JUetture geltartft duurant VIER FINSCHE STEDEN WORDEN ONTRUIMD Wilna-gebied komt bij Litauen Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken "ijoniicmciitsprijs: 3- kwartaal in Leiden en in plaatsen waar een agentschap gevestigd is 235 Rnco per post 2.35 portokosten ■V week0.18 _or het Buitenland bij wekelijksche zending4.50 dagelijksche zending530 Alles bij vooruitbetaling 1-ese nummers 5 ct. m-' - i 7'/j cL Bureau: Breestraat 123 Telefoon 22710 (na 6 uur: 23166) Postbox 20 Postgiro 58936 N°. 6827 WOENSDAG 11 OCTOBER 1939 20e Jaargang tatfoertentieprftcn: 1 Van 1 tot 3 regels V7.f 1.17'/» jElke regel meer 022'It w- Ingezonden MededeeUnget» van 1—5 regels r,42.30 Elke regel meerv«ü» 0.45 Voor bet bevragen aan 'I bureao wordt berekend0.10 WEER NIEUWE 5IJKD00RBRAAK? PT- tragiek van het verstoorde politieke lilipVicht in het gebied van Oostzee en Bot- lcUlit#!e Go1* doet zich thans van da£ tot da? jni^lijker gevoelen. Rusland' is druk doen- in cijn historische tendenz, welke zioh ?er v naar do beheersching van deze wate- irechte hernemen, nu de overeenkomst tus- 5 de* Berlijn en Moskou het de daartoe racti->ng verbeide gelegenheid als in den yr' it heeft geworpen. Reeds uit de cjagen een bijna legendarische geschiedkun- figuur als Tsaar Peter, in ons land ekend door zijn practische beoefening rof. jcheepsbouwkunst, dateert het streven tenyqus^sche leidende kringen, dezen groo- g<:sclgrarischcn staat naar het Westen te '^k iteeren, naar het water, in 6tee van uit- ®grsf;nd' naar het land, naar de steppenge- m van Siberië. De roode gebieders, die EIDElaats der tsaren hebben ingenomen, j hun aan de macht komén moesten tot Bn met groote concessies aan 't buiten hun tengevolge van een verloren oorlog, reke^n zich dezen invloed en dit opzicht er Uide Oostzeehavens zien ontgaan, maar n 27 daarom niet minder van het belang aar* ó<e verbindingen met het Westen ver- l gebleven. Toen de Duitsche inval in i dreigde, en Chamberlain rond zag Var6tatcn' die zi^n ant' a^rees'e kistein kunnen ondersteunen, moei een der 3 vaische voorwaarden, waart p de Brit van premier de overeenkomst moest laten 'n vangen, juist de h r-or.ënteeri ïg van ie in Baltische gebieden zijn geweest. fgetbchland heeft vervolgens den prje neer- dien Brittannië zou hebben gewei- te voldoen en het heeft, Teneinde aan de wet te kunnen stellen, zelf een IGEïs gemaakt aan den eeuwenouden Ger- Tot ischen invloed in deze 'Slavische woon- h u Vüen. nuarj Estland en Letland voor de Sovjets p ,3n gecapituleerd, teneinde door ccm- heS8 althans nog een schijn van onafhan- Sc^heid te redden, en ook Litauen met ouAche machthebbers pen pact heeft iohccegaan, hetwelk ook deze republiek in v. S .soh vaarwater brengt, blij ft Finlan d illeen over, en wel in een zeer gevaar- 'd}<>0 en zoo goed als geheel geïsoleerde De Litauers hebben van ce Russen p^jen Poolschen buit een brok toegewor- gekregen, hetgeen zij van overlang rot erden, namelijk het gebied van Wilna, Hooien de Polen hun, gebruik makende 'ot kje toenmaals in Europa heerschendo -n- ongeregelde toe6tander, bij overrompe- ^^adden ontnomen. Dit Wilna, dat krach- u nun grondwet hun hoofdstad» was, en ECH aaneen tusschen de beide genabuurde stoepheken een steen des aanstoots is ge- he Hi, totdat Polen, door nieuwe gewelds- de siging in het vorig jaar, de regelmatige deikkingen wist te herstellen, dit is hun ondi door de Russen geschonken. Zij kun- eer* ir, ofschoon öe omstandigheden zorgen y°en, verheugd over zijn. enied4 Fin,and aangaat, dit ziet geen enkele iëchjbi de toenadering, waartoe Rusland