iHrctti? £riiiscljc QLmrant
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Enorme heide-brand bij Teriet
Abonnementsprijs!:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zendirlg4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
tosse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7 '/2 ct.
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
DONDERDAG 1 JUNI 1939 20e Jaargang
Abbrrtentitprtjjtn:
Van 1 tot 5 regels f M7J/i
Elke regel meer f 032'lt
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan 't burèao s
wordt berekend0.10
NO. 6714
ZONDAGSWET EN
ZONDAGSRUST
Is Zondagsheiliging een beslissende factor
ïn onze Christelijke levensbeschouwing ja,
dan neen? Indien ja, dan staat daarmee voor
de zooveelste maal vast, dat de sociaal-de
mocratie vijandig staat tegenover het Chris
tendom, dat niet naar den mensch, maar
naar de Schrift is. De wet Gods schrijft Zon
dagsrust en -heiliging voor; de sociaal-de
mocratie gaat strijk en zet tegen elke actie
,voor Zondagsrust in, wanneer hierdoor ver
makelijkheden geweerd zouden worden. Een
enkele maal, wanneer men op deze wijze
eenige Christelijke arbeiders (b.v. visschers)
in de moderne organisaties kan brengen-,
voert men het pleit voor meer Zondagsrust;
doch wanneer publieke vermakelijkheden
er onder zouden lijden, wordt met het per
soneel niet de minste rekening gehouden.
Sprekende over vacantie-mogelijkheden op
de Veluwe, wees de roode pers onlangs op
enkele bezwaren, b.v. het heffen van tolgeld:
Maar het ergste is wel, dat op Zondag
alles potdicht is! De winkelszonder
uitzondering gesloten. Het groote zwem
en natuurbadgesloten. De gezellige
theehuisjes aan zeegesloten. De bus
senin de remise.
De zorg voor de Zondagsrust is dus wel de
grootste belemmering. En of de Zondagswet
al of niet nageleefd wordt, dat is van- geen
belang.
Zooals te verwachten was, is er proces-
verhaal opgemaakt tegen het voorjaarsfeest
in den Haagschen Dierentuin, dat Pinkster
zondag reeds om twee uur des namiddags
geopend is; terwijl in artikel 4 der Zondags
wet bepaald is, dat vermakelijkheden niet
geopend mogen worden, „dan na het volko
men eindigen van alle godsdienstoefenin
gen". Een proefproces wordt nu aangespan
nen om uit te maken of deze bepaling slaat
op de ochtendgodsdienstoefeningen dan wel
ook op die, welke des avonds gehouden wor
den.
Het zou nu alleszins behoorlijk zijn op
deze rechterlijke uitspraak te wachten; doch
de roode pers heeft zooveel geduld niet. Ge
lijk zoo vele vrijzinnige bladen vindt zij het
dwaasheid, dat „een verouderd stuk wetge
ving, dat lang gesluimerd heeft, door de re
geering weer van stal gehaald en opgetuigd
moet worden".
Men Ijehoeft waarlijk niet te vragen, hoe in
deze kringen over de bevordering der Zon
dagsrust, uit godsdienstige overwegingen,
gedacht wordt. Dit blijkt ten overvloede uit
de smalende wijze, waarop gesproken wordt
over de activiteit door den heer Duymaer
van Twist, als Haagsch raadslid, tegen de
kermis ontwikkeld; en uit de opmerking, dat
hij „het natuurlijk weer was", die over de
handhaving der Zondagsrust aan den Mi
nister vragen stelde. Echter, wat hier als af
keuring bedoeld is, beteekent voor ons een
eervolle vermelding.
Het geheel bewijst evenwel, dat wij van
die zijde niet den minsten steun voor bevor
dering der Zondagsrust hebben te vernach
ten.
0NPAEDAGOGISCH EN
ONNATIONAAL
'Jaren geleden was het land vol van een
Papendreohtsche kwestie. Hangt ons thans
weer zoo iets boven het hoofd? De inspec
teur van het Lager-Onderwijs in Dordrecht
wil namelijk niet toestaan, dat de leerlin
gen van de lagere school in Papendredht in
klasse-verband een luchtbeschermingsten-
toonstelling bezoeken. Hij oordeelt dat deze
dingen niet geschikt zijn voor het ontvan
kelijk gemoed der kinderen.
