llifttuir citedjf Ülourant
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
B L U-1®. FAX
■jentsprijs
naanden in Lelden e
"%en agentschap gevestigd Is 2.3S
eek 16 ot. Losse nummers 5 ct
by vooruitbetaling.
tieprjjzen:
l per regel Ingezonden Mede-
fen 45 ct. per regeL Minimum
s. Bewijsnummer 5 ot Bij con-
elangrijke korting
No. 6202
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1940
21e Jaargang
Bur. Redactie en Administratie:
B-REESTRAAT 129, LEIDEN.
Telefoon 22710.
(Na 6 uur 23166).
Postbox 20. Postrek. 68936.
Bijdragen van medewerkers,
den stukken aan de Red.
Abonnementen, Advertenties, enz. san
de Administratie
IJ SPELBREKERS?
vel duidelijk, dat een belang-
Jhet Nederlandsche volk zich
en in de Nederlandsche Unie.
onklaarheid over program
j optrekt, hoe duidelijker dit
i als volk nationale waarden
nationale wenschen, waar-
elk burger zijn handteeke-
tsen; maar één godsdienstige
tden we nooit en zijn we
:t. Heel ons volksbestaan
i vast. Het ligt niet in onze
•op thans verder in te gaan;
•rgadering in Amsterdam,
Slotemaker de Bruine de
de protestantsch-christelijke
Ikten, heeft in breeden kring
acht.
tvolg van een en ander is
•op wilden we heden slechts
enkelen ons weer aanzien
voor menschen, die de
ons volk tegenstaan; voor
en, die de overtuiging van
;t kunnen of willen respec-
joet men zich verbazen over
iet Calvinistische volksdeel
len toch vooral niet aan een
heelfc of partij mag denken!
nflste^auwst aan bij de overtuiging
fillem van Oranje en geldt
lie kringen als de man, die
len far€ verc*raagzaamheid heeft
rdelijle zijn tijdgenooten ver voor-
J. sj
tering
m deniet, dat deze verdraagzaam-
kan onverschilligheid was, want
strafj de historie niet. Het staat
anders. Hoe meer en inniger
7 lefde uit het Calvinisme, hoe
I Glijpartij koos voor deze gods-
jhting, welke op Nederland
RDEfnikte; hoe verdraagzamer
s yjeen maar, daarbij moet men
8stukaan humanistische zegs-
-295.'Lr maar op zijn eigen wijze
rên' /vorden. Want zoo staat het
"var®; zegt, spreekt tegelijkertijd
6 cb&it, dat de beslissing in geeste-
dhanPy' den mensch ligt en het is
k°®J®vinisme, dat scherper dan alle
."imêngen, het zwaartepunt geheel
lend; naar Gods zijde verlegt en
.Pha3volkomen afhankelijkheid en
S*4reid leert.
^duif °°h de oorzaak, dat men
27°Vstïf van sPe^hrekerij en onver-
^-350,!id beschuldigt. Want als wij
kaïtr het recht van Gods wet en
!°vGt9van Zijn Woord, dan is men
lto^Pfid het zóó voor te stellen,
%gk triumf van eigen inzicht
zui^ gaarne stemmen we toe, dat
oudsdtie vaak veel menschelijks en
ZM. {schuilt. Ook in dien zin, dat
richtils beginsel naar voren ge-
fVat slechts eigen inzicht was.
-35 Roeten wij altijd toegangelijk
'm lPek °P eigen oordeel en ge-
34 61
tievemt ook de ware verdraag-
vereiji dat we niet ons zelf zoeken,
1f~#tijd geneigd zijn ons zelf te
JjM en te verliezen. Geheel vol-
igel van de Schrift, dat we
EN op de rechterwang slaat, ook
;voeilllen toekeeren. Iets, waarin
tieinjorging en waarin we heel in
riet. navolgers kunnen zijn.
