DONDERDAG 17 AUGUSTUS 1939
EERSTE BLAD PAG. 3
KERK EN ZENDING
}BREF. KERKEN
s Aangenomen: Naar Ooltgensplaat,
"cand. H. A. L. van der Linden te Amsterdam.
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Blokzijl, H. Nobel te
Reitsum (toez.).
«•JVFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE
f Oj&mbt-Vollenhoven
yj Ds. H. Post, die het beroep naar Rijns-
pfcurg heeft aangenomen, nam Zondag afscheid
zin an de Geref. Kerk te Ambt-Vollen-
)a^iove met een predikatie over 1 Cor. 15 57,
lop-
lemergen op Zoom-Alkmaar
74 Ds. P. Prins van Wijngaarden
ri'éoopt 10 September a.s. afscheidi te nemen
0 van de Ned. Herv. Gem. te Bergen op
ia%o o m en 17 September zijn intrede te doen
nJb Alkmaar, na bevestigd te zijn door Ds.
.1.1. J. Werver van Deventer,
lel
nnps A. W. FEENSTRA OVERLEDEN
uö In den ouderdom van 58 jaar is onver
dachts overleden Ds A. W. Feenstra,
Predikant bdj de Ned. Herv. Gem. van Lol-
imWaaxens.
Ds Feenstra werd op 9 Jan. 1881 geboren
1005 candidaat in Overijssel. 20 Jan.
trad hij op als hulpprediker bij de Ned.
lerv. Gem. te Alphen aan den Rijn," In
.•elke kwaliteit hij ruim 3 jaar is werkzaam
"geweest. Tijdens zijn verblijd a'ldaar was de
Overledene voorzitter van de oommissie tot
pjpprichting van een tehuis voor ouden van
ï.iagen en weezen. 10 April 1940 aanvaardde
hij te Oudenhoorn (Z.-H.) het predikambt in
_iijn eerste gemeente waar hij bijkans 16
.„Jaar is werkzaam geweest.
rij Hier mocht Ds Feenstra een nieuwe kerfc
in een nieuw orgel in gebruik nemen. Tij
dens zijn verblijf aldaar was de overledene
Eraeses van het classicaal bestuur van
Jrielle en praetor van den ring Geervliet,
■attlij stichtte ook de vereeniging Kinderzorg
l04i de classis Brielle in 1919. Voorts was hij
Kerk visitator voor Zuid-Hollandi en gaf hij
pjn krachten aan den evangelisatiearbeid op
5 foorne en Putten vanwege de vereeniging
7-lpoor Inwendige Zending. 21 Maart 1926 deed
:eïÖs. Feenstra intrede te Lollum en Waaxens.
In deze gemeente was hij o.m. lid van de
l.|commissie tot hulp aan behoeftige gezinnen
mx-oor het rechtzinnig deel der gemeente.
'hTVoorts was hij lidi van de Prov. propagand'a-
9 {commissie van het Ned. Jongelingsverbond
•alien adviseerend lid van het district Friesland
m?van den Chr. Nat. Werkmansbond. Ook
ijnaakte hij deel uit van het classicaal bestuur
Tan Franeker en diende hij den ring Bols-
=Jward als praetor.
Ds. C. MAK MET VERLOF
Naar wij vernemen, is Ds. C. M a k, pre
dikant bij de Geref. kerk van Medan, met
verlof in het vaderland gearriveerd. Zijn
I adres is tot 1 Sept. a.s.: Schiedamscheweg
I' 108 en nadien: Prins Hendriklaan 4 te Zeist.
k De Generale Synode der Geref. Kerken die
_29 Aug. a.s. te Sneek zal aanvangen, zal door
de volgende buitenlandsche afgevaardigden
I worden bijgewoond:
Prof. D. du Toit van Potchefstroom en
i Ds. W. J. Snijman Venterstad; namens
Die Geref. Kerk van Suid-Afrika;
Dr. Henri Beets en Ds. I. v. Dellen
«van Grand'-Rapids, namens de Christian Ref.
nu Church in Noord-Am erika;
m Prof. G. D. Henderson van Aberdeen.
ïli« namens de Church of Scotland;
ck Ds'. M. Stegen ga uit Amerika, namens
:R' de Ref. Church of Amerika.
ONDERWIJS
INSTALLATIE NIEUW HOOFD
Ds. Boersema heeft in de Chr. School
Pieterburen den heer A a r dl e mi
als nieuw hoofd geïnstalleerd', nadat de vooi
zitter van de schodlvereenigdng, de heer M o-
lenhuis, de samenkomst met een toepas
selijk woord had geopend. De heer Aardema
heeft in zijn beantwoording doen uitkomen,
hoe het de taak van het Chr. onderwijs is
de kinderen te bearbeiden in dien dienst
van Gods Koninkrijk. De burgemeester
voerde nog het woord, terwijl' ook enkele
afgevaardigden niet afzijdig blijven.
ONDERWIJSBENOEMINGEN
Tot onderwijzeres aan de Bijz. School te
GENEESKUNDIGE
BADINRICHTING EN KUUROORD
„LAAG-SOEREN"
Chronische Inwendige ziekten, Rheuma,
nerveuse stoornissen. Rust- en dieet-
kuren. Med. baden. Modder-beh. Bestra
lingen. Korte golf. Röntgen-inrichting,
enz,
DE GENEESHEER-DIRECTEUR.
