|lieuure Crütsrijr (Courant &bonmment8prij£(: Per kwartaal in Leiden en in plaatsen waar een agentschap gevestigd is 2.35 Franco per post 2.35 portokosten Per week0.18 Voor het Buitenland bij wekelijksche zending4.50 Bij dagelijksche zending5.50 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j cf. Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden Bureau: Breestraat ,123 - Telefoon 22710 (na 6 uur: 23166) N°. 6749 WOENSDAG 12 JULI 1939 en Omstreken Postbox 20 - Postgiro 58936 20e Jaargang 3bbcrtentieprtjnn: Van 1 tot 5 regels f.171/* Elke regel meer 0.22'/* Ingezonden MededeeUngen van 1—5 regels2.30 Elke regel meer0.45 Voor het bevragen aan 't bureau wordt berekend0.10 Dr Kooien confereert De Kabinetscrisis duurt voort Toen vier jaar geleden het Kabinet- Colijn ontslag vroeg, omdat de R.K. Kamerfractie hem het vertrouwen had opgezegd, kwam de financieele wereld in heftige beroering. De beurs was somber gestemd; het ergste werd gevreesd. Thans is de toestand geheel anders. De beurs blijft onbewogen en de Kabi netsformateurs behoeven om die reden geen haast te maken. En Dr. Kooien doet het blijkbaar ook niet. Hij verricht rustig zijn werk in Raad van State en Luchtvaartrechtbank en verder blijft hij confereeren met fractieleiders en specialisten. Dr. Deckers, de leider der R.K. fractie in de Tweede Kamer is reeds I twee keer bij Dr. Kooien geweest: ook minister Romme was er op bezoek, blijk baar om eens precies te vertellen, wat er nu eigenlijk met de Werkloosheidsbe strijding aan de hand is. Voorts was de heer Schouten van de partij natuurlijk niet gelijktijdig met Mr.' Romme, want de tegenstelling zit vooral tusschen de Roomsch-Katho-lieken en de Anti-Revo- lutionairen. In deze conferentie zal wel veel ge- Sproken zijn Cver de financieele perspec tieven en blijkbaar kwam daarna Mr. Trip. de president van de Nederlandsche Bank. om de financieele inzichten der verschillende groepen te verifieeren. Welk advies Mr. Trip gegeven zal heb ben, is niet twijfelachtig. Zijn opinie is bekend: de regeering heeft tot heden veel te royaal geleefd. Bemoedigend zullen de laatste adviezen niet zijn geweest. Heden heeft ook Jhr. de Geer een 1 bezoek aan den formateur gebracht en als deze voorloopig de laatste is in de rij, zou men er uit kunnen afleiden, dat Dr. j Kooien poogt de rechterzijde weer bijeen te brengen. Maar hij zal nog heel j wat moeilijkheden moeien overwinnen I om de taak als vredestichter te kunnen vervullen. Een en andermaal hebben wij in het leden geschreven over de pogingen van Provinciaal Bestuur van Gelderland tot be scherming van het natuurschoon in dit te dien opzichte zoo rijkgezegend gewest. Men hoopte zulks te kunnen doen door het in het leven roepen van een verordening, waarbij het in 't algemeen verboden wordt, andere dan voor agrarische doeleinden be stemde gebouwen te plaatsen in een ge te eener gemeente, dat met het oog op zijn beteekenis voor het natuur- enlandschaps- schoon of voor de wetenschap door Gedepu teerde Staten als natuurmonument is gewezen. Ontheffing van dit verbod zou gelijk zijn, en daaraan zouden alleen waarden verbonden mogen worden, welke verband houden met de reden tot aanwij zing van het betrokken terrein als natuur monument. Het behoeft niet te verwonderen, dat deze concept-verordening aanstonds critiek uit lokte. Hier werd, volgens velen, ernstig in breuk gemaakt op het beschikkingsrecht der eigenaren. Een ander bezwaar was, dat een beroepsinstantie ontbrak. Gedeputeerde Staten waren zoowel wetgever als rechter in