M
Air
Ik
JUNI 1940
^nieuws
llecte Nationaal
•^comité
PAG. 6
U
Ber gehouden collecte
bi Hulpc°mit^ 1940 heeft
taatcollec16 f 2084« huis-
699). Aan het welslagen
•t een aantal militairen,
iensoommandant, overste
legenheid waren gesteld
te nemen, voorts helpers
lis en leerlingen van de
i Revvaa rsch ooionder wijze-
'sjes-H.B.S. Het plaatselijk
alien hartelijk dank.
p vooif K.N.zTb"" Ingestelde
jelllie tegen het reserve-
un^«y^itie-wedstrljd DePZijl II
wkui
iele
chnit
Sia/d. Rijn
WEG WEER OPEN
^^Hjerde Saten is opge-
[klaring van de Zuid-
1 Deze weg is thans in-
ruN VISCHWATER
ieente worden verhuurd
Im, ^eente w
«Bsuyben te
Aarlanderveen.
,UKE STAND.
«Mgrinus Marl*.
Cornelia Catharlna
idem, Wilhelmina C. Hoaij-
r.k., 1 vrPrins Hendrik-
fes Hendrikstraat 17. Johan-
irocp. n.h 1 vr., Steekter-
Achterdijk 63, Maas van
nh., 1 m.. Vinkebuurt 66;
instraal 45, Reinerus J. Ver-
Noordeinde 18a: Hilversum,
U P. Vos (wed. Dirk Bijl).
itephanus Achilles Schouten,
a Petronella van der Sluijs,
pioldus Kalmijn,oud 19 jaar
~Hka Zondag, oud 25 jai
56{de Knijff, oud 29 jaar
iet Dirkje Visser, oud 21 jaar.
78 U
tOU.
«O',.—
397.000
51: «koop
5,haassen wordt
247 .«ebroken.
at, ontvanger van de Regi-
av inschrijving betreffende
3fi van het bekende hotel
hoogste inschrijfster de
42ttmsterdam voor de som
46
T4t a/d. Rijn
JgjnrERBOD.
76?
tvermatigen aanvoer van
...aan de veilingen tegen te
4^foenten- en Fruitcentrale
jjten rooiverbod uitgevaar-
2gjeden in Katwijk en om
spelen worden gerooid.
't IS IN DE MAN
Sirs van Katwijk aan Zee,
-tkloon hadden ontvangen,
feven aan. Zij gebruikten
drank, zoodat zij ver
log naar huis moesten en
Vieid de rust van het dorp
jjd was, dat de politie er
fen enkelen opbracht naar
4.«alkenburg.
5.72,
6.90fk werd een collecte ge-
Iconie en de kerk, van de
"^Wsterkerk te Valkenburg.
;oeg 119.85.
!oo:derdorp
n°.'$0r kerkschade.
^«reformeerde kerk gehou-
k>eve der door den oorlog
i Elfde kerken in Nederland,
Juni^e van Rotterdam, heeft
Van 26.98.
'ERS GEREF. KERK.
5ntstaan door het periodiek
bedingen P. J. Goedhart.
nnj jj®®1 en den diaken D. van
n8 gekozen de heeren
E- v. d. Wyngaard en G.
Blaken de heer J. J. Wolff.
pNDEN OVERLEDEN
f Oskam, wonende op het
Wsluis, die onlangs, daar-
geraakte, ernstig
thans aan de gevolgen
iaat beginnen
■vergadering van het be-
-Viging tot bestrijding van
iitvPhen aan den Rijn en
laS is o.m. besloten, dat de
definitief op 1 Juli a.s.
zal aanvangen.
Na geruimen tijd van voorbereiding, waar
bij vooral het werven van leden-deelnemers
onder de middenstanders met kracht ter hand
is genomen, bleek thans het ledental reeds
zoo groot te zijn, dat men met gerustheid
de Onderlinge Verzekering kan aanvangen.
Na een korte onderbreking der werkzaam
heden, in verband met de op 10 Mei j.L in
getreden zeer bijzondere omstandigheden,
bleek daarna juist ook de onzekere toekomst
voor velen een stimulans om tot de V.Z.K.
toe te treden. De voorzitter, de heer W. B.
Kroon, dankte de leden van het voorloopig
bestuur, heeren artsen e.a. voor de reeds
verleende of toegezegde medewerking.
De groote symphatie, waarmede deze jonge
vereeniging in Alphen a. d. Rijn en omgeving
is ontvangen is ongetwijfeld een waarborg
voor het welslagen van het belangrijke werk
dat zij zich als doel gesteld heeft.
Besloten werd, dat aan de uitbreiding van
het aantal leden steeds de meeste aandacht
zal worden geschonken. Binnen korten tijd
zal de eerste ledenvergadering gehouden
worden o.a. voor de verkiezing van een
definitief bestuur en vaststelling van het
reglement.
C.G.W. NIEUWS.
