Theol. Schooldag der
Chr.. Geref. Kerk
DONDERDAG i JUNI 1939
DERDE BLAD PAG- TO
Kerk en Zending
Calvijn s prediking. De vreeze
des Heeren. Openingswoord
Prof. Geels. Slotwoord
Ds H. Visser
Heden is te Apeldoorn de jaarlijksche
Theol. Schooidae der Chr. Geref. Kerk ge
houden, onder leiding van den Rector dei'
School, Prof. J. W. Geels.
De morgen vergadering werd- door hem ge
opend met het doen zingen van Ps. 89 3, 8.
Na liet gebed en het lezen van Psalm 133
en Handelingen 2 4247, verwelkomde de
Rector, de talrijke schare, inzonderheid de
referenten Ds W. M. Nieuwenliuijze en Prof.
G. Wisse. Het jaar, dat heenging, riep tot
verootmoediging. Velerlei waren Gods zege
ningen in ruime mate over Kerk en School
uitgestrooid. Maar ook de beproeving bleef
niet uit. Smartelijk werden Kerk en School
getroffen in het verscheiden van Ds W
B ij 1 e v e 1 d te Haarlem Nog schrijnde deze
wonde, toen de Kerk opnieuw tot groole
droefheid werd geroepen. Vanuit Deventer
ging de rouwtijdinc, welke het overlijden
van Ds J. L. de Vr es meldde. Op de mid
daghoogte van zijn gezegend leven kwam
de dood tot hem. Ook in dezen Broeder ver
liest de Kerk een trouwen zoon en toege
wijd dienaar. Bemind bovenal door onze
emeriti-predikanten, pred.-weduwen en wee
zen, wier stoffelijke belangen hij op zulk
eon vaderlijke manier verzorgde.
Deze smartelijke beproevingen deden de
benauwende vraag in hart en op lippen
rijzen: wat de Heere toch hiermede mocht
le zeggen hebben? Deze vraag roept tot een
ernstig onderzoek. Zeker kan hieruit het
vermaan getrokken worden, dat we te arbei
den hebben, terwijl het dag is. De nacht
komt, waarin niemand werken kan. Dan,
dat we de groole les Ieeren in beoefening
brongen: als broeders ook te zamen wonen.
De Kerk beeft in deze verscheurde wereld
liet beeld van Hem te openbaren, die een
maal zeide tot Zijne discipelen: „Hieraan
zal de wereld bekennen, dat gij Mijn disci
pelen zijt, dat gij elkander liefhebt".
Moge ook deze dag staan in het teeken
van Psalm 133.
Calvijns prediking en onze tijd
Na een inleidend woord over de urgentie
van dit onderwerp, bepaalde spr. zijn ge
hoor eerst hij de beteekenis der prediking
volgens Calvijn. Calvijn zag in haar hel
hoofdkenmerk der ware Kerk en heeft aan
haar, tegenover Rome, waar de „Mis" en de
liturgie het een en al was geworden, weer
de eere-plaats gegeven. Die dient zij ook in
onzen tijd, die zich kenmerkt door een
streven naar veel liturgie en weinig preek,
te behouden.
Ook tegenover hen, die aan het inwendige
woord genoeg hebben, en de kerkelijke pre
diking verachten, om te gaan luisteren
naar de ervaring der vromen in de gezel
schappen, of de warme toespraken op aller
lei conferenties.
In de tweede iplaats letten we op de b 3-
teekenis der prediking van C a 1-
vijn zelf. Daarbij vraagt allereerst de
meer „p r i n c i p i e e 1 e" zijde de aandacht.
Wat het wezen der prediking betreft,
deze was bij Calvijn bediening van't Woord.
Calvijn maakte er niet van, gelijk sommi
gen in onzen tijd doen, een uitlegkundige
\crhandeling zonder toepassing: noch ook
gelijk anderen een uitstallen van allerlei
bevindingen, waarbij de verklaring op den
achtergrond komt. Calvijn gaf allereerst een
strenge exegetische verklaring en een daar
uit getrokken toepassing.