ierenflfde zachtmoedige Heiland,
3; ^ïensch waarlijk zijn vijanden
>er 9 toornen in groote felheid als
Hanjan zijn Vader of de waarheid
£v4tuigenis te na kwam. Dan
ineiej met striemende" woorden de
pn noemde hen met namen,
SN jlkomen karakteriseerden en
:ug> dat er geen tittel of jota van
^oeéen teloor zou gaan.
ib. «en dfezelfde houding aan te
Au°!zal ons vaak moeite en strijd
^«jigen persoon en zaak daarbij
is.ooaar achteren te schuiven en
tag'fen zonden zullen ons werk
eigeU bederven. Maar de eisch
labohnn. Ook mag de erkenning
rs 'tekortkomingen er ons nooit
froeiDm het minder nauw met de
rpe^er Heilige Schrift te nemen.
rdc°ler}: is subjectief, maar Gods
lappbjectief. Het staat buiten en
)—3i?n boven alle menschen.
g^jrordert men soms van ons een
zwöesdraagzaamheid, dat wij elke
,1-iSe meening met gelijk respect
g1^dan kunnen wij daarin niet
2—81. Want dan zouden wij het
'fin God, dat de norm behoort te
°*0 persoonlijke en voor het
êniè leven, eenvoudig op zij
'^gelijkwaardig met menschelijk
||1ten. Dan zouden wij zwijgen,
t sen plicht is. Dan zouden- wij
emlfm ZÜ* ten koste van de waar-
wnag men niet van ons vergen.
DE UITVINDER VAN DE
RANTSOENKAART
Louis Legendre, een Parijsch slager in 1792
In Parijs, de 1ste Brumaire! Dat wil zeggei
22 October 1793, welken datum men echter
niet mag gebruiken in het Parijs van de
Fransche Revolutie!
Pas enkele dagen geleden heeft de valbijl
het leven van Marie Antoinette benomen.
Nauwelijks praat Parijs echter meer over
het dramatisch einde van de Koningin, want
in de 150,000 gezinnen van de ville lumière
wordt honger geleden.
Zelfs wie geld heeft, kan geen, of slechts
weinig brood koopen, hoogstens tegen fancy-
prijzenkoekjes. En wie bezit er geld? Die
beduimelde assignaten, die voddige papiertjes?
Sinds lang reeds weigeren de boeren hun
producten voor waardeloos papier in te
ruilen, de arbeiders kunnen voor deze papier
tjes, die zij als loon ontvangen, niet genoeg
levensmiddelen koopen, het gebrek van ge
munt geld heeft een vreeselijk loon- en
levensmiddelentekort in 't leven geroepen.
De Conventie heeft al het mogelijke gedaan
om deze dubbele moeilijkheid op te lossen;
reeds sinds maanden is er een maximumprijs
voor tarwe vastgesteld. Het achterhouden van
dringend noodige waren of levensmiddelen is
tot een halsmisdaad verklaard. Een uit
voerverbod voor grondstoffen is uitgevaar
digd, de loonen ziin tot het dubbele van 1790
verhoogdniets helpt, de nood'blijft, hij
neemt steeds toe.
De eeuwige en eenige uitweg, zoo lang de
politiek bestaat en zoo lang er een regeering
is, zoo lang er menschen in nood zijn, honger
lijden, niet weten hoe zij thuis de monden
vullen moeten: de eeuwige en eenige uit
weg:een commissie!
Op 22 October 1793, den lsten Brumaire,
meent de Conventie een middel gevonden te
hebben de.commissie, de levensmiddelen
commissie. Aan het hoofd staat Gaujon, niet
een van de domsten. De taak van de commis
sie, neen, de honderd of duizend taken, be
staat in: de toepassing van de wetten in de
practijk. De onlusten nemen van uur tot uur
toe; tusschen de nieuwe levensmiddelencom
missie, die haar zetel in het Palais Luxem
bourg heeft en het stadhuis loopen de boden
honderden malen per dag heen en weer: wie
ontwart den knoop, wie brengt orde in den
chaos'
WIE?
Dan staat in een van de ontelbare zittingen
van de stedelijke afgevaardigden de slager
Louis Legendre op: een man, die zijn beroep
kent, doch, naar 't schijnt, ook nog meer.
