STO
1
Inslantine
'mi
De ondergang van de „Royal Oak"
fïzlpt
WOENSDAG 18 OCTOBER 1939
EERSTE BLAlj
I
Het schip lag bij „Scapa Flow"
voor anker
Verklaring van Churchill in
Britsche Lagerhuis
Derde deel van Duitsche
onderzeevloot zou tot
zinken zijn gebracht
In het Britsche Lagerhuis heeft
Churchill gister medegedeeld,
dat het slagschip Royal Oak" tot
zinken werd gebracht door een duik
boot, terwijl het voor anker lag bij
Scapa Flow in Noord-Schotland te
13.30 uur op 14 October.
Hij voegde hieraan toe, dat nog
niet bekend is hoe de duikboot er in
is geslaagd de verdedigingswerken
van de haven te passeeren. Het
binnendringen van de duikboot moet
worden beschouwd als een opmer
kelijk staaltje van kunde en durf.
Een commissie van onderzoek is te
Scapa Flow gevormd,
Churchill zeide verder, dat de duikboot
blijkbaar de beide stuurboordtorpedo's h*eft
afgevuurd op de „Royal Oak", Een hiervan
trof het schip aan den boeg. De gedempte
ontploffing, welke werd gehoord, wordt toe
geschreven aan de ontploffing van de
springstoffen aan boord van het slagschip.
Twintig minuten later vuurde d-3 onder
zeeër nog drie of vier torpedo's af en deze
.troffen kort eia elkaar het schip, waardoor
het kapseisde en zonk.
De „Royal Oak" lag aan het uiterste einde
.van de haven en daardoor zijn verscheidene
officieren en minderen verdronken voor men
hulp kon bieden. Meer dan SOQ opvarenden
zijn om het leven gekomen.
Churchill zeide verder, dat er geen reden
is om aan te nemen, dat de duikboot, welke
de „Royal Oak" tot zinken heeft gebracht,
is gezonken.
Zoo ernstig als de aanval van de duikboot
is geweest, doet dit toch niets af aan de
veiligheid van de groote schepen, welke vol
doende blijft. Een intens onderzoek op de
ankerplaats heeft niets opgeleverd, doch het
os duidelijk, aat na eenigen tijd de haven
weer veilig kon worden verklaard. Alle nood
zakelijke maatregelen zijn genomen om de
bescherming, welke in den vorigen oorlog
voldoende is gebleken, uit te breiden.
De duikbootenoorlog verscherpt
Tegen het eind'e van de vorige week, aldus
vervolgde Churchill, is de duikbootoorlog,
welke gedurende veertien dagen voorname
lijk gericht is geweest tegen de neutralen,
.weer feller geworden, Vier schepen, waar
onder twee Fransche, zijn tot zinken ge
bracht in de Westelijke wateren op Zaterdag
en Zondag, drie andere werden aangeval
len, doch slaagden er in te ontsnappen. De
Britsche schepen, welke tot zinken zijn ge
bracht. meten in totaal 13.000 ton. Men kan
evenwel niet zeggen, dat allo verliezen aan
één zijde zijn. Tot nu toe heeft het ministe
rie van marine niet gepubliceerd hoeveel
duikbooten tot zinken zijn gebracht. De
strijd tegen deze vaartuigen gaat ovenwei
steeds voort
Vrijdag j t werden vier onderzeeërs van
den vijand tot zinken gebracht waaronder
twee van het grootste type. In den grooten
oorlog is een dergelijk resultaat niet bereikt.
„Gedurende de laatste week, waar
van ik de getallen kan geven, dat is
de zesde week van den oorlog", zoo
zeide Churchill, „zijn zeven duikbooten
tot zinken gebracht. Indien wij terug
blikken op de geheele periode van zes
weken, dan zijn naar schatting dertien
duikbooten tot zinken gebracht en vijf
ernstig beschadigd en vermoedelijk
gezonken, verscheidene andere zijn
beschadigd. Deze schatting is waar
schijnlijk te laag. Ongeveer twee derde
van de duikbooten, welke buitengaats
waren, hebben te lijden gehad van aan
vallen met dieptebommen.
