f #-«• lüfJ** - M ASBEST I RUBBER - qrr- n WOFNsrvG w unyp* Tusschen Amslel en IJ Waar de Bijltjes woonden. De Oosterkerk. Wat veranderde en verdween. SJrij' tegen geestelijke en stoffelijke armoede. (Van onzen Amsterdamsehen redacteur.' De herdenking van het 25-jarig jubileum van de Hervormde Wijkvereenigingop de Oostelijke Eilanden, waarover men het een en ander in ons blad heeft kunnen lezen, plaatst de eerwaardige Oosterkerk in het cen trum der belangstelling. Dat is wej eens noo- dig. De Oosterkerk, sieraad voor het historisch stadsschoon der oude Bijltjesbuurt, maakt over het algemeen weinig indruk op de bevolking. Staande in een verarmde volks wijk, valt zij bijna niet» op. Menigeen kent dit stadsdeel ternauwernood. Toch kunnen Oosterkerk en Eilanden bogen op een rijke geschiedenis van godsdienstzin, arbeidzaamheid, voorspoed en welvaart. De oorsprong van beide gaat terug tot onze gou den eeuw. toen ons land aan de spits stond op zoo menig gebied. Schatten werden aan gevoerd uit alle werelddeel en. De vlag der Oost- en West-Indische Compagnie wapperde op alle zeeën. Op de scheepstimmerwerven van Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg bouwde men de fraaie Compagnieschepen en de sobere handelsvaartuigen. Een nijvere be volking verdiende hier een goed stuk brood. Het was destijds een splinternieuwe buurt, evenals het Prinseneiland, Bickers- eiland en omgeving, waar de Compagnie hare pakhuizen stichtte. Ten einde te voorzien in de geestelijke be hoeften der hier wonende bevolking, lipt de Vroedschap twee hulpkerken bouwen: op het Bickerseiland de „Eilandslood s", op Rapenburg de „O o st e r 1 o o d s". Duurde het ongeveer een eeuw eer op het Bic kerseiland de onaanzienlijke, nu gesloten Eilandskerk over welker restauratie thans weer wordt gesproken tot stand kwam, de Oosterloods verdween reeds na 12 jaar. Op de Eilanden klopte het volks leven sneller, en zoo werd daar gebouwd de fraaie Oosterkerk, een gewrocht van den stadsbouwmeester Daniël Stalpert, een bedehuis nog altijd „hecht en wel doortim merd". dat de tand des tyds doorstond. Op 4 October 1669 werden niet minder dan vier eerste steenen gelegd door vier zoons van „Kerkmeesteren der Oosterkerk", die ieder één steen metselden onder een der vier Ionische zuilen, waardoor de kap gedragen wordt Ds. N. de la Planck preekte en doopte op Zondag 4 October 1671 voor de eerste maal in het nieuwe kerkgebouw, een kruiskerk met 44 ramen, sierlijke kapiteelen en fraaie kroonlijsten, artistiek beschilderde vensters en onderscheidene versierselen in het degelijke meubilair, waarvan vooral de ge beeldhouwde kansel en de kostbare regee- ringsbanken mogen worden genoemd. Het symbool van de Oosterkerk is een zin rijk fries boven een der kerkportalen met de spreuk „Prudentes et Innocentes", heen- wijzend naar Jezus' vermaning „Zijt dan voorzichtig gelijk de slangen en oprecht ge lijk de duiven" (Mattheus 10 16>. Op Kerst dag 1921 is ter gelegenheid van de 250-jarige herdenking een gedenkplaat onthuld, vermel dende „Op Mij1 zullen de eilanden wachten" (Jesaja 51 5). De „Caart van de Sitplaatsen in de Ooster „„.UHDIKi.VElDHUIS «STERDAM ROTTERDAM CRONIHÜfK VOOR ALLE DOELEINDEN I TECHNIKH! ARTIKELEN Kerk" bevptte iwderHjd 17» pbr.tsen Tn ten loop der jtu'en zijn een'.honderd plan sen hierbij gekomen Ovei 'tei algemeen is in 'net interieur niet zooveel «eranderd, waardoor het karakteristieke van dit eertijds zoo druk bezochte bedehuis vrijwel is bewaard *?