iodiOj)
De tijd voor daden is gekomen,!
zegt Chamberlain
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1939
Ms
CHAMBERLAIN
Gistermiddag om zes uur is het En-
gelsche Lagerhuis bijeengekomen tot
het aanhooren van een rede van Cham
berlain. Het Lagerhuis was stampvol.
Ook de tribunes waren meer dan be
zet. Chalmberlaln, zoowel als Green
wood, werden luide toegejuicht, toen
zij de zittingzaal betraden.
Chamberlain ving zijn rede aan om
vijf minuten over zes, en was zeer on
der den indruk, J)e eerste woorden van
zijn rede waren bijna onhoorbaar.
De eerste woorden van Chamberlain
waren: „Ik ben niet voornemens heden
avond veel woorden te zeggen. De tijd
is gekomen voor daden (toejuichin
gen) veeleer dan voor woorden. Acht
tien maanden geleden bad ik dat de
verantwoordelijkheid niet op mij zou
mogen vallen oen dit Huis te vragen de
vrceselijke scheidsrechterlijke uitspraak
van een oorlog te aanvaarden. Ik vrees
dat ik niet in staat zal zijn die verant
woordelijkheid te vermijden.
De rampspoed van den oorlog, zoo zeide
Chamberlain, ligt op de schouders van één
man den Duitschen Rijkskanselier. De
Duitsche Rijkskanselier heeft de wereld in
ellende gedompeld, om zijn eigen zinne-
looze eerzucht te dienen (luid'e toejuichin
gen), aldus Chamberlain.
Ik zou echter geen duidelijker omstandig
heden wenschen, dan zij vandaag zijn ten
aanzien van de vraag waar mijn plicht is
gelegen (toejuichingen).
Wij hebben geen enkel middel verwaar
loosd om het kristalhelder te maken voor
de Duitsche Regeering, dat, wanneer zij er
aan vasthield' wederom geweld ta gebrui
ken op de wijze waarop zij dit in het ver
leden heeft gebruikt, wij vastbesloten wa
ren ons met geweld tegen haar te verzet
Nu alle desbetreffende documenten ge
publiceerd zijn, aldus Chamberlain verder,
zullen wij voor de rechtbank der historie
staan, wetende, dat de verantwoordelijkheid
voor dezen verschrikkelijken rampspoed
ligt op de schouders van één man (lulde
toejuichingen). De Duitsche Rijkskanselier
heeft niet geaarzeld om de wereld te dom
pelen in ellende olm zijn eigen zinnelooze
eerzucht en ambities te dienen (luide toe
juichingen).
Een witboek samengesteld
Ik heb thans alle met de Duitsdhe Regee
ring gevoerde correspondentie in den vorm
van een witboek doen stellen. Ik denk niet
dat het noodig is in bijzonderheden te re
fereeren op dit oogenblik naar deze docu
menten, die reed's voorbije historie zijn. Zij
maken het volstrekt duidelijk dat ons doel
is geweest er naar te streven besprekingen
tot stand te brengen omtrent het Poolseh-
Duitsche geschil tussohen de beide regee
ringen zelf op voorwaarden van gelijk
heid (toejuichingen). De regeling zou er een
moeten zijn geweest welke de onafhanke
lijkheid van Polen waarborgde en haar he
hoorlijk in acht nemen veilig stelde door
een internationalen waarborg.
Chamberlain vervolge*:
De Britsche ambassadeur heeft Ber
lijn medegedeeld, dat tenzij verzekerin
gen werden gegeven, dat iedere agressie
ve actie wordt opgeschort en de Duit
sche troepen uit Polen worden terug
getrokken de Britsche Regeering zon
der aarzeling haar verplichtingen zal
nakomenj
Bewogen zitting van het Britsche Lagerhuis
Engeland zal zijn verplichtingen nakomen
Duitsche troepen moeten uit Polen
worden teruggetrokken
Zinnelooze eerzucht van één man"
Wanneer het antwoord h'erop ongun
stig luidt zal óe Britsche ambassadeur
zijn (paspoort aanvragen.