niscljians forceeren wil. Het heeft daarvan iidiiif het verleenen van eenzijdige conces- r vae verwachten, en het weet uit bittere kunoingen, gedurende een volle eeuw van len ische overheersching opgedaan, dat deze 5stujfete Slavische staat ter wereld cc ge- ea 'te heeft, geheel te verslinden, wat hem de tanden geraakt. De Finnen geven ijk van, te beseffen, dat voor hen pp- v een groot en tragisch oogenblik is ïbroken. Zij hebben hun militaire maat- tn genomen; thans beginnen zij tevens chri£e ontruiming van de voornaamste i Arteden, die aan Russische invasie zou- jjn ^omen bloot te staan, Helsinki, Abó, lU »rg. Dat ziet er dreigend uit, en kon ens leiden tot een uitbreiding van het Jeesche oorlogsgebied. Lioht waagt Sta- e. Oh aan een overeenkomstig gewapend sed.uur als Hitier, temeer daar in zijn ge- Ldgjet risico minder groot gelijkt. Finland r. d. heden geen machtige vrienden, om 't d. Schermen, of althans zijn ondergang raHoeken' voe^en de overige Scandinavi- n. landen zich met zijn lot verbonden. va?en den achtergrond' van deze noorde- iI.a'ri®n oostelijke machtsverschuivingen, s zoo tragisch vreedzame, zich harmo- roor ontwikkelende vrije volken in hun lm bedreigen, op bijna gelijke wijze gein bergstorting zulks zou doen, klinkt en overtuigend het betoog, dat de a khe premier Daladier gisteren tot ziin heeft gehouden. Waarlijk, in de woor- 'an dezen man is geen verholen machts- rie(|"te, geen verlangen ook om gerecht- ligde wenschen van het Duitsche Rijk 3ij geweld tegen te treden, doch een eer- nm<verontrusting. Hoe kan Europa leven, aanfst van dag tot dag met politieke en pcikur.dige rampen wordt bedreigd, hoe fahet ademhalen Frankrijk zal met de ar *08 zich de veiligheid daenen te vcr- >C°lvien> d'e uit woorden en beloften aiuren niet langer kan putten. Dit is de wfnende noodzaak, waarvoor het zich 1, z(j gesteld, en waaruit het slechts zou liokpn worden gered, zoo veilige garanties >ch lieuwe basis van zekerheid onder d9 het nationale samenleving zouden kunnen Bevolking elders in veiligheid gebracht Ongerustheid in Zweden ro DE EERSTE STOOMTRAWLER BINNENGEKOMEN IDEN, 11 October Hedenmorgen is •mtrawler TJM 19 „Adelante", de trawler die vorige week in oorlogs- beujaar zee vertr°l[« te IJmuiden terugge- I )L Het schip had 780 manden versche De Finsche minister van Buitenlandsche Zaken, Kekhoonen, heeft in een radiorede de bevolking van de steden Helsinki en Wiborg aangespoord, deze steden zoo spoedig mogelijk te ontruimen. De re geering wil vermijden, daarbij tot dwang over te gaan. Voor deze evacuatie zullen vanaf heden bizondere treinen beschikbaar zijn. Naar Reuter uit Stockholm meldt, zullen ook Tammerfors en Abo worden ontruimd. Minister Kekhoonen verklaarde nog, dat de politieke toestand niet verontrustender of slechter was geworden, doch dat het beter is, deze maatregelen thans uit te voeren met kalmte, dan later even tueel met overhaasting. Dengenen, die niet buiten de stad bij familie onderdag kunnen krij gen zal door de regeering een woonplaats worden aangewezen. Eigenaars van auto's, die wegens gebrek aan benzine geen gebruik van hun wagen mochten maken, zullen in de komende dagen mogen rijden met het oog op de evacuatie. Eerst gisteravond is te Helsinki de eerste luchtbeschermingsoefe ning gehouden. De troepen hebben overal in Finland de strategische punten bezet en bewaken de grenzen. De Finsche pers wijst eenstemmig op de neutraliteit van het land, en op de onschendbaarheid van zijn grond gebied. Naar Reuter meldt uit Helsinki zullen vele Britsche inwoners van Finland deze week