Ook de Franscfrs marine is krachtig en
actief en heeft zonder twijfel ook resultaten
geboekt, óoch het is niet mijn taak cijfers
hiervan te geven. Wij schatten dus, dat van
de zestig duikbooten. waarover de vijand bij
het begin van den oorlog beschikte, ongeveer
een darde is tot zinken gebracht. Op het
oogenblik bevinden zich de overlevenden
van de bemanning van drie van deze sche
pen in Britsche gevangenschap.
Wanneer we dus de balans opmaken van
de eerste zes weken duikbootoorlog, tegen de
Britsche koopvaardij, dan moeten we consta-
teeren, dat een derde tot een vierde van de
geheele onderzeevloot van Duitschland tot
zinken is gebracht en dat het gat, dat is ge
slagen in de grondig opgeleide officieren en
bemanning, niet gemakkelijk kan worden
aangevuld. De Britsche koopvaardij, welke
in totaal 21 millioen ton telt, heeft door het
optreden van de duikbooten 156.000 ton ver
loren, waarbij moet worden toegevoegd,
1S.000 ton welke door mijnen verloren is
gegaan.
Het is niet te veel gezegd, aldus besloot
Churchill, wanneer we beweren, dat nu na
zes weken oorlog we bijna dezelfde hoogte
van 'n succesvollen strijd tegen de duikboo
ten hebben bereikt als in (jen vorigen oorlog
in de eerste maanden van 1918. Ik ben van
meening, dat wij dit deel van onze bezig
heid in den oorlog m»t eenig vertrouwen
aan het huis kunnen voorleggen.
Het debat
De leider van de labourpartij, Attlee,
zeide, dat hetgeen de minister had meaege-
deeld, zeer verontrustend was en vroeg of do
haven van. Scapa Flow systematisch wordt
beschermd om te zorgen, dat het een veilige
ankerplaats blijft voor de oorlogsbodems. Hij
vroeg de verzekering, dat de voornaamste
verdedigingswerken in d'3 periode sedert den
afgeloopen oorlog goed gehandhaafd zijn.
Minister Churchill antwoordde hier
op, dat de versperringen gehandhaafd zijn
en thans weer zijn geplaatst Het zijn even
wel niet dezelfde die in den vorigen oorlog
zijn gebruikt.
De labour-afgevaardigd'3 Alexander
vroeg, of men mag aannemen, dat de verkla
ringen van het Duitsche opperbevel, dat de
Duitschers in feite meester zijn op de Noord
zee, door de verklaring van den minister
wordt tsgengesproken.
De minister antwoordde, dat natuurlijk een
doeltreffende controle wordt uitgeoefend op
alle contrabande en koopwaar, welke naar
Duitschland wordt gevoerd. De Noordzee
wordt doeltreffend bewaakt, zooefct geen
voordeel kan worden behaald van koopvaar
dij op den oceaan.
In het Hoogerhuis heeft Lord Chattfield
een soortgelijke verklaring afgelegd als
Churchill in het Lagerhuis.
De duikboot behouden teruggekeerd
BERLIJN, 18 Oct. Na ae thans geluk
kige terugkeer van de Duitsche duikboot,
welke het Britsohe slagschip „Royal Oak"
en den Britsdhen slagkruiser Repulse heeft
getorpedeerd, is het mogelijk ook over de
nadere omstandigheden van dezen Duit-
sohen aanval een officieel verslag te geven.
Kapitein-luitenant P r i e n was met zijn
duikboot den bocht van Scapa Flow bin
nengedrongen. Hij heeft de daar voor anker
liggende Britsche oorlogsschepen, den slag
kruiser Repulse en het slagschip Royal Oak
met torpedo's doen beschieten. Ondanks ver
sperringen van mijnen en netten is het den
commandant van de duikboot en de beman
ning gelukt, zich te onttrekken aan de En
gel sche afweer.
Dinsdagochtend om negen uur is de duik
boot weer in een Duitsche haven aange
komen.
De opperbevelhebber der oorlogsmarine
groot-admiraal R a e d e r, is ter verwelko
ming van den commandant en de beman
ning derwaarts vertrokken.
Overlevende van de Royal Oak"
vertelt
Een 18-jarige opvarende van de Royal Oak,
die thans met andere geredden in een hos
pitaal verpleegd' wordt, heeft een relaas van
den ondergang van het slagschip gedaan.
