KERK EN ZENDING
Dr Ph. J. Hoedemaker
Z SO 15 JULI 1939
HER' KERK
roepci,: Te Vollenhove (toez.), J>
KERK
Beroepen: Te Broek op Langendijk,
oanc'- O. a te Groningen.
DOOPSBZ 1Ü3RK
V "'e Bussum (le pred.pl.)W. I.
F 3 il'k, O. T. Hylkema te Almelo,
Y Varderïburg en J. L. de Wage-
jpakci 11 liplandsmeer.
j)s. G. W. MELCHERS
Her Bes r deir Ver. van Vrijz. Hervorm-
Hon.do (O.) heeft tot den Kerkeraad
dor Kt-u Herv. Gemeente (in meerderheid
rechtizinni; een verzoA gericht om een
endieri ef te staan aan deae Vereem-
»,nï waarin 'U voorgaan de pas in dienst
celi cicn Hvede voorganger dezer Vereeni-
'e cm. pred. Ds- G. W. Melchers.
d heeft het verzoek wegens
lezwaren tegen genoemden pre-
Tentoonstelling Bijbelsche Kunst
Het drieluik van Dirck Barentsz
aan den buitenkant
Van hedenavond af zal geregeld op de
avonden, da', de tentoonstelling „Bijbelsche
Kunst" in het Rijksmuseum te Amsterdam
geopend is (dus Woensdag- en Zaterdag
avond van 3—10 uur) het groote altaar
stuk van den middeleeuwsohen schilder
Dirck Barentsz uit Gouda om 9 uur geslo
ten worilen, zoodat de bezoekers in1 de ge
legenheid zullen zijn de bekende „Verkon
diging" te bezichtigen, die op den bil 1-
ten kant der zijluiken is geschilderd.
Voor 9 uur zal het stuk in geopenden toe
stand te zien zijn onder de speciale ver
lichting, die voor deze gelegenheid is
aangebracht.
PROF AALDERS TER GENERALE
SYNODE IN N. AMERIKA
Op de Gei erale Synode der Chr. Geref.
Kerk in Amurika te Grand Rapids sprak
prof dr. G. Gh. Aalder s, hoogleeraar aan
de Viije Universiteit te Amsterdam en mo
menteel ln Amerika vertoevende als alge-
■rr. gde der Geref. Kerken m Nederland,
een afscheid: woord, waarin hij, alaus het
vt si.Hg hand van ds. H. Keegstra,
a-lB n- ..oir. mheid met zijn verblijf in
Arr o ennen gaf. Met dankbaarheid
r hu an de vriendelijkheid, die hij
over en met name ook op de synode onder-
vond en heeft.
jg<j van de groote moeilijk-
t r de we hier te worstelen heto-
b'pi "om d enis onzer vaderen te bewaren
f~„ rh n in de zuivere Gereformeerde
lijn te ontn k celen, was toch het vertrouwen
gtigd, dat we eensgeestes zijn
nv I, ,1e ken. n, die hem als haar vertegen-
woo u i "er to ons zonden. We zijn één in
Jezus Oh ris s, één in het geloof en even
eens één in het voornemen tot volhardend:
yastklemmen aan onze Gereformeerde belij
denis." Met 5en wensph en bede om onze
geestelijke elvaart, besloot prof. Aalders
gijn woordei
Dc presi.i - t, rev. W. Groen, beantwoord
de die toe.0 iak en verzekerde den geëerden
ras aU tcvl- der geheele vergadering van de
l av e - w ardeering over zajn verblijf en
srU onder haar. Het was een genot, aldus
de p' es es »k eens meer intiem bekend te
vorder met ten broeder, wiens boeken we
reeds an? iden leeren hoogschatten. Spre-
:n waardeerlng op het feit, dat
ce en onder ons hem in den om-
t konden genieten mede door
mid- jn gemakkelijk gebruik van de
a 1, waarin onze jongeren zich
r u i wat beter bewegen dan in het
Ho >k al houden velen hunner ge-
i op van de beste Gereformeer-
de wei it Nederland -te bestudeeren.
Maar n m ider won onze gast de toegene
genheid ioor zich zoo spoedig en zonder veel
moeite 0 :e omstandigheden aan te pas
sen. 1 mocratische wijze van synode
houden en 0 samenleven in 'het algemeen
hinderde her allerminst; bleek veeleer aan
trekt dii'lc v( r hem. Wat de president met
oen flimlacl opmerkte, was karakteristiek:
toen 1 et al warm begon te worden, deed
de profe;se Is de anderen en ontdeed zich'
van zi'a jas. len, ding is zeker. „dr. Aalders
heeft mede f uverkt, om den band tusschen
zijn k - k or le onze te bestendigen en te
versterken".
ZUIDER-ZEM INGSFEEST
Woensdag IS Juli zal het 59ste Zuider-
Zendi t het Mastbosch bij Breda
vorden n. De voorzitter dr. H. van
Oven 10.30 het openingswoord
spreken Spa rs aullen zijn: ds. J. Gi
te weg. zendc ing F. C. Ka mm a van
N.euw Guinee, ds. J. R. Wolfensber-
jer, predikant te Sneeki, ds. D. Crom
iin, zendu.gr- rector van Oegstgeest, de
heer D. B. St.- rrenlburg, eveneens
deling op Ni r Guinee en ds. J. J. Hiet
kamp.