dit land verlaten. Het vertrek van de delegatie naar Moskou ging volgens de „Basler Nach- riohten" gepaard met een indrukwekken de manifestatie van de Finsche bevol king. Behalve de leden der regeering woon den duizenden personen het vertrek bij, en hieven gezamenlijk aan: „Een vaste burcht is onze God!" De stemming in Zweden De Zweden, die Finland steeds beschouwd hebben als een buffer tegen het bolsjewisme, zien, naar Reuter uit Stockholm meldt, het resultaat van de Finsch-Russische bespre kingen te Moskou met bezorgdheid tege moet De openbare meening laat blijken, dat het een verklaring van de zijde der regee ring wenscht Het dagblad „Goteborgs Tidningen" raagt: „Welk standpunt wordt in deze kri tieke dagen hier ingenomen ten aanzien van de Aaland-eilanden? Kan dit Zweden een conflict betrekken, of zal Zweden be trokken raken bij de gebeurtenissen in het Oosten?" Het blad verklaart, dat de map, die ver antwoordelijk is voor de buitenlandsche aangelegenheden in den rijksdag een aan wijzing dient te geven, wat verwacht kan worden. Het te Kopenhagen verschijnende blad „National Tidende" schrijft, dat de onder handelingen te Moskou niet alleen een pro bleem zijn voor Finland, maar voor het ge- heele Noorden. De ernst is des te grooter, omdat deze onderhandelingen deel uitma ken van een veel grooter proces, dat het grootste gevaar voor het Noorden en voor geheel Europa inhoudt. Denemarken volgt de ontwikkeling der Finsch-Russische betrekkingen met de grootste aandacht, daar men van meening ifl, dat door een verder opdringen van Sta lin in de Oostzee de Sovjet-invloed mogelijk naar het Westen voortschrijdt en zelfs tot Denemarken z<Ai kunnen doordringen. Nog geen Russen in Estland Via Helsinki verneemt de „United Press" uit Tallinn, de hoofdstad van Estland, dat de Russische troepen halt gemaakt hebben en dat hun binnenrukken stop gezet is, aangezien, aldus wordt gemeld, de brug over de Narva-rivier te zwak is, om tanks te ragen. Dit staken van den intocht der Sovjet-troe pen kwam onverwacht, aangezien bekend is, dat de Russen verlangend waren, om het binnenrukken der troepen te doen samen vallen met het inleiden van de besprekingen met Finland. De Russische sub-commissaris van Marine. Isakoff en commandant Mrehkoff zijn uit Moskou hedenmorgen te Tallinn gearri veerd met nieuwe instructies, die betrek king hebben op de garnizoenen in Estland. Vele Estlanders. die woonachtig zijn in de plaatsen, waar de Russische garnizoenen zullen komen, zijn met hun bezittingen ver trokken, aangezien zij bevreesd zijn, dat deze geconfiskeerd zullen worden. Troepen terug van Letlandsche grens De Letlandsche regeering heeft het ver drag van wederzijdschen bijstand met de Soviet-unie geratificeerd. Van de Sovjet-Russische-Letlandsche grens wordt naar Reuter verneemt, gemeld, dat de Russische troepen, met inbegrip van artillerie, vliegtuigen en tanks, geleidelijk van de grens worden teruggetrokken. WILDE VREDESGERUCHTEN TE BERLIJN Regeering-Chamberlain zou zijn afgetreden Voorbarige blijdschap onder het volk Gisteren hebben in de Duitsche hoofdstad de wildste geruchten de ronde geöaan om trent verbeterde uitzichten op vrede. Zoo verluidde o.a. dat de regeering-Chamberlain zou zijn afgetreden, om plaats te maken voor een pacifistisch bewind. waarin Lloyd George en de fascistenleider M o s e y de leidende mannen zouden zijn. Ook Koning George zou zijn teruggetreden om wederom den Hertog van Windsor op den troon te brengen, wiens Duitsche sympathieën bekend ziin. Het is moeilijk te zeggen, uit welke bron al deze nieuwtjes