Telef. Dieren
K. 330 4241,
fReci.)
Examens
4an boord van
len flottielje-
eider „Tromp"
loordt in de ha-
jen van Nieu-
'jjediep thans
alles in gereed
heid gebracht
voor de a.s. reis
naar Ned.-Indië
welke Zaterdag
zal aanvangen.
Heeft Groens Recht der Hervormde
Gezindheid nog beteekenis
voor onzen tijd?
Staatsexamen*. 'Am rsfoort-. Gesl. voor
dlpl. A.: mej. A. Feltzer, L. W. Muns, P. J. G.
Valck. Afgerw. 21 cand. Geslaagd voor B: de
heeren M. Vaz Dlas, A. H. Franken» em J.
Mensch. Afgewezen 10 cand.
BREDA. Geslaagd d« heeren: K. A. M. Sax.
A. v. Schijndel, W. v. d. Ven te Eindhoven.
Met 1 cand. wordt het examen voortgezet.
Afgew. 4.
Den Haag. Geslaagd: mej. C. Hagers.
den Haag en de heeren: A. Jacobs, den Haag.
J. W. F. A. J. Kuiper te den Haag en J. J.
Geerllng te Noordwijk. Meti 1 oand. wordt het
examien voortgezet.
Utrecht. Geslaagd: H. Bosschaart. Zul
len; F. van Tellingen, Drlebergen-Rljsenburg.
Fransch L.O. Utrecht. Gesl.: de dames
C. J. Rtfksen. NUtmeg'en; G. J. Soholberv. Ber-
Ben (N.H.); J. M. A. Schreuder. Eindhoven;
1. Schulte. Hilversum: A. I. M. Snels Bergen
op Zoom: C. H. de Stlgter, Den Helder; en de
heeren A. J. P. Bertens. Tilburg: A. Oosterlee
Amsterdam: J. L. Pel. De Bilt: H. H. Poort
huis. Hilversum: K. F. Postma. Rotterdam;
H, Sinnecker. Rotterdam: G. Slob. Bussum; H.
J. W. Polman. Dalfssen; F T Rlngnalda.
NUemlrdum: Z. Zlttersma, den Haag; J. C.
fioelands, Breda.
Landbouwkunde. TVageningen. Gesl.: de
heeren J. Kikkert, Hoogeveen; G. C. van der
J. Meijer, Oldenzaal; G,
'AfgQW, 4, zich teruggetrokken 1.
Daar is reden om deze vraag te stellen.
In bepaalde Hervormde kringen is een
vernieuwde aandacht voor Groen's geschrif
ten en inzonderheid voor het werk, dat
Groen in 1848 in het licht gaf, nl. zijn
„Regt der Hervormde Gezindheid".
Het heeft ons getroffen, d'at binnen die
Hervormde kringen zekere politieke orga
nisaties ontstaan zijn, die tot een kenmer
kende onderscheiding genomen hebben den
naam van Groen van Prinsterer of die der
Hervormde Gezindheid. Wij zullen niet ver
mis zijn, wanneer wij beweren, dat d'it
vruchten zijn, mede van het onderwijs.dat
Prof. Dr II. Visscher al jaren lang aan zijn
Hervormd-Gereformeerde groep heeft gege
ven. Het kan niet ontkend, dat inzonder
heid gedurende de laatste jaren Prof. Vis
scher in zijn kring in bijzondere mate de
gedachtenis aan Groen verlevendigd heeft,
door Groen steeds weder te laten spreken
bij het stellen van kwesties op kerkelijk en
staatkundig terrein. Het behoefde dan ook
geen verwondering te wekken, dat daaruit
ontstond een Christelijk Nationale Actie.
Deze poging tot daaddrang juist onder een
aan Groen ontleende banier, is te beschou
wen als een reflex op de prikkel, die van
Groens geschriften, inzonderheid van
Groen's „Recht der Hervormde Gezind
heid", uitgaat. Dat 'deze poging vooralsnog
slechts tot een nieuwe-politieke-partij-orga-
nisatie (naast dc bestaande) geleid heeft,
mag van Anti-Revolutionaire zijde betreurd
worden, ons inziens echter is het 't gevolg
van het niet kennen van Groen's stand
punt en strijd zijner degen. Velen, die zich
Christelijk-Historisch noemen en velen die
zich voegen naar Anti-Revolutionaire lei
ding, verstaan niet meer de beteekenis on
de geaardheid daarvan, zooals Groen die
zag en die karakteriseerde. Evenzoo zult ge
vele Hervormden ontmoeten, die in den zin
van Groen, leden van de Hervormde Ge
zindheid zijn, maar zich niet bewust zijn
van de plicht en de taak, waartoe Groen
hen, en fallen, die tot de Hervormde Gezind
heid (Groen sprak ook wel van de Gere
formeerde Gezindheid) behoorden, opriep.
Dit alles tezamen drong ons tot een
poging om een antwoord te vinden op de
vraag: Heeft Groen's Recht der Hervormde
Gezindheid, nog beteekenis voor onzeu
tiid?
