Jlicuiue £rittsdjr (üwtraitt
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden
en Omstreken
KUNST IN KERAMIEK
FIRMA D. KATZ
Bericht aan onze Lezers!
Ifonnementsprijs:
kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 235
per post 2.35 portokosten
week0.18
het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
j dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
,osse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j c<
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 22710 (na 6 uur: 23166) - Postbox 20
DINSDAG 29 AUGUSTUS 1939
N°. 679G
Het Koninklijke
woord
tlle verscheidenheid van denken, ook
Ie wijze, waarop ons volk dagen van
filing en zorg doorleeft, wordt opge-
in het woord, dat de draagster der
»on richt tot de millioenen die in Europa
He Indiën onder haar gezegende regee-
i leven. Zoo was 't in de dagen van na-
[ale verheuging; zoo was 't 25 jaren ge
il, toen Koningin Wilhelmina haar
wees op de beteekenis der toen aan-
angen beproevingen; zoo is het ook
5, nu opnieuw het bevel tot mobilisatie
list uitgaan. En al is het algemeene
ld. dat ons volk in deze dagen geeft,
jerkelijk rustiger dan in de even
>ne Augustusdgen van 1914. Neder-
verwacht in tijdsgewrichten als deze
Koninklijke woord, dat de eenheid
natie en de vastheid van haar wil tot
Afhankelijkheid weerspiegelt.
i de haar eigen, waardige taal, met
altijd ernstigen ondergrond der aan
gere waarden ontleende inzichten,
ft onze geliefde vorstin, die binnen
tdnige dagen haar 59en verjaardag hoopt
peren, zich gisteravond tot haar volk
tend. De onafwendbaarheid van den
i ingrijpenden maatregel der algemeene
lilisatie aanwijzende, verbond zij er
etonds het mededoogen der landsmoe
J3 aan. die de in dezen maatregel liggen-
Ijjtegenspoeden overziet en weegt. En in
^bijzonder heeft daarbij aller hart toe-
liiproken het woord van mee-begrijpen
onze vrouwen en moeders, die de hun-
wel niet in onmiddellijk gevaar zien,
ir die toch weten, dat „de afschuwe
mogelijkheid" welk een Koninklijke
aitie! werkelijkheid zou kunnen
/aast dit woord van menschelijk mee-
•n was er echter in de radio-toespraak
d«er Koningin ook het zeer besliste
4ord der plichtbewuste en plicht-urag-en-
draagster van de Nederlandsche kroon,
in den w4l tot handhaving der nationale
tijdigheid moet kracht bijgezet kunnen
pden; die kracht kan alleen ontstaan uit
ïreidheid. om „eendrachtig en vastbe-
l de Tegeering te schragen". En da'
in angst, maar „opgewekt en nauw-
tt". Om zulk een peil van volkskracht
iandhaven, is meer dan goede wil noo-
i; onze Koningin, die van het schepsel
jiiet naar den Schepper, liet ook nu niet
van dat meerdere de eenige bron te
„volle berusting en Godsver-
kiwen".
si,De laatste woorden van de toespraak
r ir Koningin typeeren volkomen haar per-
onlijke opvatting, in het laatste jaar met
'x ^onderen nadruk verdedigd en thans in
j 5 gunstige kans van toetsing gekomen.
n}t is „de geest van eendracht en liefde
den naaste'*, welke het ons mogelijk
Bkt. de nu opgelegde lasten „gezamen-
héeri voor elkander te dragen'',
aifeoo is ons volk dan den eersten mobl-
'c1tiedag tegemoetgegaan in de zekerheid
°l, het niet alleen voor, maar ook met zijn
0JStin leeft, In deze dagen, waarin de
\heid tusschen regeeringen en volkeren
[geregistreerd worden, mogen wij met
aiiote dankbaarheid gewagen van den
ljturljken, historisch geijkten band.
^irmee vorstin en volk in lief en leed
tionden zijn. Er is geen Nederland
rofcr zonder Oranje, en er is geen Oranje
tetr zonder Nederland denkbaar. God,
inidezen band legde, geve ons allen,
l«van de sterkende zekerheid eendrach-
qen vastberaden te handhaven. En Hij,
loivorsten Heer, doe Zijn wijsheid thans
veéijzondere mate wonen in het hart onzer
lopende Koningin!