geschillen. Men mag dit gerust onbevredigend noe men. En het verbaast ook niet, dat de Mi nister van Binnenlandsche Zaken bezwaren opperde. In het laatst van 1937 deelde de Minister mee, dat de Koninklijke beslissing werd verdaagd tot 1 Januari 1938; het heeft tot einde Juni van dit jaar geduurd vooj de Minister zijn standpunt kon bepalen. De meening van den Minister komt ni hierop neer, dat de regeering het doel van de verordening toejuicht, doch een aanvul ling noodzakelijk acht, waardoor beroep op de Kroon mogelijk wordt. Eigenlijk mag ook een schadevergoedingsregeling niet ontbreken, maar de Minister is bereid deze voorwaarde voorloopig te laten vallen. Waar Gedeputeerde Staten geen be zwaar maken een beroepsinstantie in te schakelen, mag verwacht worden, dat than: spoedig de Koninklijke goedkeuring op de gewijzigde verordening wórdt verkregen. Echter is opmerkelijk, dat de Minister aan deze mededeeling toevoegt: „deze goed keuring zal slechts gelden voor twee jaar" want de regeering is geenszins gerust over de gevolgen der verordening. Aan de hand van de praktische toepassing zal moeten blijken of de goedkeuring definitief zal .worden. Deze houding der regeering valt te bil lijken. De rechtszekerheid der burgerij is een groot goed. Moet hieraan in het alge meen belang geraakt worden, dan dient dit met de nood ige waarborgen voor een lijke bejegening omringd te zijn. Doch prijzenswaard is het pogen van het Gelder- sche bestuur om de schoonheM van Geldersche landschap zoo ongerept mogelijk te bewaren. DE KABINETSCRISIS Mr Trip bij Dr Kooien Dinsdagmiddag om 5 uur heeft mr dr D. A. P. N. K o o 1 e n te zijnen huize een reking gehad met den president van de Nederlandsche Bank, mr. L. J. A. Jhr Mr de Geer bij Dr Kooien DEN HAAG, 12 Juli. Hedenmogen heeft de voorzitter van de Christelijk- Historische fractie in de Tweede Kamer, Jhr. Mr. D. J. de Geer, een bezoek ge bracht aan den 'Kabinetsformateur, den heer Kooien. Minister Romme bracht gisteren een zoek aan' den kabinetsformateur Mr Kooien in diens woning aan de Javastraat te Den Haag. Italië's maatregelen in Tirol Ook touristen worden geweerd Blijkens bij het departement van bui- tenlandsche zaken te 's-Gravenhage in gekomen ambtsberichten van Hr. Ms. gezantschap te Rome, is de provincie Bolzano voor verblijf van alle vreemde lingen tot nader order gesloten. Dit geldt in tegenstelling met andere berichten ook voor touristen. Doorreis zonder opont houd is toegestaan. Bijzondere gevallen van Nederlanders in de provincie Bolzano domicilie heb bend, zullen door de locale autoriteiten met welwillendheid worden behandeld. Alle provincies, ook de aangrenzende Trento en Belluno. blijven voor verblijf beschikbaar. De Britsche regeering heeft navraag gedaan te Rome naar de redenen van dezen maatregel. Ook de Fransche consul zal stappen ondernemen om nadere lichtingen te krijgen. Werkloozen voor dienstplichtigen Afkeuring en instemming Het moet onjuist worden geacht, dat de regeering er toe is overgegaan werklooze dienstplichtigen ais plaatsvervangers te doen optreden van hen, die om particuliere redenen verlof krijgen naar hun werkkring terug te keeren. Aldus verklaarden velo Eerste Kamerleden blijkens het voorloopig verslag over de beide wetsontwerpen tot het onder de wapenen houden en blijven dienstplichtigen. De argumenten, die de regeering heeft aangevoerd, zoo meenen zij, kunnen indruk niet wegnemen, dat de werkloozen aldus worden beschouwd en behandeld als staatsburgers, die in een andere, mindere rechtspositie verkeeren