In zijn rede zeide Chamberlain nog: Er
is één passage in de mededeeling d.d. 30
Augustus, die ik zou willen aanhalen, om
dat zij toont, hoe gemakkelijk een uiteinde
lijke botsing zou hebben kunnen zijn ver
meden, wanneer er het geringste verlangen
had bestaan aan den kant van de Duit
sche Regeering om tot een vreecizame rege
ling te komen. In dit document zeiden wij:
„De Engelsche Regeering erkent ten volie
de noodzakelijkheid van spoed bij het in
gang brengen van besprekingen en zij deelt
de ongerustheid van den Rijkskanselier,
voortvloeiende uit het in elkanders nabij
heid staan van twee gemobiliseerde legers,
tegenover elkancier".
„Dienovereenkomstig zou zij op de sterk
ste wijze er bij beide partijen op willen aan
dringen zich te verplichten, dat gedurende
de onderhandelingen geen agressieve mili
taire bewegingen zullen plaats vinden. De
Britsche Regeering heeft het vertrouwen
dat zij een dergelijke verplichting van de
Poolsche Regeering kan verkrijgen, wan
neer de Duitsche Regeering soortgelijke
verzekeringen zou geven".
Dit telegram, zoo vervolgde de pre
mier, bracht een onmiddellijk antwoord
van de Poolsche Regeering, gedateerd
op 31 Augustus, waarin de Poolsche re
geering zeide, dat zij bereid was op ba
sis van wederkeerigheid, de garantie te
geven, dat in geval van onderhandelin
gen Poolsche troepen niet de grens zou
den schenden van het Duitsche Rijk,
mits een overeenkomstige waarborg
door de Duitschers werd gegeven. Wij
hebben nooit eenig bericht ontvangen
van de Duitscihe Regeering op dit voor
stel.
Engeland is gereed
Sprekende over den aan den Britschen
ambassadeur in Berlijn opgedragen stap
zeide Chamberlain nog:
„Wanneer het antwoord' van de Duitsche
Regeering op onze waarschuwing ongunstig
is en ik veronderstel niet, dat het waar
schijnlijk anders zal zijn, heeft de Britsche
ambassadeur instructies gekregen om zijn
paspoort te vragen.
In dat geval zijn wij gereed. Gisteren
hebben wij verdere stappen genomen in de
richting van een vervollediging der defen
sievoorbereidingen en hedenmorgen hebben
wij bevel gegeven tot algeheele mobilisatie
van de geheele vloot, het geheele leger en
(-•e geheele luchtmacht. Wij hebben ook een
aantal andere maatregelen genomen, zoo
wel in het binnenland als in het buiten
land, waarvan het Huis niet zal verwach
ten, dat ik in bijzonderheden een uiteen
zetting geef. Ook zijn stappen genomen om
de positie te beveiligen ten aanzien van de
materiaal- en levensmiddelenvoorraden van
verschillenden aard.
1914—1939
De gedachten van velen onzer moeten op
dit oogenblik onvermijctelijk terugkeeren
naar 1914 en naar een vergelijking van onze
positie van thans en die. welke toen be
stond. Hoe staan wij er ditmaal voor?, zoo
vroeg Chamberlain.
Alle drie de diensten zijn gereed. De toe
stand is in alle richtingen veel gunstiger
en geruststellender dan in 1914. Achter de
strijdende diensten hebben wij een uitgc-
breicl'e organisatie voor civiele defensie cp
gebouwd en ten aanzien van onze onmid
dellijke hoeveelheid manschappen zijn de
behoeften van vloot, leger en luchtmacht
in een gelbkkige positie aangezien zij bijna
evenveel manschappen hebben als zij op
dit oogenblik passend kunnen gebruiken.
Het voornaamste en meest bevredigende om
op te merken is, dat het niet noodig is in
algemeenen zin een oproep uit te vaardigen
De evacuatie van de Parijsche school
kinderen is op groote schaal geschied.
Het vertrek van een der stations.