A.s. Woensdag te halfacht heeft op het terrein
aan de Maresingcl (Zwarte pad) een voetbalwed
strijd plaats tusschcn een "C. G. W comb, en een
elftal bestaande uit personeel der firma Hoeken
(De Waard).
Voor haar werklooze leden heeft het bes
C.G.W. een vischwedstrijd uitgeschreven
gehouden zal worden op Donderdag 27
BURGERLIJKE STAND.
Geboren: Johannes Hermanus HendrHtus Maria,
1 P. A. M. Borstlao.
Leidschendam
B. en W. deelen mede, dat geen hooger be
roep is ingesteld tegen de goedkeuring door
Ged. Staten van het raadsbesluit van 21 De
cember 1939 inzake opheffing van de openb.
school aan den Prinses Julianaweg.
De school kan nog 3 maanden in stand
gehouden worden, doch uiterlijk tot het einde
van den loopenden cursus zijnde 31 Maart
1941. De O.L. school aan de Westvliet zal
weder in gebruik worden genomen, zoodat
de leerlingen van de Pr. Julianaweg kunnen
worden overgeplaatst. Voorgesteld wordt de
o.l. school Pr. Julianaweg per 31 Maart a.s.
op te heffen.
RAADSBESLUITEN GOEDGEKEURD
Het raadsbesluit van 22 April j.l. inzake
overname van de schulden der R.K. Bouw-
ver. Eensgezindheid, door de R.K. Woning-
bouwver. St. Jozef, hebben Ged. Staten goed
gekeurd.
Ged. Staten hebben goedgekeurd, de door
den raad op 1 Februari j.l. vastgestelde
bouwverordening.
MAATSCHAPPELIJK HULPBETOON.
B. en W. stellen voor, goed te keuren de
rekening 1939 van de Gem. Instelling voor
Maatschappelijk Hulpbetoon. Van de ver
leende subsidie groot 44,000 is verbruikt
39.535.26.
ROODE KRUIS
b. en w. stellen voor, subsidie te verleenen
aan het Roode Kruis, voor het schoonhouden,
verlichten en verwarmen van haar lokaal in
de O.L. school aan de Prinses Julianaweg,
voor 40 per jaar, mits van ieder vereeni-
gingsjaar de rekening en begrooting aan hen
wordt overlegd.
ZITTING SCHOOLARTS
De schoolarts zal Woensdag a.s. van 34
uur weder in het gemeentehuis zitting
houden.
RESTITUTIE VISCHRECHT
Met ingang van 1 Januari werd het vischrecht
bi de Stom pwijksche vaart, de Knip6k>ot en de
Nieuwe Vaart na openbare inschrijving verpacht
aan M. M. van Veen. (Er loopt nog een beroep van
den heer Molenaar op Ged. Staten, inzake deze
verpachting, welke volgens den heer Molenaar niet
openbaar -1
In
•rband met de vorst in den afgeloopen
welke aan de vin-eherij schade heeft ge-
raagt de heer van Veen restitutie van de
BIJ DE KOSTVERLORENWEG
UITKEERING B-STEUN
1. en W. stellen
gemiddelde aar
OVERDRACHT. VAN GROND
Lc heer C. J. van der Togt, Damlaan 4, wenscht
ten voor zijn pand gelegen stukje grond gratis aan
de gemeente over te dragen, waarom B. en W.
RADIO-REDUCTIEBONS
D« Radio-Luisteraars-Commissie, bestaande uit
Vara, N.C.R.V en KR O., zal morgen, weder in
hotel de Zwaan van 7—8 uur zitting honden tot
het aan steuntrekkenden uitreiken van reductie
bons. Overgelegd moet worden, de stempelkaart
enen het laatste betaalde distributiekwitantie. Zij
die lid zijn van e< n der OmroeDvereenigmgen en
aanspraak maken op extra reductie moeten ook
dit bewijs overleggen Aan kinderen worden geen
bons meegegeven
BURGERLIJKE STAND.
Bevallen: A M. Vreeburg, geb. Woonin
M. A. Warmerdam, geb. van Noort. z. C.
boom. geb. Verdegem. z.
Ondertrouwd: A. Wenneker en J A. v.
C D. L. van der Togt en J. W. Spigt.
Overleden: C. M Alblas, geb. van 't Riet
Sassenheim
OPBRENGST COLLECTE.
De gehouden collecte Nationaal Hulpcomité
-an Zaterdag j.l. heeft opgebracht 609.43.
GEVONDEN VOORWERPEN.
1 Bruine portemonnaie, 1 kleine portemon-
naie met inhoud* 1 bl. ceintuur, 1 regenjas
en damesportemonnaie met inhoud, 1 zijden
portemonnaie met inhoud, 1 vulpenhouder,
1 zilveren rozenkrans, 1 dames polshorloge,
1 koffer en 1 zilveren damesarmband.
GESLAAGD.
Voor het diploma machineschrijven, uitge
reikt door de Ned. R.K. Bond van Leeraren
in Machineschrijven en Stenografie St. Gene-
sius zyn geslaagd: Ria Bader, Ria van Reesen,
Agnes Teemstra, Theo Homan, Piet Ruigrok,
Matthieu Sniers, Pieter Wensten en Jo Caspers
WAARSCHUWING.
