-Holland en het Gooi.
Vroeger kende men op Liehtmisdag ook een
soort mysteriespel.
Op een ezel, die rondgeleid werd, zat een
knap, jong meisje: Maria! Een schoone jonge
man, met een mand, waarin timmermansge
reedschap, liep naast haar: Jozef! Achter hen
volgden preisters, burgemeester, raadsleden,
het volk. Ieder droeg een brandende kaars
mede. Zoo was het heidensche feest geker
stend.
Eertijds vormde op Vrouwendag de panne-
koek bij den huiselijken feestmaaltijd het
voornaamste gerecht
Dien dag, zoo lezen we, vervaardigde men
in Duitsche streken het Gesindebrot, meer als
offergave voor de huisgeesten.
De nieuwe dienstboden kregen Haardkoe-
ken, die bij het heilig haardvuur, het middel
punt van het huis, moesten gegeten worden,
om ze zoo in de nieuwe gemeenschap op te
nemen en ze te vrijwaren tegen heimwee naar
hun vroegere woonplaats. De vertrekkende
dienstboden, die, alvorens naar de nieuwe
dienstbetrekking te gaan, eerst enkele dagen
naar huis gingen om te Kalbern (pret te ma
ken), kregen als leeftocht op haar in die da
gen veelal moeilijke en bezwaarlijke reis het
z.g. Këlbelesbrot mede.
Rondreizende zangers en bedelaars in dezen
tijd, treffen wij aan op dezen dag b.v. in Stier
marken, waar ze worden onthaald op pap
(oorspronkelijk een nog oudere vorm van
offer aan huisgeesten en goden, dan brood).
Gasthuizen deelden dien dag speciale koe
ken uit aan rondtrekkende lieden. Dit wijst op
een „soort belasting ter gelegenheid van het
nieuwe dienstjaar, verstrekt zoogenaamd voor
het heil van het huis, maar oorspronkelijk
terugwijzend op een huiselijken zielecultus",
Volgens Slootmans ls de fundatie van lief
dadigheidsbrood op den tweeden Februari ook
in ons land bewaard gebleven in het Maria-
Lichtmis- of Stuiversbroodje te Bergen-op-
Zoom.
Hlj zegt, dat deze broodfundatie is gesticht
door Johanna Willemse, weduwe van Lau-
reys de Kruyt op 20 Augustus 1580. De brood
jes werden uitgedeeld aan iedere arme, zon
der onderscheid van godsdienst.
Aan het koekenbakken op 2 Februari was
een magische kracht verbonden. Wie dien
avond pannekoeken at, zou een gelukkig jaar
ingaan. Door toevallige omstandigheden werd
dit volksgeloof soms versterkt
Afscheid dr. H. Wissmann
In de Zaterdag in paleis Kneuterdijk 20 on
der leiding van den Pressedezernent, den heer
W. Janke gehouden persconferentie nam de
legatie-secretaris voor buitenlandsohe aange
legenheden dr. H. Wissmann, wegens zijn
overplaatsing naar Parijs, op hartelijke wijze
van de Nederlandsche journalisten afscheid.
Namens de Nederlandsche» journalistiek
werd het woord gevoerd door dT. H. W. van
der Vaart Smit, hoofd van het Haagsche kan
toor van het A.N.P., die in herinnering bracht
dat na de oorlogshandelingen van 1015 Mei
en de ook thans diep verschillende beschou
wingswijzen in de Nederlandsche publiciteit
de taak van dr. Wissmann geen gemakkelijke
was en dat alle Nederlandsche journalisten
hem recht dankbaar zijn voor de gelukkige,
vriendschappelijke en opbouwende wijze,
waarop hij deze delicate taak vervulde en
hem recht hartelijk op zijn verdere loopbaan
geluk en voorspoed toewenschen, ook zoo mo
gelijk een tot weerziens in Nederland.
Vervolgens voegde de heer W. A. Kramers,
Haagsch correspondent van het Algemeen
Handelsblad, nog eenige persoonlijke woorden
hieraan toe, overigens zich van harte bij de
woorden van den vorigen spreker aansluitend.