WERELDCONG IES DER BAPTISTEN
(Het 6c -i - Icon gres der Baptisten vindt
Van 22- 8 Juli te Atlanta in Georgia (V.S.)
plaats. Het. 5. wereldcongres der Baptisten
Vond in 1934 te Berlijn plaats. De Duitsohers
-zijn ook Op bet nieuwe congres vertegen-
woordigd. De Baptisten tellen 12.000.000
Ds. N. G. KERSSIES f
Na een langdurig lijden is op 64-
jarigen leeftijd in het R.K. Ziekenhuis
te Zwolle overleden Ds. N. G.
Kerssies, em. predikant der Geref.
Kerk van W e z e p.
Slechts kort is Ds. Kerssies emeritus
weest. Op 1 Sept. 1938 was hem, nadat een
ernstige ziekte in T937 ziijn krachten onder
mijnd had, eervol
emeritaat ver
leend. Een maand
tevoren,, 31 Juli
1938, had nog
zijn 40-jarig
amlbtsjubjleum
'herdacht en het
zijn voorne
men, na bekomen
emeritaat zich
naair Parijs te be
geven. waar hij
zich had laten
inschrijven als
student aan de
Sonbonne, om zoo
mogelijk later Nederlandsche Geref. werken
het Fransch te vertalen. Het heeft niet
mogen ziijn; men zal zich herinneren, dat
wij onlangs moesten melden, dat Ds. Kerssies
opnieuw ernstig ziek was geworden
Zwolle in het R.K. Ziekenhuis was opgeno-
De weg naar herstel bleek afgesneden
)o is Ds. Kerssies, na 40-jarigen dienst-
n slechts zeer korten rusttijd, de eeuwige
rust ingegaan.
Nico laas Gerhard Kerssies werd 14 Jan.
1(875 te Beetgum (Fr.) wraar zijn vader pre
dikant was, geboren en stamt uit een oud
predi'kantengeslaoht. Hij studeerde aar
Theol. School te Kampen en werd in.
candidaat om 3'1 Juli van dat jaar te Kapelle-
Biezelinge in zijn eerste gemeente te worden
bevestigd door zijn vader, wij'len D
Kerssies, waarop hij zijn ambt aanvaardde,
sprekende over Jac. 1 2db. In 1064 vertrok
ds. Kerssies naar den Ham (O.), welke
standplaats hij in 1017 met zijn tegenwoor
dige gemeente verwisselde, waar hij 13 Mei
n laatstgenoemd jaar intrede preekte met
2 Cor. 4 7.
Zoowel in zijn eerste als in zijn tweede
gemeente mocht ds. Kerssies den stoot geven
le oprichting van een Chr. school, de
eerste die in beide plaatsen tot stand kiwam.
IDs. Kerssies heeft zich in zijn gemeente
op velerlei gebied bewogen. Hij was bestuurs-
van de Oranjevereeniging, mede-oprichter
bestuurslid van de vereeniging „Algemeen
Belang" tot bevordering van het vreemde
lingenverkeer, voorzitter van de plaatselijke
commissie van den Buitengewonen Vrijwil-
Schoolnicuws
ONDER WIJSBENOEMINGEK
Van Heemstra-school L.O. Tot
H. Israël te Hattem.
R o ti e r d: a m-O'hi a r 1 o i s. Julianasohool.
Tv one wij verde heer P. Goedvolk,
onderw. Dr. Woltjerschool te Rotterdam-
Deltfshaven.
Stellend m. Chr. Bewaarschool Tot
hoofd vr. Mej. C. A. Kuiper): Mej. G.
Verduii n. onderw. Chr. Bewaarschool te
Driebergen.
ligen Landstorm en lid van het Motorcorps
den B.VL. Ook was hij bestuurslid van
het Chr. Mil. Tehuis in het kamp van Olde-
broek. Voorts is Ds. Kerssies deputaat der
classis Harderwijk voor Kerkvisitatie, art. 19
D O.K. en de Zending onder de Jcden ge
weest. Na zijn ziekte in 1937 werd hij bij
gestaan door cand. G. Reijenga te Hattem.
De begrafenis zal plaats hebben op Dlns-
ig 18 Juli vanuit de Geref. Kerk te Wezep
te 12 uur.
De stichtingen te Wagenborgen
Bijna 600 verpleegden
Onder presidium van Ds. G. Kerssies
te Wildervank werd te Wagenborgen de jaar
vergadering gehouden van de Vereeniging
tot ^Christelijke Liefdadigheid te Wagenbor
gen^ waarvan bovengenoemde stichtingen
uitgaan. De voorzitter heette de genoodigden
en leden welkom en sprak naar aanleiding
van Matbheiis 9 35 en 36 eenige woorden.
Hierna bracht de waarn. directeur de heer
IJ. Groeneveld het jaarverslag uit. Het
aantal verpleegden vermeerderde met 18 en
steeg tot 501. De verpleegdagen waren
of 1(1138 meer dan het vorig jaar. Er
hadden 106 opnemingen plaats, tegen 87 af
schrijvingen, waarvan 50 wegens overlijden.