....waarom, zoo meent hij met grove stem,
waarom wanneer er weinig meel, weinig brood
en nog minder vleesch voorradig is, zou er
geen mogelijkheid bestaan, dat ieder even
weinig, niet even veel, neen, even weinig
krijgt?
Hij stelt voor, dat iedere berger van de
stad Parijs onmiddellijk de behoeften van
rich en 'ijn gezin opgeeft, well te verstaan:
de niter e en dringendste behoeften.
e- -■ ."Hij!' voorstel niet slecht,
dit uit tc voeren? Nog dienzelfden
dag vers hijnt de slager Legendre voor de
levensmifldelencommissie in het Palais
.u-a nbov-rg. Er wordt doverlegd, Gaujon
trekt zich met Legendre terug, beiden con-
Het resultaat?
k later, op 29
>p 8 Brumaire, in de
Men kan iet precies
October 1793. pardon
„Moniteur'' lezen:
Verordening van de Commune: om
eens vooi al aan de volksverzamelingen
voor ile li ven-.mici'Jolenv, 'nkc's een einde
te maken, wordt de openL..ie broodver-
deeling op bads van broodkaarten aan- 4
dagelijksche broodver-
bruik van ieder gezin afzonderlijk dient j
volgens nadere kennisgeving te. worden
opgegeven!''
Een reusachtig werk begint In het Stadhui»
10 December moetei d 150,000 op
gaven der Pa; Jache gezinshoofden behandeld
g pgeteld worden. Op 11 De
cember 1793 maakt de „Moniteur" bekend:
,Om a an ...bjkheden (optimis-
de veldslagen voor de
bakkerswinkels) een einde te maken, en
om -1 v< rschaffen, moeten
van heden af allé stedelijke drukkerijen
zich uitsluitend met het drukken van
broodkaarten bezig houden!"
Er zijn pessimisten, die het rantsoen op drie
pond per dag schalden, optimisten daarentegen
zijn vast overtuigd, dol ieder nu het opge
geven rantsoen zal ontvai :.en. Voorzichtigen
hebben es en meer pond
opgegeven.
In he; stadhuis blijkt, dat er zeer reëele
dingen tc v n o n koonn. De behoefte
waarop de 150.000 gezinshoofden zichzelf ge
taxeerd hebben, is meer clan tienmaal zoo
gro:ot als d bescheiden meelaanvoer. Op 24
Februari 1794 verschijnt voor de eerste maal
in de wi broodkaart op
het toonei i: .het r ntsoen bedraagt ander
half pond per dag. De helft van de pessimisti
sche schattiiu maar n g veel, vergeleken met
de spoedig intredénde vermindering van het
rantsoen na de eerste verschijning van de
broodkaart.
De Parij;. in het systeem
gewend, of bett r: hebben zich er aan moeten
wennen. He«. karig de d .geiiik. he portie ook
is, men ontvang! naar, en gee zgn. „rijke"
kan zich mt: bij iedere i banketbakker voor
20 livres per pond eierkoeken koopen.
Ze is van hecht en goedkc- karton, de
broodkaart, met kleine vakjes, arop telkens
de datum aan egeven is en die d akker netjes
bij afgifte va: net brood verwis -en moet!.
Voor ons dut niets vreemds c men vergist
zich dan ook zeer, wanneer men meent dat de
rantsoenkaart een uitvinding van onze glorie
rijke en veel geroemde eeuw is. En evenmin
is het iets nieuws, dat het rantsoen ver
andert, dat het kleiner word t.
ALG. FRIESCHE LEVENSVERZ.-MY
LEEUWARDEN BURMANIAHUIS
VAN 1845
AMSTERDAM, VAN BRIENENHUIS
Verlichting door
verduistering
Onze komende winlerav nden.