Dr. Wissmann dankte de beide sprekers,
sprak uit dat hij bij het aanvaarden zijner
taak niet nagelaten had terug te denken aan
de zware tijden, die zijn eigen vaderland een
maal doormaakte en getracht had zich in de
gevoelens dergenen die hij ontmoette, in te
leven, om dan tot goede samenwerking te
komen, die dank zij de open, eerlijke en te
waardeeren tegemoetkomendheid der Neder
landsche journalistiek tot wederzijds zeer
goede woorden bij dit afscheid leiden kon. Hij
wenschte van harte allen geluk en voorspoed
en sprak inzonderheid zijn beste wensohen
uit voor de toekomst van het stamverwante
Nederlandsche volk. Voorts stelde hij zijn op
volger, den heer Von Fetter aan de verga
derden voor en droeg zijn arbeid over aan
dan heer Janke, dien hij voor zijn collegiale
samenwerking huldigde.
De heer Janke beantwoordde dr. Wissmann
hartelijk en wenschte hem ook van de zijde
der Presse-abteilung een gelukkige loopbaan.
De heer Von Fetter is in de Nederlandsche
toestanden geen onbekende; hü vertoefde o.m.
ook geruimen tijd op Sumatra en ig een zeer
bereisd man.
Nederlandsche Werkgemeenschap
De hoofdcommissaris van politie te Den Haag
vestigt er de aandacht van belanghebbenden
op, dat door colporteurs van „De Nederlandsche
Werkgemeenschap", Bezuidenhoutscheweg 85a
in Den Haag, in strijd met het bepaalde in de
verordening van den Rijkscommissaris voor het
bezette Nederlandsche gebied, no. 109 van 23
Augustus 1940, betreffende het houden van
openbare geld- en goedinzamelingen: le. giften
voor de N.W.G. in ontvangst worden genomen;
2e. met het blad „Werk en Vreugd" wordt
gecolporteerd; 3e. de circulaire: „Aan alle goede
vaderlanders" wordt verspreid, (Het Volk.)
CHRIST. BESTURENBONDEN.
De Chr. Besturenbond te Rijssen heeft tot
den gemeenteraad het verzoek gericht, gra
tis identiteitsbewijzen te verstrekken aan alle
geheel of gedeeltelijk werklooze arbeiders in
deze gemeente.
3.00 Gramofoonmuziek.
3.30 Nieuwsberichten ANP
8.45 Gramofoonmuziek
10.00 Morgenwijding
10.15 Gramofoonmuziek
10.25 Voor de vrouw
10.30 Omroeporkest
11.00 Wenken voor de huis
houding
11.20 Omroepork. en solist
12.15 Gramofoonmuziek
12.46 Nieuws- en oeconom.
berichten ANP
1.00 De Jonge Acht en
solist
1.30 Gramofoonmuziek
1.45 Muzikale causerie
2.00 Gramofoonmuziek
2.15 Zang met pianobege
leiding
2.35 Viool en piano
3.00 Voor de vrouw
3.15 Cabaretprogramma
4.15 Gramofoonmuziek
4.30 Philharmonisch kwar
tet
Dinsdag 4 Februari
5.15 Nieuws-,
beursberichten ANP
5.30 RVU: Cyclus „Wat
leert ons de ontwikke
lingsgang der dieren
omtrent het leven op
onze aarde en het le
vensvraagstuk"
6.00 AVRO-Salonorkest
6.45 Lezing „Eenwording
der Nederl. jeugd"