Het examen voor het stichtingsdiploma
werd met gunstig gevolg afgelegd door 13
verpleegsters en 6 verplegers. Afgewezen
wei-den 2 verpleegsters en 1 verpleger.
De penningmeester, de heer J. W. Bos te
Wagenborgen, deed verslag van de financiën,
waarin dank wordt gebracht aan God voor
de rijke zegeningen, die werden ontvangen.
Als bestuurslid werd herkozen de heer T.
G. Veenkamp te Delfzijl en in de com
missie van controle werd benoemd notaris G.
Wolters te Bedum.
Rerefaat Dr. S. O. Los
Dr. S. O. Los, emer. pred. der Geref. kerk
's-Gravenhage, sprak daarna over Karakter
vorming bij zwakzinnigen.
Na er op gewezen te hebben dat zwakzin
nigen zwak zajn in het leeren, maar soms
sterk in geloof en liefde en de noodzakelijk
heid van onderzoek van het gevoels- en wils-
leven bepleit had, noemde spr. onder de
middelen van de karaktervorming bij zwak
zinnigen allereerst Gods Woord en voorts het
gebed, de sfeer, het voorbeeld, de suggestie,
het onderwijs in lezen en schrijven en spre
ken en den handenarbeid. De beteekenis
den Heiligen doop en de wedergeboorte wer
den in het licht gesteld. Eveneens het ker
kelijk leven van deze patiënten en de zg.
voorsprong van de liturgische diensten.
De ervaring van het leven en sterven
zwakzinnigen leert, dat ook de eenvoudige
dienst des Woords rijken zegen kan afwer
pen voor deze patiënten. Dit is nu wat de
karaktervorming van zwakzinnigen beoogt.
Nadat de voorzitter den spr. dank had ge
bracht voor zijn leerzaam woord, ging dr. Los
in dankzegging voor.
JUBILEUM J. RUBEN
1 September as. zal het 25 jaar geleden
zijn, dat de heer J. Ruben benoemd werd
tot leeraar wiskunde aan de le Chr. H.B.S.
te 's-Gravenhage.
Onderwijs
N.C.S.V. Studenten
kamp 1939
Kerk en imperialisme
Regen en een studentenkamp, zijn het niet
twee absoluut verschillende grootheden?
E11 tochte oordeelen naar de grijze
wolkenmassa, die ook deze maal weer het
hemelruim boven het Waschkolkterrein
vulde en de fijne motregen die op de 160
deelnemerslioofden neerzeefde, zou liovenge-
tioemde raag minder rhetorisch kunnen
blijken dan aanvankelijk het geval scheen!
Laat me u eerst vertellen dat der gewoonte
getrouw ook ditmaal weer de persoon van
den hoofdoPfïoier het kamp opende met een
welkomstwoord en een korte inleidende
speech over het te voeren onderwerp van
deze week: „Kerk en Imperialisme".
Terloops opgemerkt als zakelijke mededee-
ling: hoofdofficier: Ds. F. Kaovmans,
oud-secretaris van het N.C.S.V.-hoofilbestuur,
kampcommandant de heer H. Wijngaar
den, heiden voor den duur van zegge en
schrijve i]/$ dag precies, n.l. het tijdsbestek
van dit Studentenkamp.
Ds. Kooymans legde den nadruk op de
ernstige spanningen in politicis rondom ons.
en hoopte dat zijn onderdanen, in casu de
studenten-kampers, niet in een dolce far
niente den loop van de gebeurtenissen, in
dit geval dan de te houden referaten, zouden
aanvaarden als iets dat er bijihoort.
Wat betreft het woord Imperialisme, dit
is iets wat in den huidigen tijd in de roerige
wereid rondom ons weer opgeld doet! De
autarkie van sommige mogendheden dwingt
deze zich een economische Lebensraum te
scheppen.
In welk verband staat nu de Kerk tot dit
imperialistisch streven; heeft zij in dezen de
laak te spreken? Spreker stelde nog de
vraag of het dan de taak van den Christen
is neen te zeggen, wanneer hij meent in
die richting de stem van de Kerk te hooren.
Mag hij dan desnoods met het zwaard er
tegen ingaan? Over het probleem of de stem
der Kerk al dan niet gehoord kan worden
en of er gekozen mag worden tusschen
zondigen en zondigen. Wanneer de oorlog
als zonde beschouwd wordt en niet als een
gevolg daarvan, evenals b.v. de ziekte?, werd
spreker nog in een discussie geattaqueerd.
Op de gebruikelijke wijze werd daarna de
avond besloten in Sara's tent, doordat men
min of minder muzikaal van aanleg, zich
gemeenschappelijk verdiepte in de gemeen
schappelijke liturgiebeoefening onder de
beproefde leiding van den veldprediker Ds.
Siïielik. Deze opende den volgenden morgen
in do groote tent met zijn eerste 'trijbelbe-
spreking, (hierop zouden er nog drie zoo
volgen) alle handelend over hei onder
werp: „het imperialisme van het Christen
dom'.