INDUSTRIE-TERREINEN
GUNSTIG GELEGEN TERREINEN uitsluitend bestemd vooi Handel en
Naai keuze van gegadigden: koop, erfpacht of huur.
voor recruten gelijik door Kitchener 25 jaar
geleden gedaan werd
Wat de toekomst betreft is het van essen
tieel belang, tegenover de geweldige taak.
ons te wachten staat, meer in het bij
zonder met het oog op onze ervaring van
het verleden, ons manschappenmateriaal
ditmaal te organiseeren op een zoo metho
dische, billijke en economische basis als
maar mogelijk is. J-
Wetgevende maütrgSllen
Wij stellen derhalve voor terstond
wetgevende {maatregelen in te voeren
met dit doel. Er zal een wetsontwerp
worden ingediend dat voor alle practi-
sche doeleinden zal neerkomen op een
uitbreiding van de wet op de militaire
oefening tot alle valide mannen tus-
schen 18 en 41 jaar, welke onderhevig
zijn aan militairen dienst.
Stappen zullen genomen worden om te
verzekeren, dat he'. vereiscihte manschap-
penmateriaal voor de industrie niet wordt
weggenomen.
Er is nog slechts één opmerking, die ik
zou willen maken, aldus verklaarde Cham
berlain tenslotte, en dat is rrijn voldoening
en de voldoening van dev Regeering van
Z. M. uit te spreken, dat gedurende de*/.c
laatste dagen van de crisis ook Mussolini
zijn best heeft gedaan voor een oplossing
(toejuichingen).
Het blijft thans aan oils onze tanden op
elkaar te zetten en deze worsteling in te
gaan, naar welker vermijding wij zoo vu
rig hebben gestreefd, met den vasten wil
om deze tot het eindp tae door te zetten.
Wij zullen deze worsteling ingaan met een
zuiver- geweten en met den steun van de
dominions en van het Britsche Rijk en
tevens met de moreele goedkeuring van het
grootste deel der wereld (opnieuw luide
toejuichingen)
Wij hebben geen twist met het Duit
sche volk (toejuichingen), behalve dat
het toestaat te worijen geregeerd door
een nationaal-socialistische regeering.
Zoolang die regeering bestaat en de me
thoden gebruikt, oie zij zoo hardnekkig
in dc afgeloopen twee jaren heeft toege
past, kan er geen vrede zijn in Europa
(toejuichingen). Wij zijn vast besloten
dat er aan deze methoden een eincle
moet komen en wanneer wij in de wor
steling in de wereld wederom de wet
ten kunnen vestigen van goeden trouw
en afstand van geweld, dan zouden
zelfs de offers, die d'it met ons zal mee-
sleepen, hun meest volledige rechtvaar
diging vinden (toejuiehingen).
Greenwood aan het woord
Na Chamberlain voerde Greenwood
namens de Labouroppositie het woord,
zeggende, dat dit een keerpunt is in de
geschiedenis der menschheid. Hij voegde
hieraan toe, dat de teerling thens is ge
worpen. „Ik bevestig thans opnieuw en zeg
voor de derde maal in dit huis aldus
Greenwood dat de Engolscho Labour aan
zijn gegeven woord vasthoudt. De wooróen
\an den eersten minister zijn krachtig ge
weest. Hij heeft woorden uitgesproken
waaraan hij niet kan en, daar ben ik zeker
vnn, niet zou willen ontsnappen. Wij zou
den echter onze hoop op zand bouwen, wan
neer wij den indruk hadden, dat de Duit
srhe regeering eenigerlei gunstig .antwoon
zou gaan geven op het beroep dat tot haai
is gericht. Een actieve voortgang van za
ken vindt reecjs plaats en Hitier iieeft ziel
afschuwelijk in het ongelijk gesteld Hij i-
de aartsvijand geworden van de mensch
heid en staat schuldig niet alleen aan hel
ernstigste, laaghartigste verraad jegens
deze regcering en dit Volk. maar aan laf
hartig verraad jegens alle volkeren u ien
hij in het verleden beloften heeft gegeven.