De politie vestigt er de aandacht op, dat
alle 'vuilverbrandingen vóór zonsondergang
gedoofd moeten zijn.
Voorschoten
B. en W. hebben van het regeeringscom-
missariaat voor wederopbouw bericht ont
vangen, dat de bouw van 15 arbeiderswonin
gen aan de Nieuw-Voordorpstraat voorloopig
niet wordt goedgekeurd*
ARBEIDSBEMIDDELING.
Bij het agentschap der arbeidsbemiddeling
alhier stonden Zaterdag j.l. als werkzoeken
den ingeschreven 106 personen, (vorige week
160 personen). Over hetzelfde tijdvak verle
den jaar bedroeg het aantal werkloozen in
totaal 80 personen.
1. A. J. v. BaUegoyen de Jong. Goes; 2. C. W
1-tzelaar. Utrecht; 3 A. Th. baron v;
'den.
Rotterdam; 12 J F. Oosterwerff, Leeu\
13. L. R. P. Schoonheim, Wassenaar; 14. H. A.
Saint-Martin. Seheveningen; 15 A. R. C Terpstra.
Den Haag; 16. J Wagner. Rotterdam; 17. Djie Ting
ten. Kediri (Indiè). Afgewezen: geene.
Wetenschappen
Het een en ander over saccharine
„Leugenraikar*
Dr. M W. schrijft ons:
Zooals het met vele vondsten het geval is
geweest, zoo ging het ook indertijd met de
saccharine. Deze stof werd niet doelbewust
„uilgevonden", maar de ontdekking is aan een
toevallige omstandigheid te danken geweest.
In 1879 bemerkte een scheikundige, Fahlberg
genaamd, dat plotseling bij zijn onderzoekingen
alles wat hij aanraakte een zoeten smaak aan
nam. Hij en zijn assistent waren dien avond
bezig geweest met het zoeken naar een derivaat
van toluol, een verbinding, die later o.a. in de
kleurstofindustrie een groote rol heeft ge
speeld. Onmiddellijk begreep hij, dat zich toe
vallig hierbij een stof gevormd had, die uit een
technisch oogpunt zeer belangrijk zou kunnen
zijn en de uitvinder rustte niet, vóór hij de
nieuwe zoetstof gevonden en geïdentificeerd
had. Wij zullen ons niet verdiepen in de moei
lijkheden, die zich hierbij voordeden, maar vol
staan met de mcdedeeling, dat Fahlberg door
systematisch terugwerken uit dit labyrinth
raakte en kon uitzoeken, dat een bepaalde ver
binding het ortho-sulfamido-benzoëzuuranhy-
dride, den intens zoeten smaak teweeg bracht.
De nieuwe stof werd „saccharine" gedoopt, naar
analogie van saccharose, den wetenschappelij-
ken naam voor riet- of bietsuiker. Weldra werd
te New-York met hulp van een familielid. List
genaamd, een kleine proefinstallatie ingericht
cn spoedig werd de nieuwe zoetstof als „saccha
rine" in den handel gebracht. De verbinding
bleek ongeveer 500 maal zoo zoet als suiker te
zijn, was slecht oplosbaar in koud en iets beter
in kokend water. De oorspronkelijke bedoeling
luidde, om met deze zoetstof aardappelstroop
(ook als glucose-zetmeel- of banketbakkerstroop
bekend) een suikerstroop die wel voedzaam,
maar veel minder zoet is dan de gewone suiker,
aan te zoeten. Op deze wijze zou inderdaad
voor den consument een voordeel ontstaan en
de voedende kracht van het mengsel, zou slechts
weinig bij suiker ten achter staan. Ondertus-
schen had Fahlberg zijn fabriek naar Duitsch-
land overgebracht, waar het bedrijf weldra een
grooten omvang nam.
Toch zijn de gouden bergen, die men zich
aanvankelijk van deze fabricage voorstelde,
nimmer in vervulling ggaan. Zoowel het publiek
als de handelaren en verkoopers zijn daarvan
oorzaak geweest. Voor saccharine werd vaak een
geheel onjuiste en verkeerde reclame ge
maakt. Weldra werd de groote menigte wijs
gemaakt, dat één gram saccharine, een pond
suiker kon vervangen en dit was natuurlijk
sterk misleidend.
Had men zich aan de oorspronkelijke bedoe
ling gehouden en saccharine alleen gebruikt
om glucosestroop aan te zoeten, dan zou het
oordeel van hygiënisten en voedingsmiddel-
scheikundigen veel milder geweest zijn. In dat
geval zou saccharine te vergelijken zijn geweest,
met andere aromatische bestanddeelen bijv.
vanilline of vruchten-aethers, die aan pudding
poeder, limonade enz. worden toegevoegd om
deze te aromatiseeren. Het feit dat men saccha
rine gebruiken ging als vervangingsmiddel van
suiker, ls oorzaak geweest, dat men is gaan
spreken van „leugensuiker", een epitheton, dat
inderdaad een strenge veroordeeling van deze
stof inhield. In de meeste landen werden nu
weldra verbodsbepalingen voor het gebruik van
kunstmatige verzoetingsmiddelen in voedsel in
gevoerd. Deze bepalingen werden behoudens
enkele uitzonderingen, tot op heden gehand
haafd (in bier is het gebruik van een spoortje
toegestaan en overigens in voedingsmiddelen
voor suikerzieken, mits het vermeld wordt.)