Het is niet zoo heel moeilijk, om een licht
punt in verduistering te ontdekken de
controleurs der luchtbescherming kunnen er
van meepraten. Maar wat in letterlijken zin
opgaat, kan ook in figuurlijken zin plaats
hebben. We zijn nu allemaal met ijver (met
en zonder verstand) bezig, onze woningen
lichtdicht te maken; hectaren verduisterings
papier, balen punaises en kilometers latten
hebben daartoe de fabrieken verlaten en als
alles klaar is, zullen we als duisterlingen dooi
de avondlijke straten schuifelen of wat
veiliger is thuis blijven. De huiselijkheid
en het gezellige winteravondje zullen een
lijk, dat 2 weken na de broodkaart ook de
vleeschkaart ingevoerd werd; deze rantsoenen
waren zoo klein, dat men besloot, voor zieken
aanvullende porties te verstrekken, waarvoor
echter de goedkeuring door geneesheeren van
den gezondheidsdienst voorgeschreven was.
Ook dit is dus niets nieuws. Men weet, dat
dezelfde maaregel ook thans weer in eenige
landen is ingevoerd.
Wie heeft dus de rantsoenkaart uitgevonden?
De meeningen hierover loopen eenigszins uit
een: de slager Legendre, de afgevaardigden
Gaujon Taillien of Boissy d'Anglas? De ge
schiedenis zal een volstrekt nauwkeurig ant
woord schuldig blijven. Vast staat de datum
verschijning en achter de namen van de
vermoedelijke uitvinders staat een andere: de
ïgst voor den doodelijken hongersnood!
Afgezien daarvan kan het als een ironie van
de wereldgeschiedenis beschouwd worden, dat
de rantsoenkaart, in 19141918 zoowel als
thans een belangrijk middel in de Duitsche
economische oorlogvoering, om zoo te zeggen
Fransche uitvinding is en daarbij nog een
uit de glorierijke en anderzijds zo
Fransche Revolutie,
aanmerkelijke koersstijging maken
De uitvindini ai den 1 r. i.igendre is t, ga der lust een echt Nederlandsche trek
toch onontbeerlijk gebleken. Zoo onontbeer- r zal met vele punten dalen.
In deze situatie nu is een zeer belangrijk
lichtpunt te ontdekken, n.l. dat van de lees
lust. De leesbibliotheek en de boekhandelaar
zullen het wel gewaar worden. De krant en
het tijdschrift het is nu al merkbaar
zullen er wel bij varen. De roman inzonder
heid zal hoogtij vieren. Ja maar, hier zouden
we nu juist het lichtpunt wat willen ver-
grooten. Er is, en met reden, veel geklaagd
over gebrek aan kennis van die dingen, welke
meer dan een spannende roman ons leven
kunnen verrijken, zooals de studie der begin
selen, het onderzoek der Schrift, het verwer
ven van algemeen nuttige kennis e.d. Daar
was haast geen tijd voor, zeiden we dan. En
leefden verder met steeds minderende ver
standelijke bagage
En nu komt de donkere winteravond in 't
zicht. Hoe zullen we hem gebruiken? O ja,
we zouden nóg meer kunnen praten over
den oorlog; dagelijks wordt het rantsoen on
derwerpen daarvoor mildelijk aangevuld. We
zouden ook de gezelligheid kunnen verhoo-
gen door meer muziek, spel, knutselwerk,
enz. Maar laten we nu rust en vermaak eer
lijk deelen. Zijn alle boeken uit de eigen
boekenkast al gelezen? Weten we iets
meer van de groote vraagstukken op allerlei
geestelijk en maatschappelijk gebied dan klin
kende namen van groote mannen? Zijn er
niet tal van onderwerpen, waarover we in
den gejaagden tijd van het „normale" leven
zoo graag wat meer hadden willen weten?
Welnu, de tijd komt aan tenzij een won
der het duister verjaagt dat we veel onaf
gewerkte zaken in rustig tempo ter hand zul
len kunnen nemen. „Geef hem een boek", het
slagwoord van den uitgever en van $e boe
kenweek, zal nu op breede schaal in toepas
sing kunnen worden gebracht en laten we
het dan meteen even completeeren: geef
(ook) haar een boek. Koop of leen of huur
boeken, en laat uw boekenkast ook anderen
ten goede komen.