dan hun landgenoo- ten. Het schijnt wel .of het rempiaganten- stelsel terug keert. Verscheiden andere leden konden met deze opmerkinggen geenszins instemmen, Een mindere rechtspositie zagen zij niet er zij juichten het toe, dat werkloozen dienst pliohtigen op deze wijtze de kans wordt ge boden, zich nuttig te maken. Uit het verslag blijkt voorts dat critiek is uitgeoefend op de onbevredigende behandi ling van aanvragen om zakemerlof. Sommi gen zien hun zaken verloopen, indien zij geen verlof krijgen, zoodat spoed is eischL Naar men had vernomen, is het aantal aanvragen zoo groot, dat het departement ze nauwelijks kan verwerken. Men bepleiti onverwijld maatregelen te nemen tot eei snellere afdoening. Enkele leden verklaarden te hebben ver nomen, dat sommige dienstplichtigen ti weinig te doen hebben en toch genoopt zijn in dienst te blijven. Dit zou bij de kustwacht het geval zijn. Men verzocht den ministei om nadere inlichtingen. Anderen meenden te weten, dat militai ren o.a. bezoldigde onderofficieren hun tijd soms in ledigheid doorbrengen o' c duidende werkzaamheden verrichten. Zij vroegen zich af, of het in dienst houden dienstplichtigen onder zulke om stand ighe- den, gelet op de kosten, wel verantwoord 1; De heer Schouten meldt zich woning van den Kabinetsformateur. Crediet te laat gevraagd De doelmatigheid der defensie-uitgaven Het oordeel der Tweede Kamer Wijziging van de Dienstplicht Verslag der Eerste Kamer Aan het Voorloopig Verslag over he' Wetsontwerp tot wijziging van de Dienst plichtwet wordt het volgende ontleend: Algemeen verklaarde men, dat de per soonlijke en financieele offers, welke de re geering van het volk eischt, slechts dan het gewensohte effect zullen kunnen hebben, dien in alle lagen van de bevolking aan' zig is de vaste, onverzettelijke wil ,ons land tegen eiken aanval te verdedigen, alsook de volkomen bereidheid, zonder klagen, ter wille van de toekomst van land en volk, die ler zware lasten te dragen. Voorts moet. dus wercLbetoogd, de c tuiging bestaan, dat de militaire overheid' 'oor 's lands defensie bestemde gelden behoedzaamheid en zuinigheid besteedt, dat onnutte uitgaven achterwege blijven en dat alles wordt gedaan, opdat technische uitrusting- en weermiddelen niet onderdoen )or die van mogelijke aanvallers. Vele leden verklaarden zich met dit wets ontwerp te kunnen vereenigen. De tegen woordige internationale toestand is, zoo be toogden zij, van dien ^ard, dat er perioden zijn, niet zelden langdurige, waarin bijzon dere maatregelen ter beveiliging van gren en kust onmogelijk kunnen worden ge mist, opdat een mobilisatie kan slagen. Het wetsontwerp verdient te meer aan beveling, omdat de regeering heeft ver klaard, dat van de te verleenen machtiging verlenging van den oefeningstijd tot maximaal twee jaar slechts gebruik zal worden gemaakt, indien zich omstandig heden voordoen, die anders aanleiding zou den hebben moeten geven tot buitengewone oproeping van dienstplichtigen voor de grens- en kustbeveiliging. Wat betreft de financieele consekwenties in de voorgenomen maatregelen, zoo wa in deze leden van meening, dat, al heeft de regeering huns inziens de goedkoopste methode gekozen, uitvoering van die maat regelen nochtans zeer zware lasten, ten be drage van millioenen guldens, op ons volk zal leggen. Geen uitbreiding contingent Ettelijke leden waren van meening. dat ook zij, die de voorkeur geven aan uit breiding van het contingent, de voorgestelde regeling zouden kunnen aanvaarden .op grond van de argumenten, door de regie ring