Verwijzende naar Chamberlains verkla
ring, dat geweld met geweld' zal worden
beantwoord, zeide Greenwood, dat dit hel
gevoelen was dat practisoh door ieder lid
an het Lagerhuis beantwoord wordt. Ten
slotte verwijzende naar de verklaring
welke de Labourpartij hec'e.navomi uitgeeft
aan het land en aan de wereld, citeerde
Greenwoord daaruit één zin. nl. dat de
Eritsche Labour-beweglng ©en beroep d 0
op al haar leden om hecht achter haar (c
staan in den weerstand aan de agressie. Van
die houding, aldus Greenwood, zullen wij
nooit afstappen en wij zullen de worste
ling intreden met grimmige vastberaden
heid om het systeem omver te wennen en
te vernielen van een regeering, die rf'o
vrijheid met voeten heeft getreden en die
mannen en vrouwen heeft gemarteld. (Al-
gemeene toejuichingen). Uit de rookende
puinhoopen van die worstelirg zal een
nieuwe orde der maatschappi oprijzen. De
vrijheid zal overheersohen
Sinclair aan het wooid
De leider der liberale oppositie, Sin-
1 a i r, verklaarde, dat ihamherlain niet 1
slechts gesproken heeft oor zichzelf, zijn
partij en de regeering, naar namens de
natie als geheel. „En wi steunen liern in
het standpunt, dat hij hans heeft ingeno
men. De Britsche regeelng, aldus Sinclair,
heeft niets ongedaan gdaten om bij te dra
gen tot een vreedzam» regeling waarov n
vrijelijk zou zijn ondo'handeld en 't waren
niet Engeland of Frihkrijk of Polen, die
weigerden aan de gpene tafel te gaan zit
ten om te onderhandelen, maar het was
Hitier."
Sprekende over de wetsontwerpen, die
hedenavond zouden worden ingediend', zei-
cle Sinclair: „Wij zullen ze steunen aange-
"en het van essentieel belang is, dat een
regeering in het leven wordt geroepen, die
rij genoeg staat om van te voren plannen
te maken en sterk genoeg is om krachtig
vlug te handelen. Wij moeien ons de
noodzakelijkheid voor oogen houden van
een opbouwende krach tsinspannuig voor
den wederopbouw van oen nieuwe orde in
Europa met wgiks bouw wij een begin heb
ben gemaakt."
Het Lagerhuis nam vervolgens het cre-
diet van 500 millioen pond Sierling aan.
Het crediet geldt voor kosten gedurende een
periode tot 31 Maart 1940. Het ontwerp
werd achtereenvolgens in alle stadia afge
handeld en doorgezonden naar het Hooger-
Halifax in het hoogerhuis
Halifax heeft in het hoogerhui6 een
gelijksoortige verklaring afgelegd als de
premier in het lagerhuis. Hij bracht hulde
aan den eersten Minister, zeggende, dat
geen man ooit met meer toewijding voor
den vrede gewerkt heeft dan hij. (Toejui
chingen). En geen sterker bewijs kan ge
leverd worden voor het feit, dat de huid ge
situatie Engeland is opgedrongen, dan dat
het juist Chamberlain moest zijn, wien het
te beurt valt, Engeland, wanneer dat mocht
zijn, in den oorlog te leiden.
Een ieder, die de documenten van het
Witboek over de Enge;scnDuitsche cor
respondentie leest en die het instinctieve
verlangen naar overeenstemming kent, dat,
naar ik geloof, gemeenschappelijk is a-.11
het Duitsche en het Britsche volk, kan
tragedie afmeten, die besloten ligt in de
volstrekt onreohtvaardige actie, die do">r
de Duitsche leiders is ondernomen en 0
de eerste en belangrijkste plaats is onder
nomen door den Duitschen rijkskanselier,
op wien in de geschiedenis stellig e*-n
overweldigende verantwoordelijkheid zal
1,4 M. ».55 VARA.
12.00 AVRO. 5.00 VARA. 6.30 VPRO. 8.00
13.00 AVRO. 8.55 Gram.muziek. 9.00 Ber.
9.05 Tuinbouwhalfuur 9 3o Gram.muzlek.
9 15 Causerie „Van Staat en Maatschappij"
9.59 Ber. 10.00 Viool en Plano. 10.40 Decla
matie en gram.muziek. 11.00 VARA-Orkcst
en dubbelmannenkw-artet „Smetana". 12.00
Omroeporkest (ca. 12.1;
9.15 Declamatie. 9..
►o-l 1st. 9.55
12.45 Gi
.00 Omroeporkest. 1.30 Causerie.