Het middagreferaat werd gehouden door
prof. dr. Z. W. Sneller van Rotterdam,
over: „de opkomst van het moderne impe
rialisme" (dagteekenend sinds plm. I
JVerd Honderd Jaar geleden
geboren
Zijn leus wasi
„Heel de Kerk en heel het Volk"
Morgen 16 Juli zal Het honderd jaar ge
leden zijn, dat Dr Philippus Jacobus Hoe
demaker, die vooral in de tachtiger jaren
de Ned. Herv. Kerk een voorname plaats
innam, te Utrecht werd geboren. Gedurende
zeven jaar was hij hoogleeraar aan de Vrijs
Universiteit te Amsterdam. Daarna werd hij
weer predikant van de Ned. Herv. Gemeen
te eerst te Nijland (Fr.), daarna te Am
sterdam.
De vader van Hoede-maker, die boekhan
delaar was, was een volgeling van den Chr.
Afgescheiden predikant Ds H. P. Schol-
t e. Ten huize van den ouden Hoedemaker
logeerden o.m. de predikanten Budding li
en L e d e b 0 e 1* en preekten er in de ach
terkamer, welke tot lierkzaal werd inge
richt. Moeder Hoedemaker hechtte evenwel
ook aan de Ned. Herv. Kerk en zeide meor-
i.nlen, dat zij van God een bijzonoere be
lofte voor haar kind had ontvangen en
hem aan Neêrlands kerk had gegeven.
Naar Amerika
Nadat de familie Hoedemaker zich eerst
te Maarsscn had gevestigd, emigreerde Phi
lippus op 12-jarigen leeftijd in lSöl met zijn
ouders naar Amerika.
In Amerika gearriveerd bezocht Philip
het Kalamazoo College. Hij zou letterkundi
ge worden en de di hter-philosoof R. W.
Emerson oefende op zijn ontwikkeling
een blijvemden invloed uit.
Na twee jaar studie aan de school der
I-Iollandsche kerk te New-Brunswick kwam
Hoedemaker, die nogal een veranderlijken
aard had, op een advocatenkantoor, werd
vervolgens bediende in een ijzerwinkel en
werd kort daarop onderwijzer aan de Chr.
school te Kalamazoo. Ilier kwam de kente
ring en kreeg hij begeerte om predikant te
worden. Na drie jaar studie in de theologie
aan de Congregationalistenschool te Chica
go preekte hij week aan week in de Olivet
Church te Chicago.
Bij de presidentsverkiezing in 1857 stond
hij aan de zijde van de democraten en hielp
De familie floedemaker te Nijland
Terug naar Europa
In 1862 keerde Hoedemaker naar Europa
terug en op 21 September van dat jaar trad
hij als candidaat tot den Heiligen Dienst in
dc Oosterkerk te Amsterdam op voor
Ds J. P. II a s e b r 0 e k, die zijn beurt aan
hem afstond. Des avonds zou hij optreden
voor de Cbr. Geref. Gemeente, maar dit kon
geen doorgang vinden.
Hij wilde zich nu te Bonn in Duitsch-
land verder bekwajwen, dodh ondervond er
voor zijn geest teleurstelling, keerde na:
Nederland terug en studeerde aan de Alma
Maeter te Utrecht, onder Prof. Dr. J. J. v a n
Oosterzee.
Ongeveer vier jaar werkte hij voor zijn
promotie en in die periode deed hij veel
voor Zondagsschool en Evangelisatie. Op
21 Juni 1867 promoveerde hij magna cum
laude, op een proefschrift: „Het probleem
der vrijheid en het theïstisch Godsbegrip"
opgedragen aan R. W, Emerson, „poet and
thinker".
Predikant van de Ned. Herv. Kerk
Van een teruggaan naar Amerika kwam
het bij Hoedemaker niet. Was tot hiertoe
zijn leven rijk aan afwisseling geweest, ook
zijn verdere loopbaan zou veelbewogen zijn.
In November 1867 werd hij lot proponent
bovorderd en op op 16 Febr. 1868 deed hij
intrede te Veenendaal.
Na voor enkele beroepen te hebben
bedankt, verbond hij zich op 23 Febr. 1873
aan de Rotterdam sche Gemeente,
Zijn arbeid in de Maasstad was bijzonder
gezegend. Hij trok veel hoorders, aie ondi
zijn prediking genoten. Vfle malen trad hij
Hier ook in de Schotsche Kerk op.
Het scheiden van de leeraarlievende"
Rotterdamsche Gemeente viel Hoedemaker
zwaar, er waren blijvende banden gelogd.
Had hij reeds eenmaal voor een beroep
naar Amsterdam bedankt, het tweede
beroep werd door hem aangenomen en op
2 Febr. 1876 deed hij er zijn intrede.
Zooals Dr Kuyper, Ds Huët, Ds Lion
Cachet e.a. bezocht hij in 1875 de opwek-
kingsmeetings te Brighton en was er aan
vankelijk geestdriftig mee ingenomen. Onder
zijn leiding stonden daar dc Hollandsche sa-
Hoogleeraar en weer predikant
In 1880 nam hij, na eerst tweemaal be
dankt te hebben, een benoeming aan tot
professor in de Theologie bij de opening van
le Vrije Universiteit. Op 1 Juli van dat jaar
verkreeg hij emeritaat en op 18 Juli nam hij
afstcheid van de Amsterdamsche gemeente.
Op 19 October van dat jaar hield hij in de
Nieuwe Kerk zijn „Wijdingsrede bij de ope
ning der Vrije Universiteit", onder het motto
,Gcen smid in Israël 1 Sam. 13 10—22.