Wij kunnen dit wel met hem eens zijn
Het ware te wenschen, dat onze kinderen
geheel onwetend van deze dingen konden
blijven. Maar hoe principieel men ook ge
kant is tegen oorlog en oorlogstoerusting:
deze dingen komen nu eenmaal voor en
slechts een dwaas sluit er de oogen voorH
Het resultaat van dit loopen met een zelf-
Driehonderd H.A. hei en
bosch verwoest
Honderden namen aan het
blusschingswerk deel
EDE, 1 Juni. Een brand van ongeken-
den omvang heeft gistermiddag op de
Veluwe gewoed. Omstreeks twaalf uur
werd het vuur ontdekt bij T e r 1 e t (ge
meente Ede), halverwege den rijks
straatweg Apeldoorn-Arnhem.
Oogenblikkelijk werden de Veluwsche
boschbrandweren gerequireerd, welke in
den loop van den middag versterkt wer
den met vijfhonderd man tewerkgestel-
den in de werkverschaffing te Teriet.
Ook militairen uit Arnhem boden hulp,
terwijl marechaussee en boschwachters
eenige honderden burgers te hulp riepen.
Een poging om het vuur door middel
van een tegenvuur te stuiten, mislukte.
De vuurzee, welke aangewakkerd werd
door een feilen N.O. wind had gister
middag om vier uur reeds eenige hon
derden H.A. heide en complexen dennen-
bosschen verwoest.
De brand* werd het eerst ontdekt door mi
litairen van het gEqmizoen te Arnhem, die
nabij Teriet aan het oefenen waren.
Met man en macht probeerden zij het
vuur te stuiten, doch de hevige noord-oosten
wind dreef de vlammen steeds verder door
de kurkdroge heide, welke op vele plaatsen
tot kniehoogte staat. Inmiddels arriveerden
de boschprandweren uit Arnhem, Ooster
beek, Velp en Ede, terwijl de militairen ver
sterking ontvingen van het garnizoen te
Arnhem. Toen het vuur op zijn hevigst woed
de, werden een zeventigtal arbeiders van
het werkkamp „De Kemperberg" te Schaes-
bergen, alsmede alle beschikbare werklie
den van den dienst van gemeentewerken te
Arnhem in vrachtauto's naar de meest be
dreigde plaatsen gedirigeerd.
Aanvankelijk scheen het, alsof men mach
teloos stond tegenover de vlammen, welke
soms tien meter hoog oplaaiden, doch om
streeks vijf uur bleek het grootste gevaar
vaetgestrikten blinddoek kan slechts zijn. dat
men plotseling voor het reëele gevaar ge
plaatst wordt en dan door angstpsychose
bevangen, geen uitweg ziet.
De toestand verandert niet, als wij onze
oogen sluiten. Maar het is wel van belang,
dat wij en ook onze kinderen, weten, welke
gevaren er dreigen. Hun deze kennis te ont
houden, is onpaedagogisch, omdat zij dan
ook onkundig zijn van wat tot bescherming
kan dienen.
En verbod tot bezoek van een luchtbe-
schermingstentoonstelling is echter ook on
nationaal. De rijks- en gemeentelijke over
heid beijvert zidh om de hevolking voor te
lichten en houdt daarvoor allerlei demon
straties, met welk recht belemmert dan een
inspecteur de voorlichting aan kinderen?
Moeten die straks indien het vreeselijke
mocht gebeuren niet weten wat hun te
doen staat?
Deze inspecteur treedt de regeering ln den
weg en het zal goed zijn den Minister in
deze aangelegenheid te mengen.
Een raadslid moge zich kunnen veroor
loven hier van militarisme te spreken en er.
dóch vruchteloos, captie op te maken, dat
geen verlof aan de ouders wordt gevraagd;
een inspecteur van het onderwijs gaat
zijn boekje te buiten, wanneer hij het geven
van dit noodzakelijk onderwijs verbiedt.