°hle- Wat wel verdwenen is. is het begraven in de kerk. Zij bevatte 532 graven Dit begraven in kerken waartegen een jnan als de bekende predikant Petrus Plancius ree.Is bezwaar maakte, heeft lang stand gehouden Een van de kinderen van den vermaarden dichter I. da Costa is hier ter ruste gelegd, evenals de Réveil-man Gildemeester. Van twee bijzondere begrafenis sen gewaagt de historie der Oosterkerk. De eerste was die van Johannes Rannink op 8 December 1787, het jaar van de restau ratie van het stadhouderlijk gezag. Bij de verdediging van Kattenburg in de Meimaand van dit jaar viel genoemde Rannink. Eerher stel werd aan diens stoffelijk overschot op gezegden Decemberdag bewezen. De lijkstoet bestond uit niet minder dan 2000 personen, aan wier hoofd de scheepstimmerlieden wan delden met vaandels en treurmuziek. De tweede bijzondere bijzetting was die van de stoffelijke resten van Jan C a r e 1 Jos'ephus van Speijk den Amsterdam- schen weesjongen, die als luitenant ter zee het leven liet bij de verdediging van de Citadel van Antwerpen op 5 Februari 1831. De Oosterkerk bood slechts een voorloo- pige rustplaats. Op 26 April 1832, 's morgens te 6 uur, werd van Speijks overblijfsel ge plaatst in een vertrek van de Rijkswerf (de tegenwoordige marinekazerne aan de Groote Kattenburgersiraat», van waar het 4 Mei d.a.v., gedekt door de Nederlandsche vlag met eene uit acht sloepen bestaande rouw stoet te water tot aan de Nieuwe Stads Her berg in het IJ werd vervoerd om vandaar met een aanzienlijke stoet naar het graf monument in de Nieuwe Kerk te worden overgebracht Tot slot nog eenige bijzonderheden. Vóór 1781 was een volledig tinnen Avond- maalsstel in gebruik. In dit jaar heeft Jan van Mekeren, ter gedachtenis aan den zee slag bij Doggersbank, Avondmaals- zilver geschonken, thans nog dienst doend. Het tinnen, bij gebruikte gerei, werd ver nieuwd in 1807 Het eerste orgel werd geplaatst in 1817; het tweede, afkomstig uit de voormalige N.Z Kapel, in 1899; het derde, uit de O.Z. Kapel, n 1918. Onder de kerkmeesters vonden wij vermeld Ds. J. Kortenhoef Smith (1832—1840'; „Smrtje" noemde een deel van het kerk publiek dezen gemoedelijken predikant. Een overheerschende naam is die van Dr. A- Kuyper (1884—1885'. Bij het zilveren jubileum van de Wijkver eeniging moge de wensch worden geuit, dat het oude Evangelie weer meer luisterende ooren en opmerkzame harten moge trekken dan in de laatste kwart eeuw, het tijdvak van den grooten achteruitgang, in de Oosterkerk het geval was. Met geloovige volharding, vaak op hoop tegen hoop, wordt hier gearbeid, om het Evangelie van Jezus Christus en Dien gekruist te brengen aan een stoffelijk en geestelijk arme bevolking. God schenke hier op Zijn zegen. FRISO. DE CENTRALE KEUKENS Het rijksbureau in oorlogstijd deelt ons mede, dat hei gegadigden voor een betrekking bij. de op te richten centrale keukens, het aantal vacante plaatsen verre overtreft Het rijksbureau is tot zijn spijt genoodzaakt, sollicitaties, welke nog ingezonden mochten worden, niet meer in be handeling te nemen. Men wordt dus verzócht, geen sollicitaties meer in te dienen. TEGFN BEDERF C. MIRANDOLLE GECREOSOTEERDE PALEN GEZAAGD HOUT PERKOEHEN DWARSLIGGERS Piekstraat 43—4S Tal 7)733 Rotterdam Uitzonderingsvergunningen voor het betreden der provincie Zeeland De uitsonderingsvergunningen. Oti'icieel wordt medegedeeld: Het is den laatsten