Opgeroepen om 't vaderland te die-
e^jen. Maar dat gaat moeilijk met een
0$ongerige maag. En daarom laat deze
iorporaal zich z'h mikje goed smaken
DE AFWACHTING
DUURT VOORT
De voorbereidingen en voorzorgen,
waarmede de verschillende Europeesche
landen, gezien den ernst van den huidi-
gen toestand, zich omgeven, duren voort
en geraken zoo langzamerhand voltooid,
middelerwijl duurt eveneens de af-
.._chting, waarop dit alles uiteindelijk
zal moeten uitloopen. Terwijl het langen
tijd heeft geleken, of al deze geruchten
en preparaties in feite buiten het inner
lijk van het volk in zijn breede lagen
omgingen, geheel anders dan in de
beruchte Septemberdagen, toen iedereen
vervuld was van het zorgelijk besef,
zelf onmiddellijk met zijn persoonlijk lot
bij dit alles betrokken te zijn, breekt
zich thans meer algemeen het besef baan.
dat er inderdaad wederom een catastrofe
dreigt, en wellicht zelfs in ernstiger ma
te, dan het vorig jaar het geval is ge
weest.
Men doet goed, zich van den omvang
van deze dreiging rekenschap te geven,
want het betaamt niemand thans te spre
ken van „vrede, vrede en geen gevaar
Doch evenmin is het betamelijk, tot het
andere uiterste te vervallen, en nu het
hoofd te gaan verliezen. Er zijn nog zeer
wèl uitkomsten mogelijk; de Duitsch-
Britsche voelingname is nog niet vol
tooid, en voor van de onderhandelingen
tusschen Berlijn en Londen, welke gedu
rende het weekeinde ondernomen wer
den, d>e resultaten bekend zijn, kan men
met geen mogelijkheid voorspellen, wel
ke richting de zaken zullen nemen. Voor
al den Christenen past thans een houding
van kalmte en vastberadenheid, die zij
ook inderdaad zullen kunnen en mogen
opbrengen, omdat zij de zekerheid heb
ben, dat God zelf de wereld bestuurt, en
ook het lot van elk hunner.
Henderson is dus nu te Berlijn terug
gekeerd, en heeft daar aan den Rijkskan
selier het staatsstuk ter hand gesteld,
van welks inhoud naar den mensch ge
sproken oorlog of vrede kunnen afhan
gen. Het vermoeden is gewettigd, dat
deze Britsche antwoordnota op Hitiers
initiatief niet louter behelst een gemoti
veerd ja of neen op Durtschlands voor-
slagpen. Immers, dan zou het moeilijk te
verklaren wezen, dat over het opstellen
van zulk een antwoord door den Engel-
schen ministerraad zoo aanzienlijk lan
gen tijd was gedaan, en tevens, dat Hit-
Ier en Henderson gisteravond meer dan
een groot uur daar samen over hebben
gesproken. De Britsche diplomatie zal
zich voorzeker tot het uiterste hebben in
gespannen om door middel van zeer soe
pele formules de verschillende standpun
ten te overbruggen, en met elkander te
verbinden.
Terwijl wij dit schrijven is nog immer
niet bekend, wat de Britsche antwoord
nota feitelijk behelst. Geruchten willen
echter, dat Londen bij den eisch zou heb
ben volhard van rechtstreeksche Poolsch-
Duitsohe onderhandelingen, omdat War
schau zelf, onbeïnvloed door derden,
moet kunnen beslissen, tot welke con
cessies aan de Duitsohe eischen het
eventueel bereid zou zijn. Verder ver
luidt dat naar E<ng eisch inzicht deze
Poolsch-Duitsche besprekingen zouden
moeten plaats hebben in een minder ge
laden atmosfeer, dan thans tusschen bei
de landen hangt, en dat er derhalve een
soort van wapenstilstand aan zou moeten
voorafgaan. Tenslotte dan zouden deze
besprekingen tot algemeener doeleinden
moeten voeren, dan louter een opklaring
inzake de huidige geschillen, doch als het
ware een poort moeten openen naar een
veiliger toekomst. Tot dat doel zou het
ontwapeningsvraagstuk er als laatste in
dienen te worden betrokken, en even
eens het probleem van de Duitsche kolo
niën, door welke lokspijs Engeland een
eventueelen Duitschen onwil zou trach
ten terzijde te voeren.