Deze raadgeving zie men overigens niet
alleen als een vriendelijke wenk voor per
soonlijke verrijking van velen. De optelsom
van vele „belezen" enkelingen is de groep,
de kring, het volk, dat zich sterk maakt in
den strijd om het geestelijk of stoffelijk be
staan. De profetische klacht „Mijn volk ver
gaat omdat het geen kennis heeft", kan ook
in ruimeren zin gehoord worden. In dit op
zicht had het volk van Nederland zich niet
in hooge mate daarvan te beschuldigen, want
de gemiddelde Nederlander leest veel. Het
moderne leven, inzonderheid de radio, heeft
aan die pluim echter geknaagd en inzonder
heid wordt ten deze nogal eens geklaagd
over de rijpende jeugd. Welnu, ook voor haar
zal de verduistering verlichting kunnen bren
gen. En in het.algemeen zal de versterking
van de leeslust oud en jong te stade komen,
nu de zoo snel elkaar opvolgende, nauwelijks
verwerkte gebeurtenissen ons gaan plaatsen
voor tal van vraagstukken, die alleen door1
zien kunnen worden, als men beslagen ten ijs
komt.
Alzoo: benut de verduistering door ver
lichting.
Lees meer boeken!
RESTAURATIE VAN
HILLEGONDAKERK EN TOREN
Een belangrijk werk is te Hillegersberg aangevangen
EEN DER MOOISTE OUDE
DORPSKERKEN VAN
ONS LAND
Met de restauratie van de aloude
Hillegondakerk en den toren, gelegen op
den top van den heuvel aan de Dorpsstraat
te Hillegersberg heeft men dezer dagen een
aanvang gemaakt, nadat reeds maanden te
voren de noodige voorbereidingen waren
getroffen. Tal van instanties hebben de
plannen moeten passeeren en de verkregen
medewerking is steeds voortreffelijk geweest,
zoo verklaarde ons de president-kerkvoogd
der Ned. Herv. Gemeente, de heer P.
Hoy tink.
Ook de medewerking van den regeerings-
commissaris geschiedde vlot; reeds werden de
benoodigde materialen voor het werk, dat
bijna twee jaren zal duren, beschikbaar
gesteld, zoodat nu reeds vast staat, dat de
plannen van restauratie in zijn geheel zullen
kunnen worden uitgevoerd. Niet minder dan
95,000 kg cement zal voor het werk be-
noodigd zijn en de kosten zullen in totaal
pl.m. 110,000 bedragen.
De restauratie van de kerk zal ongeveer
90,000 kosten en die van den toren, welke
eigendom van de gemeente is, pl.m. 17,000.
De Kerkelijke Gemeente zal ongeveer
30,000 in de kosten hebben i j te diagen,
terwijl het Rijk 36,000, de provincie 18,000
en de gemeente Hillegersberg 8500 voor
hun rekening zullen nemen.
Met groote belangstelling wordt thans naar
de restauratie van het eerwaardige en
historische kerkgebouw uitgezien, waarvan
de leiding is opgedragen aan den bekenden
architect Van der Kloot Meyburg, e Den
Haag, terwijl de fa. Woudenberg, te Utrecht,
als hoofdaanneemster zal optreden. Deze
firma heeft ook de Utrechtsche Dom ge
restaureerd en is zeer terzake kundig op dit
gebied. Het ligt in het voornemen zoo moge
lijk Hillegersbergsche onderaannemers en
werklieden aan dit belangrijke werk te laten
mede arbeiden. Het was niet mogelijk in de
uitvoering van het werk de vrije keuze te
houden, omdat ook Monumentenzorg hierin
een woordje had mee te spreken.