Men kan met hetzelfde recht een les over
bacillen afkeuren, of een bezoek aan een
dierentuin, waar ook verscheurende bees
ten zijn.
Het vuur had inmiddels de Hooilaan, wel
ke van Teriet naar Deelen loopt, bereikt,
doch door den straffen wind werd het vuur
over de laan been gedreven in de richting
van het landgoed „Vrijland", dat geheel met
bosschen is bedekt.
Gelukkig draaide de wind iets, zoodat het
vuur juist langs den bosohrand van „Vrij
land" in de richting van den Deelenschewog
voortschreed. Hier wist men het vuur tot
staan te brengen.
Op den Deelenischeweg, tussoben Hoender-
loo en Arnhem, hingen de rooknevels over
een afstand van bijna een km zoo dicht, dat
autobestuurders en motorrijders hun kop
lampen moesten ontsteken.
Onder leiding van den heer J. II. Meme
link, rentmeester van het nationale park
„De I-Iooge Veluwe", werd hier een tegen
vuur aangelegd. Te omstreeks zes uur laai
den hier en daar de vlammen nog op, doch
gevaar voor uitbreiding bestond toen niet
De verbrande oppervlakte heide bedraagt
200 a 300 H.A., terwijl verder eenige dennen-
bosschen zijn vernield. De heide ten noorden
van de Hooilaan was eigendom van
Hooge Veluwe" en ten zuiden van deze laan
van de gemeente Arnhem. De geweldige
rookkolommen, welke boven de brandende
heide opstegen, trokken vele bezoekers naar
Teriet, die het vlammenspel gade sloegen.
Onder hen bevonden zich de Commissaris
der Koningin in de provincie Gelderland,
mr. S. baron van Heemstra en de heer H. P.
J. Bloemers, burgemeester van Arnhem.
Uit de omstandigheid, dat 't vuur vlak bij
den Apeldoornschen straatweg is ontstaan,
leidt men af, dat de oorzaak van den brand
moet worden gezocht in het achteloos weg
werpen van een brandende sigaret of sigaar.
Tegen den avond konden degenen, die zich
met de bestrijding van het vuur hadden be
zig gehouden, inrukken.
Drie bosch- en heidebranden
te Mierlo
Ruim 30 H.A. bosch en hei vernield
MIERLO, 31 Mei. Onder deze getiieericë.
hebben vanmiddag drie bosch- en heide
branden gewoed, welke in totaal 30 H.A.
hebben vernield. Het hevigst heeft hot vuur
huisgehouden in het gebied langs den Gel-
dropscheweg, waar ongeveer 25 H.A. bosch
en heide door de vlammen werden wegge
vreten. De vrijwillige brandweer werd bijge
staan door militairen en slaagde er eerst
na veel moeite in door het aanleggen van
een tegenvuur den brand tot staan te
brengen.
Langs het Eindhovensch Kanaal hebben
verder nog twee branden gewoed, waardoor
zeven H.A. dennebosch verloren gingen.
Nadat hier eerst een begin van brand
was ontstaan, dat gebluscht kon worden,
laaide het vuur na eenigen tijd opnieuw op.
De oorzaak dezer branden is onbekend.
Grenstroepen
een maand verlof
Telkens een tiende deel
tegelijk
's GRAVENHAGE, 1 Juni. De
Minister van Defensie heeft bij
beschikking bepaald, dat zoo spoe
dig als de omstandigheden zullen
toelaten een regeling zal worden
ingevoerd, waarbij telkens een tien
de gedeelte van de opgeroepenen
van de grenstroepen een maand
verlof zal wordén gegeven. Het
ligt in de bedoeling voor dit ver
lof in de allereerste plaats in aan
merking te doen komen de mili
tairen. die uit de burgermaat
schappij noode kunnen worden
gemist.
De Red Star Line
De Pennland komt naar Rotterdam
Het beslag op het s.s. Pennland van de
Redstar Line, welke wegens een betalings
geschil te Antwerpen aan de ketting was
gelegd, is thans opgeheven. Het schip dat
met de Westernland in handen van de
HollandAmerikalijn is overgegaan, wordt
thans Vrijdag van Antwerpen aan de Wil-
helminakade te Rotterdam verwacht.