Wat was Groen's bedoeling met het
schrijven van dip artikelenreeks in het
maandblad: „Christelijke Stemmen", en
waartoe gaf Groen? ja, zeif6 met een;po
haast, die artikelen uit in een afzonderlijk
geschrift in bet jaar 1818 verschenen, ooi der
den titel: „Het Recht <3er Hervormde Ge
zindheid"? Omdat G.roen, zooals hij zelf
schreef, daarin een antwoord wilde geven
op „een vraag, welke, meer dan ooit in de
tegenwoordige omstandigheden, voor de
I-Iervormde Kerk zoowel als voor het ge-
heele vaderland, van buitengemeen gewicht
is". Die door Groen genoemde omstandig
heden vonden haar oorzaak in de revolu
tionaire woelingen in Frankrijk, en de reac
ties daarvan in het politieke leven van ons
volk, wat zelfs aanleiding was tot het be
handelen van het voorstel tot Grondwets
herziening.
„Ook in Nederland is een Revolutie ln
Staat en Kerk onvermijdelijk. Ik zou kun
nen zeggen, zij is reeds in haar voorberei
ding en begin, onmiskenbaar. Het stelsel,
waarvan, in naam van vrijheid en ver
tegenwoordiging, zooveel ophef gemaakt is,
het stelsel, dat op fiction berustte en on
stilstand' en willekeur uitliep, is in den
Staat gevallen, het is, om de veelzijdigheid
der aanranding en om de eigenaardig^
zwakheid van haar reeds waggelend ge
bouw, onbestaanbaar geworden in de Kerk.
En wat is van de blijkbare nabijheid dezer
instort' -g het gevolg? De volstrekte nood
zakelijkheid' der zoolang ontweken eri1 daar
door telkens moeilijker geworden behande
ling van elk probleem, omtrent de rechten
der Kerk, ten aanzien zoowel van eigen be
heer als van betrekking tot het wereldlijk
gezag. De crisis is daar".
Wat is nu de strekking en het doel van
dit bepaalde geschrift van Groen? In zijn
Besluit vat Groen het samen als: „Er is in
de Nederlqudsohe Hervormde Kerk een ge-
loofseenhcid, een geloofsuitdirakking var
hetgeen zij overeenkomstig de, Heilige
Schrift, ten grondslag van haar aanzijn,
gelegd heeft: een gemeenschappelijk aan
nemen der waarheden, welke zij uit de
kenbron der geopenbaaroe waarheid, de
Heilige Schrift, ontleent. Er is een be
lijdenis des geloofs; aanwijzing van de
kerkleer voor degenen, die buiten zijn, en
vrijwillig aangenomen regel van prec/ik ing
en onderwijs voor elk, die, door het blijven
in de kerk, van het blijven in de kerkleer
getuigenis aflegt".
De Gezindheid nu zijn de geloov'gen, die
krachtens hun voortdurend belijden en be
leven van die belijdenis des geloofs, gezind
zijn. Dan concludeert Groen, dat die gezind
heid te vinden is binnen de muren der Her
vormde Kerk, en ook daar buiten in den
kring der Afgescheidenen. Die allen leven
uit een geloofsgemeenschap, hebben dus ook
één en dezelfde verplichting ten opzichte
van wat die belijdenis vq,n hen vergt op 't
terrein van het huisgezin, school, maat
schappij en Staat Groen verwerpt de be
schuldiging van Formulier-knec-hting en
wat dienaangaande méér als bezwaren door
tegenstanders hem voor de voeten werd ge
worpen. Die Kerkelijke belijdenis is geen
waarheid, omdat de Kerk ze aangenomen
heeft, maar omdat zij overeenkomstig dc
waarheid Gods was, daarom nam de Kerk
ze aan als haar belijdenis. Dus c'e eenzel
vigheid met de waarheid gaf aan die Be
lijdcnis normatieve kracht.
Maar is het beroep op de Schrift zelf
dan niet beter, werd Groen gevraagd, en
dan antwoordt Groen: „Neen!", want ook de
tegenpartij beroept zich op de Schrift. Ech
ter bij het beroep op de belijdenis hebt ge
het geregistreerde oordeel der kerk achter
U. Dan is daarbij dit het recht der Her
vormde Gezindheid, dat die gezindheid var
den Staat eischen mag bescherming en
rijheid tot haar plichtsvervulling, wijl die
Staat krachtens historie en grondwet ver
klaard heeft die gezindheden te erkenneu
en haar vrijheid waarborgt tot alle werk
zaamheden, welke zij overeenkomstig haar
aard zullen verrichten.
Het zou ons hierbij te v^r voeren, dit bij
kans 200 pagina's tellend geschrift van
Groen in een dagbladartikel te bespreken;
het i6 zeer moeilijk uit Groen's goed gedo
cumenteerde en scherp gestelde verklarin
gen een keus te doen: Maar Groen's bedoe
ling is zoowel voor al de. leden dier gezind
heid als voor de buitenstaanders, duidelijk
uiteen te zetten het beroep op de belijden:
der Kerk, als de kenmerkende eigenaardig
heid' der gezindheid. Indien er in de Kerk
geen beroep is, dan op den Bijbel alleen,
dan is er geen recht om te klagen over een
erwarring van begrippen. Dan is er ook
geen recht om van Staatswege besoherm in
te verlangen voor een leer, welke bij de Re
geering enkel door het Formulier (de Be
lijdenis) als leer der gezindheid bekc-nd
staat. Dan kunnen wij in het schoolwezen
geen Christelijkheid' verlangen, welke te
ren in den eisch der kerk en in het recht
der gezindheid haar beteekenis en grom
had. Dan is zelfs de vrijzinnigheid -van het
academisch onderwijs, ook in godgeleerd
heid, overeenkomstig met den aard cn hei
wezen een er van eiken Christelijken band-
losgemaakte kerk.