tijd herhaaldelijk voor gekomen, dat ingezetenen van de Noordelijker gelegen provinciën, die door Zeeland willen reizen, in Roozendaal aankomen zonder m net bezit te zijn van de uitzonderingsvergun ning voor het Detreden van de Zeeuwsche eilanden Om in de provincie Zeeland te mo gen komen, dient men een verzoek tot het ontvangen van een vergunning te richten tot de(n) burgemeester(s) van die gemeentefn'. ir welke men zijn moet. Deze verzoeken wor den na toetsing op de noodzakelijkheid van het bezoek en nadat de burgemeester(s) hun standpunt te dien opzichte hebben bepaald gezonden naar den bevoegden stafofficier, welke gedetacheerd is bij den vertegenwoor diger van den rijkscommissaris, die opnieuw net verzoek zal toetsen en de vergunning uit In het verzoek, dat men tot de burgemees ters richt, moeten zijn vermeld: voor- en familienaam van den verzoeker, beroep, woonplaats en woonadres, datum en plaats van geboorte, bovendien de reden, waarom men naar Zeeland wil en den duur van het verblijf aldaar. Personen, die den voorge schreven weg niet bewandelen en zich des ondanks in het ontruimde gebied wagen worden zonder aader onderzoek onmiddellijk gedwongen, de eilanden te verlaten en moe ten naar huis terugreizen. Aanvragen voor het verkrijgen van een uitzonderingsvergunning, welke aan andere takken van dienst gericht worden, kunnen niet in behandeling worden genomen Wij teekenen hierbij aan, dat tot het ge bied in kwestie blijkbaar mede bepaalde Zuid Hollandsche eilanden, met name het eiland G o e r e e-O verflakkee behooren. Zij die daar om een of andere reden moeten wezen zullen in alle geval goed doen zich tevorer, op de hoogte te stellen om zich aldus eer, eventueele vergeefsche reis te besparen Reó Opgave van niet eigen vee Aangezien blijkt, dat verschillende perso nen tot nu toe verzuimd hebben, opgave te doen van runderen, paarden en ander vee, dat gedurende de oorlogsdagen of daarna is ko men aanloopen of werd opgevangen, wordt men verzocht hiervan alsnog ten spoedigste opgave te doen aan het Bureau Ontruiming. Laan van Meerdervoort 51 te 's-Gravenhage Dit betreft alle vee in en om de evacuatie gebieden, dat niet door toewijzing vanwege het bureau ontruiming of op andere regel matige wijze bij den houder is terechtge komen. Den gemeentebesturen wordt hierbij mede werking verzocht, hun bekende gevallen als hier bedoeld ter kennis te willen brengen van het Bureau Ontruiming. Houders van toegeloopen vee, die verzuimen hiervan aangifte te doen, stellen zich uiter aard aan vervolging bloot. Ook degenen, die nog gelden of opbrengsten onder zich hebben als gevolg van het weg leiden van vee, dienen hierboven ten spoedig ste kennis te géven aan het Bureau Ont ruiming. Het werk van de winterhulp in Nederland 'en uiteenzetting door der directeur-generaal De heer C. Piek, directeur-generaal van de winterhulp-Nederland heeft gistermiddag op de persconferentie in Den Haag nogmaals mededeelingen gedaan over de actie van stich ting Winterhulp-Nederland. Om te beginnen plaatste hij eenige opmer kingen over een zaak, die tot veel misver stand aanleiding heeft gegeven, nl. het voor schrift, dat in den tijd van de winterhulp de collecten voor verschillende doeleinden stil moeten staan, opdat er geen afbreuk wordt gedaan aan de voor de winterhulp te houden inzamelingen. Hij stelde op den voorgrond, dat de winter hulp zich niet begeeft op het terrein van de kerkelijke