Wat den inhoud der prediking aangaat,
'deze was bij Calvijn: a. theologisch, d.w.z. 't
gaat in heel Calvijns [prediking om God, om
de schittering zijner deugden, waarbij God
op 't hoogst verheerlijkt en de zondaar op
het diepst vernederd wordt;
b. Christocentrisöh, d.w.z. in Calvijns pro-
diking staat niet de Christen, de vrome
xnensch, maar Christus in het middelpunt;
c. Pneumatisch, d.w.z. in Calviijns predi
king komt het werk van den „Pneuma".
den Pinkstergeest, tot z'n volle recht. Zijn
prediking was niet als in onzen tijd gevon
den wordt: eenzijdig voorwerpelijk, maar
ook onderwerpelijik;
d. Practisch, d.w.z. Calvijn legt in zijn
prediking ook den nadruk op de praktijk
van het leven. Calvijn wilde, dat het Woord
Gods heerschappij voerde in ons dagelijksch
leven. Hij preekte niet alleen voor hetaiele-
leven, maar handelde over de concrete din
gen van eiken dag. Hii was actueel.
Wat het voorwerp der prediking betreft,
Calvijn beschouwde zijn hoorders, gelijk
Paulue in zijn brieven, als de gemeente van
Christus, de vergadering der geloovigen, het
volk des Verbonds, waaraan de belofte toe
komt.
Maar hij preekte onderscheidenlijk
en drong met het ook op de vele hypocrie
ten, die hij in de gemeente van Christus
aanwezig achtte, sterk aan pp zelfonderzoek,
zoowel wat geloof als leven betreft, iets,
dat in onaen tijd te veel door zich noemen
de Calvinisten veronadhtzaamd wordt.
Tenslotte vraagt nog de „formeel o"
zijde van Calvijns prediking de aandacht.
In dat opzicht zijn Calvijns preeken totaal
anders dan nu, wat betreft de methode en
bouw, alsook de taal en stijl zijner predi
king.
Die preekmethode in onze dagen na te
volgen achten wij niet w e n s c h e 1 ij k.
Aan een homiletischen en schematischen
houw geven wij in onzen tijd om velerlei
redenen de voorkeur. Toch heeft de for-
meele zijde zijner prediking voor ons nog
steeds dit te zeggen, dat de gemeente niet
gebouwd wordt door rhetonca en woorden
praal zonder meer. Bekoring leidt niet
immer tot bekeering.
Afgedacht van het formeele, hebben Cal
vijns preeken voor onzen tijd groote betee
kenis. Juist in dezen tijd ven vervlakking
is teruggaan tot Calvijn noodig. Dit is geen
achteruitgang. Mogen alle predikers zich
conformeeren naar Calvijns prediking. Dat
is reformatorisch en Schriftuurlijk.
De vreeze des Heeren
De neo-religie-beweging, aldus epr., heeft
een haar wezen verradende nomenclatuur,
als altruïsme, d- vijf absoluten, geestelijke
en moreelc h^rCx-vipe.-iag, n-r. Dit hangt
fefi'uen met haar karaktertrek van autono
me religie, in onderscheiding dei Schriftuur
lijke. Wij behooren ten deze cc specifieke
benaming der H. Schrift in eere te houden,
nl. van: De vreeze des Heeren.
De Christelijke religie maakt nauwkeurig
onderseheid tusschen slaafsche vrees, die
nen uit vrees voor straf, kneohtelijke vrees,
dienen uit verlangen naar loon en kinder
lijke vrees, God dien«?n uit respect en liefde.
De vreeze des Heeren, dat is van den
Zich opcnibarenden God. is dan: de subjec
tieve beantwoording aan de objectieve open-
Zij is voorts vrucht van den Heiligen
Geest, gelijk Deze is de Uitdeeler uit Chris
tus, als den Logos, liet eeuwige Woord en
de wijsheid Gods.
Daarom is deze vreeze des Heeren niet
slechts (dit pok) een verstandsactie, maar
als uit den Geest is de kennis door ons
heengeslagen en geeft dies mystiek meteen
in band echter aan het Woord.