Toen de eerste ontploffing gehoord werd,
lag hij in zijn hangmat. Hij rende naar het
dek om te zien wat er gebeurd was. Twintig
minuten later volgde een tweede ontploffing
en daarna een derde en een vierde. Het
schip maakte slagzij en zonk snel. De jeug
dige zeeman, die ook op oe Courageous was
toen dit schip onderging, vertelde verder:
„Gedachtig aan hetgeen er op de Coura
geous gebeurde, trok ik al mijn kleeren uit
Ik bond mij den reddingsgordel om en
sprong in het water. Zoeklichten schenen
op het water en ik zag honderden hoofden
om mij heen. Groote hoeveelheden olie
kwamen naar de oppervlakte van 't water
mijn oogen deden pijn en de gezichten van
de zweanmenden werden vettig zwart.
Gedurende verscheidene minuten was ik
in de bundels der zoeklichten gevangen-
ik zag, dat twee van mijn kameraden naast
mij zwommen, dooh later kregen zij kramp
en zij verdwenen. Er kwam een bootje voor
bij, waaruit geroepen werd, of er nog over
levenden waren, doch men hoorde mij niet
en de boot verdween in het duister. Ilc weet
niet, hoelang ik gezwommen heb, maar ik
moet ongeveer anderhalve mijl afgelegd
hebben. Toen voelde ik een rots onder mij.
Wat er daarna gebeurde, kan ik mdj nauwe
lijks herinneren. Het was als een nacht
merrie. Ik weet nog vaag, dat ik zeven tot
tien meter klom en boven op de rots ging
liggen. Ik verloor het bewustzijn en kwam
eerst weer bij, toen zes mannen mij voedsel
brachten. Zij hebben mij naar een hotel ge
bracht".
Fraaie Electr. Ornamenten
Voor elke kamer, voor elke beurs
N.V. Couzy, le Middellandss, 72
Hei moderne pijnstillende midde>
7 is van
De Duitsche luchtaanval
op Scapa Flow
Over den luchtaanval op Scapa Flow,
waaromtrent Chamberlain reeds gis
teren in het Lagerhuis ecnige mededeelin-
gen deed, meldt het D.N.B. het volgende:
Gisteren zijn Duitsche luchtstrijdkrachten
tot Scapa Flow doorgedrongen. Do in de
baai liggende eenheden der Britsche slag-
vloot werden met succes aangevallen. Be
halve andere oorlogsschepen werd een slag
schip getroffen door bommen van zwaai
en middelkaliber. Bij het luchtgevecht, dat
vervolgens ontbrandde, werd een vijande
lijk jachtvliegtuig door onze bombarde
mentsvliegtuigen neergeschoten. Het zeer
zware vijandelijke afweervuur ten spijt ge
lukte het allen Duitschen toestellen op één
na, hun bases te bereiken.
Naar het Engelsche ministerie van lucht
vaart mededeelt zijn, nadat in den namid
dag de vijandelijke luchtmacht boven de
Oostkust in actie was geweest, later twee
vijandelijke vliegtuigen waargenomen bij
de Noord-Oostkust. Zij werden door Brit
sche toestellen aangevallen en beide neer
geschoten. Zij vielen in zee. De inzittenden
van een der vliegtuigen werden gered. De
Engelsche machines keerden behouden
terug.
De successen der Duitsche
duikbooten
Duitsche pers is geestdriftig
De Duitsche pers houdt zich op geestdrif
tige wijze bezig met de successen van de
Duitsche duikbooten. Van bijzondere betee-
kenis acht zij de aanvallen op de Royal Oak
en, gelijk men weet naar dc Duitschers be
weren, de Repulse, in Scapa Flow, welke
ankerplaats voor Engelsche oorlogsschepen
toch uitermate krachtig is beveiligd. De
Börsenzeitung herinnert er aan, dat in den
wereldoorlog twee Duitsche duikbooten tot
Scapa Flow zijn gedrongen, doch dat zij
nimmer zijn teruggekeerd.