Dit alles, wij herhalen het, zijn ge
ruchten, en niet meer dan dat. Weten
zullen wij eerst, wanneer Chamberlain
in het lagerhuis het woord zal hebben
gevoerd. De zitting wordt echter ge
opend op een uur, hetwelk het onwaar
schijnlijk maakt, dat de Nederlandsche
dagbladen daaromtrent nog veel sub
stantieels zullen kunnen berichten. Ver
moedelijk zal eerst de dag van morgen
waarlijk nieuws brengen, tenzij van
Duitschen kant een nieuwe stap zou
worden ondernomen, of onthullingen
zouden worden gedaan. Wij moeten der
halve onze lezers opwekken, tijdens de
uren van afwachting, hun rust en ver
trouwen niet te verliezen. Er is nog niets
verloren en zoo God wrl kan nog alles
worden gewonnen.
DE RADIOREDE VAN
H. M. DE KONINGIN
In Indië goed ontvangen
AMSTERDAM, 28 Aug. P.T.T. verneemt
uit Bandoeng, dat de radiorede, welke II.
M. de Koningin hedenavond heeft uiige-
sproken, in Ned. Indië goed is ontvangen.
Allen eendrachtig en vastberaden
om de Regeering
Radiorede van H.M. de Koningin
Een speciaal woord tot de Nederlandsche vrouwen
H.M. de Koningin heeft gisteravond 8 uur per radio de volgende rede
tot het Nederlandsche volk gehouden:
Landgenooten.
het ernstige uur
waarop wij ons ver
plicht hebben gezien maat
regelen te nemen om land
en zeemacht op voet van
oorlog te brengen, is het mij
een behoefte een woord tot
u allen te richten.
De toestand is ernstig.
Niet in dien zin, dat alle
hoop op een vreedzame op
lossing tusschen de betrok
ken mogendheden als ver
vlogen zal moeten worden
beschouwd. De besprekin
gen zijn nog niet afgebro
ken. en zoo lang er geen
breuk is. is niet gebleken dat
de vrede moet wijken voor
den oorlog.
Maar wel moet de toestand
als ernstig worden be
schouwd in dien zin, dat
helaas ernstig rekening
moet worden gehouden met
de mogelijkheid dat een
conflict zal uitbreken.
Mocht deze afschuwelijke
mogelijkheid werkelijkheid
worden, niettegenstaande alle pogingen die zijn en worden gedaan om
de wereld voor een ramp zonder wedergade te bewaren, dan zal Neder
land in dat conflict naar alle zijden en met inspanning van alle krachten
en middelen waarover ons land beschikt,- een strikte onzijdigheid in acht
nemen en handhaven. Ik bevestig dit in de onderstelling en het vertrou
wen, dat geen der strijdende partijen Nederland in den oorlog zal willen
betrekken. Onze zelfstandigheidspolitiek, bij voortduring en met nauw
gezetheid gevolgd, heeft niemand aanleiding kunnen geven, daartoe over
te gaan.
Neutraliteitshandhaving eischt de mogelijkheid, aan den wil tot onzijdig
heid de vereischte kracht te kunnen bijzetten. Teneinde daartoe tijdig
bereid te zijn, heeft de regeering heden gemeend niet langer te mogen
wachten met het nemen van den uitersten voorzorgsmaatregel. Zij heeft
dien zoo buitengewoon ingrijpenden maatregel zoo lang mogelijk uitge
steld, doch meent dat nu de tijd gekomen is hem te nemen, teneinde
tijdig paraat te zijn. In alle duidelijkheid wensch ik hierbij te doen uit
komen, dat Nederland zich van geen enkele zijde bedreigd behoeft te
gevoelen. Het geldt hier een voorzorgsmaatregel, waarvan de uitzonder
lijke omvang door de nu eenmaal heerschende uitzonderlijke omstandig
heden wordt gewettigd.
Ook indien mocht blijken, wat wij allen vurig hopen, dat ons besluit
overbodig zou zijn geworden, dan nog zal ieder moeten erkennen, dat
Nederland tegenover zichzelf zoowel als naar buiten een plicht heeft
vtivuld waarvan verzuim, gelet op de bestaande verhoudingen, nalatig
heid zou zijn geweest.
Ik twijfel niet of gij staat allen om uw regeering geschaard, bereid om
haar te schragen, eendrachtig en vastberaden.
Ten volle vertrouw ik dat leger en vloot onder alle omstandigheden hun
plicht zullen doen.