Over de eventueele schadelijkheid van saccha
rine bestaat een uitgebreide literatuur Een
positieve uitspraak, dat de verbinding schade
lijke of vergiftige eigenschappen heeft, is
nergens te vinden, echter bij onmatig en over
dreven gebruik kunnen de onschuldigste stoffen
gevaarlijk worden. De mogelijkheid van mis
bruik, werd door de deskundigen steeds onder
de oogen gezien en daarom luidde het oordeel
over saccharine ook nimmer gunstig. Niet
onaardig is een vergelijking die men in de
literatuur aantreft Hierin worden de saccha
rine en verwante verbindingen vergeleken
met.. inbrekcrswerkluigen. Op zich zelf
doen ze geen kwaad maar toch moet de ^fabri
cage verboden of althans gecontroleerd worden,
omdat er zooveel kwaad mede gedaan wordt.
Welke toleranties er in verband met de gewij
zigde toestanden nog zullen komen, is niet te
voorzien, het meest rationeele zou zijn, om de
goedkoope banketbakkersstroop met saccharine
te zoeten en dit op het etiket te vermelden. Op
één omstandigheid moet hier nog den nadruk
gevestigd worden. De gebruiker went spoedig
aan de zoetstof en moet dan telkens een
grootere dosis nemen, om dezelfden indruk van
zoetkracht te krijgen. Ons smaakorgaan wordt
dus in dit geval zeer snel afgestompt en dit
is speciaal voor een stof met de zoetkracht van
saccharine, een gevaar waarmede wel degelijk
rekening gehouden moet worden.
oude wegen op de veluwe
Het terugvinden der oudere
verbindingen veelal onmogelijk
In het onlangs verschenen Deel XLIII van
de bijdragen en medcdeelingen van Gelre (S
Gouda Quint, Arnhem) heeft dr. F. Leyden een
uitvoerig en met een kaartje toegelicht artikel
geschreven over oude wegen op de Veluwe.
„De eenzaamheid, het ouderwetsche uiterlijk
der zandwegjes en het geheimzinnige waas
van min of meer legendarische verhalen, die
over dit gedeelte van Nederland in zwang zijn,
hebben sedert langen tijd de verbeelding van
schrijvers en liefhebbers aangewakkerd."
Doch dr. Leyden constateert, dat vele ge
schriften over dat onderwerp, uitingen van
fantasie zijn en geen zakelijk en wetenschappe
lijk betoog. Hij signaleert als wetenschappelijk
onvoldoende gefundeerd vele geschriften van
Ds. O. G. Heldring en R. H. Graadt Jonckers,
Kremer, Jac. Gazenbeek. Hij constateert dan
voorts: „Men zou kunnen veronderstellen, dat
de Veluwe een bijzonder geschikt terrein voor
de studie van oude wegen is. Immers, de be
zoeker wordt telkens weer getroffen door den
indruk van een ongerepte natuur, en in ver
band met de talrijke vondsten, zelfs uit den
vóór-historischen tijd, is het begrijpelijk, dat
ook aan de verschillende bestanddeelen van dit
landschap een min of meer hooge ouderdom
wordt toegekend. Dat dit echter slechts in zeer
beperkte mate het geval is en zelfs kan zijn,
wordt al duidelijk, voor wie de geweldige
veranderingen van dit landschap in het oog
houdt, veranderingen van een zeer jongen tijd,
die gedeeltelijk nog onder onze oogen haar
voortgang vinden. Immers hebben de werk
zaamheden van het Staatsboschbeheer en de
Nederlandsche Heide-maatschappij in de laatste
decennia het uiterlijk van de Veluwe zóó
grondig gewijzigd, dat het terugvinden van
oudere verhoudingen op de tegenwoordige staf
kaarten veelal onmogelijk is geworden. Juist
het wegennet is hierdoor in de sterkste mate
getroffen. Deze diepgaande omwenteling ge
durende de laatste halve eeuw gaat gepaard
met het ontstaan van het moderne net van
verharde straatwegen, die slechts gedeeltelijk
oudere routes volgen en ook in dat geval tal
van voormalige kronkelingen en typische om
wegen afsnijden, terwijl de oudere zandwegjes
geheel verdwenen zijn. Met het ontstaan van
talrijke nieuwe wegen en de meer en meer
vervaagde herinnering aan de oudere toe
standen hebben buitendien talrijke namen in
gang gevonden, zelfs op de stafkaarten, die
bepaald misleidend zijn, omdat zij onder het
aanschijn van oude namen op zuivere wille
keur berusten."