Duitschland, aldus schrijft de Nachtaus-
gabe, heeft boven de Noordzee reeds de
heerschappij in de lucht. De eskaders van
de Home Fleet zijn verdreven en zij hebben
daarbij aanzienlijke verliezen geleden. Wij
hebben Engeland van de staten aan de
Noordzee en de Oostzee afgesloten. De En-
gelschen hebben de Noordzee van het Ka
naal tot Noorwegen prijs moeten geven.
De bladen treden nader in het verlies van
de Repulse eq zeggen dat dit schip, dat
oorspronkelijk den Koning en de Koningin
naar Canada zou brengen, thuis gehouden
was, omdat het het eenige schip was, dat
de heerschappij over de Noordzee kon ver
zekeren.
Het Hamburger Fremdenblatt schrijft,
dat de aanvallen van de Duitschers op de
Britsche eilanden en de verliezen van de
Britsche vloot den Westelijken mogend
heden den ernst van den toestand hebben
bijgebracht. De Engelschen hebben met hun
verstarde dogmatiek de vergissing gemaakt
dat zij het Duitsche vredesaanbod voor een
teeken van zwakheid aanzagen. Deze twee
de oorlog van Duitschland, waar de Engel
sche bladen over spreken, is in werkelijk
heid de oorlog van Engeland. Londen heeft
gehoopt met geringe verliezen een gemak
kelijke overwinning te behalen. Het kan
thans een balans afsluiten die geheel geba
seerd was op foutieve berekeningen.
Duitsche luchtaanval op
Orkney-eilanden
Britsche vluchten boven Duitschland
De Engelsche admiraliteit deelt mede, dat
gistermiddag van haUf één tot half drie twee
formaties van 6 resp. 4 vliegtuigen boven de
Orkney-eilanden een tweeden luchtaanval
hebben ondernomen. Er werd geen schade
aangericht en er vielen geen slachtoffers.
Een der Duitsche vliegtuigen is, naar ge
rapporteerd wordt, vernield.
Verkenning boven West-Duitschland
Het Britsche iuchtvaartministerie maakt
bekend, dat een zeker aantal Engelsche vlieg
tuigen met succes verkenningsvluchten heeft
uitgevoerd boven West- en Noordwest-
Duitschland. Een der toestellen is niet terug
gekeerd.
Volgens de Duitsche lezing stegen Duit
sche jachtvliegtuigen op, die erin slaagden,
drie Engelsche toestellen tot dalen te dwin
gen nl. te Osnabrüdk, Rheine en Lingen.
IJet toestel, dat te Lingen daalde, botste
tegen een hooiberg, vloog in brand en werd
gedeeltelijk vernield. In het toestel was een
groot foto-apparaat aanwezig.
De drie Engelsche vliegers bleven onge
deerd. Alleen één hunner werd licht ge
wond.
De Duitsche vlieger, die het toestel neer
schoot, was een jongeman van 18 jaar.
De aanvallen op
Engeland
Chamberlain legt ver klaring af
in het Lagerhuis
In zyn verklaring voor het lagerhuis
heeft Chamberlain gisteren ge
zegd, dat de Duitsche luchtaanval op
de Firth of Forth werd uitgevoerd door
twaalf of mogelyk ook meer vijande
lijke vliegtuigen, die in escadrilles van
twee of drie tegelijk aanvielen.
Twee burgers werden licht gekwetst
door granaatsplinters. De schade, welke
aan de eigendommen van burgers werd
aangericht, is zeer gering.
Dooden zijn gevallen onder de op
varenden van Zijner Majesteits sche
pen „Southampton", „Edinburgh" en
„Mohawk".
De minister-president betreurde te
moeten zeggen, dat drie officieren en
dertien minderen zijn gesneuveld of zijn
overleden aan de opgeloopen kwetsuren.
Verder zijn twee officieren licht ge
wond, elf minderen zijn ernstig en 31
lichter gekwetst.
De schade, welke aan de „Southamp
ton" en „Edinburgh" werd aangericht,
is gering. Beide schepen zijn nog zee
waardig.
In zijn verklaring voor het lagerhuis zei
de Chamberlain verder: De „Mohawk"
heeft ook slechts geringe schade geleden.