7.00 Vragen van den dag
ANP
7J5 Pianovoordracht
7.30 Berichten (Engelsch)
7.45 Pianovoordracht
8.00 Nieuwsberichten ANP
8.15 Gramofoonmuziek
8.30 Berichten (Engelsch)
8.45 AVRO-Amusem.ork.
9.25 „Goed stoken", prijs
vraag
9.45 Engelsche berichten
ANP
10.00 Nieuwsberichten ANP,
sluiting
HILVERSUM II 301 M
KRO
8.00 Wij beginnen den dag
8.30 Nieuwsberichten ANP
8.45 Gramofoonmuziek
11.30 Godsdienstig halfuur
12.00 Berichten
12.15 Gerard Lebon en zijn
orkest
12.45 Nieuws- en oeconom
berichten ANP
1.00 Gramofoonmuziek
1.15 Gerard Lebon en zijn
orkest
1.45 Gramofoonmuziek
2.00 Vrouwenuurtje
3.00 Gramofoonmuziek
4.00 Cello-voordracht
4.15 Gramofoonmuziek
4.30 Cello-voordracht
4.45 Cyclus „Wij en onze
tijd"
5.00 VPRO: Jeugduitzen
ding
5.15 Nieuws-, oeconom.- en
beursberichten ANP
5.30 Gramofoonmuziek
5.45 KRO-Symphonie-ork.
en soliste
6.45 Lezing „Eenwording
rlnn^ i on rfrl
der Nederland, jeugd'
7.00—7.15 Viagen van
dag ANP, sluiting
Met ingang van 6 Januari 1941 Is ir. B. C. M
Boot. referendaris te Utrecht, benoemd tot af-
deelingchef le klasse aldaar.
E. F. baron van Haersolte, hoofdinspecteur,
chef van het beheer van het goederenmaterieel.
benoemd tot hoofdinspecteur, adjunct-chef van
dienst, chef van den stationsdienst.
G van Meurs, hoofdinspecteur, chef van het
beheer van het goederenmaterieel.
G. F. H. Giesberger, hoofdinspecteur, adjunct
chef van dienst, chef van het mouvement, be
noemd tot hoofdinspecteur, adjunct-chef van
dienst, chef van de beweging.
Dr. P Th. Posthumus Meyjes, hoofdinspec
teur, chef van de afdeeling extra-treinen en
reizigersmaterieel, benoemd tot hoofdinspecteur,
chef van de dienstregeling.
Met ingang van 15 Januari 1941 wordt de
heer H. A. C. Halberstadt, afdeelingchef le
klasse, verplaatst van de hoofdinspectie lijn
dienst naar Utrecht hoofdgebouw.
Inbraak in R.K. pastorie
In den nacht van Vrijdag op Zaterdag is
ingebroken in de pastorie van de St. Jozef-
paróchie aan de Oldenzaalschestraat te
Enschede Via een plat wist hij op de boven
verdieping te komen en uit de kamer van
eer der kapelaans een bedrag van f 250.—
te stelen, dat deze van een aantal vereeni-
gingen onder zijn berusting had.
Rechtszaken
LANDESGERICHT
Het A.N.P. meldt:
De 32-jarige reiziger C. J. G. uit Den Helder
had zich gisteren voor het Landesgericht te
verantwoorden, omdat hij ervan was beschul
digd in een café te 's-Hertogenbosch meerma
len leugenpraat ten nadeele van de Duitsche
weermacht te hebben rondgestrooid. Hij zou o.a.
gezegd hebben, dat zijn vrouw en drie kinderen
bij een bombardement van Den Helder waren
gedood en dat de Duitschers de schuldigen
daarvan waren.
De man had echter geen vrouw en kinderen
en was niet eens getrouwd, zoodat de onwaar
heid zijner beweringen in het café reeds daar
door vaststond.
Volgens den als getuige gehoorden caféhou
der was verdachte eind October en in de eer
ste dagen van November eenige malen in het
café gekomen, waar hij dan telkens dergelijke
praatjes had verteld. De caféhouder had hem
er dadelijk op attent gemaakt, dat hij zulks
niet in zijn inrichting duldde en toen een vol
genden keer de bezoeker de beweringen her
haalde, had getuige de politie gewaarschuwd.
Getuige kreeg den indruk, dat de bezoeker niet
wel bij het hoofd was. want hij deed die uit
latingen niet ln beschonken toestand.