Een vrij teleurstellend resultaat
Dr. Leyden heeft gedurende eenige jaren
getracht, de oude wegen op de Veluwe zooveel
mogelijk terug te vinden en ook in hun be:
teekenis te begrijpen. Het resultaat is vrij
teleurstellend Feitelijk oude wegen, die dus
ten minste uit de Middeleeuwen zouden dag-
teekenen, zijn ook op de Veluwe een zeldzaam
heid Of er vroeger meer oude wegen hebben
bestaan dan nu valt moeilijk te beoordeelen.
want de Veluwe neemt, tegen de verwachting
in. van de landschappen in het Oosten van
Nederland, in zooverre een ongunstige positie
in, dat hier in de 17e eeuw een meedoogenlooze
opruiming van oudere toestanden heeft plaats
gebonden.
Schrijver vestigt er de aandacht op. dat de
Veluwe steeds door het jachtterrein der stad
houders is geweest en dat zij vooral door het
langdurig en herhaalde verblijf van den Ko
ning-Stadhouder Willem III schier tallooze
iachtwegcn heeft gekregen: op last van Willem
III óf nieuw aangelegd öf uit oudere wegen
herschapen. Schrijver acht het echter niet
twijfelachtig, dat inderdaad eenige belangrijke
oudere wegen hun beloop ook over de Vpiuwe
hebben gehad.
De werkelijk oude wegen
In zijn artikel geeft hij een overzicht over
hetgeen thans nog van oude wegen op de Ve
luwe is terug te vinden, al doet hij dit slechts
met voorbehoud. Bü zijn archiefstudie heeft
hij veel medewerking ondervonden van den
rijksarchivaris in Gelderland, jhr. mr. Martens
van Sevenhoven. Zelf heeft hij heel wat ter
reinstudie verricht en vooral over de wegen,
voor de jacht aangelegd op de Veluwe voor
den Koning-Stadhouder, kon hij vrij helder
licht werpen. De studie van dr. Leyden gaat
allereerst over de „Hessenwegen". Deze „Hes
senwegen" hebben ook op de Veluwe door hun
typisch karakter van wegen over groote afstan
den een eigenaardige en afzonderlijke functie
gehad. Zij vormden geen middelen van com
municatie tusschen de talrijke kleine Veluwe-
dorpjes. Zij meden zelfs op zeer duidelijke
v/ijze nagenoeg alle nederzettingen in den om
trek. Vandaar ook thans nog hun speciale
aantrekkelijkheid. Deze wegen zijn inderdaad
geheimzinnig en onbegrijpelijk in hun beloop
door hun diepste eenzaamheid. De eindpunten
van deze wegen laten geen twijfel aan hun
ouderdom en oorspronkelijke functie. Zij zijn
slechts verklaarbaar uit strategische en mili
taire oogpunten. Een tweede punt van studie
waren de Hanzewegen. Het zijn de onmiddel
lijke verbindingen cler voormalige Nederland
sche Hanzesteden onderling. Ondanks alle la
tere wijzigingen is nog een vrij aanzienlijk
aantal van oude Hanzewegen op de Vluwe te
rug te vinden en wel te meer, hoe verder we
ons verwijderen van de eigenlijke jachtter
reinen tusschen het Loo, Dieren, en de om
geving van Renkum en Ede. De „Konings
wegen" worden vervolgens behandeld. Het is
jammer, aldus constateert dr. Leyden, dat wij
slechts in een zeer klein aantal gevallen nauw
keurig weten, langs welke plekken op de
Hooge Veluwe de jachtondememingen van Wil
lem III hebben plaats gevonden. Daar waar dit
wel het geval is. is dit niet alleen een belang
rijk hulpmiddel voor het terugvinden van
oude jachtwegen. maar vinden we ook inder
daad telkens typische wegen terug met het
uiterlijk der oude „Koningswegen". Doordat
ons dit hulpmiddel echter slechts bij uitzon
dering ter beschikking staat, blijft thans niets
anders over dan na zorgvuldige raadpleging
van de beschikbare kaarten al die wegen, die
al vóór de moderne bebossching in wezen wa
ren en door hun beloop eenigszins verward
lijken, in het terrein persoonlijk te onderzoe
ken. Het lijkt schrijver toe, dat nu ziender-
oogen zoowel ouds in het landschap ver
dwijnt, het nu de hóógste tijd is deze taak te
aanvaarden! Nog andere wegen (ook buurtwe
gen) op de Veluwe, zijn door schrijver be
studeerd.
Aan het slot van het artikel concludeert dr-
Leyden. dat slechts een miniem klein aantal
wegen binnen het kader van de eigenlijke
Veluwe, dateerende van vóór het midden der
17e eeuw het tijdperk der verminking heeft
overleefd.