Met de Doleantie kon hij niet meegaan en
daarom legde hij in Oct. 1887 zijn ambt neer.
Op 8 Januari deed hij hierna zijn intrede
bij de Ned. Herv. Gemeente van Nijland bij
Sneek. Na ruim twee jaar verbond Hoedema
ker zich weer aan de Amsterdamsche Ge
meente. Den 16en Februari 1908 mocht hij
onder groote belangstelling zijn veertigjarig
ambtsjubileum herdenken. In de Wester-
kerk te Amsterdam hield hij toen een ge
dachtenisrede over 1 Cor. 116 „De nood ons
opgelegd". Ook verscheen een „Gedenkboek"
waarin eijn persoon en den arbeid geschetst
"erden.
Hoedemakcr's kerkelijk standpunt
In het geschriftje van Dr. P. Kromsigt:
„Wie was Hoedemaker?" wordt deze korte
vraag beantwoord met: „Hoedemaker was de
man van„Heel de Kerk en heel hei
Volk!' In die leuze heeft hij eenmaal zijn
hoofdbeginsel weer gegeven.
Toen m de tachtiger jaren, de strijd tegen
e Synodale Organisatie in de Hervormde
Kerk zich al meer toespitste, wilde Hoede
maker, zich buiten het al meer dreigend
kerkelijk conflict houden en vestigde zich te
Breukelen. Zijn meeningen en adviezen pu
bliceerde hij toen in het tijdschrift „Op het
fundament der Apostelen en Profeten".
Al bepleitte hij op een reis, door hem in
December 18S6, naar Friesland ondernomen,
het deelnemen aan het Gereformeerd Kerke
lijk Congres, dat op 11 Janauri 1SS7 te Am
sterdam gehouden zou worden, zelf bezocht
hij dit congres niet. De breuk tusschen Kuy
per en Hoedemaker was daarmee volkomen.
Verbreking van het kerkverband ter hand
having van de Belijdenis vond hij ongeoor
loofd. Hij achtte het standpunt door hem in
genomen: „Ilcel de Kerk en heel het volk",
het juiste. Hij had meer het oog op dc reor
ganisatie van de Kerk. Ook als Gereformeer
de diende men in de Hervormde Kerk (e
blijven. In verschillende geschriften heeft hij
zijn gedachten daaromtrent ontvouwd.
Door velen niet begrepen
Hoedemakeres naam is nauw verbonden
aan de confessioneele richting in de Her
vormde Kerk. Vele confessioneele predikan
ten zijn volgelingen van hem. In het blad
„De Gereformeerde Kerk", door hem
in 188S in het leven geroepen, propageerde
hij zijn ideeën.
Ook op politiek gebied heeft Dr. Hoede
maker zich laten gelden. Hij word een be
strijder van de Antirevolutionaire staatkun
de en richtte den Frieschen Chr.-Histori-
schen Bond op in 1898. Leider wilde hij
echter niet zijn.
Talrijk zijn de geschriften, welke van Hoe
demaker het licht zagen. Behalve enkele
meer omvpngrijke publicaties, was hij meer
de auteur van de brochure.
Door de meerderheid werd hij niet begre
pen, vandaar ook, dat men hem: ,een on
begrepen denker" heeft genoemd.
Toch heeft hij, door zijn prediking en ge
schriften een kern gevormd en school ge
maakt. Zijn verdiensten werden door do Re
geering erkend door zijn benoeming tot Rid
der in de Orde van den Ned. Leeuw.
Op 2G Juli 1910 overleed hij te Santpoort.
Rede Prof. Sneller
Aan dit tijdstip vooiafgaande was de
politieke structuur liberaal georiënteerd. Dc
protectionistische politiek van Bismarck
droeg de kiem in zii n voor een nieuwe im
perialistische periode die leidd© tot den
wereldoorlog. Modern imperialisme volgens
spreker, daarom omdat er ten allen tijde
■eeds van imperial ismen sprake geweest is.
Welkè factoren kunnen nu als stuw
kracht ivoor hel modem imperialisme wor
den opgevat?
In de eerste plaats de drang om cultuur
te brengen, waarvan zic.h de aristocratische
Engelschman van eind vorige- begin deze-
eeuw in zijn imperialistisch streven volle
dig bewust was. Dan kan een sterk natio
naal besef leiden tot expansie, vooral daar
waar religie en nationaal bewustzijn tot
een sóórt mystiek zijn geworden. De econo
mische krachten die tot een imperialisme
voeren zijn, als boven opgemerkt, niet over
wegend van kapitalistischen aard, maar
factoren als overbevolking kunnen dit zijn.
Zoo leidde Italics overbevolking tot den
huidigen expansiedrang en dient de huidieg
Japansche politiek in dat licht bezien te
worden.
Spelen kapitalistische factoren een rol
dan dient men in hot oog te houden de on
derscheiding tusschen het vroeg-, hoog- en
laag kapitalisme. In Duitschland kan dit
laatst© leiden tot imperialisme.
In het amphitheater werd dit interessante
referaat door een discussie toesloten.