weldadigheid (door middel van dia conieën enz.) Dit gaat geheel buiten de win terhulp om. Kerkbesturen, die een inzameling willen laten houden voor een of ander doel van kerkelijke liefdadigheid, moeten zich dus niet tot hem wenden om toestemming te vragen, maar hun aanvragen richten tot den secretaris-generaal van justitie, die in over leg met de Duitsche instanties zal uitmaken, in hoever de beoogde inzameling geoorloofd kan worden beschouwd. Overigens moet op strikte nakoming van het voorschrift worden gestaan. De heer Piek verklaarde echter, dat hij er niet het minste bezwaar tegen heeft, dat het gebruikelijke Sint-Nicolaasféest op scholen e.d. op 5 en 6 December wordt gevierd. Inzamelingen in verband daarmee hoeven niet aan zijn goed keuring te worden onderworpen. Wel stelt hij prijs op een zekere supervisie, in dezen zin, dat comité's, vereenigingen enz,, die Sint- Nicolaasfeestjes orgafiiseeren, bij hem een verslag van hun werkzaamheden inleveren met opgave van hun inkomsten en uitgaven, opdat hij uit het totaal dezer verslagen een overzicht kan krijgen van hetgeen er op dit gebied omgaat en kan beoordeelen of "het in de toekomst ook zoo zal moeten worden voort, gezet Ten aanzien van het charitatieve leven zal de winterhulp een ruim standpunt innemen Zij zal ertoe medewerken, dat vereenigingen zooveel mogelijk onder hun eigen naam kun nen doorwerken, maar onder auspiciën van de Winterhulp Nederland. Evenwel moet men zich aangaande elke voorgenomen inzameling tot de Winterhulp wenden om er zich van te vergewissen, dat deze geen bezwaar heeft. De directeur-generaal zal op deze aanvragen, ge hoord de provinciale directeuren, beslissen. Inzamelingen, die geen goedkeuring hebben gekregen en niet onder auspiciën van de Winterhulp gehouden worden, zijn verboden De heer Piek zal alle aanvragen welwillend beoordeelen; het is geenszins zijn bedoeling, dat allerlei liefdadigheidswerk zal afknappen Op het werk van de Winterhulp zelf komende legde de heer Piek er nadruk op, dat het zijn streven is zoodanige maatregelen te nemen, dat ieder in vreugde en vertrouwen kan geven. Dit wil, zooals vanzelf spreekt, niet zeggen, dat er dwang toegepast zal worden. Integendeel: het bijdragen zal geheel vrijwillig zijn. Met verwondering had de heer Piek gecon stateerd, dat de manifesten, die vanwege de Winterhulp allerwegen zijn aangeplakt, op verschillende plaatsen afgescheurd zijn, in sommige gevallen voor 6070 pet Dit is kwajongens werk en in elk geval niet in over eenstemming met den geest, waai'in de winterhulp bedoeld is. Er zullen nog andere plakkaten komen; deze zullen hooger worden aangeplakt, zoodat zij niet meer afgescheurd kunnen worden. Maar het afscheuren moest zooals vanzelf spreekt heelemaal niet voor komen. Tegenover deze tegenwerping staat als ver heugend feit de ruime medewerking, die de winterhulp heeft gekregen van de secretaris sen-generaal, die allen hun medewerking toe gezegd en hun naam ter beschikking gesteld hebben, van de commissarissen der provincies en van de burgemeesters, die de heer Piek benoemd heeft tot plaatselijke directeuren. Nogmaals herhaalde de heer Piek. dat er geen sprake van kan zijn, dat gelden, die voor de Winterhulp Nederland worden ingezameld, naar Duitschland zouden gaan. Uitdrukkelijk wordt vastgesteld, dat de geheele opbrengst van de inzamelingen voor Nederland bestemd is en blijft. Bij de besteding van deze gelden zal de bedoeling