„Wat er ln I-ndlë gebeurt". 1.50 Gram.mu
ziek. 2.00 Boekbespreking. 2.30 Gradn.mu-
ziek. 3.00 Residentie-Orkest en soliste. Ir
de pauze: Gram.muziek. 4.30—5.00 Repor
tage. 5.05 Meisjeskoor „Jong Leven" en so
liste met pianobegeleiding 5.30 VARA-Or-
kest 6.00 Gram.muziek. 6.15 Sportnieuw*
ANP. Hierna: Gram.muziek. 6.30 Causerl.
„Religieuze kunst in het- Prado te Genève'
7.00 Ned. Herv. Kerkdienst. 8.00 Ber. AN!
Radiojournaal, mededeeli
tieorke*
AVRO-.
Declamatie. 10.05 AVRO
en de Melody Sisters. 10.30 Gram.mu-zlek
met toelichting. 11.00 Ber. ANP, hierna t
12.00 Gram.muziek.
HILVERSUM II. 301,5 M. 8.30 NCRV. 0.30 ui
KRO. 5.00 NCRV. 7.4511.15 KRO. 8.30
Morgenwijding. 9.30 Grjm.muziek. 10.00 u
Plechtige Hoogmis en Te Deum. 12.00 Ca
serie „Christus tegemoet ln de lucht". 12.20
Koninklijke Harmonie ..Sophii
ging". 1.00 Boekbespreking 1.20 KRO-Or-
kest. 2.00 Vragenbeantwoording. 2.45
muziek. 3 00 KRO-Melodlsten en solist. 3.45
Gram.muziek. 4.00 Zleltenlof. 4.55—5.00
Gram.muziek. 5.05 Gewijde muziek (gr.pl.)
7.45 Gram.muziek. 8.00 Ber. ANP. Mededee-
ltngen. 8.15 Ken. Militaire Kapel. 8.45 u
Gram.muziek. 9.05 Vervolg concert. 9.30 u.
KRO-Melodisten en solist. 10.00 KRO-Or-
kest. 10.30 Ber. ANP. 10.40 Epiloog. 11.90—
11.15 Esperamtonieuws.
DROITWICH 1500 M. 12.20 Liedjes. 12.40
Orkest. 1.20 Vocaal kwartet. 2.35 Orkest.
3.35 Mandoline-Orkest. 4.20 Lui:
4.50 Orkest. 5.20 Causerie 5.40 Strlj-kkwartet
6.30 Europeesch overzicht. 6.50 Plan-xiuetten'
7.20 Orkest. 8.15 Kerkdienst. 9.10 Berich
ten. 9.25 Radiotooneel. 9 50 Harmoiieorkest
10.35 Declamatie. 10.50 Epiloog.
BRUSSEL 322 en 484 M. 322 M. 10.2( Orkest.
11.20 Reportage. 11.35 Carillon. 12.50 aur
Orkest. 3.35 Onkest. 3.50 Repo-rtage. 4.20 u.
Orkest. 7.20 Reportage. S.20 Orkest. 1030
Orkest.
484 M: 10.20 Concert. 11.20 Harmonie. ll.iO
Piano. 12.35 Orkest. 3.10 Piano-kwart-ét. 3f5i
Reportage. 6.20 Causerie. 8.20 Orkest. 10.31
414 M. Algemeen Pro
gramma, verzorgd door dc AVRO. 8.Or
gelspel. 8.15 Ber., gramofoonmuziek. 10.—
Morgenwijding, 10.15 Gewijde muz. (gr.pl..),
10.3) Voor de vrouw. 10-35 Het Lyra-trio.
11.20 Declamatie. 11.45 Ensemble Jetty Can
tor (ca 12.15 Ber. c-n 12.30—1.— Gramofoon-.
muziek), 1.30 ..The Kllauea's. AVRO-girla en
Orgelspel (opn.), 2.30 Zang met pianobege
leiding en gramofoon muziek. 3.— Omroep
orkest. In de pauze: Gramofoonmuziek. 4.30
itsork,
ïmuzlek (ca. 6.25
Ber.), 7.— Planovoordraoht. 7.30 Declamatie.