Da achterzijde der kerk verzakt.
raadskamer en het koor leelijk aan het
verzakken gegaan, niettegenstaande de
restauratie in 1922. Bij gehouden grond
boringen rondom het Kerkgebouw is ge
bleken, dat de hoogte waarop de kerk is
gesticht, de z.g. Hillegond's Heuvel, bestaat
uit zand en griend, doch het achterste ge
deelte uit een laag veengrond, waaraan de
verzakking is te wijten, die groote scheuren
in de muren veroorzaakte.
Het voornemen van den architect is om
eerst den toren en het koor onder handen te
nemen. Deze werkzaamheden zullen onge
veer een jaar vorderen. Daarna komt de
kerk, het eigenlijke schip, aan de beurt. De
werkzaamheden zijn zóó opgezet, dat de
mogelijkheid bestaat, dat gedurende de
eerste werkzaamheden de gemeente nog
Godsdienstoefeningen zal kunnen houden
tijdens deze restauratie.
Daar de werkzaamheden aan den toren,
het koor en de kerk zoodanig in elkaar
grijpen, is er een contact-commissie benoemd
onder voorzitterschap van burgemeester F.
H. van Kempen. Daarin hebben ook zitting
de wethouders W. L. M. Daniels en ir. J. J.
Terwiel namens de gemeente en de heeren
M. A. de Boom en A. van Klaveren namens
het kerkbestuur.
Gegevens omireni de geschiedenis der kerk
Omtrent de kerk kan worden vermeld dat
deze van zeer oude datum is. Men ver
onderstelt, dat zij in de jaren tusschen 993
en 1025 is gesticht. Aanvankelijk werd de
kerk op den heuvel van hout gebouwd en in
de 13e eeuw vervangen door een steenen
gebouw. In 1426, tijdens de Hoeksche en
Kabeljaüwsche twisten werd de kerk, tege
lijk met het Kasteel van Adriaan van Mate-
nesse, wat eveneens op den heuvel was
gebouwd en waarvan de ruïne nog als over
blijfsel heden ten dage troont, door de
mannen van Willem Nagel in brand
gestoken.
In de 14e eeuw bracht de herbouw een
grootei'e kerk en van dien tijd af is aan haar
hoofdvormen weinig meer veranderd Ze
bevat nog bestanddeelen van het eerste
steenen gebouw en is sedert 1573 aan den
Protestantschen eeredienst gewijd. Uit de
predikantenlijst, hangende in het kerkgebouw
blijkt, dat de eerste predikant, Cornelius
Hillenius in 1591 werd beroepen van
Uitgeest en Akersloot. In 1596 vertrok hij
naar Alkmaar en werd hij opgevolgd door
Adrianus Jansz, die in 1600 te Hillegersberg
overleed. Sindsdien hebben nog 33 predi
kanten de gemeente gediend.
Naar de verschillende muurschilderingen,
die voorheen, toen zij nog bij de roomsch-
katholieken in gebruik was, moeten over
pleisterd zijn, wordt thans ook een onderzoek
ingesteld.
Oude architectuur hersteld.
De architect is van meening, dat door de
thans voorgestelde restauratie een specimen
zal kunnen worden verkregen van oude
architectuur.
In de ramen komen weer de traceeringen,
die er vroeger ook geweest zijn en die ge
maal. t zullen worden van speciaal geprofi-
leerde steenen. In de ramen zelf komt ge
kleurd glas in lood en de twee bekende ramen
van Richters zullen behouden blijven. Men
hoopt even wel, zoo zeide de heer Hoytimk, dat
door Colleges, Vereenigingen, enz. gelden
zullen worden bijeengebracht, waardoor in de
toekomst ook de andere ramen eveneens van
gebrand schdderglas kunnen worden voorzien.
Dat was ook vroeger zoo." In de ramen
de wapens aangebracht van de verschillende
gemeenten die bij dit kerkgebouw behoorden.
De bedoeling is de oude historische kerk
ingang van den toren weer in gebruik te
nemen, en in den toren weer een ontvangha!
te maken, met open .galerij, die zélfs tot de
2e etage reiken zal. Dat zal iets bijzonders
kunnen worden, omdat in den toren, achter
de z.g. galmgaten, die in den loop der eeuwen
dicht gemaakt zijn, prachtige gebeeldhouwde
zandsteenversieringen zijn gevonden. De galm
gaten worden weer opengemaakt en de ver
sieringen zullen blootgelegd worden. De ge
heele wingerd, die kerk en toren bekleedt, zal
moeten verdwijnen.