zijn te komen tot een goede en nobele verzorging van de noodlijdenden in Nederland op een veel breederen voet dan tot nu toe mogelijk was. Ons volk leeft in een toestand van passivi teit. Daar wil de heer Piek niet over oor- deelen, als deze mentaliteit maar niet de be langen van het eigen volk schaadt. Het Neder landsche volk moet zijn krachten bijeenrapen en sterk worden. Tegen hen, die zich in deze dagen tegen de gemeenschapsgedachte meenen te moeten verzetten, zal de heer Piek den handschoen opnemen. In den arbeid van de Winterhulp ziet hij een middel om te komen tot een organisatie van de liefdadigheid in breeder verband, tot een coördinatie van de vele met de beste be doelingen opgezette particuliere acties, waar door een groote vereenvoudiging en efficiency zal worden verkregen. Indien men weet dat in 1939 in Nederland 9400 collectes zijn ge houden en men vergelijkt daarbij de sociale nooden, die toch ongedekt bleven, dan ziet men toch wel in dat op het gebied der lief dadigheid nog wel een en ander te doen is. De inzameling van 29 en 30 November wordt gehouden onder de directe verantwoordelijk heid van de burgemeesters. Dezen doen hun best. Moge de bevolking, aldus de heer Piek, hen in hun arbeid steunen, opdat deze een succes worde. De datums 29 en 30 November zijn gekozen, omdat op die dagen de meeste menschen wel over hun loon kunnen beschikken en omdat andere data moeilijk waren. Mochten er menschen zijn die liever later een gift zenden, dan wordt bij dezen herinnerd aan het giro nummer 5553 en aan de mogelijkheid om bij elke tank op de rekening van Winterhulp bij de kasvereeniging te Amsterdam bijdragen te stortei. VERDRONKEN. Maandagavond is de 74-jarige huisvrouw van den heer Soldaat te Middelharnis, de oude brugwachter nabij haar woning in de haven van Sommelsdijk geloopen. Waar schijnlijk door de duisternis misleid. Na een uur dreggen wist men het lijk te bergen, het- well naar de woning is vervoerd. VERDRONKEN li de gemeente Andel (N.B.) is een onge- vee- vijftigjarige schipper, wiens schip aan eer aanlegplaats in de Maas lag tengevolge vai de duisternis bij het aan boord gaan in de rivier terecht gekomen en verdronken. DE WOLHANDKRAB. Melk is goed voor elk. Dank zij de medewerking der autoriteiten heeft het plaatselijk Schoolmelk- comité de verstrekking van melk op de Amsterdamsche scholen kunnen hervatten. Het ging er glad in (Foto Pax-Holland) Een kamerklokkenspel Een oelenbord voor carilloneurs Het is een der merkwaardige test-instrumenten waarmede in het psyehio technisch laboratorium van prol. Waterink te Amsterdam uitverkorenen voor een officiersopleiding hoogere ambtenaren en technici op den proei worden gesteld. De candidaat moet uit een drietal vreemd gebogen stangen er een kleren waarmede hij telkens een van de tien klokken, achter glas opgehangen, door een klein gaatje in boven of onderkant van de kast bereiken kan. (Foto Pax-Holland) Amsterdamsche brand1 werkplaatsen aan den arbeid, kent een vek Wanneer want ieder der mannen (Foto Pax- Holland) Examens Ph. Gai Alkmaar, avenhage. Machir Leiden. Apothet* ïoorn. Den Haag A. Stoppelenburg. Rottere 3jMl" ames rgrtei Ter nagedachtenis aan sergeant Andr.e- W Swart. die in een kazemat sneuvelde, «s te Meppel een monument onthuld. Namens de mansc.. ^.pen van het korps, waarbij de gevallene diende, voerde de heer Jonker uit Oudehorne het woord (Foto Pax-Holland> la Elzas Lotharingen De