De Wereldoorlog van 1914-1918
HOE LANG ZAL DE NU ONTBRANDE STRIJD DUREN?
Vier figuren, wier namen in de geschiedenis van
den Wereldoorlog van 1914'18 bewaard zullen
blijven. Van links naar rechts: Aartshertog
Franz Ferdinand vam Oostenrijk, wiens
vermoording te Serajewo tot den oorlog aanleiding
werd. Keizer Franz Josef van Oostenrijk.
Maarschalk J off re, de Fransche opperbevel
hebber. Koning Albert van België, de
dappere vorst, die met zijn soldaten heeft mee
gestreden tot 't einde.
bondgenoot. De gevreesde oorlog was uitgebroken.
Deze spannende dag herinnerde heel sterk aan
de Augustusdagen van 1914, toen, naar de be
kende uitdrukking, „de oorlogsverklaringen als
strooibiljetten door de lucht vlogen".
Sommigen spreken nu van „een tweeden Were'd-
oorlog", maar dat is toch niet juist. Niemand
weet wat er uit 't huidige gewapend conflict kan
voortkomen, maar feitelijk is 't nu zóó. dat
vier Europeesche staten met elkander op
voet van oorlog staan: Duitsohland, Polen,
Engeland en Frankrijk.
In 't laatst van den Wereldoorlog stonden
zeventien staten tegen vier en was 't inder
daad een feit, dat de strijd over heel de
wereld werd uitgevochten.
't Is te -begrijpen, dat de bange omstandig
heden als waar onder we nu leven vanzelf
weer de aandacht vestigen op de geweldige
worsteling, die nu juist 25 jaar geleden een
aanvang nam. In zekeren zin kan gezegd
worden, dat de nieüwe oorlog van thans
voortsproot uit het minder gelukkige einde
van den vorige (Vrede van Versailles).
In enkele ruwe trekken wiï'en we hier 't
verloop van den Wereldoorlog 1914'18
schetsen.
Hij ontstond naar aanleiding van den moord
op den Oostenrijksohen troonopvolger en
zijn gemalin te Serajewo (28 Juni 1914). De
Oostenrijksche regeering zond hierover een
scherpe nota aan Servië, en toen 't antwoord
hierop niet bevredigend was, verklaarde de
regeering van keizer Franz Jozef aan Servië
den oorlog (28 Juli).
Toen 't Tsjareprijk partij trok voor de
,weste'ijke voorpost van 't Slavendom",
zolgde de oorlogsverklaring van Duitschland
aan Rusland, en toen Frankrijk weigerde den
Duitschen eisoh tot neutraliteits-verklaring in te
willigen, zond Berlijn eenzelfde document aan
Parijs. Hierop ging Duitschland over tot den
inval in België en Luxemburg, wat weer tot
gevolg had dat ook Engeland besloot aan den
strijd deel te nemen.
Lang vóór 't uitbreken van dezen vreeselijken
oorlog stonden reeds zes groote Europeesche mo
gendheden in twee groepen zeer scherp tegen
over elkander. Aan de eene zijde: Duitschland,
Oostenrijk-Hongarije en Italië' (de z.g.n. Cen-
tralen). Aan den anderen kant Frankrijk, Rus
land en Engeland
(de Entente). Italië
verklaarde aanvan
kelijk onzijdig te
willen 'blijven, maar
sloot zich in 't voor
jaar van 1915 bij de
vijanden van zijn
bondgenooten aan,
In 't verloop van de
vierjarige worsteling
werden ook Japan,
Turkije, Bulgarije,
Roemenië, Portugal,
Griekenland, de Ver-
eenigde Staten van
Amerika, Brazilië,
China en eenige
kleine Amerikaan-
sohe staten in den
strijd betrokken, zoo
dat hier inderdaad
van een Wereldoor-
log kan worden ge
sproken. De Sngelsche opperbevel-
Van de slagen aan hebber generaal French.
het Westfront waren
vooral van beteekenis die'aan de Marne, bij
Amiens, aan den Yser en bij Verdun. De gene
raals Hindenburg, Ludendorf, Joffre, Fooh en
Haig hebben in deze veldslagen een groote rol ge
speeld.
Aan het Oostfront waren 't de velds1agen bij
ZONDAG 3 September 1939 zal in de geschied-
boeken bekend blijven als een zwarte dag.
't Was een rustdag vol onrust en klimmende
ontsteltenis.