Allen moeten wij nu het hoofd koel houden en zonder ons te laten ver
ontrusten opgewekt en nauwgezet doen wat onze plicht is.
Niet alleen naar leger en vloot gaan thans mijn gedachten uit. Ik denk
ook aan die velen in rijksdienst die in deze dagen van spanning voor
een zware taak worden gesteld.
In het bijzonder gaan mij ter harte de tallooze gezinnen, die echtgenoot,
vader of zoons moeten afstaan en ik geef mij ook rekenschap van de
groote materieele moeilijkheden die dit voor zoo heel velen meebrengt.
Maar evenzeer weet ik, dat de Nederlandsche vrouwen in volle berus
ting en Godsvertrouwen bereid zijn de offers die het vaderland van haar
vraagt te brengen.
Allen tezamen moeten wij vooral in een tijd als deze blijk geven door
drongen te zijn van een geest van eendracht en liefde tot den naaste,
waardoor alleen het ons mogelijk zal zijn de lasten die ons worden
opgelegd gezamenlijk en voor elkander te dragen.
Postgiro 58936
20e Jaargang
Satrtjertentiepriptn:
Van 1 tol 5 regels
f.17'/.
Elke regel meer v.
022'/,
Ingezonden Mededeeüngen
Voor het bevragen aan 't
bureau
ROFFELRIJMEN
RUSTIG EN BEREID
Als Nederland zijn weermacht
Bijtijds mobiliseert
En bij zijn eisch tot vrijheid
Krachtdadig persisteert.
Dan is 't slechts om de Vrede
Van volk en vaderland.
Waarvoor wij zullen vechten
Als 't móét met hand en tand.
Zoo kalm als vastberaden
Grijpt Neerland het geweer
En legt zich bij de feiten
Op God vertrouwend neer.
Wij werken en wij waken.
Staan pal en zwijgen stil
Wij voelen, ja wij weten
Zoo is Gods wijze wil.
Gij mannen aan de grenzen.
Gij kerels aan de kust.
Blijft op Gods Woord vertrouwen.
Dat geeft U kracht en rust.
Wij zullen allen bidden
En waken, nacht en dag.
Opdat God bij de vrede
Ons land bewaren mag.
Een volk dat biddend, wakend
Op Gods bescherming wacht.
Een volk dat zonder morren
Zijn dure plicht betracht.
Een volk dat God den Heere
Aan Zijn beloften houdt
Zal rustig en bereid zijn
Als God Zijn plan ontvouwt,
(Nadruk verboden.) LEO LI
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
Luitenant-generaal I. H. Reijnders is
benoemd tot opperbevelhebber van land
en zeemacht.
Openingszitting van de Generale Sy*
node der Geref. Kerken te Sneek.
De Spoorwegen en de mobilisatie.
Maatregelen van de regeering in ver*
band met de buitengewone omstandig*
heden.
Henderson heeft gisteren aan Hitier
een Engelsche nota overhandigd en vijf
kwartier met dezen geconfereerd.
Chamberlain zal hedenmiddag spreken
in het lagerhuis.
Ook Zwitserland kondigt de mobili
satie af.
Frankrijk heeft de grens met Duitsch-
land gesloten.
WEINIG VERANDERING
Weerverwachting: Meest
zwakke wind uit Noordelijke tot Ooste
lijke richtingen. Helder tot licht of half-*
bewolkt, in den nacht en morgen nevel
of mist, droog weer behoudens kans op
onweer vooral in het Zuiden. Weinig
verandering in temperatuur.
Opperbevelhebber van Land
en Zeemacht benoemd
Benoemd luit.-gen. I. H. Reijnders
Zee- en landmacht op voet
van oorlog
Het Koninklijk Besluit
DEN HAAG, 28 Augustus. Staatsblad
no. 186 bevat een Kon. Besluit van 28
Aug., waarbij uit overweging, dat de
ontwikkeling van den internationaal-
politieken toestand de noodzakelijkheid
teweegbrengt, de zee- en landmacht op
voet van oorlog te brengen, is bepaald,
dat met spoed in werkelijken dienst zul
len worden geroepen de daarvoor in
aanmerking komende gewone dienst
plichtigen van zee- en landmacht, het
personeel der Kon. marine-reserve, het
reserve-personeel der Kon. landmacht,
de niet in werkelijken dienst zijnde vrij
willigers en het voor de gemobiliseerde
strijdmacht bestemde burgerpersoneel.