prikkeldraad versperringen, een onderdeel van het Fransche verdedigingsstelsel, worden opgeruimd (Foto WeTtbiid) Onze T extielin^us deelii 8 reg -Ver» tniOifDf Ml'STBAAl FIRMA J|| noedig -ij uit CARL6: (Opgericht 1868) e opr< NUENEN Postbus 282 Eindragcn met i UITZETTEN en AANVULLINl LINNENKAST men Levering rechtstreeks aan partiè den Bmoet bö Co- Kneed weg 49a. 1 WELKE BONNER Bloem. Van 4 Nov. t/m. 1 Dec. bo/end de bloemkaart: 60 65 gram rog&ai kli óf 50 gram ander brood óf 14 ri gebak óf 35 gram meel of bloem.0 sschut Boter, Margarine en Vet. Van 22 Nov. boterkaart bon 16 voor boter en bon 17 t/m 29 Nov. voor *e te boter of margarine (ook bon l%f van van de vetkaart). Brandstoffen. Gedurende No-. Haarden, kachels, bonnen 04 t/rm" eenheid vaste brandstof; 08 t/m.tnoort eenheid turf (later steenkolen e.dgie re trale verwarming, bonnen 07 tlm. nevens bonnen Brandstoffen nf riet 11 eenheid 2d® periode, één eenhe»tuiger brandstof. Zfj m Brood. Van 18 t/m. 24 Nov. broodzag h 15 (geldig t/m. 1 De». (Brood<^eme geldig t/m 24 Nov.). Bon 1 van de kaart geeft t/m. 1 December boVoriaa recht op 60 a 65 gram roggebrootitgaa gram ander brood. gsrust Eieren. T.m. 24 Nov. bon 64 (alg 1 ei (ook geldig t/m. 1 Dec.). 1 nog geldig t/m. 24 Nov. Gebak. Bon 14 van de broodkaai 1 rantsoen gebak t/m 24 Nov. t/m 1 Dec. en bon 1 van de bloe een 14 rantsoen gebak t/m 1 De< bidst Grutterswaren. Van 2 Nov. t/m. ^bestu bon 82 (algemeen) rijst, rijstemeel, of gruttemeel (gemengd meel) (%<dersc van 2 Nov. t/m. 27 Dec. bon 83 (fe^^ havermout, havervlokken, havef1 een aardappelmeelvlokken, gort, gortnheid grutten pond); ,s lev van 2 Nov. t/m. 27 Dec. bon 88 de ver uitsluitend gort, gortmout of L pond); *an id ooi van 2 Nov. t/m. 27 Dec. bon 93 (a yan sago, aardappelmeel, maizena, pt goeder, puddingsauspoeder of grike k< 225 fff vtzoek Bic twee bonnen van 2 Nov. t/m. 27 Dec. bon 98 (a 1 ons macaroni of vermicelli of sp?50"00 )ek. "3 Peulvruchten. Van 19 Nov. t/m yjQg, bon 56 van het algemeen disti bonboekje, voor b» kg peulvruchtéelkai Honden- en kattenbrood. Van 30 Nov. Bon 6 (honden) groep I te 2 10 kg; groep III: 8 kg; groep IV: insti groep V: 4 kg; groep VI; 3 kg *\elkai brood. Bon 6 (katten) 1% kg katte Idswe Kaas. Van 18 t/m. 24 Nov. (even- met Dec.) bon 51 (algemeen) een ons. d nog geldig t/m. 24 Nov. >ogste Levertraan. Slechts op recept v^ me arts, ten hoogste 200 cc per boo week; niet meer dan voor 2 wekeuex r lijk. 'lei w Petroleum. Van 4 Nov. t/m. 29 Def de periode 7. Van 11 Nov. t/m. l$d zc periode B 2 liter petroleum vo< t lichting. 1 e koffie tot i Vleesch en vleeschwaren. Van t/m. 24 Nov. (ook geldig t/m. Vleeschkaart bonnen „09vleescN^ff» vleesch of vleeschwaren, „09" zaaml vleeschwaren" voor vleesch war ei^e 24 Nov. ook bon 08). (algemeen) 150 gr. toiletzeep samenstelling) óf 120 g huishoud: 200 g. zachte zeep óf 250 gr. zeel óf 125 gr zeepvlokken óf 250 gr kende wasphmiddelen óf 200 gr vl zeep. DE Wasscherijen krijgen één bon p(het I droog waschgoed. a bepali De bonnen voor een exwa-rantsoeL - zeep geven van 31 Aug. 1940 totliering 24 Januari 1941 recht op toiletze^0 samenstelling) van gemiddeld (Dit geldt dus niet voor alle extfonde: rantsoenen, gelijk sommigen abui begrijpen.) insopg Van 31 Aug. tot en met 31 Decernnsond 116 (tegelijk met de textielkaar reikt) 50 gr. scheerzeep of ettste k- scheercrême. lov.; 4

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1940 | | pagina 6