Een galerij in het koor.
De indeeling van de kerk zal eveneens de
noodige veranderingen ondergaan. De plaatsen
achter de eeuwenoude preekstoel zullen alleen
als reserve worden gebruikt. Daardoor gaart
een aantal zitplaatsen verloren, dat echter
weer gecompenseerd wordt door een groote
galerij die in het koor komt, en waardoor het
aantal zitplaatsen in de kerk gelijk blijft.
Vroeger was er ook een galerij en stond het
orgel er op.
De kerkeraadskamer bezit
schillende historische waarden, o. a. een mooie
schouw en zal ook volledig hersteld worden
en in den ouden, historisohen toestand terug
gebracht worden.
De houten vloer iin de kerkpaden zal moeten
verdwijnen en daardoor zullen de oude pla
vuizen (tegels) weer voor den dag komen, wat
aan het interieur ten goede zal komen.
Het doophek zal naar den kant van den
toren een stuk vergroot worden. De in de kerk
hangende historische kronen blijven-intact.
Zoo zal er veel veranderen. Ook de begraaf
plaats om den toren zal belangrijk verfraaid
en verbeterd worden. Daarvoor zal het nóodig
zijn de hooge en zeer oude boomen, welke voor
den toren staan, te verwijderen.
Een der mooiste oude dorpskerken.
De voorgenomen restauratie, zoo zeid- de
heer Hoytink, belooft, dat de Hillegondakerk
zal worden tot een der mooiste oude dorps
kerken in ons land.
Rondom de kerk zullen niet minder dan 70
betonnen pulspalen worden geslagen waardoor
men verzekerd is dat verzakking in de toe
komst niet meer mogelijk zal zijn.
Men heeft gevraagd of het wel gewenscht
was zooveel geld voor de restauratie uit te
geven, zoo zeide de heer Hoytink, want ge
makkelijk zouden voor dat bedrag twee kerken
kunnen worden gebouwd, maar die vraag was
niet juist. Men bouwt voor het totaal bedrag
geen twee kerken en daarnevens zouden bij
een dergelijken bouw natuurlijk geen bijdra
gen worden verkregen van het Rijk, Provincie
en de Gemeente. Dat dit in de kosten van het
herstel wel geschiedt, bewijst voldoende de
historische waarde van het oude Godshuis,
want als die beteekenis niet vast stond, zou
er van eenige tegemoetkoming geen sprake zijn.
Ieder, die eenig gevoel heeft voor histori
sche waarde, zal het zeer waardeeren, dat de
kerk op den heuvel in een zoodanigen staat
zal worden gebracht, dat ook de komende ge
slachten haar eerbiedig zullen kunnen binnen
treden en gadeslaan.
Daarom wordt verwacht, dat velen in den
lande dit werk zullen steunen en aan de
Kerkvoogdij, giro 130276, giften zullen over
maken. Voor iedere bijdrage, die dankbaar
wordt aanvaard, zal een foto van de kerk in
wintertooi worden toegezonden. Inzonderheid
wordt hierbij gedacht aan de bezitters van de
diverse familiegraven.
HUISVROUWEN
Met EEN PAK
doet U MEER dan met 20 stukken zeep
Doet Uw voordeel! Slechts 28 cent per pak'
In elk pak GEBRUIKSAANWIJZING
met tal van NUTTIGE WENKEN!
Verkrijgbaar in alle groote warenhuizen;
.GREVOS" HANDELMAATSCHAPPIJ
Nieuwland 6a Tel 42672 Rotterdam
NIEUW ROOD M
Bessen-aperitief^ q'
(I. 2.85 p. |iterflesch^-t®
VRAAGT ONS PROSPECTUS:
STAATSEXAMEN A en B
H.B.S. (extraneus) A en B
ONDERWIJZERSAKTE
Mulo-diploma
RESA - ARNHEM
(BEKENDE SCHRIFTELIJKE CURSUSX.