Verdachte verdedigde zich met de opmerking,
dat men hem in Den Bosch als lid van de N.S.B.
en als landverrader had aangezien en dat hij
wellicht in dronkenschap dergelijke dingen als
de gewraakte had gezegd om daarmee aan te
toonen, dat hij niet tot die beweging behoorde,
doch dat hij zich daarvan overigens niets kon
herinneren Hij betuigde thans zijn leed over
het gebeurde.
De Staatsanwalt was van oordeel.dat een
Hetze als verdachte in het café had ontketend
streng gestraft diende te worden. Spr. wilde
echter met de omstandigheden, die het feit
wel wat verzachtten, rekening houden. Hij
eischte een gevangenisstraf voor den tijd van
vijf maanden met aftrek van eenige maanden,
welke de verdachte in voorloopige hechtenis
had doorgebracht
De rechter veroordelde den man tot vijf
maanden, onder aftrek van twee maanden pre
ventief
Op een avond in October had de 24-jarige A.
A. J. van D., die pas tot rijksveldwachter was
aangesteld en de uniform reeds droeg, doch nog
niet was beëedigd, in een treincoupé aan mede
reizigers gevraagd of er N.S.B.-ers onder hen
waren Zoo ja, dan moesten die maar het raam
uitgesmeten worden. Verder zou hij te hunnen
aanhoore hebben gezegd, het te betreuren, dat
„wij" geen wapens mochten dragen, maar dat
er nog geheime wapenvoorraden bestonden,
waarmede men wel met den Duitscher zor
rekenen.
Thans voor het Landesgericht staande, zeide
de jongeman met „wij" alleen de rijksveld-
wacht te hebben bedoeld, doch overigens niet
de bedoeling te hebben gehad, de Duitsche
weermacht te beschimpen
Drie getuigen werden gehoord, van wie et
twee zich weinig meer van het gesprokene her
innerden, omdat zij onder invloed van drank,
genoten tijdens een bruiloft dien dag, de trein
reis hadden ondernomen. De derde getuige ver
klaarde evenwel met beslistheid, dat de ver
dachte de bedoelde uitlatingen had gedaan.
De Staatsanwalt achtte het tenlastegelegde
bewezen en nam als bezwarende omstandigheid
in aanmerking, dat verdachte zijn uitlatingen
had gedaan in de uniform van rijksveldwach
ter. Spr. schetste zulk een optreden als zeer Jl-
loyaal en voegde daaraan toe, dat zooiets ge
lukkig en tot eere van de rijksveldwacht heel
zelden voorkomt. De Nederlandsche politie moet
intusschen tegen zulke personen worden be
schermd. omdat zij door hun Hetze een gevaar
lijke stemming zouden veroorzaken. Geëischt
werd tien maanden gevangenisstraf.
De rechter veroordeelde den verdachte tot
een gevangenisstraf van acht maanden.
i Inwoners van Amsterdam hebben gistermorgen een paardentram door de stad zien rijden,
t was de dienst, welke een lucifersfabriek In verband met de opheffing van de buslijn H
heeft ingesteld om haar personeel naar haar .fabrieksgebouwen aan den
Amstelveenschenweg te brengen.
(Foto Pax) Vernietigd door een voltreffer uit een Stuka zonk deze Engelsche oorlogsbodem in de
heven ven Duinkerken. Slechts een gedeelte van de romp steekt nog boven water uit
(Foto Weltbild)
Zorgvuldig wordt de steenkool gestapeld
bij het laden van den tender, om geen
enkel brok van de in deze dagen zoo
kostbare collectie verloren te laten
gaan tijdens de verre treinreis
(Foto Pax-Holland)
Een kleine, twee kleineHet gemeentebestuur van Hensbroek heeft
met het oog op de klompenslijtage een vergoeding van drie gulden
"per half jaar verleind aan de ouders der leerlingen, die op meer dan
■eier kilometer van school wonee (jFoto Pax-Hollend)
Boorden en dassen worden op de nieuwe textielkaarten op
één punt gewaardeerd. Bij het maken van ons toilet zullen
wij deze onderdeelen ven onze kleeding nu mei extra
zorg bekijken (Foto Pax-Holland)
De veehouder is nu verplicht den
burgerlijken stand van zijn veestapel in
den meest letterlijken zin bij te houden
aan de hand van het hem uitgereikte
veeboekje (Foto Pax-Holland)
Het aloude kasteel van Hoensbroek zal
bestemd worden tot ontspanningsoord
en museum voor geschiedenis en nijver
heid, waarbij de mijnindustrie een voor
name plaats zal innemen
(Foto Het Zuiden)
Letteren en Kunst
FRYSK JIERBOEK 1941
Voor de derde maal is het Frysk Jierboek
verschenen. Ditmaal schitterend op tijd, nog
m de eersie maand van het nieuwe jaar. De
eerste kwamen uit in 1937 en 1938 onder be
stuur van de heeren P. S i p m a en J. H.