Daarentegen, wanneer wij wél het recht
der belijdenis vasthouden dan blijven de
geloovigen in de kerk, dan maken zij de
Kerk uit: dan eischen zij in de kerk, in den
Staat, in het Lager Schoolwezen in
Hooger Onderwijs, nakoming van hetgeen
uit den aard der zaak, volgens Symbolische
Schrift en kerkhistorie en grondwet en
reglementen tot ae rechten van de kerk be
hoort; tot de handhaving en beleving van
de leer, waardoor zij gekarakteriseerd is.
Dan is er recht, dan is er macht. Op alle
terrein des levens zou die belijdenis rich
ting geven en haar normatieve werking
oefenen.
Groen acht zich dan voldaan, wanneer
dit geschrift van hem alle voorwendselen
wegneemt, waarachter plichtsverzuim zich
schuil houdt; wanneer het de bezwaren
wegruimt, die het opvatten cener plichtma
tige taak, tegenhouden en wanneer, door 't
bewijs dat Groen leverde van het recht dei-
gezindheid, ingezien wordt het weinigbetee-
kenende van hetgeen men tot dusver deed.
Eikelboom, Rotterdam (TV J.'van Esch
Vught: P. Ferwerda, Amersfoort: J. Groene-
weg Breda: B. M. Rollng, Armst-erdam (TV.)
A. Vogelaar. Rotterdam (TV.)
Akte N 1 (natuurkunde en mechanica). Gesl.:
de heer H. van Harten, HIMegersberg.
Gesl. vo.9.r deoj Jl:
KUNST
Hoe staat het met onze zang
en oratoriumvereenigingen
„Wat moeten wij met onze zang- en
oratoriumvereenigingen?" Deze vraag
stelde Mr. H. Smedes, directeur van
de Vereen, voor Protestantsche Kerk
muziek, tijdens een samenkomst van een
groep muziekminnaars gedurende en
kele dagen te Doorn.
Het'is een vraag naar toekomst en moge
lijkheden van het oratorium-wezen in Ne
derland. Ons volk is in wezen niet on-mu-
zikaal. Toch is de positie van het muziek
leven in Hollend sWht, Hof kwijnt: de
ereenigingen slepen zich hun bestaan voort,
de gegeven muziek biedit weinig <voor de
toekomst, de honoraria worden jaarlijks
minder, de critiek is zwaar.
Dit alles stelt ons voor de kwestie, of ei
erband is tusschen muziekleven en mu
ziekminnend publiek in Nederland. De heer
Smedes bezag dit eerst in historische vogel-
lucht. De vroegere kei gelijke kunst braent
een menging tot stand tusschen ver-
strooiingsmuziek en kerkelijke muziek. Hier
uit ontstond tenslotte een kleine, opbloeien
de kunstvorm, gestimuleerd door kunst
minnende vorsten, onder wier idiëele en
mateiieele bescherming groote componisten
leefden. Zij waren een soort „vrijgestelden".
Deze ontwikkelingsgang ging door: buiten
den kring van adel en geestelijkheid trok de
muziek breeder belangstelling, de muziek
werd tenslotte gepopulariseerd, tot door de
radio de mogelijkheid van muziek binnen
elke huiskamer werd gebracht. Doch deze
verbrecding bad haar donkeren kant: de
ïrdioping hield op door te gaan.
Door dit laatste ook kwam het oratorium
wezen (dat ten plattelamde den stand van
het muziekleven ophoudt) in de verdruk
king. De vereenigingen houden nog vast
at de verbreeding der vorige eeuw ons op
muziekgebied bracht. Men vergete niet,
dat het Hollandsche volk Ibij uitstek geschikt
is voor de beoefening van het oratorium.
Door het Calvinisme, dat zijn doorwerking
deed gevoelen tot in den levensstijl deir Ne-
derlandsche Roomsch-Katholieken toe, zoe
ken wij h/et in een uiting, die van binnen
uit komt en hebben wij een instinctmatigen
afkeer van veruiterlijking.
Ons leven is geen „show", wij voelen niet
veel voor operakunst, doch willen de mu
ziek „puriteins" ondergaan. De Mattheüs-
passion blijft hier dan ook volle zalen trek
ken. En toch: als er niets verandert, is de
beoefening van het oratorium-vrezen ten
doode opgeschreven.
Wat is nu mogelijk en wat is noodig voor
een vernieuwing? Dat wil zeggen: wat is er
noodig, allereerst voor de koren? Het pu
bliek. dat deelneemt aan de uitvoecing is on
voldoende geschoold. Het grootste gedeelte
kan geen noot lezen. Met zulk materiaal is
het moeilijk werken voor een dirigent. Dik
wijls moet hij de partijen er in „pauken'
met behulp van een piano, soms van een
trompet! Hierdoor komt het, dat zoo o
drie jaar dezelfde stukken worden uitge
voerd. Nog soms is de uitvoering niet al te
slecht, maar het is onvruchtbaar geworden:
de vereenigingen kunnen öf niet meer geven
dan één uitvoering per jaar Of nooit iets
nieuw s brengen.