DE STATENDAM
„Ondanks velerleiis het een
gelukkig schip geweest"
Het passagiers- en vrachtschip Statendam
van de Holland-Amerika Lijn is voor sloop
naar Hendrik-Ido-Ambacht verkocht.
Al komt dit bericht voor allen, die het schip
voor Rotterdam op de rivier hebben zien lig
gen, niet overwacht, toch gaat het ons aan het
hart, dat dit fraaie, door het reizend publiek
zoo geliefde schip, dat zoo'n trotsch bezit was
voor de Nederlandsche koopvaardijvloot,
reeds nu fiiet meer in overzeescbe landen onze
vlag zal toonen.
Te «kort heeft de Statendam dienst gedaan.
Tusschen 1929 en 1940 ligt een tijdsruimte
van elf jaar, elf jaar van voorspoedige vaart,
doch gaarne hadden wij gezien, dat daar nog
wat jaartjes bijgekomen waren. Waren deze
oorlog niet gekomen, dan had dat voor de
Statendam best mogelijk geweest. Hoe lang is
de onlangs voor sloop verkochte Rotterdam
wel niet meegegaan „in de lijn", want de
laatste jaren mag men voor dit schip eigenlijk
niet mederekenen, omdat de Rotterdam toen
practisch uitsluitend voer als toeristenschip.
De Statendam was een gewild schip, een
schip met een eigen sfeer, een schip waarop
passagiers, die niet aan een bepaalden ver
trektijd gebonden waren, wachtten om daar
mede de reis te volbrengen. Een goede naam
is niet gauw verloren en daarom, de tijd van
heengaan was voor de Statendam nog lang
niet gekomen.
Ten gevolge van de krijgsverrichtingen is
de Statendam in de haven van Rotterdam
zeer ernstig beschadigd. Feitelijk was er van
het trotsche zeekasteel niet veel meer overge
bleven dan een uitgebrand casco. Wederop
bouw van het schip was niet mogelijk en zoo
kwam plotseling het einde van dit vóór het in
de vaart komen van de Nieuw Amsterdam
grootste schip der Nederlandsche koopvaardij
vloot.
Behalve in de elf jaren, dat het schip in de
vaart is geweest, heeft de Statendam vele
moeilijkheden gekend. De bouw van de Sta
tendam is vertraagd door de moeilijke tijden,
welke de Holland-Amerika Lijn in de op de
bestelling volgende jaren heeft meegemaakt
In 1920 reeds werd opdracht voor den bouw
gegeven aan Harland Wolff te Belfast. Deze
kon het casco nog te water laten, doch de
verdere bouw moest gedwongen wachten.
Eerst in 1927 kon worden overgegaan tot den
verderen afbouw, waarvoor het casco ver
sleept werd naar Wilton in Schiedam. In 1929
kon het schip worden afgeleverd en groot was
toen de belangstelling zoowel hier als overzee,
voor dit prachtige schip.
Nu gaat dit schip, nog te jong, naar den
slooper. Steeds verder zullen de deelen, die
de Statendam vormden, -uit elkaar gehaaid
worden tot er niets meer van het schip
over is.
In onze herinnering zal de Statendam blij
ven voortleven als een van de mooiste sche
pen welke Nederland bezeten heeft, als het
schip, dat de moeilijke taak had de New York
lijn van de Holland-Amerika Lijn nieuw le
ven in te blazen na moeilijke jaren van neer
gang. In de elf jaren van haar leven is de
Statendam een waardevol bezit gebleken,
heeft de Holland-Amerika Lijn, dank zij ook
haar goede naam en energie, haar oude positie
kunnen herwinnen. De Statendam heeft haar
bijdrage in dezen wederopbouw geleverd. En
daarom is het, ondanks de moeilijkheden bij
den bouw en het tragisch einde, een gelukkig
schip geweest.