Ontploffing in
Amerikaansche school
42 slachtoffertjes
In de schoei van het Amerikaansche stad
je Barbertown heeft een ontploffing plaats
gehad, vermoedelijk veroorzaakt door een
ophooping van natuurgas, dat voor centrale
verwarming werd gebruikt. Men heeft onder
het puin 42 kinderen van zes tot elf jaar
vandaan gehaald, die alle waren gewond.
Van 5 hunner is de toestand ernstig.
Veertig jaar
gezag gevestigd
Naar Aneta meldt was
het gisteren 40 jaar ge
leden dat op de onder
af deeling Tapa-toean
van de afdeeling West
kust van Atjeh Meu-
laboh) het bestuur
werd gevestigd. De
eerste die het civiele
en militaire bestuur
daar aanvaardde, was
luitenant H. Colijn,
thans minister van
Staat, minister van Al-
gemeene Zaken. Wij
publiceeren hierbij de
eerste foto. die na aan
komst van Dr Colijn
op 31 Juli 1899, als ge
zaghebber op deze
post is gemaakt. Op
het strand is een zeer
voorloopig gebouw ge.
plaatst, dat later door
houten barakken is
vervangen
TYPHUS IN EEN SCHIPPERS
GEZIN TE GRONINGEN
Water was besmet
Drie dooden, twee ernstige zieken
GRONINGEN, 1 Juni. Ongeveer veertien
dagen geleden werd aan boord van
schip, liggende in het Buitendamsterdiep te
Groningen, bij leden van het gezin van de fa
milie Heddema typhus geconstateerd.
Onmiddellijk werd een onderzoek ingestel4
door den directeur van de Volksgezondheid
dr. P. Muntendam, waarbij kwam vast te
staan, dat de oorzaak moest worden gezocht
in het gebruik van water uit het kanaal,
waarin een matras dreef, afkomstig van een
typhus-lijder. De leden van het gezin Hed
dema werden ter observatie naar het Acade
misch Ziekenhuis overgebracht, waar een
dag later de 17-jarige dochter Martha aa
gevolgen overleed. Thans zijn ook de 15-
jarige Jantje en de 18-jarige Trientje aan
deze ziekte overleden. De toestand van het
12-jarig zoontje der familie Heddema is ho
peloos. De moeder is er eveneens ernstig aan
toe, terwijl de vader minder ernstig ziek
Ons vorstenhuis en de
bijzondere postzegels
Adres van de Chr. Oranjevereen. Baarn
BAARN, 31 Mei., De Chr. Oranjever-
eeniging te Baarn heeft heden een adres
gezonden aan Z.Exc. den Minister van Wa
terstaat, waarin dezen bewindsman wordt
verzocht om te willen bevorderen, dat
voortaan op de in de toekomst zullende
verschijnen series van bijzondere postzegels
de beeltenissen voorkomen, in de eerste
plaats van H.M. de Koningin, maar ook
andere vorstelijke personen, leden
het Huis van Oranje-Nassau, uit vroegeren
later en tijd.
Het bestuur acht het van groote betee-
kenis, dat vooral in deze bewogen tyden,
de waarde van het Koningschap en het
gelukkig bezit van ons Vorstenhuis meer
meer naar voren wordt gebracht en ziet het
dan ook als een groot gemis, dat de Post-
raad niet aan H. M. de Koningin verzocht
heeft om op bijzondere zegels haar beel
tenis te doen plaatsen.
De adresseerende vereeniging zou gaarne
zien, dat zij, die dit zullen lezen, haar of
hun adhesie ermede betuigen aan den
nister in kwestie, terwijl de secretaris, Mr
M. P. van de Hoop van Slochteren, de
Beaufortlaan 4, Baarn, daarvan gaarne
even bericht ontvangt.
Het bestuur der Oranjevereeniging heeft
zich ook bereid verklaard om adhesiebetui
gingen van sympathiseerende personen of
corporaties in ontvangst te nemen en na
mens deze door te zenden aan meergenoem-
den minister.