De dirigenten leveren wel (met kleine fl-
nantiën!) goed werk, maar er werdt ook
ontzettend geknoeid door dirigenten, die het
werk muzikaal niet kunnen peilen en tech
nisch niet uitvoeren. Bij de uitgevoerde
ken is er nooit een vernieuwing, er
kunst die zichzelf niet vernieuwt i:
doode opgeschreven. Voorts is er bij de solis
t-en veel ongeschikt materiaal.
Eisch is allereerst een (betere muzikale
opvoeding van de jeugd, die de muziek
Ieeren kennen ais iets dat aan het leven
waarde geeft. Verbeterd moet ook worden de
scholing van de orkesten. Alleen wien d
ziek in hart en nieren zit, mag toegelaten
worden tot het orkest. En wat de uit te
voeren werken betreft, moeten we uit de
sleur weg. En ten opzichte 'van de solisten
de vereenigingen moeten niet meewerken
om zoo goedkoop mogelijk aan zangers te
komen. Een uitvoering mag niet alleen af
hangen van wat in de kas overblijft. Dan
maar liever om de twee of drie jaar een uit
voering. Tpnslotte, aldus de heer Smedes. een
nieuw publiek zal er alleen komen, als
zelf zoo werken, dat we het verwachten
kunnen.
doch dat de organisten hier in tusschen- en
»n srootere vrijheid hadden. Op onze
raag over de Nederlandsche componisten,
sprak hij zijn bewondering uit voor Hendrik
Andriessen, dien hij vooral als improvisator
er waardeerde.
De opvattingen van Glassner zijn goed ge
fundeerd. Hier is geen romantische inslag,
geen overgevoelig sentiment, alhoewel hij
v/el waarschuwde voor die componisten, die
alleen het versitand lieten spreken. Over de
Romantische orgelcomponisten (Mendelssohn,
Schumann, Brahms), die hij vooral niet uit
hun tijd wilde halen, sprak hij met groote
waardeering. Door zijn juiste opvattingen
inzake articulatie en registratie bewees hij
nogmaals, dat het orgel niet zoo „unpersön-
lieh" is. als men vaak denkt.
In ons onderhoud sprak hij meerdere malen
zijn groote waardeering uit voor zijn leeraar
Pref. Paul Hindemith, die eveneens uit
Duitschland is uitgewezen. Hij beschouwt
Hindemith, die zelf violist is, doch alle in
strumenten kent, als de belangrijkste figuur,
op het gebied der hedenda&gsche Duitsche
toonkunst. Van Hindemith speelde hij gister
avond de Sonate I, waarin hij bewees
voortreffelijk Hindemith-kenner te zijn.
Het meest trof ons de vertolking van de
Fantasie en fuga over „Wachet auf, ruft
die Stimme" van Max Reger. Men weet hoe
weinig, gefundeerde aanwijzingen er over
Regers orgelcomposities zijn. doch het wil ons
voorkomen dat de Reger-interpretatie
Glassner volkomen verantwoord is. Tech
nisch geheel beheerscht gaf hij met fijnzi
nige registratie een prachtige vertolking vi
dit werk. dat tot ons kwam als een machtig
bouwwerk, geschapen „aus heftig bewegter
Innerlidhkeit". Ook in de vertolking van de
.Passacaglia en Fuga c kl. t. van Bach
bewees hij zich goed ingeleefd te hebben ii
de Barokke orgelkunst.
Door elk orgelwerk volledig te analysv e-
:n, weet hij de accenten goed te treffen e»
de thema's prachtig te doen uitkomen, ter
wijl hij technisch, in aanmerking genomen
dat hii slechts weinig studiegelegenheid heeft,
groot vakmanschap aan den dag
De Koraalvoorspelen van Bach: „Kyrie, Gott
Vater": „Wir glauben all' an einen Gott'"
,Vater unser im Himmelreich" kregen ook
een prachtige vertolking.
Van harte hopen wij dat deze uiterst be
scheiden en innemende kunstenaar tezamen
met zijn liefdeve'le moeder, de weduwe
Glassner, een gul onthaal mag blijven vinden.
Deze organist is het waard. Het talrijke er-
aandachtige publiek was een bewijs, dat zijn
kunst gewaardeerd wordt.
De eerstvolgende orgelbespeling door Ad
Engels is op Dinsdag 29 Augustus as.
CORN. B.
Orgelconcert door
Evaristos Glassner
D e
H a a
Dinsdagavond gaf de Duitsche organist
Evaristos Glassner een orgelbespe
ling in de Groote Kerk, onder auspiciën der
Vereeniging voor Protestantsche Kerkmuziek.
Een avond vóór het concert was deze organist
zoo vriendelijk ons te bezoeken, om i
langdurig onderhoud het een en ander om
trent zijn leven en over zijn opvattinge
vertellen. Ook over het muziekleven
Duitschland hebben wij met hem gesproken,
Om plaatsruimte zullen wij slechts iets uit
dit onderhoud oververtellen.