Deze vreeze als vreeze des Heeren, staat
dan ook in regelrecht verband mot het Ver
bond. Zooals Ps. 25 zoo diep schoon leert
dat de verborgenheid, d.i. wat in God Zelf
is en vanuit Hem geopenbaard is, voor
degenen, die Hem vreezen is; en dat het
Verbond er is, om ons dat nu bekend te
maken, d.i. te doen kennen tot beleving, ge
lijk 't Verbond is: dat God Zich zoo 6chenikt
aan ons, dat wij ons geven aan God.
De ware religie als vreeze des Heeren is
geen Christelijk humanisme; zij kan ook
niet onder de gewone artes (kunsten en
wetenschappen der cultuur) worden gerang
schikt. Zij is in haar wezen een verschijn
sel van bovennatuurlijken, niet tegennatuur-
lijken, oorsprong, inhoud en doel; haar be
oefening verheft ons tot de hoogte van
onzen eigen oorsprong en wezen. Haar
onderwijzing dient clan ook te zijn dienover
eenkomstig, d.i. middelijkerwijze door de
Kerk, voor do Kerk; gelijk daarvan de
Theol. School een eere-instituut des ge-
loofs is.
Slotwoord
Het slotwoord werd gesproken door Ds
H. Visser, van Dordrecht, die na een
dankwoord aan God en alle belangstellen
den voor het welslagen der bijeenkomst, de
bede uitte, dat de vrucht van dezen School
dag duidelijk openbaar moge worden in het
ambt en de roeping, waarin God een ieder
beeft gesteld. Na een opwekking tot gebed
voor Kerk, School professoren en studen
ten en om de krachtige werking van. den
Pinkstergeest eindigde spreker met de heen
wijzing naar het komende Vrederijk van
den Vredevorst Jezus Christus, waardoor de
wandelaars in het geloof zelfs in de donker
ste tijdon gemoedigd voortgaan.
Vooi*
persoonlijk
bijbellezen
HULPPREDIKERS
De hulpprediker der Geref. Kerk van
Hollandscheveld (Elim), de heer R. IJpma
van Leeuwarden, heeft vandaag zijn arbeid
aangevangen. Er worden thans te Holla nd-
scheveld Gereform. kerkdiensten in de school
gehouden. In de toekomst zal er echter een
kerk gebouwd worden.
AFSCHEID, BEVESTIGING EN 5JTREDE
Oude Pekela—Eelde
Us. P. J. van Leeuwen is voornemens
afscheid te nemen van de Ned. Herv. Gem.
te Oude Pekela op 18 Juni a.s. Bevestiging
en intrede te Eelde op 25 Juni. Bevestiger:
Ds. M. van Leeuwen te Winschoten.
NED. HERV. KERK TE ZWOLLE
Op een verzoek van de orthodoxe predi
kanten der Ned. Herv. Gem. te Zwolle, C. D.
van Noppen en M. N. W. Smit, om ir
de vacature, dde ontstaan zal door de emeri-
teering van Ds. Schol te. een rechtzinnig
predikant te beroepen, is door den kerkeraad
afwijzend beschikt. Er zal weer een
vrijzinnig predikant worden beroepen.
AFSCHEID Ds. B. C. KOOLHAAS
UTRECHT, 31 Mei. In het wijkgebouw
Oranjekerk te Utrecht bestond hedenavond
gelegenheid afscheid te nemen van den wijk-
predikant Ds. B. C. Koolhaas, Ned. Herv.
Predikant die om gezondheidsredenen per 1
Juni met emeritaat gaat en niet meer in die
conditie verkeert, dat hij nog een afscheids-
predikatie kon houden. Hoezeer de Hervorm
de gemeente van Utrecht het vervroegde
heengaan van haar bekenden predikant be
treurde kwam op dit afscheid duidelijk tot
uitdrukking. Inzonderheid voor de drukbe
volkte wijk Ondiep en omgeving beteekent
dit emeritaat een groot verlies.