ten gunste dier regeling aangevoerd. Noodzakelijk achtten deze leden de uit breiding thans niet en financieel oordeel den zij haar niet wel mogelijk. Onder die omstandigheden moet naar hun gevoelen genoegen worden genomen met een contin gent van 32.000 goed geoefende en weluit- geruste manschappen in stede van uitbrei ding van het contingent tot 50.000 man, wie het noodige niet in voldoende mate beschikbaar zou kunnen worden gesteld en die daardoor geen volwaardige soldaten zouden zijn. Eenige leden waren van meening, dat, hoezeer viel toe te juichen, dat particulie- gelden beschikbaar stellen om in over leg met de militaire autoriteiten hun eigen- men tegen luchtaanvallen te verdedi gen, het in beginsel onjuist is, dat provin cies als Fiesland en gemeenten als Am sterdam en 's-Gravephage, dit voorbeeld volgen. Andere leden juichten dit eohter toe en zagen er niets ongerijmds in. De eigen industrie bevoordeelen I Verscheiden leden drongen er op aan bij de vervaardiging van het noodige materiaal indien eenigszins mogelijk, de bestelling in het binnenland te plaatsen. Dit geldt ook voor de luchtvaartafdeelingen. En dit sluit in, dat men een aanbieding van een te goeder naam en faam bekende Nederland sche fabriek ernstig onderzoekt en even- tueele bezwaren door overleg tracht weg te nemen. Waren deze leden juist ingelicht, dan zou, tot hun bevreemding, een andere handelwijze zijn gevolgd. Op een gedetailleerd voorstel voor het bouwen van drie typen oorlogsvliegtuigen door een Nederlandsche fabriek, ingevolge aanvraag van de zijde van het departement gedaan, en reeds in September 1938 inge zonden, zou sedertdien met geen woord zijn gereageerd. Zóó wordt de werkloosheid niet bestreden, maar bevorderd. De Minister van Defensie heeft onlangs f 33 millioen aangevraagd voer de defen sie, daar'het in verband met de tijdsom standigheden geboden zou zijn verschillen de voorzieningen, die aanvankelijk eerst in den loop der jaren zouden worden uitge voerd, thans met spoed, ter hand te nemen. Blijkens het heden verschenen verslag der Tweede Kamer betreurden verscheiden leden hét, dat dit ontwerp op een zoodanig tijdstip is ingediend, dat het betrachten van zoo groote spoed noodzakelijk werd. Om de doelmatigheid en de betrachte zuinigheid na te gaan, ontbrak nu de tijd. Er was te meer bedenking tegen dezen gang van zaken, omdat een belangrijk deel van de gevraagde gelden bestema is voor voorzie ningen, waarvan de noodzakelijkheid reeds lang moet hebben vastgestaan. Een aantal dezer is reeds Jangen tijd in voorbereiding. Verscheiden leden waren er weinig ge rust op, dat het gevraagde bedrag binnen de grenzen van het strikt noodzakelijke valt. Men drong nogmaals aan op de uiterste zuinigheid en stelde de vraag of en zoo ja in hoeverre en om welke redenen reeds op de goedkeuring van deze aan vullende begrooting vooruitgeloopen is. Waar zijn de honderd Imillioen? Bij vele leden bestond bezwaar tegen de wijze, waarop met het overschot van het in September 1938 ter beschikking van de regecring gestelde bedrag van f 100 millioen is gehandeld. Van dat bedrag is in 1938 slechts f3 millioen gebruikt behoeven te worden. Het overschot van f97 millioen is met toepassing van artikel 24 der Compta biliteitswet overgebracht naar de begroo ting voor 1939. De rëgeering had daartoe formeel het reoht. Van materieel standpunt bezien is, deze maatregel echter niet zonder bedenking Verscheiden leden maakten de opmerking, dat de regeering haar bevoegdheid te buiten is gegaan door bij koninklijk besluit