Ook Nederlandsch-Indië neemt
voorzorgsmaatregelen
BATAVIA, 2.9 Aug. Aneta ontving de vol
gende mededeeling:
De Regeering heeft het in verband met
de ontwikkeling van den buitenlandschen
toestand noodig geoordeeld eenige voor
zorgsmaatregelen tè treffen, welke in het
bijzonder erop zijn gericht om tijdig te kun
nen beschikken over personeel en materieel
bcnoodigd voor de bewaking der neutrali
teit, voor het geval een gewapend conflict
mocht uitbreken.
Deze maatregelen beperken zich voorloo-
pig tot de volgende:
Voor de vloot:
Van de bij de zeemacht in oefening ge
weest zijnde reserve- en dienstplichtigen
wordt een zoodanig deel buitengewoon in
werkelijken dienst opgeroepen, als zal zijn
vereischt voor de in dienststelling van het
noodigc materieel der zeemacht, behoorend
tot den marineluchtvaartdienst, mijnenldg-
gers, mijnveegdienst, onderzoekings- en be
wakingsdienst en kustwacht, alsmede voor
aanvulling van het telegrafisten- en mon-
teurspersoneel.
Voor het leger:
Eenige categoriën militie-plichtigen en
reserve-officieren, bestemd voor den dienst
in enkele belangrijke havengebieden, wor
den buitengewoon onder de wapenen ge
roepen.
De chef van He dienstregeling der Neder
landsche Spoorwegen deelt mede, dat in
verband met de hervatting van den dienst
Harwich—Hoek van Holland vandaag de
trein 401 wederom zal loopen. Vertrek Rot
terdam—Maas 2248 en aankomst Hoek van
Holland 23.28 uur.
DEN HAAG, 29 Aug. Staatsblad
no. 185 bevat een Koninklijk Besluit van
28 Aug., waarbij uit overweging, dat het
oogenblik gekomen is om de algemeene
voorbereiding en leiding der landsver
dediging in handen te leggen van den
opperbevelhebber van land- en
macht, benoemd is tot opperbevelhebber
van land- en zeemacht de luit.-gen. I. H.
R e ij n d e r s, chef van den generalen
staf.
De mobilisatie
Het goederenvervoer op de Spoorwegen
De Nederlandsche Spoorwegen deelen in
verband met de algemeene mobilisatie
mede, dat de volgende maatregel wat be
treft vervoer van vrachtgoederen genomen
is: wagonladingen, die zoo laat voor verzen
ding gereed zijn, dat zij niet meer met de
avondtreinen van heden kunyn worden
vervoerd, zullen door de Nederlandsche
Spoorwegen niet ten vervoer worden aan
genomen. Deze wagens moeten door den af
zender worden gelost.
FIETSERS LICHT OP:
Aug. Van 's-av. 8.23 i
tot 's-morg. 5.39 tu
«Wf h«t bovww»rk, dan tuin an kat binnankul». Dal moat xl|a
BETER AARDEWERK
0«t Is BROUWER S AARDEWERK
Vraagt root flaraardawark én fclalnplaatlak bij da
N.V. BROUWER'S AARDEWERK
J.VREDELUST" LEIDERDORP TELEF. LEIDEN 2204
Spoorstraat 33/37, Dieren, Tel. 4202
DOORLOOPENDE TENTOONSTELLING
VAN 17e EEUWSCHE OUD-IIOLLAND-
SCHE MEESTERWERKEN. ITALIAAN-
SCFB en VLAAMSCHE PRIMITIEVEN.
Dagelijks geopend van 96 nur.
(Reel.)
BRUSSEL, 29 Aug. De Nederlandsche ge
zant te Brussel, baron van Harinxma thoe
Slooten, heeft gistermiddag een bezoek ge
bracht aan den Belgischen premier en mi
nister van Buitenlandsche Zaken. Pierlot,
Hoewel alle voor ons mogelijke maatregelen
worden genomen om onze krant op tijd aan
onze lezers uit te reiken, kan de uitvoering
der mobilisatie-regelingen hier en daar dit ver
hinderen.
Morgen wordt bovendien op de spoorwegen
een zeer beperkte dienstregeling ingevoerd. Wij
vreezen, dat ook dit niet gunstig zal werken.
Bij voorbaat roepen wij daarom de welwillend
heid onzer lezers in. DIRECTIE