Ds. P. de Haas sprak den scheidenden
herder en leeraar toe namens den kerkeraad
der Ned. Herv. Gemeente, mr. C. V
president-kerkvoogd, vertolkte de gevoelens
van medeleven en tevens van dank voor het
vele werk, namens de kerkvoogdij. De heer
G. Bokhorst voerde het woord namens de
wijkcommissie en de heer J. Od' ij k sprak uit
naam van de zeer vele vereenigLngen die
onder de bezielende leiding van Ds. Koolhaas
in deze wijk tot bloei gekomen waren. De
wijkbewoners schonken den predikant
prachtig tuinameublement. Honderden wijk
bewoners hebben van de gelegenheid gebruik
gemaakt ds. Koolhaas voor de laatste maal de
hand te drukken. Ds. Koolhaas gaat zich in
M a a r n vestigen.
MEVROUW N. VAN DETH—
VAN RIJNBERK f
Het overlijden van Mevr. Nellie 1
De t hv an R ij n b e r k, weduwe van den
heer Willem van Deth, zal bij talrijke
oudere predikanten der Geref. Kerken ij
herinnering roepen den kleinen kring van Ge
reformeerden te Brussel, die in deze har
telijk meelevende en als gulle gastvrouw ge-
eerde Christin een zijner krachtigste steun
pilaren had. Met haar, eveneens hoog gewaar-
deerden man, stelde zij iederen Zondag
harer ruime kamers ter beschikking voor
kerkdiensten der kleine groep van amper
menschen, maar die steeds weer bemoedigd
werd door den onverdroten ijver voor 's Hee
ren Huis, im dit echtpaar wonende. Dr Kuyper
heeft er menigmaal gelogeerd.
De thans reeds 206 zielen tellende, in 1894
gestichte gemeente zal niet vergeten de be
teekenis voor haar inwendigen groei van de
nu overleden bewoonster van het mooie huis
aan de Marché aux Poulets.
VERBAND VAN GEREF,
EVANGELISATIE-COMMISSIES
nde Jaarvergadering en drie-
daagsche Conferentie op
Woudschoten te Zeist
Voorafgegaan door een huishoudelijke
vergadering, hield liet Verband van Gerei.
livangelisatie-Commissies Woensdag zijn
11de jaarvergadering op „Woudschoten" te
Zeist.
Ds. T. J. Hagen, uit Delft, heette in zijn
openingswoord de zeer vele aanwezigen, uit
alle deelen des lands afkomstig, hartelijk
welkom en wees er op, dat de jaarlijksche
bijeenkomsten op „Woudschoten" zoo lang
zamerhand een zeer gewaardeerd onderdeel
in het zomer-programma zijn geworden.
Hierna bracht Ds. G. Laarman, uit Hil-
:rsum, rapport *uit over den arbeid on
er intellectueelen, gevolgd door
Ds. C. J. Sikkel, die sprak over de stu
denten-Evangelisaties.
De morgenbijeenkomst werd gesloten door
den heer J. Sc hol ten, die belangrijke
mededcelingen deed omtrent de werkwijze
der Evangelisatie-bibliotheken.
In de middagvergadering kwam ander
maal Ds. T. J. Hagen aan het woord, die
het Evangelisatiewerk in de orthodoxe
plaatsen behandelde.
Na rondvraag werd de vergadering op de
gebruikelijke wijze gesloten.
De 7de Conferentie geopend
's Avonds tegen half acht was de bekende
conferentiezaal, met den breeden ingefbouw-
den schouw, een omgeving, waarin talloos
velen rich in den loop der jaren zijn gaan
'huis gevoelen, wederom nagenoeg geheel
met belangstellenden gevuld.
Na gemeenschappelijken zang van het
bekende vers „U Vader U zij lof op een ver
hoogden toon" en voorlezing van een ge
deelte van Johannes 11, uitte Ds. W. A.
jrsinga, Geref. predikant te Loosdui
nen, zijn vreugde er over dezen avond in de
gelegenheid te zijn wederom zoo talrijk
velen op „Woudschoten" te mogen welkom
Na in gebed te zijn voorgegaan verklaarde
s. Wiersiruga de conferentie voor geopend.
Spr. deelde hierna nog mede, dat bericht
as ingekomen van Ds. P. Nomes, uit
Den Haag, dat deze verhinderd was Vrijdag
middag het slotwoord op deze conferentie te
komen spreken.
Dit zou thans geschieden door Ds. H a ij e r
uit Ede.