Dat was wel te voorzien. Toen twee dagen vroe
ger de Duitsche legers de Poolsche grenzen over
schreden, begreep ieder, dat dit de inleiding
moest zijn tot ernstige gebeurtenissen. Maar tot
Keizer Wilhelm met Von Moltke te paard tijdens
inspectie' der Duitsche troepen.
op 't laatste oogenblik bewaarden we in een klein
hoekje van ons hart de hoop, dat het heel erge,
dat allervreeselijkste misschien toch niet gebeuren
Die hoop bleek ijdel, Zondag na kerktijd kwam
't ontstellend bericht, dat Engeland aan Duitsch
land den oor'og had verklaard, en eenige uren
later volgde Frankrijk dit voorbeeld van zijn
De eerste Duitsche troepen trekken België binnen
388
Het visiteeren der Belgische vluchtelingen aan de Zuid-Limburgsche grens
.a. g*
3_£: «1 ,R g h M ff» - f - V fi
Tannenberg, de Massoerische meren en In de
Karpaten, die 't geweldige Russische leger ont
zettende verliezen toebrachten. Aan deze slagen
blijven verbonden de namen van de generaals
Hindenburg, Von Falkenhayn en Von Mackensen.
Tijdens de gevechten aan het Zuid-Oosï-Europee-
sche front werd geheel Servië door de Centralen
ingenomen; de landing der Engelschen op Galli-
poli mislukte.
Aan het Italiaansche front waren beslissend de
veldslagen bij Görz en bij Pavia. Verder waren
van belang de zeeslagen bij de Falklandseilanden
en bij Jutland.
In 't algemeen waren de Centralen aan de win
nende hand, maar de lange duur van den oorlog
en 't steeds nijpender wordende gebrek deden in
1918 in Duitschland een revolutie ontstaan, waar
door het eens zoo machtige Keizerrijk ineen
stortte. Ook de Oostenrijksch-Hongaarsche mo
narchie viel uiteen.
Zoo werd 11 November 1918 een wapenstilstand
gesloten; de vrede volgde in 1919'20 met Duitsch
land te Versailles, met Oostenrijk te St Germain,
met Hongarije te Neuillly, met Bulgarije te
Trianon en met Turkije te Sèvres.
Bij. den Vrede van Versailles werd bepaald:
Elsas Lotharingen kwam aan Frankrijk, Eupen
en Malmedy aan België; Polen kreeg zijn oude
gebieden weer terug; de Duitsche koloniën kwa
men aan Japan. Engeland en Australië; een
groote oorlogsschatting werd Duitschland opge
legd; het Duitsche leger moest bijna geheel afge
schaft worden en bijna de gehee'e vloot uitge
leverd.
Uit de van Rusland afgevallen randgebieden zijn
gevormd de stacen Finland. Estlhland, Letland,
Lithauen, Polen en Oekraïne.
Dat zijn in 't kort de veranderingen, die de
Wereldoorlog van 1914'18 in politiek opzicht
teweeg bracht. Maar wie za' in woorden kunnen
weergeven de ellende, die vooral over ons wereld
deel werd uitgestort? Een historieschrijver vat
aldus zijn oordeel samen: „Ontzettend zijn de
gevolgen van dezen vierjarigen strijd. Nooit is
iets dergelijks beleefd. Minstens zeven mil'ioen
menschen zijn gesneuveld. Duizenden vermink
ten zijn voor het leven ongelukkig. Groote ver
woestingen zijn in verschillende deelen van Euro
pa aangericht, waaronder vooral in N.-Frankrijk,
zuidelijk België. Servië. Polen en Galicië. Een
groot nadeel is de geestelijke verslapping in vele
landen, tengevolge van de lichamelijke uitputting,
de doorgestane e'lende en het diepe leed in tal-
looze gezinnen."
Ruim* vier jaar heeft de Wereldoorlog, die 25
jaar geïeden uitbrak, geduurd. Niemand had dat
verwacht. In 1914 was de gangbare meening, dat
't eenige weken, hoogstens een paar maanden
zou duren.
Hoe lang zal de nü ontbrande strijd duren? Wie
zou zioh aan een voorspelling durven wagen? In
't algemeen schijnt men er zich op voor te be
reiden. dat 't een zeer lange en bloedige worste
ling zal worden.
A's dit nummer van ons Zondagsblad verschijnt,
is de oorlog een week aan den gang. En hoeveel
slachtoffers heeft hij al geëischl?
„Nooit is iets dergelijks beleefd' Zal dat óók
weer gelden van de ramp. die thans over ons
werelddeel is losgebarsten?
Kuriëleis! Heere, erbarm U onzer!