Deze nog jonge kunstenaar was, na zijn
studie aan de „Hochschule für Musik" te
Berlijn, gedurende vier jaren werkzaam als
organist en koorleider dei- Martin Luther-
kirche te Berlijn-Neuköln. Zijn opleiding
voor orgel ontving hii van den Berlijnschen
organist Prof. Fritz Heitmann, terwijl hij
voor compositie de lessen volgde bij Prof
Paul Hindemith. die in hem één zijner trouw
ste volgelingen vond. Daar het nieuwe regime
slechts zuiver Arische kunstenaars duldt
Glassner is „half-Arisch" werd hem in
1938 elke werkzaamheid in Duitschland ver-
Met groote waardeering sprak hij o-
gastvrijheid in Nederland, terwijl hij tevens
zijn bewondering uitte over onze oude orgels,
die. in verhouding tot Duitschland, zo<
onderhouden zijn. Hij vertelde ons o.a. dat
tijdens den oorlog, de grootste pijpen uit de
Duitsche orgels gehaald zijn om gesmolten
worden voor oorlogsdoeleinden. Het was hem
opgevallen dat de gemeente ln onze kerk
diensten minder zong dan in Duitschland
UTRECHT: ■W&alsteenha.'ade! 3. MaArschal-
kreweerd.
GERRTRUIDEXBERG: Jacjo. Hcke.
DUIT9CHLAXD: Mathllde. Bal... Jullano. van
andeghem; Klgre, Lonz; Merak. de Haas;
Goya, Alblos; Maria, de Putter: Eben Haezer,
StriJdonck; MaJinhelm 174. B&hringre: 3 Ge-
isters, TVIgrnan; Dlav - -
phine, Vreept: Norod,
i. Hrkeommer: Jo*
NebenhofC; Vosta,
n Boer; Erich en Kurt, tflckel.
BEEGIëë: 2 Gbreoedere. de Bruön: Pelikaan4
m Maaren; Ellsa. Wijekmans: Lena. Vogle;
Gogh; WUckmans; Wilelmina. Loneders; Ku'
Nortler: Wollis, Engleardt; Lichtstraal,
Drog; Rse Nova, Stolk; Zeleands Luister, v. Üj
KloslterSoelto. Does: Anja, va-a Vt|v«n: Hoop
i. Waardenberg: Alvracht 7. Westdijkj
Joseph, de Bakkr: eMorla. de GraaJ:
Pot- Madone. Hijntejes: Onderneming.
Storno, Wagtnakeres; Willjr, de Smedt
:he Vaart I. Katla, Beta, Vitesse II, Eliana,
Flat Vol. II, Tireür, Escaut, Allier. In-
Rijnstroom I, de Jong; Cor, HeUboer;
en; Lobardina, Tuck; Batavier, v. d. Bunk-
Chopln, v. MeelGelria, BaanRehoboth, Duin-
n; Marvl, van MeggelenJ. Schu'rmann,
Schwinn; Frelhelt, Lewentx; Diad, TheunJssen;
l. Schot: Debeno, Hoff; Viola. v. Dort;
Schweiz. Koch: Katharina, Keiler; Ellxa, Pols;
Ising. TrompR. Karcher 47. Rudloff; Hama, de
Bot; Maria Adolphine. Rutjes; Ma toe. Kleboom;
ECONOMIE EN FINANCIEN
De clearing met Duitscliland
Stand per 15 Augustus
16-8-'39 8-8-"39
(ln guldens)
Algem. Clearlngrekening: 188.025.700 13.889.400
a. achterst, vorderingen 253.800 251.500
Rentedlenst Dawes-
en ïoungleen., Ooe-
tenrOkscbe Staatsleen.
en Stlllhalte: Rente
transfer 2 895.400 2.787.000
c. Vrije rek Reichsbank 18.684.500 18.241.200
L Nieuwe onder de
clearing valL vor
deringen 166.192.000 162.109.700
3t jriiu^en ln Duitach-
and (nieuwe vorderin
gen, in cl. saldo 1938
ad 28.955.500) 209.516.600 204.509.600
Uitbetalingen ln Ne
derland op nieuwe
vorderingen 165.174.200 160.898.790
gen: guldensvurderln-
gen 774.128a (v. w.
771.483a) tegen R.M.-
vord. 58.879/159.819 fv.
w. 57.704/158.922).
Deciale verrekening
Stortingen in Nederland
clreques 1.659.900 1.585.390
Uitbetal. ln Nederland 1.571.000 1.434.500
Nog beschikbaar 88.900 150.800
i de Mod
Modjokerto Stoomtram
n het Jaarverslag over 1938 v
het volgende:
Het overzicht van de ontvang;
laatste 5 jaren toont aan. dat 1938
van 1397 23.920.06 ten achter ls gebleven. DU
was te verwachten, omdat ln 1938 in tegenstï
Ung met 1937 nagenoeg geen restant suiker vi
vorige oogstj
d. welke ln 1937
conatnteerd. hield geen stand. Dientengevolge
daalde het relzigersvervoer 1
Het vervoer van andere goedt
toonde echter eenlgen vooruitgang, hoofdzake
lijk door toename van het vervoer van bouw
en verhardingsmaterialende daaruit verkregei
meerdere ontvangsten konden den terugloop
van suikervrachten echter ln het- geheel
compenseeren.