NA. DEN STRIJD TEGEN
DE WILDE BUSSEN
Nu tegen wilde plezier-
booten
Het is in het waterland Zeeland
vaste gewoonte dat allerlei gezel
schappen op feestdagen tochtjes ma
ken naar verschillende deelen van
do provincie (Walcheren. Schouwen-
Duiveland, enz.)
Nu de strijd tegen de wilde bussen
door de verkeersautoriteiten is ge
wonnen schijnt men den strijd
aan te binden tegen deze plezier
booten, zooals ze in Zeeland worden
genoemd
Zoo is tijdens de Pinksterdagen
door de politieautoriteiten te Brui
nisse opgetreden tegen de motor
schepen die groepen toeristen aan
wal zetten. Procesverbaal is opge
riiaakt tegen bedoelde schippers we
gens het ongeoorloofd gebruik ma
ken van hun motorschepen als open
baar vervoermiddel
Moet hieruit worden afgeleid dal
men van officieele zijde nu op feest
dagen boottochtjes gaat organisee
ren? Of moet men voortaan thuis
blijven?
Het Fransche eskader
ROTTERDAM, 31 Mei. De Fransche oor
logsbodems, welke gedurende eenigen tijd
bezoek zullen brengen aan Rotterdam,
worden Vrijdagavond 6 uur in de haven
verwacht.
Drie schepen zullen worden gemeerd aan
de boeien op de rivier, ter hoogte van de
Boompjes, drie komen aan de Stieltjeskade,
drie aan de Westerkade, terwijl de overige
bodems ligplaats krijgen aan de Parkkade.
Morgenmiddag 12 uur wordt Hr. Ms. krui-
t „Sumatra" te Rotterdam verwacht,
welke ligplaats krijgt aan de boeien op de
Vraagt Uw 'everancier
„St.Raphaël"
QUINQUINA
0e fijnste apéritit.
BRACK'S
DOELEN HOTEL
AMSTERDAM-CENTRUM
Kamers Incl- Holl Ontbijt vanaf f 4—
Rustige sfeer In het centrum van de stad
Ieder modern comfort Telefoon 40661
Trompenberg's
PALACE HOTEL
Hilversum Telefoon 7941 (2 lijnen)
Het geheele jaar geopend
AMELAND (NES)
Hotel Hofker - Telef. No. 2
Eerste en meest bezochte hotel van het
eiland. Stroomend water. Schitter, gel.
Hotelgasten kunnen gratis gebruik ma
ken van autobusdienst hotelstrand v.v.
VRAAGT PROSPECTUS
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
Verschenen is de Memorie van Ant
woord inzake de kinderbijslagverzekering.
Belangrijke tariefsverlaging der Neder-
landsche Spoorwegen.
Groote heidebranden woedden op de
Veluwe bij Ede.
De verduisteringszaak van een bank-
vereeniging voor de rechtbank.
Tegen den strooper die een Waddinx-.
veensche veldwachter neerschoot is tien'
jaar gevangenisstraf geëischt.
De vergadering van den Bond van,
Meisjesvereenigingen op Geref. grondt
De jaarlijksche conferentie der Chr.
Geref. predikanten in Nederland.
Critiek op de dividend-politiek van de
stoomspinnerij v.h. Spanjaard te Borne.
Molotow legt verklaringen af over de
onderhandelingen met Engeland.
De mannen van het Condor-legioen
terug in Duitschland.
Ciano over Italië's hulp aan Franco.
Het hooge Arabische comité verwerpt
het Britsche Witboek.
DROOG, VRIJ WARM
Weerverwachting voor het geheele
1n d: droog, vri; warm weer, half be
wolkt tot helder, meest matige noordoos
telijke tot oostelijke wind.
2 Juni. Zon op 4.46 uur, onder 9.11 uur
2 Juni. Maan op nm. 9.28 u. ond. vm. 5,OS
Volle Maan voorm. 4.31 uur
Pension te Scheveningen
nabij Wittebrug. Zeer ruime, mooi gemeubi
leerde suite en comfortabele appartementen.
Uitstekend pension, prima ref. Badhuisweg
232. Telef. 555651.
DOMBURG
Hotel de l'EUROPE
TELEFOON 1 doorverb.