Detailstudie, ook archiefstudie,
thans zeer noodzakelijk
Het zal wellicht nóóit mogelijk zijn, te komen
tot een feitelijke opheldering van den toestand,
zooals deze zich vóór het midden der 17e eeuw
heeft voorgedaan. „En toch zijn er juist op de
Veluwe die stomme getuigen van een grijs ver
leden", die ook heden ten dage nog aantoonen,
hoe een vrij dichte bevolking al ten tijde van
het begin van onze tijdrekening en misschien
zelfs nog vroeger hier heeft gewoond en dus
ook ongetwijfeld een onderling verkeer heett
onderhouden. Telkens weer levert de bodem
merkwaardige vondsten op en de geschiedenis
der voormalige marken leert tevens, dat ge
woonten en gebruiken van een vroeg Ger-
maansch verleden juist hier tot een zeer laten
tijd gehandhaafd bleven".
De schrijver komt tenslotte op tegen de dik
wijls geuite opinie, volgens welke de plaatse
lijke geschiedenis van de Veluwe eigenlijk als
zonder eenig belang moet worden beschouwd:
„Juist de studie der oude wegen en juist een
zuiver wetenschappelijk onderzoek, los van min
of meer mystieke voorstellingen van litterairen
aard, leidt tot de conclusie, dat hier zeer veel
is gebeurd. De details kunnen wij echter thans
nog slechts gissen. Het lijkt mij (dr. F. Leyden)
de voornaamste plicht van allen, die in het ver
leden van de Veluwe belang stellen, zoo veel
mogelijk van hun kant mede te werken aan hst
bijeenbrengen van het schaarsche materiaal, dat
ongetwijfeld hier en daar uit plaatselijke archie
ven en oude stukken nog kan worden aange-
Aan het artikel zijn als bijlagen eenige plaat
sen gevoegd uit de archieven, betrekking heb
bende op den aanleg van de breede jachtwegen
door den Koning-Stadhouder.
Het publiek kwam
gelden opvragen
Reeds in de maanden voor den oorlog had
den de terugbetalingen regelmatig den inleg
overtroffen. Bij de bank bedroeg het totaal
der terugbetalingen in de periode 10 t/m. 26
Mei slechts 293,237. Hierbij dient echter in
aanmerking te worden genomen, dat de kan
toren van 10 t/m. 21 Mei waren gesloten.
Van 27 Mei t/m. 1 Juni werd 535,949 en
van 3 t/m. 8 Juni 747,714 en van 10 t/m.
15 Juni 753,390 terugbetaald.
Uiteraard bleef het bedrag van den inleg
onder de heerschende omstandigheden zeer
gering van omvang. Toch valt er in dit opzicht
geleidelijk aan een verbetering te bespeuren.
Op 22 Mei, den eersten dag dat de kantoren
heropend waren, werd 900 bij de Spaarbank
te Rotterdam ingelegd. Op 23 Mei bedroeg de
inleg 154,000, waarvan echter 142,000 op
rekening van bijgeschreven pensioenen kwam;
24 Mei was er 2700 inleg, 25 Mei 4000.
Ongeveer midden Juni bedroegen de totalen
van den inleg llsOOO, 15,000 en 26,000
per dag. Op 18 Juni was er een inleg van
39,000. Samenvattend kunnen de volgende
inlegcijfers worden gegeven: 10 t/m. 26 Mei
162,529, 27 Mei t/m. 1 Juni 39,973, 3 t/m.
8 Juni 47,015, 10 t/m. 15 Juni 71,000.
Gezien de groote behoefte aan geld, die er
te Rotterdam bij velen bestaat als gevolg van
het verlies van huis, huisraad, kleeding,
voorraden etc. vallen de totalen der terug
betalingen hier zeker niet tegen.
Dank zij de groote liquiditeit van de
Spaarbank te Rotterdam baart de geldvoor-
ziening tot heden geen zorgen. Duidelijk
bljjkt dit uit het feit, dat tot dusverre slechts
kort loopend papier bij de Nederlandsche
Bank behoefde te worden beleend.
De schade aan panden
Gezien het groote aantal panden, dat te
Rotterdam verwoest is, behoeft het geen
verwondering te wekken, dat ook onderpan
den van hypothecaire leeningen verstrekt
door de bank. werden vernield. Per 31
December j.L had de bank in totaal
6.377.000 aan hypotheken uitstaan, waar
van 3.597.000 te Rotterdam. De schade toe
gebracht aan hypothecaire onderpanden der
bank te Rotterdam bedraagt naar raming 8
ton, waarbij is aangenomen dat de grond
behoorende bij deze onderpanden een waarde
vertegenwoordigt van 4 ton, zoodat het totaal
der betreffende hypothecaire leeningen 1,2
millioen bedraagt Omtrent den werkelijken
omvang van de schade, welke de bank zal
lijden, valt natuurlijk nog niets te zeggen,
zoolang men niet weet hoe de schadeloosstel
ling zal worden geregeld.
Sinds eenigen tijd werkt de organisatie van
het schoolsparen weer op normale wijze.