De vijand werd onmiddellijk aangevallen
door onze gevechtsescadrilles en het af
weervuur. Vier vijandelijke bombarde
mentsvliegtuigen werden neergeschoten,
waarvan één door het luchtdoelgeschut
Ook een aantal andere vijandelijke toe
stellen werd hevig aangevallen en eenige
daarvan hebben wellicht hun basis niet
meer kunnen bereiken.
Daar de aanval plaatselijk was en zich
slechts op kleine schaal scheen te ontwik
kelen, en daar onze afweer volkomen ge
reed was, achtte men het niet wenschelijk
luchtalarm te maken, omdat dit in een uit
gestrekt gebied ontwrichtend zou hebben
gewerkt en ongerief zou hebben veroor
zaakt
De luchtaanval van gisteren
Over de nieuwe Duitsche luchtaanval,
gisteren gepleegd op Scaja Flow, waaraan
4 toestellen deelnamen, zeide de premier:
Twee bommen kwamen zeer dicht in de
nabijheid van de „Iron Duke" terecht, waar
door het schip in zekere mate werd bescha
digd. Er werd niemand gedood of gewond.
De „Iron Duke" is een oud slagschip, dat,
naar men zich zal herinneren, krachtens
het vlootverdrag van Londen buiten dienst
werd gesteld en van zijn wapening werd
ontdaan. Het schip is sindsdien gebruikt
als depót- en oefenschip.
Een vijandelijk vliegtuig werd door het
scheeps- of door het kustgeschut neerge
schoten: het viel brandende neer. Een
tweede vliegtuig is waarschijnlijk bescha
digd.
In antwoord op een desbetreffende vraag,
zeide de premier, dat hij niet geloofde, dat
gisteren een luchtaanval op de kust van
Yorkshire gedaan is.
Op de vraag, of de regeering tevreden is
over de luchtverdediging te Edinburgh,
antwoordde hij: ,,Ik zou denken, dat uit de
opgesomde resultaten blijkt, dat de afweer
in de hoogste mate doeltreffend was".
Tot zoo ver de verklaring van Chamber
lain. De kruiser „Southampton" waarvan de
minister-president melding heeft gemaakt,
is een schip van 9100 ton, bewapend met
twaalf kanonnen van 15 c.M. De „Edin
burgh" is een kruiser van 10.000 ton, be
wapend met twaalf stukken van 15 c.M. en
de „Mohawk" is 1870 ton groot
Von Papen plotseling naar Berlijn
De Duitsche ambassadeur te Ankara, von
Papen, heeft naar Reuter seint, plotse
ling de Turksche hoofdstad verlaten, om
naar Berlijn te reizen. Turksche kringen
zouden verbaasd zijn over dit onverwacht-
Bche vertrek.
Von Blomberg niet in arrest
Het bericht van de „Oeuvre", dat generaal
Von Blomberg en vijf andere Duitsche
generaals in de vesting Landsberg gedeti
neerd zouden zijn, wordt door het D. N. B.
tegengesproken. Generaal Von Blomberg
leeft als particulier in Bad Wiessel in
Beieren; ook van de overige generaals somt
het D.N.B. op ,waar zij zich bevinden.
DE RUSSEN EN JAPANNERS
VECHTEN WEER
De wapenstilstand was verstreken
De in Augustus te Moskou gesloten
wapenstilstand voor de Russisch-Mon-
goolsche en Japansche strijdkrachten
aan de grens van Mandsjoekwo,' is 8
October ten einde geloopen.
De activiteit van de luchtmacht is
hervat met een bombardement bij het
Boeirnor-meer en aan de grens van
Mandsjoekwo. Japansche strijdkrach
ten hebben op zekere punten de Mon-
goolsche grens overschreden. Zij zou
den zijn teruggeslagen door de Rus-
sisch-Mongoolsche troepen, die even
eens de grens zijn overgestoken. Een
Japansch vliegveld werd op 12 October
door Russische vliegtuigen aangeval
len.
De hervatting van de vijandelijkheden
tusschen de Sovjet-Russische strijdkrachten
in het Verre Oosten en de Japansche strijd
krachten in Mandsjoekwo, zoo seint IIava3,
is een belangwekkende aanwijzing van de
politiek van Moskou. Sovjet-Rusland profi
teert van het feit, dat de Europeesche mo
gendheden in oorlog zijn, om de activiteit
in Azië te hervatten.