Het gezellige Familiehotel met gerenomeerde
Keuken. Stroomend koud en warm water
op alls kamers. Badkamers. Voor- en na
seizoen v.af 4.Hoofdseizoen v.af 5.
Eig. A. METER, Chef de Cuisine.
VALKENBURG (L.)
HOTEL „FRANSSEN"
BONDSHOTEL A.N.W.B. EN K.N.A.C.
80 kam., pr. tuin en boomg. - Lift. - Tel. 3S
Garage vrij - Pens. 3.75 - Hoogs, v.af 4.-
NOORDWIJK AAN ZEE
Hotel-Pension „Noordzee"
Familie-Hotel
Noord-Boulevard Telefoon 27
Voor kortere bezoeken
Holel-Café-Restaurant „Seinpost"
Het geheele jaar geopend
Noord-Boulevard richting vuurtoren
Hotel ITTM AN N
NUNSPEET
(niet meer aan den grooten verkeersweg)
Pensionsprijs Voorseizoen 5.
Hoogseizoen 5.50. en 6.-
Grooten Tuin met allweather Tennisbanen
HET LOO
Hotel „de Keizerskroon" („Röge"). Rustig
familiehotel. Modern comfort. Lage pension-
prijs. Telefoon 2145. Naast het Kon. Paleis
„Het Loo"
OOSTERBEEK
Hotel „DREYER00RD" - Telef. 5046
Prettig familie-hótel. Certtr. verw. K. en w.
str. w. op alle kam. Gr. tuin. Bek. keuken.
Pensionprijs vanaf 4.t t 5.
LOENEN (Veluwe)
Bonds-Hotel „De Vrijenberg",Tel. 261
Ideale ligging, in de Bosschen, bij Beek en
Waterval. Pensionprijs minstens 5 d. 1ste
verd. 3,50, 2e verd. 3,—, gelijkvl. met ap.
serre 4,—. Weekend 7!50, str. w. en k. w.
op alle kamers.
In ieder deel
met minimum slijtage
dat is wat FISK
garandeert:
Ingwersen Co.
Keizersgracht 382
Amsterdam
Belast zich met de altvoering
van Effectenorders, het incas-
seeren van Coupons en het
nazien van Lotingen.
TeL 32121 en 33879, onder Beurstijd 31207
(Reel.)
NIEUWE PRIJZENI Uw DEKEN weer
heelemaal nieuw voor 75 cents!
Zoo lekker frisoh en weer zoo ocht wollig
als de eerste dag toen U zo kocht.
Dat kan P ALTHE
Met recht: Voor werk van gehalte
S toornen bij PALTHEI
De beste machines en vakkundige behande
ling stellen ons in staat van P^LTHE
oude dekens Nieuwe te maken 1
(Reel Al
Dr. H. NANNING's
Zetpillen tegen Aambeien
werken pijnstillend en genezen in
korten tijd de ontstoken slijmvliezen.
muil hel ia*
(JoïnedvvotïnX
i'",M makkelijk.
Verkrijgbaar bij alle Apothekers eo Drogiatea
i H. 1.50 per doosje *u> 12 «toka.
Dr. k NAHN1NC'. Pk»™, a.m. F.kri.t N V. DEN RAAG.
Ned. Organisten Vereen.
's-GRAVENHAGE, 1 Juni. Dezer dagen
hield de Ned. Org. Ver. haar jaarlijksche le
denraadsvergadering, die niet alleen door de
ledenraadsleden maar ook door een groot aan
tal gewone leden uit alle oorden des lands
werd bijgewoond.
Het verlangen naar reglements-wijziging
kwam allerwege tot uiting. Door het benoemen
van een commissie, die t.z.t. voorstellen zal
doen, werd daaraan tegemoetgekomen.
Tot voorzitter werd gekozen de heer
George Stam herkozen als bestuurslid
werd de heer nthon van der Horst,
terwijl de vacante plaatsen in het bestuur, die
ontstaan waren door het uittreden van de
heeren Petri, De Zwaan en Den
Kouter, bezet werden door de heeren
Matter, J. F. Rootlieb en Hennie
Schouten.