Reeds in 1875 werd met dit schoolsparen
begonnen. Op pl.m. 140 scholen vindt deze
nlijkt de droomen
het schoolkind
wijze van sparen plaats. De hervatting van
het werk door deze organisatie blijkt door
ouders en schoolhoofden te worden geap
precieerd. De laatste jaren viel er een
opleving in deze afdeeling waar te nemen.
Deze werd tot stand gebracht door beter en
blijvend contact te zoeken met de school
hoofden en het onderwijzend personeel. Het
ontvangen bedrag beliep in 1939 ruim
100,000 tegen pl.m. 86,000 in 1938 en
80.000 in 1937.
Binnenlandsch Nieuws
DE „POLYANTHA" IN EERE HERSTELD
hoe de spaarders reageerden
Het vertrouwen keert spoedig
terug
Perioden van bijzondere spanning op
politiek gebied gingen de laatste jaren
steeds gepaard met een toeneming der
terugbetalingen en een vermindering van
den inleg bij de spaarbanken in ons land.
In 1939 was zulks b.v. het geval in hel
voorjaar, toen Italië tot de bezetting van
Albanië overging en eind Augustus-begin
September bij het uitbreken van den oor
log. Men vraagt zich thans onwillekeurig
af, hoe hebben de spaarders op de jongste
gebeurtenissen in ons land gereageerd.
De Spaarbank te Rotterdam is een der
grootste instellingen in haar branche afge
zien natuurlijk van de Rijkspostspaarbank
in het land. Op 31 December j.l. was aan
inleggers 45,360,117 verschuldigd. Het
aantal hoofden van rekeningen bedroeg niet
minder dan 197,552.
Het hoofdkantoor van de bank aan de
Botersloot heeft als gevolg van den brand te
Rotterdam ernstige schade geleden. Een groot
cultureel verlies was, dat de uitgebreide
bibliotheek op het gebied van het spaarbank
wezen een unicum in ons land verloren
ging. Donderdag 16 Mei kwam de directie
voor het eerst in het hoofdkantoor en nam zij
de verwoesting op. Met het opruimingswerk,
dichtmaken van ramen en hal en bruikbaar
maken van de hiervoor in aanmerking
komende lokalen deze bevinden zich slechts
in de parterre-verdieping werd terstond
begonnen. Zoowel de eerste als de tweede
etage was geheel uitgebrand, uitgezonderd
een reserve-lokaal aan den Boterslootkant,
waar thans de boekhouding is gevestigd.
De mooie kaart van de Vou, die daar hangt
en onder de huidige omstandigheden wel bij
zonder tragische herinneringen gewekt, is ge
lukkig onbeschadigd gebleven.
Evenals bij de andere bankinstellingen in
Rotterdam waren de kluizen voor de waarden,
de administratie en de kluisloketten geheel
intact gebleven. Reeds op Maandag 20 Mei
kon het werk op het hoofdkantoor worden
hervat. Daar er echter geen telefoonverbinding
bestond en men niet de beschikking had over
electriciteit, moest men zich wel eenigszins
behelpen.
Van de 19 bijkantoren der bank waren er
4 door brand vernield, n.l. de kantoren Schie-
damschesingel, Goudscheweg, Lusthofstraat
en Schieweg. Voorts was er schade toege
bracht aan het kantoor Oostplein, welke
echter kan worden hersteld. De overige
bijkantoren waren vrijwel intact en op Dins
dag 22 Mei konden er 9 daarvan worden
heropend.
In verband met de buitengewone omstan
digheden moest een maximum grens voor de
terugbetaling worden vastgesteld. De Neder
landsche Spaarbankbond, waarbij het meeren-
deel der spaarbanken in ons land is aange
sloten, had als advies gegeven een maximum
van 25 per boekje, per week terug te
betalen. Van 2228 Mei werd hieraan te
Rotterdam de hand gehouden. In de daaraan-,
volgende week werd dit bedrag tot 50 en'J
daarna tot 100 per boekje, per week ver
hoogd.
Maatregelen werden genomen ten einde
aan de bijkantoren al te groote ophooping
van houders van spaarbankboekjes te voor
komen. Thans worden de bijkantoren door
5 beambten bediend inplaats van door 2,
zooals gewoonlijk. Het publiek, dat gelden
kwam opvragen was rustig en geduldig. Men
begreep, dat door het bestuur der bank alles
werd gedaan om hen zooveel mogelijk tevre
den te stellen. De regelmatige uitbetaling
volgens de vastgestelde voorschriften heeft,
naar men mag aannemen, tot deze rustige
houding bijgedragen.
SCHIEDAM, 22 Juni. Hedenmiddag heeft
de geheel hernieuwde „Polyantha" haar
poorten weder geopend. De Mei-gebeurte
nissen hebben veel in de war gestuurd, zoo
ook de „Polyantha".
Animo tot bezoek bestond er niet en dat
was begrijpelijk. Bovendien was het niet
mogelijk de tentoonstelling op peil te houden.
De groote hal zou juist opnieuw worden
ingericht, doch aanvoer van versche bloemen
en planten kon niet plaats hebben.