opkwamen, maar zeker is het karakteristiek, dat zij overal in ae stad opwinding veroorzaakten, en dat het pu bliek ze met duidelijke opluchting besprak. Opmerkers knoopten daaraan de observatie vast. hoe weinig de gemiddelde Duitscher voor den oorlog gevoelt, en dat een alge meen élan ten eenenmale schijnt te ont breken. In tegenstelling met deze ingezon- kenheid staan de berichten van Italiaan- sche dagbladcorrespondenten in Engeland en Frankrijk, die de aandacht vestigen op de rustige vastberadenheid en eendracht, welke thans, nu de teerling is geworpen, zoowel deze beide volken als hun verbon den regeeringen kenmerkt. Tenslotte heeft men te Berlijn van offi- cieele zijde verklaard, dat de geruchten over een veranderde Engelsche houding afkom stig waren uit het vijandelijke kamp, en verspreid om onder de Duitsche bevolking verwarring te stichten. Officieel werd voor de radio meegedeeld, dat de Britsche in lichtingendienst verantwoordelijk gesteld moest worden voor de verspreiding van de berichten over den wapenstilstand en het aftreden van de regeering-Chnmherlain Deze eerurhten, zoo heette het verder, wor den uitsluitend de wereld ingezonden om een sfeer van onzekerheid te scheppen en zoodoende de uitvoering van de „duistere plannen van de Britsche oorlogshitsers" te vergemakkelijken. FRANKRIJKS VEILIGHEID KAN WORDEN GEWAARBORGD Aldus de meening te Berlijn Het Duitsche Nieuwsbureau meldt semi-officieel uit Berlijn: De draadlooze rede van den Fran- schen minister-president wordt in de Duitsche pers uitvoerig weergegeven, met vermelding van alle essentieele pun ten. Van officieele en officieuze zijde is 't standpunt tegenover de rede nog niet be paald. Dat de rede op verschillende pun ten niet in overeenstemming is met het Duitsche standpunt blijkt natuurlijk reeds bij een vluchtigen blik op de uit latingen van Daladier. Anderzijds hoort men echter in politieke kringen hier op grond van den tot dusver aanwezigen tekst en van den eersten indruk veelvul dig de meening uiten, dat de hoofdpun ten van de uiteenzettingen van den Franschen Minister-president, namelijk de nadruk die gelegd is op de veiligheid van Frankrijk en op de waarborging van deze veiligheid, geenszins in strijd zijn met de opvattingen, welke de Führer in zijn groote rede van 6 October tot uit drukking gebracht. Het torpedeeren van neutrale schepen Protest der Oslo-staten te Berlijn „Un. Press" meldt uit Brussel, dat aldaar van de meest gezaghebbende zijde wordt verklaard, dat de Oslostaten een gemeen schappelijk protest te Berlijn hebben inge diend tegen het torpedeeren van neutrale schepen en in het algemeen tegen de be moeienissen van DuitscMand met de scheep vaart der Oslo-staten. De Oslo-groep zal niet, zooals verwacht werd, te Brussel bijeenfloomen, om de moei lijkheden, dde de scheepvaart van de Oslo- staten ondervindt, te bespreken. Zekere regeeringen, vooral die van Zwe den, zijn van meening, dat de kwestie door de betrokken landen zei1 onderzocht moet worden, teneinde zoo spoedig mogelijk en direct te kunnen reageeren. Daarom is de van deskundigen uitgesteld. HET FRANSCHE LEGER- BERICHT VAN HEDEN Het F ra n sc h e legerbericht van he denochtend meldt: „Sterke vijandelijke patrouilles zijn van nacht opnieuw teruggedreven ten zuiden van Saarbrücken en in het gebied ten zuiden van Pirmasens". Een Litausch-Russisch pact onderteekend Naar Tass uit Moskou meldt is aldaar een Litausch-Russisch pact van weder- zijdschen bijstand onderteekend, benevens een overeenkomst, waarbij aan Litauen de stad en het gebied van Wilna worden overgedragen. De