Deze eerste dag werd besloten met een
bidstond in de kapel, waarin Ds. G. Laar-
m a n, uit Hilversum, voorging.
GEREF. KERKEN IN BELGIE
Landdag te Rijmenam
In de bosschen van Rijmenam is op Twee
den Pinksterdag een goedgeslaagde Landdag
der Geref. Kerken in België gehouden, wa:
heen velen uit de steden en dorpen van h
Vlaamsche land waren getrokken, maar o<
bezoekers uit Noord-Nederland. Ds. W. F ij
vandraat Jr. uit Medhelen opende, waar
na Ds. Lauwers uit Brussel sprak over
den Pinkstergeest.
Na eenigen tijd van begroeting en ontmoe
ting van de ouderen en spel voor de jeugd,
verzamelde men zich rond de sprekers, die
elk op 'hun wijze de beteekenis en het wel
slagen van dezen landdag hebben versterkt;
Zoo droeg cand. Grafe uit Roosendaal
een aantal Zuid-Afrikaansche gedichten voor.
De student Slaboudian uit Kampen sprak
over de Geref. Kerk van de Oekraïne
bracht de groeten en heilwensehen van deze
gemeenten over. De heer Jonkers
Denderleeuw sprak als Evangelist een
moedigend woord, waarna de heer C z a i
1 e w s k i uit Weenen, sinds een jaar in dienst
der Jodenzending van Antwerpen, een toe
spraak in het Duitsch hield. Verscheidene
verdreven Joden waren onder de menigte.
Voorts sprak Ds. Hagens van Asperen,
die van groote belangstelling voor het Geref.
kerkelijk leven in België gewaagde. De heer
Schippers sprak namens de Geref. van
Hilversum: Ds. H. J. Winter van Antwer
pen, uitte zijn vreugde over dezen bijzonder
gezegenden dag. Daarna sprak nog een Suri-
naamsche Gereformeerde, mej. Hennip
over den arbeid in Suriname en Curasao.
Laatste spreker was Ds. Bouma uit Tree
beek, die met een opwekkende rede dezen
dag besloot.
Waar de Prot. militairen aan de grens
veel moeten ontbeeren en aan allerlei ge
varen bloot staan, heeft zich een comité
gevormd, dat allerwege tijdelijke militaire
tehuizen wil openen. Uiteraard is daarvoor
een groote som gelds benoodigd. In de
overtuiging, dat Pret. Nederland daarvoor
een offer aal willen brengen, evenals in di
jaren der mobilisatie van 1914191S, heeft
dit comité den arbeid bereids ter hand ge
nomen. Met name aan d<> Oost- en Zuid
grens moet op tal van plaatsen een tehuis
worden geopend. I-Iet comité ziet gaarne
giften en bijdragen tegemoet op de post
rekening van zijn penningmeester. Het be
slaat uit de heeren Jhr. D. W. Sickinge
te 's-Gravenhage, lid van het hoofdbestuur
van den Ned. Mil. Bond, voorzitter, Mr. A.
v. Dijken, te 's-Gravenhage, lid der Twee
de Kamer en eveneens H.B.-lid, secretaris
ds. J. Wristers, Geref. predikant te
Helmond, rese r ve - v el ipred i ker, penning
meester (giro 207G01), Luit.-Gen. L. F.
Duymaer v. Twist. lid der Tweede
Kamer en voorzitter Nat Oir. Offic. Ver.,
reserve-kapitein B. G e 1 e ij n s e te Achter
veld, voorzitter der Nat. Vereen. „Pro
Rege", Ds. W. F. Gerritsma, Geref.
predikant te Aalten, reserve-veldprediker,
ds. T. J. Hagen, Geref. predikant te Delft
en eere-voorzitter van Pro Rege, ds. J.
Ko pipe, Geref. predikant te Ommen, ds. J.
Oskamp, Ned. Herv. predikant te Made
(N.Br.), ds. W. A. Plug, idem te Harden-
berg, kapitein P. Prins, te Hardenberg, N.
A. Sc human, te Amsterdam, secr. der
Nat. Vereen. Pro Rege, ds. W. Spiethoff
Herst. Ëvang. Luth. predikant te Deventer,
ds. P. v. d. S t a a y, Ned. Herv. predikant te
Enter en ds. J. de Vries, Geref. predi
kant te Tilburg.