De exploitatiekosten daalden ln evenredig
heid met de verminderde ontvangsten.
De verlies en winstrekening sluit met eeti
saldoverlles van t 10.655.— Het verlies op de
balans steeg tot f 111.239
De bruto-ontvangsten over de eerste 6 maan
den van het loopend Jaar hebben volgens de
voorloopige opgaven naar raming f 49.191 be
dragen tegen 41.549 ln hetzelfde tijdvak van
het vorig Jaar.
De opbrengsten van de autobusdieneben zijn
voor 4.321.resp. 3.638.— ln bovengenoem
de bedragen begrepen.
Willem Frederik II,
En Avant, Bou-
VEER: Excelsior. Nout: KONINGSBERG: Hoop.
Damohf; HARDERWIJK: Energie 8. Veldman;
HEINENOORD: Maria Christina. Vogel; WIL-
HELMSHAFEN: Zeldenruat, Wolters; Dank
baarheid, Wierdsma; DORDRECHT: Greta, v.
ZumjeALPHEN a/d
na. Leenman; DORDT:
N. Gerritje. Nout; HAM
BURG: Elimer, Wlttstocf»; VEEN DAM: Erica,
BELGIé: Helena, Kemperman; Nebuleuse.
raus. Danas, MeUer»; Verana, Zumje; M«a
erlangen, v. Geün; Anna, Klnt; Wlladcor, Nor-
bart; Wilmajo, Reljmers; Raptln, Boer; R«n
helde 3, BogersWlljo, Boer; Johan Halmus.
n Napel; Mannheim 235, LeUendecker; s. Wlm;
AJax, Jacobs; Wallis, Engelhart;
DUITSCHLAND: Valuta, v. Beus; 2 Zustere,
Volker; Theodora, v. d. Poel; Zes Gebroeders,
de Vries.
i middags 12 i
KA I.EIDOSCOOP
ow Yorksche beurs was gister
eelen dag flauw gestemd onder Invloed
slechten politleken toestand ln Europa
Gunstige berichten
>0.000 aandeelcn.
De gouverneurs van Oklahoma en
New Mexico hebben na Texas eveneens een
verordening uitgevaardigd om de oliebronnen
gedurende vijftien dagen te sluiten. In Kansas
en Arkansas worden dezelfde maatregelen voor
bereid. Daarentegen wil Louisiana niet mee
doen en heeft ook een groote onafhankeJUke
producent, ln Noord-Texas zün bronnen open-
naand Juli heeft 1
RIVIERBERICHTEN
HANSWEERT. 18 AUGUSTUS
Gapsseeerd vóór 1 uur en bsbeemd naar:
ROTTERDAM: Tlegraaf 4, de Rt)k; Schelde,
ROTTERDAM: st. Lerna; st. Gouda; st. Actief;
st. Maria Cornelia, st. Morgenster; st. Bego; st,
Constantino st. Róelfina; st. Midgard- st. Bern-
hard st. Zaanland; st. Frigga; st. Fat 12; st,
Tolfcma. st. Albatros; Rhenanla, Bilk; Gordina I.
Gerritsen; Isala I, Bokslag; Joan, Bal; Ancor.
Oosterwaal; Allemaruila, Rlgter; Waadt, Matjer;
Bertha Johanna, Holllnk; Anny, v. Groezen;
HenJa,, v. d. Zee; Maria, De Boor. Rika, Daua-
nes; Fluvlale 12, De Zeeuw; Jannetje, Dekker;
Hugo Stinnes 23, Neuboner; Tolstoi, Martens;
Sleglinde, Stolk; Adalja, Tak; Caroline Sophie
Knecht; Normannla, Kent; Syria, KoopsLi-
belle, Aaldrlng; Seam 13, Akker; Sllaboe, Joras;
Ophir, Kalman. Progres, Llndenlgs; Eljo, van
Essen; Lena, Visser; AMSTERDAM: st Risico;
st PoelwUk; Hendrlka I, Snijder; Joma, van
Kamen. Rehoboth, van Elburg; A'dam 2. Schreu-
ders; DORDRECHT: st Claude Bernard; at,
Vauban- VLISSINGEN: Josephine, v. d. Westen;
OUDE SCHILD: Res Nova. Hoogendoorn; HEI
NENOORD: Geertrulda Jacoba, Vogel. MEPPEL:
Tenia, Oudakker; HOOGEVEEN. Johanna, van
Megen; MEPPEL: Antonio, van TrelHOOGE
VEEN: Excelsior. Veluwen; HANSWEERTHoop
v. Dordt; DOESBURG: De Hoop. Dekker. DE
VENTER: Nenuphar, WUnen; HENGELO:' Usel
5, Arts; NIJMEGEN: Margarethe. EdlshovenIn-
das. Schot- STRIJENSAS: De Hoop. Pieter— -
LONDEN: st. Borussia, Prohn; STRALSUNDJ
Rheln, A. Maas
BELGIë: Berthe, v. d. Heuvel; st Succes; Ir
ma, Buschgens. Prudence, de Raad; Louis, Meu-
lensteen; Mathllde, v. d. Weyer; Fradi, Deunert;
Roland, Freund; Hortensia, de Roo; Marconi,
Schaal Je.