Juni 1939 niet alleen de overgebleven 1.97 millioen over te brengen naar een nieuw artikel 226 der begrooting voor 1939, doch ;ns dat nieuwe artikel zelf weden vijzen voor toepassing van artikel 24 der ptabiliteilswet, zoodat restant weder naar de begrooting van 1910 kunnen worden overgebracht. Naar de meening dezer leden lijdt het geen twijfel, dat de bevoegdheid tot de hierbedoelde aan wijzing bij uitsluiting toekomt aan den wet gever. Op grond van deze zienswijze achten zij een wijziging van het genoemde ko ninklijk besluit noodzakelijk. Bij afzonderlijke punten werd aange drongen op een betere regeling van de kost winnersvergoeding. Tenslotte werd ge klaagd over de hier en daar voorkomende langdurige bezetting van sohoolget Vlootbasis Volgens eenige leden kunnen noch do voorzieningen voor de marilicme walinrich- tingen, noch die voor de haven van Nieu wedieD naar behooren worden beoordeeld, zoolang niet vaststaat, met welke samen stelling van de vloot rekening moet wor den gehouden- Gevraagd werd of het geen aanbeveling zou verdienen Hellevoetsluis ook als vloot basis, met behoud als zoodanig van Den Helder, in te richten. Verwondering had het gewékt, dat, ter wijl de militaire luchtvaart in algemeenc opzet gecentraliseerd is, thans weer aan zienlijke bedragen worden aangevraagd voor uitbreiding van r kampen. Militairen reden met volop licht Ondanks de verduisteringsproef! Naar eerst thans uit de officleele rappor- n van de commissarissen der Koningin blijkt, heeft zich tijdens de luchtbescher- mingaoefeningen, welke laatstelijk in de provincies Groningen, Friesland en Drente hebben plaats gehad, een ergerlijk geval m sabotage voorgedaan. Een militaire colonne, welke in een auto- is naar Groningen werd teruggebracht, heeft onder Niezijl, gemeente Grijpskerk. des nachts gereden met een zeer sterke kopverlichting. De controlepost te Niezijl, de auto ziende aankomen, ging midden op den rijksweg staan om de bus aan te houden. Geconsta teerd werd, dat de koplampen gedeeltelijk afgeschermd en de bermlampen onafge- schermd, volop brandden. De bus stopte niet, niettegenstaande de chauffeur later aan de politie verklaarde, de controleurs wel te hebben gezien. Ook verklaarde hij later, gehoord door de gemeentepolitie, orders van de inzittende militairen te hebben ontvangen, door te rijden. Het verslag besluit met het vertrouwc uit te spreken, dat niet zal worden nage laten den leider der militaire colonne streng ter verantwoording te roepen. GEP. GENERAAL-MAJOOR DE GELDER f Gisteren is op 66-jarigen leeftijd in ho ziekenhuis Lichtenberg te Amersfoort ovei leden, gep. Generaal-Majoor tit C. C. d Gelder. De ter aarde bestelling vun het stoffelijk overschot zal Vrijdag a.s om 11.30 ui do begraafplaats Nieuw Eik en Duin< Den Haag geschieden, A. W. ROELOFS SCHORTENINDUSTRIE GEMERT Het betere genre schort Kleurecht Waschecht Bij alle goede manufacturenzaken SCHRIJFWIJZE NEDERLANDSCHE TAAL De N komt weer terug In het Staatsblad van gisteren zijn eenige Koninklijke Besluiten afge kondigd betreffende de schrijfwijze van de Nederlandsche taal bij het eindexamen der gymnasia en hoogere burgerscholen, het staatsexamen en de examens voor de akte lager on derwijs. Tevens wordt een wijziging gebracht in het leerplan der gym nasia en hoogere burgerscholen. Bij de thans ingevoerde wijziging van de spelling worden de enkele e en o en het weglaten van de stomme ch gehandhaafd ,doch voor de ga.