8.Berichten ANP. 8.15 Gramofoonmuziek,
9.Radiotooneel. 10 05 Omroeporket en so-
9.Radioibooaieel. 10.05 Omroeporkest- en 80s
Ensemble Majo Marco.
HILVERSUM II, 301.5 M. NCRV-Uitzending
8.— Schriftlezing, meditat'e, 8.15 Berichten,
gramofoonmuz. (9.30—9.45 Gelukwenschen).
10.30 Morgendienst, 11.Christelijke lec
tuur. 11.30 Altviool-toordracht met piano
begeleiding. 12.Berichten, 12.15 Vervolg
van 11.30. 12.35 Gramofoonmuziek, 1.Or
gelconcert, 2.Voor de scholen. 2.35 Gra
mofoonmuziek, 3Causerie „Wat dc pot
sohaft", 3.30 Gramofoonmuziek. 3.45 Bijbel
lezing. 4.45 Gramofoonmuziek. 5.136.15
Voor de kinderen. 6.20 Gramofoonmuziek.
Ber.. 8.39 Vragenuur (7.00—7.15 Ber.). 7.45
Causerie „Drie maanden onder do Armeen-
sche vluchtelingen in Syrië", 8.Berlchton
ANP, herhaling SOS-berlcJiten, 8.I5 Nederl,
Strijkkwintet. 8.50 Causerie ..School er
huis'', 9.20 Gemengd koor „Toenadering" en
Gramofoonmuziek, 10.Berichten ANP, ac
tueel halfuur. 10.30 Nederl. Strijkkwintet
11— Gramofoonmuziek. 11.50—12.— Schrift
lezing.
DROITWICH, 1500 M. 11.50 Orgel. 12.20 Zangers
12.50 Liedjes en piano, 1.50 Orgel. 2.20 Ttio
2.50 Viool en plano. 3.20 Orkest. 4.20 Mu-
settemuzlek, 5.50 Kwintet, 6.20 Berichten
hierna Causerie, 6.50 Boekbespreking. 7.1C
Orkest. 7.50 Band. 8.20 Syimphonie-orkest.
9.50 Causerie. 19.05 Harmonie-orkest, 10.5C
Band, 11.20 Orkest.
RADIO-PARIJS. 1648 M. 11.20 Orkest, 12.3C
Zang, 3.35 Zang, 3-50 Plano. 5.05 Zang, 6.3c
Koor, 8.35 Piano. 8.50 Opera.
KEULEN, 456 M. 7 35 Militair Orkest. 8 50 ..Dré
12.20 en I.35 Symphonie-ork.
4.20 Orkest, 8 20 Onbekend
Musikai
2.30 Concei
11.— Orkes
BRUSSEL, 322 cn 484 M. 322 M.« 8.20 Cabaret.
484 M.! 12.20 Orkest. 1.30 Orkest, 5.20 Orkest,
6.35 Zang. 7.05 Piano, 8 20 Opera's.
Het begin
der vijandelijkheden
Een uiteenzetting van
Poolsche zijde
Aanvallen op 17 plaatsen tegelijk
WARSCHAU. 2 Sept. Het Poolsche tele-
graafagentschap meldt:
Bij het aanbreken van den dag van den
eersten September 1939 hebben de leger-
strijdkrachten van het Duitsche Rijk de
vijandelijkheden tegen Polen geopend. De
Poolsche grens werd op verscheidene plaat
sen overschreden. De Duitsche troepen over
vielen het Poolsche garnizoen der Wester-
platte te Dantzig, dat dezen aanval afweer
de. De Duitsche luchtmacht ondernam ver
scheidene luchtaanvallen op Krakau en de
steden van Opper-Silezië, als Czenstochowa,
Tczew, Puck, en Grodnó en bombardeerden
deze plaatsen.