Rede Dr. Rutgers
De spreker van den volgenden dag. de
heer Dr. Rutgers zou zijn voordracht
houden over het onderwerp: „de Kerk en
de Heerschappij over de andere volken", na
dat ook deze dag weer door den veldpredi
ker door een bijbeillezintr geopend was. Dr.
Rutgers begon met dc beschouwing van de
koloniale werkzaamheid gedurende eeqwen
Als rechtvaardiging van Nederlands kolo
niale politiek noemde spreker de taak van
den cultureel hooger ontwikkelde tegen
over den primitieve. Ook moet een evident
zijn van voordeel voor het te koloniseeren
volk aanwezig zijn: van dit volk moet het
duidelijk zijn dat het b.v. niet opgewassen
is tegen de geweldige kracht der huidige
economische machten die er tegen in het
spel is (Nieuw Guinée).
Het moreele recht van kolonisatie hangt
dus af van de omstandigheden.
Is Het motief van het koloniën hebben:
„bescherming van de réchtmatige belangen
der inlandsche bevolking" dan kan hij als
Christen dit ten volle ondersteunen.
Zoodra echter Indië xedf in staat ls
die politiek voort te zetten, die heden
ten dage onder suprematie van het cen
trale Westersche gezag gevoerd wordt,
acht spreker het Nederlands plicht
langzaam zijn zeggingschap te vermin
deren.
Daartcntegen moet een Christen scherp te
genover een exploitatie van koloniën slaan.
Ook hierna weer een discussie, ditmaal
in Sara's tent.
Dr. G. M. DEN HARTOGH
Het Christelijk-Geref. Seminarie
te Amsterdam.
Een poging tot openbaring der Hervormde
of Gereformeerde Gezindheid (1850—1852).
De medegedeelde uitwisseling van intieme
gedachten en beschouwingen tusschen man
nen als Groen van Prinsterer, Da Costa,
Beets, Heldring, Wormser, Bnimmelkamp,
Van Velzen, Gezelle Meerburg enz. over de
opleiding tot den Dienst des Woords en in
verband daarmee over de wenschelijkheid
en de moeilijkheid van een gemeenschappe
lijk front, heeft niet alleen groot historisch
belang, maar is ook van rijke beteekenis
voor onzen tijd. Verkrijgbaar in den boek
handel en bij de N.V. W. D. Meinema, Delft.
PROF. DR. J. H. BAVINCK
Naar wij vernemen, heeft Prof. Dr. J. H.
B a v i n c lö. benoemd tot Zendingshoog-
leeraar aan de Theologische Hoogeschool te
Kampen en de Vrije Universiteit te Amster
dam, het voornemen, zioh te Bilt hoven
te vestigen.
AFSCHEID
Dr. D. C. Tinbergen, directeur van de
Gem. Handelsavondschool-Raamstraat te Den
Haag. en Drs. Th. A. Verdenius, rector
van het Gem. Lyceum-Stokroosplein aldaar
hebben wegens het bereiken van den pen
sioengerechtigden leeftijd afscheid genomen
van personeel en leerlingen en zijn daarbij
van verschillende zijden gehuldigd.
JAAP CALLENBACH
Tot hoofdleeraar in het vak piano is met
1 September as. aan het conservatorium van
toonkunst te Utrecht benoemd de heer Jaap
Callenbach.
Examens
he«r J .H. Weaslnck. Leld-en
Utrecht Geel.: Tandheelkunde: thw..
ged., de dames J. Smit en C J. M. Gribldng: de
hecrcn F. U liman J. P. Kokken, J. Beur#,
kens en H. A. v. d. Wal; ld. 2e gred.. A» heeren
R. E. Janeen en L. CLroen; artsex., m
Geerllng. de heeren C. A. Boüer. J. Mev
E. v. Rij.
Eindexamens Lycea en H.B.S.
Goes. Rijks H.B.S. afd. A. Geel. A. de Gooyer,
J. C. Lodder, A. J Pennlngs en P. Sleutel,
Goes: A. v. Breda. CollJn.«p'«at: M. v. d. Mue-
^".^Bargen op Zoom; E. de Roo. "a Heer Abts-
Oud-Beljerland. 5-J. H.B.S. Geel. j.
Schipper, F. Bom. A. Boerman. J. Meyer, W. K.
Werumeus Bunlng, J. v Prooyen, R. F Burg
wal. B. Blaak, A. Hof, H. Looze. J. Bongers,
L den Hertlg, S, v. Coevorden.
Zwolle. Chr. Lyceum, H.B.S. Ges!.: mej
G. A. Akkerman, Zwolle; mej. D. J. v. Apel
doorn. Heerde; mej. G. v. d Braak. G M. de
Bru-ln cn K. G. Dutman. Zwolle; P. L. Dijk,
Zwollerkerspel; H. G. Fern hout cn K. W Ham
ming. Zwolle: mej. S. Hartlng Oldebroek: K
Kapteln. Zwolle: Z. Karreen. Elburg; II J. d«
Laooy Meyer. Dalfsen; mej. H. v. Raalte Olde-
broeJc: L J. de Ruyter. J. C. Scheeiand' en A
Verkuyl, Zwolle; H. H. J. e. d. Wal. Zwolle-
Nntt. Handwerken. Rotterdam. Gesl. d--
dames J. H. Ben-thcm en C. J Boelhouwer. Den
Haag; M. M, Bonnier\ Rotterdam; H. G.