Dadelijk na de overeenkomst van von
Ribbentrop met Molotof van 18 Augustus,
heeft Sovjet-Rusland met Japan een wapen
stilstand gesloten, welke een einde maakte
aan de operaties aan de grens van Mand
sjoekwo. Deze wapenstilstand moest het be
gin vormen van een uitgebreider overeen
komst en te Berlijn stelde men deze vei.
zoening voor als een gevolg van de Dütsch-
Russische toenadering, d.w.z. als een suc
ces van de nationaal-socialistische diplo
matie.
Men voegde hieraan toe, dat Sovjet Rus
land voortaan, bevrijd van alle zorg in het
Verre Oosten, zijn geheele aandacht aan
Europa zou kunnen wijden aan de zijde van
Duitschland. Deze voorspelling is niet ver
wezenlijkt. Eenige dagen geleden heeft het
Kremlin zijn diplomatieke vertegenwoordi
gers teruggetroepen uit de door de Japan
ners gecontroleerde steden in China. Bij de
laatste gevechten tusschen Chineezen en
Japanners zouden Russische toestellen deel
hebben uitgemaakt van de Chineesche
luchtmacht, welke successen zou hebben
behaald.
Tenslotte zijn op 8 October gevechten her
vat tusschen Japansche en Russisch-Mon-
goolsche strijdkrachten aan de grens van
Mandsjoekwo.
Infanteriegevechten op het
Westfront
Duitsche offensief heeft niet doorgezet
Het Fransche legerbericht van gis
teravond luidt:
Plaatselijke actie aan het geheele
front, dat niettegenstaande de heftige
infanterie-gevechten op zekere plaatsen
sedert vanochtend niet gewijzigd is.
Een Duitsch koopvaardijschip is door
onze vloot op den oceaan buitgemaakt.
Het Duitsche offensief dat thans in con
tact gekomen is met het eerste Fransche
verzet, heeft niet doorgezet, aldus Havas.
De Duitsche aanvallen begonnen Maandag,
de eerste in het begin van den middag in
den sector van do Moezel over een front
van zes km, de tweede Oostelijk van do
Saar over een front van dertig km.
Beide aanvallen doorschreden het aan
vankelijk door de Franschen bezette, doch
langzamerhand weer ontruimde terrein.
Sedert Maandagavond zijn de aanvallen
letterlijk geblokkeerd in hun voortgang
door het vuur van de Fransche automati
sche wapens, opgesteld aan den rand van de
Fransche linies, welke men achter het be
schermend gordijn van de Fransche voor
posten in twee weken tijds met groote
nauwkeurigheid in orde heeft kunnen bren
gen.
In het bereik komend van het zeer heftig
Fransche vuur kunnen de Duitsche solda
ten, hoe groot ook hun moed en hun vast
beradenheid mogen zijn, zich slechts op den
grond werpen en dekking zoeken, zonder
hoop den muur van staal en vuur te kun
nen doorbreken die zich voor hen uitstrekt.
Op geen enkele plaats kon het tot ge
vechten komen, waarin het bijvoorbeeld
mogelijk was van handgranaten gebruik te
maken tegen de verdedigers van de Fran
sche stellingen; zoo krachtig werd het vuur
door de laatsten onderhouden.
Twee Fransche lichtingen huistoe
Met het doel, geleidelijk en zoo veel doen
lijk het economisch leven normaal te doen
zijn, heeft D a 1 a d i e r besloten de man
schappen, die niet meer onontbeerlijk zijn
voor de Fransche landstrijdkrachten, met
ingang van 20 October naar huis te sturen.
Begonnen wordt met de onderofficieren en
minderen van lichting 1909.
Wanneer deze lichting zal zijn afgezwaaid
zal een begin worden gemaakt met de naar
huis sturing van de onderofficieren en min
deren van lichting 1910.