onderhandelingen werden gevoerd tusschen den Russischen volkscom missaris Molotof en den Litauschen Minister van Buitenlandsche Zaken II r b s y s. Ook Stalin, Potemkin, de Litausche vice-premier Bizaus- kas en de Litausche opperbevelhebber generaal Rastikis, hebben aan de be sprekingen deelgenomen, welke gedurende een week hebben voortgang ge vonden. Wilna, dat jarenlang slechts formeel, krachtens de Litausche grondwet, de hoofdstad dezer republiek is geweest, Polen had zich bi; overrompeling deze stad toegeëigend, zal thans wellicht ook in fe:*e deze rol zich zien toebedeeld. Op bijgaande kaart van de republiek Litauen ziet men, op welke manier Rusland e Duitschland aan dezen Oostzeestaat grenzen. Het gearceerde gebied, hetwelk Litauen i 1920 aan Polen moest afstaan zal thans aan dit land terugkeeren. De tekst der overeenkomst Het Russisch-Litausche verdTag bestaat uit negen artikelen, welke betreffen: L De stad Wilna en het gebied van Wilna zal aan Litauen worden teruggegeven. 2. Beide verdragsluitende partijen ver plichten zich tot wederzijdeche hulp, ook militaire, in geval van een aanval op hun gebied van de zijde van een derde Europee- sche mogendheid', hetzij te water, hetzij te land. 3. De Sovjet-Unie verplicht zich het Litau sche leger tegen voordeel ige voorwaarden wapens en oorlogsmateriaal te verschaffen. 4. Ter verdediging van de grenzen van Litauen krijgt de Sovjet-Unie het recht in Litauen troepen van leger en luchtmacht te stationneeren. welker aantal en standplaat sen bij afzonderlijk verdrag zullen worden geregeld. Ook de hiermedo verband houden- dp economische, administratieve en juridi sche vragen zullen bij afzonderlijk verdrag worden geregeld. 5. Mocht oen aanval of dreiging met een aanval tegen Litauen gesohieden, dan zullen Sovjet-Busland en Litauen onverwijld over leg plegen over d<e daartegen te nemen maatregelen en met alle middelen tot ver weer overgaan. 6. Beide partijen verplichten zich geen bondgenootschappen aan te gaan, welke tegen een der verdragsluitende partijen zou den kunnen zijn gericht 7. Het onderhavige verdrag raakt de sou- vereine rechten der beide verdragsluitende partijen in geen enkel opzicht. Het begin sel der niet-inmenging in de binnenland sche aangelegenheden blijft door beide zijden 8. Het onderhavige verdrag word>t gesloten voor den tijd van vijftien jaren. Wanneer het verdrag niet een jaar voor afloop van dezen termijn wordt opgezegd, wordt het automatisch voor den tijd van tien jaar verlengd Litauen blijft evenwel ook in ge val van de opzegging van het onderhavige verdras in het bezit van Wilna. 9. Het verdrag treedt in werking met de uitwisseling der ratificatie-oorkonden, het geen binnen zes dagen te Kaunus zal ge schieden. PONTIER KARREMAN MAKELAAR IN ASSURANTIËN ROTTERDAM SLUITEN EVENEENS ALLE SOORTEN MOLESTVERZEKERINGEN (Ke cu) VOORNAAMSTE NIEUWS Dit Nummer bestaat uit TWEE bladen De najaarsvergadering van de Vereen, voor Chr. Buitengewoon Onderwijs. Ingediend is een wetsontwerp tot wij ziging van de zee- en luchtvaartverzeke ringswet. Prof. Vening Meinesz is in ons land teruggekeerd na een afwezigheid van vier maanden. Inkomens en vermogens in het belas tingjaar 1938-1939. Rusland en Litauen sluiten pact; Wilna^ gebied gevoegd bij Litauen. Finland ontruimt een viertal steden, om de bevolking te beveiligen. Daladier beantwoordt Hitiers rede. Minister Kingsley Wood over de En gelsche luchtmacht. PLAATSELIJKE REGENBUIEN Weerverwachting: Betrokken tot half bewolkt. Plaatselijk eenige regen. Zwakke tot matige wind uit Zuidelijke richtingen. Zachter in het Noord-Oosn ten. Overigens weinig verandering in temperatuur. BAR OMETERST AND Stand vanmorgen haffif-twaaH 758.9 THERMOMETERSTAND Stand vanmorgen haüif-twaalf 13.8 C. - 12 Oct. Zon op 6.20 uur, onder 5.13 uur 12 Oct. Maan op vm. 5.43 u. ond. nm. 4.55 u FIETSERS LICHT OP: 12 Oct. Van 'sav. 5.43 u. tot 'smorg. 