VACANTIE-IDYLLE
Door HEINO
(Slot)
THUIS liep hij op Zondagmorgen ook graag even
den tuin in. Hier staat echter slechts een zeer
geringe ruimte ten dienste. Het uitzicht is even
eens zeer beperkt. Boven een klein stukje blauwe
lucht. Beneden een paar dorre tuintjes Aan den
overkant huizen, woningen op en naast elkaar
gestapeld als kisten in een pakhuis. De overbuur
man van één hoog staat zorgvuldig zijn Zondag-
sche pak af te borstelen, terwijl boven hem op de
tweede etage de vrouw des huizes bezig is de wol
len dekens te luchten te hangen. Op de veranda
van de derde verdieping zijn drie of vier jongens
nog in nachtgewaad met veel lawaai aan het
stoeien.
Jan ziet met veel belangstelling het typische
stadsleven dat voor hem, den man van buiten
nieuw en interessant is.
De benedenburen, onder hem, geven ook blijk
van hun ontwaakt zijn. Met verwonderlijke
voortvarendheid wordt daar reeds gewerkt aan
het middagmaal. De braadpan staat op het gas en
„heerlijke" geuren stijgen omhoog en vinden
hun weg door Jans neusgaten na-ar zijn leege
maag. Hij wordt er wee van en maakt rechts
omkeer naar binnen.
Tante is inmiddels gereed met het ontbyt. Een
rijk voorziene disch noodigt tot toetasten. Op de
tafel prijkt ook de gerookte visch die tante giste
ren op de markt gekocht heeft.
De Amsterdammer is in het algemeen een visch-
eter en mag het deez' of gene op Zondagmorgen
bevreemden wanneer hij een vischje aan zijn ont
byt ontmoet, tante acht zooiets kwestie van ge
woonte en tast zelf met blijkbaar welgevallen
toe, Jan aansporend, om zich maar flink te goed
te doen. Deze aanmoediging bereikt niet veel
effect. Jan's maag, opstandig gemaakt door de
lucht van gebraden vleesch, weigert resoluut zich
aan te passen aan het voor hem vreemdsoortige
De naderende kerktijd brengt uitkomst. Jan hun
kert om de straat uit te komen. De hooge sombere
huizen benauwen hem. Hij heeft het gevoel of ze
op hem zullen vallen. De wandeling doet hem
goed. Dan volgt de kennismaking met de groote
stadskerk. Het enorm groote gebouw schijnt de
massa te verslinden, die haar weg zoekt door de
verschillende deuren. Twee gaanderijen, boven
elkaar, loopen langs drie zijden van het gebouw,
aan de opengelaten zijde is de preekstoel beves
tigd, hoog in de lucht om zichtbaar te zijn zoowel
van boven als van beneden. Op de tweede gaanderij,
vlak vooraan zoekt tante een plaats, dan heeft
Jan een goed gezicht over het geheele kerkruim.
Het schoone uitzicht waardeert Jan, maar die peil-
looze diepte vlak voor hem is nu niet direct be
vorderlijk voor zijn goede aandacht. Het stemt
hem onrustig. De predikant, geklommen' op zyn
hoog spreekgestoelte, richt ernstige woorden tot
de Gemeente, die amphitheatersgewijze rondom
hem is gezeten. De middagwandeling verloopt
prettig en zonder sensaties, 's Avonds na den
broodmaaltijd zoeken zij een rustig zitje op de
veranda. Het is een warme zomerdag geweest en
dan is het 's avonds buiten lekkerder dan binnen.
Tante geeft bijzonderheden over de buren in den
omtrek. „Kiik, waar die dekens hangen, daar wo
nen Joden, die hangen bij voorkeur op Zondag de
wasch of beddegoed buiten. Daarnaast, waar dat
meisje zit te lezen, dat zijn menschen van onze
kerk. Aardige luitjes. Het meisje is een logé, ook
uit Gelderland vandaan."
Tante gaat voort, maar Jan's aandacht is bij het
logétje blijven hangen. Het is geen onaardige ver-,
schijning. zoo te zien. Een regelmatig gezichtje,
omlijst door licht blond haar, mooie oogen, waar
mede ze af en toe opkijkend van haar boek, droo-
mend m de verte staart Ineens ontmoeten hun
oogen elkaar en Jan kijkt snel terzijde. Zijn aan
dacht wordt afgeleid door een schetterend mu
ziekinstrument, een gramofoon of radiotoestel.
Het is niet direct vast te stellen. Ergens zit een
echtpaar op de veranda thee te drinken. Tusschen
de geopende kamerdeuren grynst nog net de wijde
bek van een gramofoon of een verouderd type van
radioluidspreker. Daarnaast vermaakt zich een
talrijke familie met zang en scherts bij een luch
tig stukje pianomuziek.