POMPEN
VOOR
SCHEE PSDOELEIh
ii
De Russisch-Finsche be$,
Paasikivi Vrijdag weer naa"
In de intiemste Finschc refc
gen zijn volgens het D.N.B. de i
over de onderhandelingen mejri
unie voortgezet. President Kat
minister van buitenlandsche ]u
ko. zullen zich heden met W
vliegtuig naar Stockholm begrffi
derdagmiddag evenec. per vl|»
kecren. W
Paasikivi zal waarschijnpt
dag weer naar Moskou vertrejt
te zetja
onderhandelingen voort 1
De toekomst van Brit^.®
Eerst na den oorlog daaromt^
Gisteren is een verklaring ov^ c
der Britsche regeering ten aaijn.
constitutiopeele toekomst van Th
in verband met den oorlog gejio
den vorm van een witboek, dajw
van den onderkoning, Lord Lile
over zijn laatste besprekingen n
sche politiekeleiders bevat. -
In dit witboek wordt ondA-
klaard, dat de regeering na dJ*^
komen bereid zal zijn overleg t^c
de vertegenwoordigers van veilen
meenschappen, partijen en id"31
Indië, alsmede met de Indif
met het doel hun hulp en me^e
verkrijgen voor het ontwerpèr
gingen in het federale scheid
schelijk zullen blijken. K
De onderkoning maakt ver" d
van de instelling van een coijeli
gaan, bestaande uit vertegtte
van allo groote Indische partijfevt
dische vorston, dat beoogt barufciii
tusschen de openbare möeniba v
logsvoering. De onderkoning zajt
slagingen van dit orgaan presf,
fld
H-»
da
i&j
van allei)™
verdrijft U snelfan
Koker 12 3tuhs 5Oct. Proefdoosjï) d
fort
UIT OOST- EN WESK
DE DUITSCHE SCHEEPT
AAN JAPAN pof,
TANDJONG PRIOK, 18 Oct.Jre
neemt, dat enkele diensten ijkt
Oosten en aangrenzende gebiedgetf
dusver door Duitsche soheepvaais
pijen werden bevaren, thans dojacli
lijnen zijn overgenomen. Dit g|et
loon voor de vaart op de ei ge jen
echo havens, doch ook voor airccn
m'ingen. De voor Japan bestcrajoge
Duitsche schepen, welke te Ta n
'n toevlucht hebben gezocht, ie^ei
tendeels gelost en door Japan dal
overgenomen. .)St(
ïgei
doe
DE PRIJSSTIJGING E en
AMBTENARENSALAROing
BATAVIA, 18 Oct. (Aneta). RJ
sie voor georganiseerd overlegl
teravond de stijging van den fl
schillende levensmiddelen. Cf
werd, dat bij een aanhoudend^
toeslag op de salarissen der.,
onvermijdelijk zal zijn. De cC
zich ten-zake schriftelijk tot fc
wenden.
tU
doopG.R.van der BEEK
Stijn had koffie gezet en met z'n vijven zaten ze in het
kleine vertrek, waar de rook onder de petroleumlamp hing als
de mist buiten
Een kwartier later kwam Bertha.
,,Ik kom ook is efkes" zei ze ,,want Hèèn is bij Liene en die
hebben 't zoo druk over d'r huis".
..En Leen en Tineke?" vroeg Lijntje.
Bertha deed ,.iierd; nu eerst bemerkte ze, dat ze er
niet waren.
Was er nu cp:. is in het kamertje met Lijntjes vraag een
stilte gevallen, i. .'.at de menschen hier uit dit kleine wereldje
,van den Elzenber.r voelden, dat er opnieuw verstoring van
het rustige geluk ureigde voor beide gezinnen?
Ze keken naar elkaar en wendden de oogen weer af, zoe
kend naar woorden om het gesprek voort te zetten en de
spanning te verdrijven,
/.art zag; hoe Lijntje haar 'man' veelb'eteekenend aankeek,
maar Lindert wendde zich weer tot Gijs naast hem:
„Had de mulder gin nieuws?"
„Jao, vanzelf over den domenie" Maar Aart gaf aan deze
verandering weer een nieuwen draai met een gezegde, waar
van Stijn het hevigst van allen schrok.
„Prat nou mer nie over domenies en mulders, ik geleuf det
ik 't al deur heb, det oewen Leen en oons Tineke een potje
vrije in de mist".
Stijn voelde zich schuldig en Gijs schaamde zich.