^-s, slachtenregeling moet weder De Vries en Te Winkel worden toegepast. Onderstaand yoorbeeld maakt duide lijk, welke verandering in de spel ling dit geeft. Zooals 'f vroeger was: Een mensch, die meent ten opzichte van de spelling den rechten weg te bewandelen, moet oppassen. En zou 't zóó nu blijven? Of moeten we 't straks weer anders leeren? Zoals *t nu is: Een mens, die meent ten opzichte van de spelling de rechte weg te bewandelen, moet oppassen. En zou 't zó nu blijven? Of moeten we F straks weer anders leren? Zoals 't straks moet: Een mens, die meent ten opzichte van de spelling de?: rechten weg te bewandelen, moet oppassen, En 't zó nu blijven? Of moeten we straks weer anders leren? Nieuw P.T.T.-gebouw G-ond kost 1.275.000- betrekking tot het terrein bestemd op het nieuwe hoofdgebouw der P.T.T. te stichten. Dit terrein, dat ongeveer 8V2 H.A groot is, wordt begrensd door het De Savornin Lohmanplein, de Thorbockelaan, de Groen van Prinstererlaan en een tusschen die la nen gcprojecteerden weg, gelegen ir uitbreidingsplan 's Gravenhage-West Voor do tot-standkoming van het ge bouw c.a. is het noodig, dat het uitbreidings plan en het desbetreffende rooilijnenplan worden herzien, in verband waarmede en W. onder een ander -nummer een vc stel doen. Overeengekomen is, dat de verkoop zal geschieden tegen een prijs van f 15 per M2 of in totaal f 1.275.000. B. en W. stellen den raad voor tot den verkoop op de nader in het voorstel ge noemde voorwaarden te besluiten. ROTTERDAM LLOYD RAPIDE De Rotterdam Lloyd Rapide, rijdende m aansluiting op het d.d. 12 dezer te Marseille verwacht wordende mailschip „Baloeran", zal Dondez-dag 13 Juli om 6.16 uur te Roo- HHriHÉ iü - - - - - 17 33 DE „TARAKAN"-REIZEN De Stoomvaart Mij „Nederland" deelt mede, dat het m.s. „Tarakan"' op de tweede kampeerreis na een stormach tl gen nacht es uur te Fjaerland is aangekomen weer is daarna opgeklaard en de stem ming aan boord is uitstekend. DE MANGKOENEGORO GEOPEREERD D JOGJAKARTA, 12 Juli (Aneta). D» Mangkoenogoro onderging heden een ge slaagde breukoperatic; zijn toestand is goed. doch bezoekers worden niet toegelaten. De operatie werd verricht door Dr. Sal CAFE-RESTAURANT DEN HOUT VOORNAAMSTE NIEUWS Dit Nummer bestaat uit TWEE bladen De Staatsbladen bevatten voorschrif- ti omtrent de schrijfwijze van de Ned. Taal. De kosten van de buitengewone mili-t taire maatregelen. In de heffing op boter heeft een wijzi-i ging plaats gehad. Te Arnhem worden de Vrije UniversH teitsdagen gehouden. De Christelijke Middenstandsbond hield zijn jaarvergadering en een congres dag te Utrecht. Te Deventer kwam de Bond van Chr« Geref. Mannenvereenigingen bijeen. Wederom Russisch-Japansch geharre-i op Sachalin. Engelsche luchtmacht maakt tochten boven Frankrijk. WEINIG VERANDERING 7 eerverwachting voor het noorden: meest zwaar bewolkt, geen regen van beteekenis. Weinig verande ring in temperatuur. Zwakke tot matige wind uit westelijke richtingen. Voor het zuiden: gedeeltelijk bev/olkt, droog weer. Iets warmer. Zwakke tot matige wind uit westelijke richtingen» KAN MAAR DE BESTE ZIJN N.V. „TWENTOL" RESTAURANT DIKKER THIJS - AMSTERDAM DINER vanaf1 1.75 LUNCH f 1.25 ZEEUWSCHE HOEK 12—2 uur: Speciale Plats du Jour vanaf f 0.50 Koffie 0.15. (Recl.i IN SLOOT VERDRONKEN Gistermiddag is te Barendrecht een 2-jarig kind van H.V. in een onbewaakt oogenblik in een sloot geraakt en ver- Op initiatief der ge meente Den Haag zijn op een terrein aan de Jan Hendrikstraat in de residentie schuil kelders aangelegdter demonstratie van ge zinsbescherming te gen luchtaanvallen. 11

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1