UN LI AG, 18 JULI 11KS9
HILVERSUM I. 1875 on 414.4 M. 8.55 VAllA#
10.00 VPRO. 12.00 AVRO. 5.00 V Alt AL S.OU—
12.00 AVRO. 8.55 Gram.muziek. 9.00 Ser,
8.05 Tuinbouwhalfuur. 9.30 Gram.muziek.
9.10 Causerie „Van Staat en Maatschappij-.
9 59 Berichten. 10.00 In de vreugde dezer
dagen", to^praak. 10.30 Ned. Herv. Kerk»
k. 1.30 Causerie „Het openleg*
gen van Nleuw-Gulnea1.50 Gram.muziek.
2 00 Boekenhalfuur. 2.30 Kon. Mannenkoor
„Kunst na Arbeid" met orgelbegeleiding.
2.50 Gram.muziek. 2.00 Residentie-orkest
en solist In de pauze: Gram.muziek. 4.3»
Reportage. 5.00 Jack de Vries' Internatlo*
nals en solist 5.30 Gram.muziek. 6.00 Esme*
ralda. 6.30 Sportpraatje. 6.50 Sportnieuw*
ANP. Gram.muziek. 7.00 VARA-Kalen der»
7.05 Schuldig of onschuldig' 7.30 Bravour ea
Charme. 8.00 Ber. ANP, radiojournaal. Ale*
dedeellngen. 8.20 Gevar. concert 9.05 Ka*
diotooneel met muziek. 9 40 Residentie-or*
kest en solist. 10.30 Het Renova-Septet.
11.00 Ber. ANP, hierna Reportage. 11.25 H< B
8.30 Morgenwijding. 9.30 Orgelconcert. 9.5Q
Geref. Kerkdienst. Hierna: Evangelisatie*
koor „Maranatha" en gram.muziek. 12.15 u»
Causerie „BlUft het kampwerk noodizake*
lUk?" 12.35 Gram.muziek. 1.00 Boekbespre*
king. 1.20 Kon. erkende harmonie ..Concor*
dia". 2.00 Godsdienstonderricht. 2.30 Ver*
zoekoor.cert ('gr.pl.) 4.30 Ziekenhalfuur. 4.55
5.00 Gram.muziek. 5.03 Gewijde muziek
Jgr.pl.). 5.50 N'ed. Herv. Kerkdienst. Hiernaj
Gewijde muziek (gr.pl 7.15 Gram.muzielw
8.00 Ber. ANP. Mededeelingen. 8.15 KRO-
Melodisten en solist 8.45 Gram-tnuziek. 9.U0
KRO-Orkest en -koor en solisten. 10.15 u#
Gram.muziek. 10.30 Ber. ANP. 10.40 Epiloog
11.0011.30' Esperantolezing.
DROITWICH 1500 M. 12.50 Orkest. 1.50 Orkese
2.20 Voor tulnliefhebbere. 2.35 Orkest 3 2»
Kerkdienst 4.20 Piano. 4 50 Kwintet 5.2»
causerie. 5.49 Radiotooncel. 6.05 Zang. 6.3»!
Buitenlandsch overzicht 6.50 Orgel. 7.20 u.-
Orkeet 8.15 Kerkdienst 9.25 Causerie. 9.4»
Orkest en Mannenkoor. 10.35 Piano. lü.5«l
Epiloog.
RADIOPARIS 184S M. 12 35 Orgel. 1.05 Zang
5.20 Chansons. 5.33 Zigounerensomble. 6.33
1.20 Orkest. 3.20 Chansons. 3.59 Duettea
Radlobooneel. 8.35 Zang. 8.50 Symphonio»
concert 11.20 Orkest.
BRUSSEL 322 en 4S4 M. 3 2 2 M. 10.20 Zang e«
Orgel. 11.35 Orgel. 12.50 en 1.30 Orkest
I.50 Reportage. 2.50 Kon. Harmonie. 4.20 U»
Koor. 4.50 Muz. causerie. 8.20 Accordeon*
ensemble 8.50 Herinneringen uit W03. 10.3»
Concert.
48 4 Mi 10.20 Gevarieerd Programma. 11.33
Piano. 12.35 Orkest 5.35 „Titi", operette,
7.05 Piano. 8.35 V 'sch Programma 19.03
Orkest 10.30 Orke^
MAANDAG, 17 Juli 1#30.
—10.20 VPRO. 8 00~ Gram.muziek. (ca. 8.1»
Ber.) 10.00 Morgenwijding. 10.20 Declama»
tie. 10.40 Zang. piano en Gram.muziek. 11.0»
Declamatie. 11.30 Gram muziek. 12.15 Ber,
12.17 VARA-Orkeat. 1.09—1.45 Gram.muziek
2.00 Planovoordracht. 30 Gram .muz lek«
3.00 Declamatie. 3.30 Orgelspel cn grain,
muziek. 4.30 Voor de kinderen. 5.00 Gnm.
muziek. 5.30 Esmeralda en soliste. 6.28 u,
Ber. 6.30 Muzikale causerie (met gram.mu.
ziek). 7.90 VAR A-Kalender. 7.05 Gram.mu*
ziek. 7.10 ..De eerate reis naar de maan",
lering. 7.30—8.00 VARA-Orkest. 8 05 Her*
haling SOS-Ber. 8.07 Ber. ANP. 8.17 Derd»
acte van de opera „Die verkaufte Brauf
(opn.) 9 10 Declamatie 9.30 Jack de VruV
Internationals en solist. 10.00 Ber. ANP.