Waren de boer en zijn vrouw gekrenkt?
Bertha zat verlegen te kijken en kleurde, toen Aart haar
een knipoog gaf. Ze wist wat er van hem verteld was.
Toen Lindert opstond na een blik op den wekker op den
schoorsteen en Lijntje direct mede haar zwarten omslagdoek
om deed, liet Gijs hen uit, de deur openlatend om hen bij te
lichten in den donkeren avond.
Binnen zaten ze even met strakke gezichten. Stijn schudde
het hoofd.
Buiten zei Lijntje: „Es det nou is waor is, Lindert"
„Dan is det un zurg te mieer, vrouw, en die is grooiter dan
de ziekte in de èrrepel".
Ze vonden de beide jongelui wel ijverig aan hun werk en
Lien met Hein de Grauw, maar toen de boerin haar oudste
dochter naar de geut had geroepen en haar gevraagd had,
hoe lang die twee al binnen waren hoorde ze, dat het hoog
stens vijf minuten was. Lien meende dat ze ook gelijk met
haar ouders bij Stein waren vertrokken. Op haar vraag waar
om Moeder dit vroeg kon Lijntje haar het antwoord niet
schuldig blijven
„Gin zurg", zei Lien „det gaot wel over".
Maar Lijntje, die het temperament van haar dienstbode ken
de, herinnerde zich nu ineens allerlei dingen, waarop ze eerst
geen acht had geslagen, omdat ze van eenige verhouding tus-
ichen Tineke en Leen geen flauw vermoeden had.
Bertha bracht het 's avonds nog uit, toen de meisjes naar
bed gingen.
In haar kleine, afgeschoten kamertje naast dat van Lien en
Eertha kon Tineke dien avond den slaap niet vatten. Nou
kwam 't er op aan voor Leen.
Dat ze hier den langsten tijd zou geweest zijn liet haar
koud: den Elzenberm te moeten verlaten en elders te dienen
was niet het ergste Zou Leen bezwijken voor den drang van
zijn ouders?"
Een arbeiderskind van nog geen twintig slaat haar oogen
naar het grijze vlak van het raampje. Ze weet, dat ze knap is,
dat de jongens naar haar oogen kijken, die zwart en fel zijn.
Ze kent den spotlach, die om haar mond kan treden en
waarmede zij iemand razend kan maken.
Wat zal er morgen komen?
Vader heeft 't immers allang geweten, want hij heeft haar
toen met Leen gezien. Maar gezegd heeft hij nooit iets. Zou
hij den jongen niet herkend hebben? Dan wist Moeder
't ook niet. Wat Lindert en zijn vrouw zouden zeggen, deer
de haar minder, dan de mogelijke verwijten van haar ouders.
Want nu begon haar zekerheid te wankelen. Ze ïijgt
dat Gijs en Stijn zwegen, omdat ze gestreeld w^at
vooruitzicht van een samengaan met Linderts zoofi
als ze nu eens niets wisten en er tegen bleken te&en
is sterk. Leen had het straks met andere woorjniet
maar 't kwam op hetzelfde neer. Hoe lang al hadr1 8
geloopen. Eerst scheen het hopeloos voor hem, n> 16
dezen zomer dien jongen uit Dengeren van z'n
omdat die haar vergezelde tegen haar zin, tol
samen naar huis gereden tot aan de brug. Hoeveej
Leen haar nadien verzekerd, dat hij haar wEH
ander? ND A
Ze herinnerde zich weer het gezegde van eeAds
dwaze en domme uitlating tegen een meisje van^!H0
„Keind, gij zijt veul te veul 'n jiffrouw vur 'n<jider
huske, laoter". «ister
Was zij niet even goed als Leens zusters? 8eht
voor<
In het huisje van haar ouders, zaten na het velheide'
boer en z'n vrouw, de drie bij elkaar. Wie zou» Her
beginnen over dit nieuwe? D°f h
Ze waren een beetje huiverig, omdat ieder v0Wj^
dat dan vanzelf het geval met de vrouw uit het A(n aar,
sprake zou komen. gewor
Stijn zorgde voor de pap en Gijs en Aart spra?Jjet i
werk in de Meer en de veranderingen in den po! en'
(Wori