Jan kijkt weer naar het logétje en weer ontmoe
ten hun oogen elkaar.
Het wordt laat èn donker. Tante is ingedommeld
boven haar illustratie. Het Geldersche nichtje
gaat naar binnen. Het theedrinkend echtpaar
heeft zich ook teruggetrokken. Achter de nu ge
sloten deuren blijft de gramophoon nijdig door
zeuren met gedempt geluid. Bij de talrijke familie
hebben zich de jeugdige leden tot danspaartjes
gevormd, die bij het licht van een schemerlamp
lustig zwieren over de veranda, terwijl hun scha
duwen als in een schimmenspel getrouw meda-
schuiven. draaien en wenden. De piano speelt
een vluggen dans.
Zoo komt de nacht en het einde van den Zondag
in Amsterdam.
Maandag, een nieuwe dag met nieuwe perspectie
ven. Het programma vermeldt allereerst een be
zoek aan het IJ, om de daar liggende schepen te
zien. Zoo staan dan tante en neef al spoedig aan
de wijde waterplas, waarvan in warme zomer
dagen zoo'n verleidelijke aantrekkingskracht uit
kan gaan. Tal van reizigers ziet Jan gaan over de
loopplank van een boot, die naar Marken en Vo-
lendam vaart. Plots, ziet hij het goed? Daar gaat
ook zijn kennisje van gisteravond. In fleurig
zomertoilet stapt ze kittig over de loopplank, naast
haar tante. Een stout plan reist in Jan's hart op.
Hij wil nader kennis maken, maar dan moet hij
snel en vlug handelen, anders ontsnapt hem dezo
„Tante, zou U ook wat voelen voor een reisje
naar Marken?"
Tante is verwonderd. „En het paleis dan, en dc
Dam en de Bijenkorf?"
„O, die loopen niet weg," meent Jan. „Daar kun
nen we morgen ook nog heen."
Tante laat zich overhalen. Het is stil weer en dan
bestaat er geen vrees voor zeeziekte. Dus stapt het
tweetal heel spoedig eveneens over de loopplank
en Jan zoekt de richting, waarin hij het zomer-
toiletje heeft zien verdwijnen.
„Gunst Jan. daar zit ook dat meisje met haar
tante, waarvan ik je gisteravond vertelde, weet
je wel? Dat is ook toevallig!"
Jan huichelt volle verwondering.
De tante van het nichtje is eveneens zeer verrast
en natuurlijk is spoedig een plaatsje ingeschikt;
het is ook wél zoo gezellig het reisje samen te
maken
Ze varen het zeegat uit onder stralenden zonne
schijn. De zee is vlak ais een spiegel en de boot
laat een lang zilverig spoor achter zich. Blanke
meeuwen scheren door de lucht. Aan boord
lieerscht een prettige stemming, terwijl een klein
strijkje vroolijke muziek ten gehoore geeft. De
tantes zijn in geanimeerd gesprek gewikkeld, cn
Jan heeft het gezelschap van het blonde nichtje.
Trudy heet ze. eigenlijk Geertruida, maar thuis
noemen ze haar Trudy. Ze genieten van het zee
tochtje en dwalen over het dek.
Het kleurige fleurige Marken moeten ze te vlug
naar hun zin weer verlaten. De dag snelt ook
voorbij, reeds zinkt de zon in purperen gloed ach
ter den zeedyk als de boot de hoofdstad weer :n
zicht krygt.
Jan slaakt een. zucht. „Het is een bijzonder pret-
t'ge dag voor me geweest" zegt hij. Trudy ze*t
r.iets. "Ze knikt alleen en bloost, terwijl haar
glanzende oogen hem aankijken.
Dit geeft Jan moed om voor den volgenden dog
een reisje voor te stellen naar Muiderberg. Trudy
kijk» vragend haar ta/i+e aan. Tante vindt het
goed, maar ze gaat zelf niet mede. Zoo eiken dag
reizen en trekken, daar zijn haar beenen to nud
voor, zegt ze.
Zoo stant dan het tweetal den volgenden dag m
de Gooische tram om nieuwe vacant-evreugde te
gaan ervaren. E"kel vacantievreue^e? Jan kan
niet meer onderccheiden waar h»*f blij gevoel van
.vakantie t° hebben ophoudt en het andere Ket
o—«otere ge'uk hem lokkend begint te roepen De
blijheid van het samenzijn met Tr-tv verdiept