DUITSCHLAND: Emanuel. De Vries; Soli Del
Gloria, Meyer: Trijntje, Kuypers; Lelie Kuypers;
Laurenz, Held. Riek. Broekhuizen; Vecht, De
Vries; Carolina, Kuijpers: Zes Gebroeders, De
Vries: Patience, Kuip; Johanna, de Bruhn. Pie-
ternella, v. d. Klosrjer; St. Michael, Oudeelula;
Koningin Emma, Klingerman.
EMMERIK, 16 Augustus 1938.
Gepasseerd voor 'a middags 12 uur en bestemd
DUITSCHLAND: Italia, Kempers; Wlm. Bak
ker; st. Jean Mlllot; Vredeburg. Pauwels; Flan-
dria, Willema; Cuba, Schneider; Express 31,
Zimmerman; Kadoora, Beenen- st. Bona Spes;
Hoofstroom I, Schoorburg: Marjan, Leeuwen-
stljnAnna, v. Cromvolrt; Jolles, Hendriks; Ga-
dang, Keyzer; Schelde 2, Goedhart- st. Loire;
Adolphine, Re(Jnlers; Hermann Helnricb, van
Koeveringen- Arizona, v. d. Vlies; st. Harmonie
5 Dakota. Landa; Edelweiss 26, Wasch; at. Fiat
Vol 14; W. v. Drlel 55, de Vries; W. v. Drlel
51, Jonker; W. v. Drlel 45, Broekhoven; Turka,
Reenters; Avontuur, de Visser; Edelweiss 11.
Essweln; Streven, Terpstra; st. Ryn en Schelde;
Slndoro.' Vertongen; Ludovica Maria 3, v. Cau-
teren; Maria, Wanders; Horizon, de MU; Cels
rite. Rabaay- Spes, Ruitenberg; Hebe, v. d.
Veen- Maria, Kornet; st. Meurthe; Emma v.
Hoboken. Geers; Aventure v. Strfldonck- Joma,
Kuypersst. MajaHanau, Reiner- st. K.Vaart
11 Johanna, Lentlng; Emesse, BUder; Wlta,
Vos; Friesland, Vellinga; Otto, Schoning- Bern-
hard, Esders; st. K.Vaart 4; Johanna, Roelofs;
Udcs- st. Progressus; Catha 21, Loh; Joby, Stam;
Oude'rtrouw, Janssen; Nelly, W\jnen; Jeanette,
Catharlna, WestdUk; Dankbaarheid, Brands;
Servus, Maas; at. Stlanl; Margaret ha, Wanders;
- - L-- st. TJoba;
_..-rie, Putten; Vier gebroeders, de Loof; Ma
rengo, Callebout; Meuse, Schmitz; Morgenster I,
de Witte; Antinea, Stegmund; Josco, Sterlln;
Sambre de Krey; Fluvlale 7. Pols; Isabella,
Becker; Rhone, Klee; st. Garonne- Mathllde,
Kappers; Izar, Boelen; Mercure, de Jong; Anna
sllla. Schroot- St. Rlcheueu; viuuwin, v. sum;
Golgotha, v. Engelen; Beslam, v. Strydonk; Hoop
en vertrouwen. Hoogmoed; Verandering, Spee;
Helena, v. NleuwenhulzenGezlena, de Jongs;
st. Ymlr; Vlaardlngen, Bokslag; Olst, Maas;
Ida, Kornet; Ferdinand, de Coen; Brunhllde, v,
Beveren; Zola, de Wit; st. Agnard; Musset, Goe-
degebllhren; Brahms, PlatteschorrcEendracht,
v. Asperen; Ella Halm, Grasshopf; Spes, Schut;
Hendrlka Maria, de Beyer; Mars, Schneider;
Alpha, Stoter; Anna Martha, Seinen; Leentje,
Cornelia; Cornelia, Cornet; uetleberg Kohier;
Schwarzwald. Hofst. Barba; Sago Oosterloo;
St. Antonlus, Krootjea; Elfriede, Llnkenbach;
st. Fiat Vol. 11; Sagitta. Pyi; Europa, Buchloh;
Henry Heyrand, Rozenberg. Janme, Majoor;
st. Frederik; Desidero, Llth; st. Jaga; Volhar
ding, Smid; Neptunus, Sntppe; st. AJax. Merwl],
By 1; Clmbrla, Roedig; st. Rinda; Vriendschap
de Ruyker; Strasbourg, Moser. Hammonla, Har
reman; Gotterdammerung. v. Losen; et. Searpe;
St. Sally; Edmund About. Wolff; Regules, de
Jong; Joseph. Dujaert; Pollux. Bauwen»; Lavoi
sier. Groenhof; et. Eendracht; Wlluka. Akker;
Rehoboth. v. d. Sloot; Entelina, Koeter- Roe.
lofje. Hartman; Verandering. Melnen; st. Bertha;
Reab, Vegter; Trinttas, Maas; Tromp, Rooee-
w viuftuvuuMst. Gerard- Anna, Mohlla; Een,
dracht, Brelaer; Rival, Rooaeboom; Eendracht,
Bryder; at. Pierre; Ougree I, v. d. Kamp; Leo-
poldlne, Wuyts,