De verraderlijke aanval werd ontke
tend eenige uren nadat de ambassa
deur van Polen in Berlijn de rijksre-
geering in kennis had gesteld van de
welwillende houding der Poolsche re
geering tegenover de pogingen der r«-
geering van Engeland om den vrede te
bewaren.
De agressie, welke in ruwheid ongeëven
aard is, zal den vastberaden wil ontmoeten
van het geheele verdedigingsstelsel der ge
heele Poolsche natie, die zijn vrijheid, zijn
rechten en zijn eer tot het einde toe zal ver
dedigen.
Tot dusver zijn de volgende aanvallen ge
signaleerd:
1. Een aanval op Myszynice met een iueh -
bombardement op de steden Myszynice, Grn-
jewo, Chorzele en bet Chorzele, ten noorden
van Warschau.
2. In Opper-Silezië een aanval fussscher
Ncumittelwalde en Richt.hab
Duitsch
Een colonne wielrijders onderweg ti
dens het groote troepentransport, dat
Vrijdag een aanvang nam.
UIT OOST- EN WEST-INDIF' h«
De gebeurtenissen in Europa
Reactie In Indië
Sombere ernst en groote opgewondenheid aai
BATAVIA, 2 Sept. (Ancta). Het eerste b$-
richt omtrent de vijandelijkheden in Europap
viel in den heetcn namiddag, terwijl een.*1*2
groot deel van de hoofdstad oogenschijnlijk het
in diepe stilte en rust verkeerde. Door dit b-u
bericht werd de laatste twijfel weggenon.
welke nog bestond naar aanleiding van ht
tevoren ontvangen bericht uit Berlijn, be
treffende de proclamatie van Hitier aan d*ons
weermacht, welk laatste bericht nog in ver- Van
schillende toonaarden werd ontvangen en te c
op diverse wijzen werd becommcntariseerd. plaj
De berichten wérden hier met sombere ernst 2
en daa. weer in de grootste opwinding ont-
vangen. In officieele kringen werden deze J"
berichten met de gewone kalmte vernomen, *ra<
alhoewel ditmaal uiteraard vermengd met ven
een diepen ernst omtrent den toestand. gen
Het regeeringsapparaat. is echter geheel j^]
klaar voor alle gebeurlijkheden. diéii
Geen nervositeit wat
BATAVIA, 2 Sept. (Aneta). Nadat de eer-
ste berichten omtrent de gebeurtenissen in
Europa door dc dagbladen per bulletin wa- aaa
ren bekend gemaakt, waarbij op het ge- ®nw
loei van de sirene zich een groote menig- om
te voor het gebouw van „Aneta" verzamel- opni
de, kcei de geleidelijk de rust onder het pu- pQje
bliek terug. In de omgeving van het Aneta- einj
de E
gebouw en in de winkelbuurten bleven de
menschen nog geruimen tijd bijecn-groepen c
om het nieuws uit Europa te bespreken. ver
Alhoewel de ernst van den toestand
uiteraard een stempel op het leven van de
hoofdstad drukt, is uiterlijk van een bepaal-
de nervositeit niets merkbaar. JF'
De winkels zijn geopend als gewoonlijk. r
terwijl de pasar gambir, welke kort geleden De E
was ge pend, den gewonen sprookjesach een c
gen aan' lik bood. Het eenige wat opvi 1 strike
was, da het in den vooravond op stra it -li.-.
iets min- >r druk was dan gewoonlijk. 8
De radi '-telefoon-verbinding met het bui- zo^(
tenland e.i wel speciaal met Nederland, is Za
drukker bezet dan ooit. groot
De telegraaf-dienst is vooral sterk bezat of za
tengevolge van diverse regeeringstelegram- na e,
men. Verschillende kleinere kantoren, wel- r
ke reeds gesloten waren, zijn weer tot her- :e?,
opening opgeroepen. He
Te Tan Ijong-Priok is het algemeen rustig een t
en nocli op straat, noch aan de haven is ruller,
iet? ongewoons merkbaar.
De gouverneur generaal en mevr. Van
Starkenborgh bezochten den pasar
gambir en maakten, vol belangstelling,.een
rondgang langs do diverse stands. Zij wer«
den door het comité ontvangen in de comité»
zaal.