Brouwer. Daarna is besloten de uitgave
meer officieel te maken en derhalve is thans
het derde deel onder bestuur van de Fryske
Akademy in het licht gegeven.
Reeds bij het verschijnen van de vroegere
deelen hebben wij onze blijdschap uitgespro
ken over dergelijk schitterend wetenschappe
lijk werk. Wij hoeven dat nu dus niet weer
te doen, maar willen nog wel eens herhalen
dat het o.i. ten volle de steun verdient van
allen die het Friesch als hun moedertaal be
schouwen, al zijn ze misschien dan ook later
op het Hollandsch overgegaan. Onder de dia
lecten die uit het Oud-Germaansch zijn ont
staan, neemt het Friesch een belangrijke en
zeer merkwaardige plaats in. Vandaar ook dat
wetenschappelijk werk over en in die taal van
groot belang is.
De inhoud van dit nieuwe deel is ook weer
van tweeërlei aard: wetenschappelijke bijdra
gen en bijdragen in proza zoowel als in poë
zie. De eerste soort bijdragen zal van veler
lei aard kunnen zijn: publicaties over bron
nen over het oudere Friesch en de dialecten
van de huidige zoowel als de vroegere taal;
bibliografie; heemkunde, sociaal-economische
studies enz.
Het Jierboek-1941 begint met een samen
vatting van wat er op het gebied van de studie
van en over het Friesch van 1938 af tot aan
Juli 1940 toe is verschenen. Het is op grondige
wijze verzorgd door Dr. K. Fokkema te
Alfen a.d. Rijn. Als men dat zoo doorkijkt,
kan men toch niet zeggen, dat het in de Frie
sche beweging de dood in de pot is. Het artikel
is niet louter een bibliografie, maar draagt een
persoonlijk karakter door de opmerkingen die
de schrijver ertusschen gevoegd heeft en de
systematiseering die hij heeft aangebracht
De plaatsruimte laat niet toe om alles te
vermelden uit de rijke inhoud. Alleen willen
we de aandacht vestigen op het artikel van
G. Knop over de ch-vormen van de werk
woorden dwean doen) in de Friesche dia
lecten op Terschelling als een speciaal geval
van de w-g-wisseling. Dit artikel is in het
Dultsch geschreven om het belang van het
onderwerp voor de germaansche filologie.
Knop vermeldt de verschillende opvattingen
over deze wisseling, die al in het indo-ger-
maansch is geconstateerd en komt op grond
van het Terschellingsch materiaal tot de con
clusie dat het waarschijnlijk is, dat de in het
tegenwoordige Friesch nog levende ch-vormen
en ch-looze vormen op een vermenging be
rusten van de vormen van twee oudfriesche
werkwoorden, het eene monosyllabisch en
het andere tweelettergrepig.
Een belangrijk artikel is ook dat van Ds.
A. R. S c h ol ten over de positie en de toe
komst van de kerken in Friesland. Hij geeit
een overzicht over hoe de toestand in de
vorige eeuw was en bespreekt dan wat het
thans, „hjoed-de-dei", is. Daarbij legt hij ook
telkens de nadruk op het Friesche volks
karakter, een term die bij sociologische be
schouwingen tegenwoordig nogal eens gebruikt
wordt, zooals door Schirmer, wanneer hjj
spreekt over het Engelsche Puritanisme; hij
doet dat in navolging van Max Weber. Men
verzuimt echter gewoonlijk precies aan ie
geven wat dat volkskarakter nu wel is.