In het Boerendorp heerschte er volkomen
rust en dit bleef zoo e enige weken. Den
laatsten tijd is het bezoek echter toegenomen.
Vele Schiedammers kwamen weder ge
nieten van de rust en van de natuur niet te
vergeten, die thans iedereen tot rust en be
zinning brengt.
Wanneer men over het tentoonstellings
terrein rondliep, werd men erbij bepaald, dat
er een God is, Die het leven in stand houdt
en telkens weder nieuw leven geeft. Zou dezè
gedachte, deze vreugde niet alle ellende te
boven gaan? Immers ja.
Zoo is het werkelijk een genot een rond
wandeling te maken over de „Polyantha".
waar thans alles een grondige vei andering
heeft ondergaany zoodat het totale beeld der
tentoonstelling geheel hernieuwd is.
Na den tijd van neergang ga^t. Ie
„Polyantha" vol vertrouwen den zomer
tegemoet.
De pergola langs het terras var. h eeri e
hoofdterrein torst nu een schat van i "®n.
De populair-wetenschappelijke afde 'ns
welke geheel in tact is gebleven zal z-. e.
weder velen boeien. De Westland-keuken
ook weder in bedrijf.
Ter rechter- en linkerzijde van het ^ccKje
is een keurcollectie Japansche .issen ge
plaatst, in blauw en wit, welkt hier wénig
aangeplant wordt en zeer zeker de belang
stelling zal trekken.
In de waterpartijtjes is visch uitgezet, gout-
karper, goudzeclt, enz., geleverd door os
Nederlandsche Heidemaatschappij.
In de rotspartij en langs het beekje is de
collectie rotsplanten aangevuld en heeft de
gemeentelijke plantsoendienst zomerbloemen
aangeplant.
De laan achter de Stadhouderslaan, welke
van het eerste hoofdterrein langs de hal naar
het tweede hoofdterrein voert, zal dezen zomer
zeer attractief zijn. Daar zijn, behalve bota
nische rozen, de nieuwste lathyrus-soorten ge
plaatst, allen voorzien van etiketten. Langs
dit laantje vindt men voorts de meer en
minder bekende éénjarige zomerbloemen,
eveneens van de namen voorzien, zoodat de
bezoeker hier een collectie voor zich krijgt,
welke dient als een aanschouwelijke les. De
eigenaars van tuinen kunnen hier hun kennis
verrijken en aan de hand van het tentoon
gestelde een keuze maken voor de beplanting
van hun grond.
De hal zal bijzonder fra-i zijn. Tal van kas
planten, bloeiende en groenblijvende, zijn er
op zeer artistieke wijze gerangschikt, in com
binatie met een keurcollectie Delphiniums
(Riddersporen), zooals een smaakvol geheel
verkregen is.
De rchideeënkas is op het oogenblik mooier
dan ooit.
De Westlandsche specialiteiten, waarmee de
koude was werd gevuld, zijn eveneens zeer
interessant.
Op het tweede hoofdterrein komen thans
de dahlia's in bloei en deze belooft zeer weel
derig te worden.
Aan de afwerking der tentoonstelling wordt
veel zorg besteed.
In het Boerendorp is ook het leven weder
teruggekeerd.
's Middags en 's avonds van de „Rhythm
Serenaders".
De standhouders hebben al het mogelijke
gedaan om de vroegere gezelligheid weer op
den brink te doen terugkeeren.
Zoo is de „Polyantha" weder in eere her
steld en wij hopen, dat velen uit den lande
naar Schiedam zullen gaan om deze belang
wekkende tentoonstelling te bezoeken.
Marktberichten
VEE EN PAARDEN.
ROTTERDAM. 24 JUNI.
Op de Rotterdamsche veemarkt waren
heden in totaal aangevoerd: 2231 dieren, tw.
841 vette koeien, 147 schapen, 14 nuchtere
kalveren, 131 zuiglammeren, 913 vette var
kens en 185 vette kalveren.
Prijzen per kilo: vette koeien 5262 ct.,
6676 ct., 78—90 ct.; vette ossen 5464 ct.,
6676 ct., 7888 ct.; vette kalveren 55—65
ct., 7080 ct., 90100 ct; varkens 60, 62,
64 ct.; schapen 55, 65, 70 ct.
Prijzen per stuk: schapen 20, 30, 38;
zuiglammeren 7, 14, 17.
De aanvoer van koeien en ossen was groo-
ter, de handel was levendig en de prijzen als
die van vorige week Dinsdag. Een prima koe
ging nog tot 92 ct. en een prima os tot 90 ct.
Varkens aanvoer groot, handel redelijk en
hoogere prijzpn, vooral voor zware varkens.
Vette kalveren korter aangevoerd met tame-
lijken handel en onveranderde prijzen, een
prima kalf ging nog tot 1.15. Schapen met
ruimeren aanvoer, kalmen handel en hooger
in prijs. Zuiglammeren aanvoer grooter, han
del traag en vooral niet hooger in prijs.