5,52 u OUD-BURGEMEESTER VOOR DE RECHTBANK Een mild requisitoir ARNHEM, 11 Oct. De Arnhemsche recht bank haeft gister de zaak behandeld tegen mr H. J. V., oud-burgemeester van Dinx- p e r 1 o 0, die terecht stond wegens het aan nemen van giften voor verblijfsvergunnin gen, welke hij aan vluchtelingen uit Duitsch land verschafte. Uit het verhoor van verdachte, die in rui men kring gezien en bemind was, bleek, dat hij enkele malen geld zóu hebben aange- nomen, in totaal f 100 van een Duitsohen Israëliet W. B., door wiens tusschenkomst hij meermalen verblijfsvergunningen aan vluchtelingen had verstrekt. Verdachte gaf tijdens het verhoor bij herhaling te kenn?n, dat hij meende niets strafbaars te hebben gedaan. Het was hem trouwens niet om geld te doen. Waarom zou ik, aldus verd., dan zooveel anderen jarenlang gratis hebben ge holpen zooveel ik kon? Verdachte zegt nog. dat hij -eenige malen, ongevraagd een klein bedrag van ten hoog ste f 20 heeft ontvangen. Onder meer had hij verblijfsvergunningen afgegeven voor B. zelf, diens ouders, een broer en een schoonzuster en voor zekeren W. De meeste verblijfsvergunningen had verdachte afgegeven om menschen uit con centratiekampen in Duitschland ti helpen. Dat dit meermalen in zijn particuliere woning geschiedde, was niets bijzonders, omdat iedereen hem daar wist te vinden. Daarom had hij ook het stempel ia zijn woning. Verdachte verklaarde nog, dat hij me?nde, de verblijfsvergunningen te mogen afgeven, op grond van de Vreemdelingenwet Het recht om identiteitsbewijzen af te geven volgde naar verdachte meende. logisch uit zijn ambt zelf. Wel wist hij, dat hij niet geheel handelde volgens verschillende cir culaires, maar dit was ook niet mogelijk, omdat deze elkaar dikwijls tegenspraken. Na het getuigenverhoor wees de officier van justitie, mr Coifve-3, in zijn requisi toir er op, dat B. voor het verstrekken van verblijfsvergunningen groote bedragen heeft ontvangen en het is begrijpelijk, dat hij daarvan ook aan verdachte heeft betaald. Dat B. dit niet toegeeft i9 duidelijk, want de?d hij dit wel, dan zou hij zelf een straf baar feit erkennen. De burgemeester mocht alleen verblijfsvergunningen afgeven voor menschen. die in zijn gemeente verblijf hiel- d?n en niet voor elders wonenden. Spreker acht het ten laste gelegde dan ook volko men bewezen. Er zijn in oeze zaak echter verschillende omstandigheden, die aanleiding geven tot clementie. De verdachte is ontslagen als burgemeester zonder recht op pensioen. Hij heeft in zijn gemeente veel menschen goed gedaan. Ook het toelaten van vluchtelingen sproot voort uit de goedheid zijns harten. Het bepalen van de straf is dan ook zeer moeilijk. Een voorwaard-dijke straf heeft hier geen zin en een principale gevangenisstraf wil spreker niet eischei, al zullen er menschen zijn, &ie er tegen opkomen, dat een burge meester. die in strijd met zijn plicht handelt ni?t in de gevangenis knmt Gaarne wilde spreker verklaren dat hij dichter hij dezen verdachte is komen te staan en dat hij hem heeft leeren waardeeren Spreker eisebte tenslotte em geldboete van driehonderc. gulden, subsidiair drie maanden hechtenis. Verdachte heeft daarna zichzelf uitvoerig verdedigd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1