10.10 Orgelspal. 10.45 Esmeralda en solist*
II.1612.00 Gram.muzlea.
HILVERSUM tl, 301,5 M. NCRV-UItzendlng.
8.00 Schriftlezing en meditatie. 8.15 Ber,
Gram.muziek (9.309.45 Gelukwensche»>
10.30 Morgendienst 11.00 Qhr. lectuur 11.St)
Gram.muziek. (12.09—12.15 Ber.) 12.45 u.
„Marcando-Ensemble" en gram muziek,
2.00 Orgelspel. 3.00 Voor tulnllefhebbera,
3.40 Gram.muziek. 3.45 Bijbellezing. 4.45 u.
Gram.muziek. 5.15 Voor de kinderen. 6.15
Gram.muziek. 6.30 Ber., vragenuurtje. (7.00
—7.15 Bar. 7.35 Gram.muziek. 7.40—7.55 u.
Toespraak over de plannen van het Gene»
raai Appèl op 3 Augustus 1939. 8.00 u. Ber,
ANP. herhaling SOS-Ber. 8.15 Dr. Hoede*
makor-avond. 19.15 Ber. ANP. Actueel half»
uur. 10.45 Gymnastiekles. 11.00 Gram.mu*
ziek. Ca. 11.50—12.00 Sohrlftlezlng.
DROITWICH 1500 M. 11.20 Sopraan en Cello.
12.20 Sextet 1.00 Zang. 1.20 Causerie. 135
Cabaret 1.55 Orgel. 2.20 Orkeet. 3 30 Ma»
zlekcorps. 4.90 Orkest 4.20 Vlooi en piano,
6.20 ..Wonnen Quintet Players". 6 20 Cause
rie. 6.50 Fllmpraatja 7.10 Trio. 7 40 Radio-
tooneel. 8 20 Radio-operette. 9.50 Koor ei%
Orkest 10.50 Canadian a
:oncert. 4.20 Orkeet. 5.50 Mannenkoor. 6.43
Strijkkwartet 8.30 Uitzending. 9.20 Week»
overzicht 11.20 Orkest 12.20 Orkest
M: 12.35 Orgel. 1*59 Orkest 5.20 Con*
6.35 Radlotooneel. 7 05 Zang. 7.35 Con»
8.20 Orkest. 10.30 Cabaret
Orane, Den Haag: M. A. Go* yen bier, Delft: A.
A. Hounlet, Rotterdam; L. M. J. Jamsen, Den
Haag; F. Kuenen, Lelden: J. F. M Th. Lam
bert en A. L Larlve, Den Haag: J. C. A. Leb-
graaff. Delft; J. M. H. Pletem en F. W. Wild
schut, Den Haag.
Akte L.O. Utrecht Stsntoex. Gesl. dc da*
mes M. de Lange. Amsterdam; W. H. Mar
kant Rotterdam; M. P. Mulder; de heeren J \L
Sceger. Montfoort (L); A Rood bol. Rotter*
danK M. Bobbe, Den Haag: H. Bol la Am»
7.eevaart-onderwlja. Den Helder. Zeevaart
school. Gesl. stuurmansleerling AS.: W. v. Baal,
Arnhem; E. Beeto. Aerdenhout: J J. Br.zée,
Den Helder; P. C. Cordla, Antwerpen: IJ. P.
Egmont. Heemstede: C. v. Eunen. Zandveort:
J. J. Feller. Oudkarspel: S. Groot. De Purmer;
R. P. de Haan. Den Helder. C. G. F. H. Honing,
Amsterdam: K. Kikkert Cocksdorp (Texel); S.
O. Kramer. Hilversum: F. F. M ter Meuten.
Den Haag: H. A v. Noorden en P. M. v. Noor
den. Den Bosch: L. J. Plattecl. Katwhk; L»
Ploeger. Velsen: W. H. v. 1 Poll. Den Bos.-n-
A. W. Post. Heemstede: J. M Qulst. Den Hel
der; J. M. Smit. Amsterdam; J. J. N. B. Smits,
oudrlohem; F. D. SUmt, Apeldoorn: V. M E.
gr. handelsv. Jhr J. R. Storm
Notariaat. Den Haag. Gesl .deel 3 E. D.
Hf U. Schoonhoven; p C. J. Janssen,
NIJmci
Opticien. An
BuiemanHeerbug «waard G. Grevlng. Hariln-
Gesl. de heerei
gen; P. J. M. de Jong. Tilburg:
Leenarts. Wagenlngt n; A. H Peletler.' Dea
Hang: F. Rademaker. Dordrecht: A. B Schoon»
derwoerd—Stipdonk. l'treoht. G. O. L Vygh-n.
alkenburg: H. J. van der Weerd Groningen;
T. We vee». Den Haag; A. W Wigman n Wat*
Iin,. Hoogeveen p. A Ir. a™.„.