Meestal is het een vaag begrip. In Webers
systeem, dat zoekt naar „Ideal-typen" past
dit volkomen. Maar wat is het eigenlijk ais
Scholten de invloed van het Calvinisme eti
de positie der Gereformeerden in Friesland
met die Friesche volksaard in verband
brengt? Men heeft hetzelfde voor het Neder-
landsch gedaan. Er wordt gesproken van
„it yntellektualistysk karakter fen it Kalvi
nisme"; van het feit dat het Calvinisme
„nochal klam leit op it Aide Testamint", van
„it strange, radikale leauwe", dat „realistysk
op it libben ynsteld" is. Bovendien houdt men
in Friesland van het „dynamyske-foarütstrib-
jende Kalvinisme". Ook hangt de toekomst
van de kerken in Friesland af van het feit
of men zich rekenschap geven zal van: het
volkskarakter en van de sociale omstandig
heden.
Op deze wijze kan men teruggaan tot ae
vraag hoe het komt dat het Christendom
vooral de Westersche volken heeft veroverd
en het bij andere zoo langzaam gaat; en
waarom het Protestantisme in de eerste plaats
op Germaansche bodem wortel schoot Maar
men moet bij zulke beschouwingen kiezen
uit tweeërlei standpunt en zich de vraag
stellen: neemt een volk een bepaalde vorm
van godsdienst aan, omdat die bij z'n aard,
karakter en omstandigheden past, of ls ae
religie een der factoren en dan een der be
langrijkste, die tenslotte het algemeene beeld
dat een volk of volksgroep vertoont, bepaalt?
Over die vTaag is het laatste woord nog niet
gesproken. Het rationeele element in de Frie
sche menschen is niet te loochenen, maar de
godsdienst is een irrationeele factor, ook uit
eindelijk bij het Calvinisme, al noemt Schollen
dit dan intellectualistisch en radicaal getint.
Men denke slechts aan het praedestinatie-
dogma; men heeft dit wel willen verklaren
als een ombuigen van het irrationeele naar
het rationeele; maar in laatste instantie gaat
het toch uit van de God die in het verborgen,
dus in het voor menschen irrationeele, woont.
Van de proza en poëzie, die van blz. 122 tot
blz. 187 de rest van dit boekdeel vult, en die
we aan onze Friesche lezers gaarne aanbeve
len, citeeren we ten slotte nog het volgende
vers van Abe Brouwer:
AMERIJ
Yn tüzenen fen triedden sweeft om üs it lok,
det wy minsken net doare to gripen
Wy binne sa bang, det it üs wirdt ta in flok,
üs fêsthóldt yn foarmen as wrede polipen
Wy drage üs libben troch de dagen fen nou
yn ljochten en skaden as in swiere
[fracht
Allinne, soms as in oase yn woesten,
Ckomstou
üneinich kleare, ivige Kristusnacht. -—
len amerij binne den üs freegjend' eagen
forwündere djipten fen' hope en ljocht
As wier it, det w*yn dy it godlike seagen,
dêr't elts fen üs sa lang om socht.
De Kersttentoonstelling in het
Museum Boymans te Rotterdam, welke reeds
meer dan 10,000 bezoekers heeft getrokken,
zal verlengd worden tot Maandag 10 Februari
a.s. Ook de Titus van Rembrandt zal tot
dien datum te zien blijven.
Het hoofdbestuur van den Nederlandschen
vakbond van pensionhouders deelt mede:
Van het rijksbureau voor het hotel-, café-,
restaurant en pensionbedrijf is toestemmii^
verkregen de pensiontarieven met 5 pet. 1*
verhoogen.
Deze verhooging kan worden berekend over
het bedrag, dat als vergoeding geldt voor kost
inwoning.