GIFTEN EN LEGATEN
Wijlen Mej. G. Hendriksen te Utrecht
heeft gelegateerd aan den Geref. Zendings-
bond vpor den Medischen dienst een bedrag
van duizend gulden.
ONDERWIJS
ONDERWIJSBENOEMINGEN
Leiden. Chr. Opleidingsschool H. Morsch-
weg. Tot onderwijzeres: Mej. T. den Dik
ken, onderw. Chr. School te Jaarsveld.
N ij kerk. Chr. ULO school. Tot tfjdel.
onderwijzer: de heer K. Bons erna, lew. m.
a. Chr. school te Franeker.
Vereeniging voor
Chr. Volksonderwijs
De algemeene vergadering
te Leiden
Rede van den heer G. Ch. Dun
In restaurant Savoy te Leiden, werd he
den de acht-en-veertigsle algemeene ver
gadering van de Vereen, voor Chr. Volks
onderwijs gehouden.
Deze vergadering stond onder leiding
an den voorzatter, prof. dr. W. J. A a ï-
lers te Groningen.
Namens het bestuur der scholen voor
G.V.O. te LeideD, werden woorden van
welkom gesproken. Hierop sprak prof
Aalaers de openingsrede uit.
Openingsrede
een inleidend woord over dankbaar,
blijmoedig en hoopvol arbeiden, herinnerde
spr. aan het groote verlies der Vereeniging
het heengaan van den heer Brants, die
door hem met eerbied en dankbaarheid
wordt herdacht. De heer Brants heeft niet
beleefd het tot stand komen van ons bu
reau met eigen directeur cn gebouw, waar-
'oor hij zoo krachtig heeft geijverd. Nu
hebben wij ons bureau en den directeur,
den heer Mr. A. Evenhuis. God zegene hem
en zijn werk.
Wij hooren van alle kanten de leus: mo-
reele en geestelijke herbewapening, en
zien allerlei proeven nemen om haar te
re-aliseeren. Hier ligt stellig ook een be
langrijke taak van de school, met hare
functie van onderwiijs en opvoeding. Wij
zijn diep overtuigd, dat het leven een strijd
oo leven en dcod, en dat het Evangelie
daarbij het wapen bij uitnemendheid is.
Deze strijd is niet slechts een wedstrijd,
een sport; hij is werkelijkheid, een bloedig
conflict, dat beslist over leven en dood, za
ligheid en rampzaligheid.
Het is aan ons, mannen van het on
derwijs, den kinderen van ons volk te
leeren dit wapen te kennen en te han-
tecren, en daarbij zeiven voor te gaan.
Wij moeten eenerzij ds er tegen waken,
dat spel ernst wordt, anderzijds dat
ernst spel wordt
Daarom moeten wij deel nemen aan die
herbewapening, waartoe ons niet slechts
onze souvereine, maar vooral onze hemel -
sche Souverein oproept, de God en Vader
van onzen Heere Jezus Christus.
Hierna werden de jaarverslagen uitge
bracht.
Voor 1940 werd de contributie der school
besturen op f4.50 per onderwijzer vastge
steld.
Bij de bestuursverkiezing werden herko
zen de heer S. Stemerding te Voorburg,
Ds. J JPValetnnte Zwolle en Mr. W W
C van Romondt Vis te Den Haag.
In de middagvergadering sprak de heer
G. Ch. Dun, rijksinspecteur van het L.O.
te Alkmaar over:
„Wat heeft de drang naar onderwijs
vernieuwing te zeggen voor de bij
C.V.O. aangesloten scholen."
Spr. begint met te wijzen op het feit,
dat de Ned. Volksschool beschouwd wordt
als „ernstig krank" te zijn. Aan haar ziek
bed worden geroepen binmenlandscihe en
buitenlandsqhe specialisten op psycholo
gisch, paedagogisoh en didactisch terrein.
De reeds aangewende en nog aan te wen
den middelen tot herstel kunnen worden
samengevat in de woorden van den titel:
Drang tot Onderwijsvernieuwing.
Bij dien drang tot O V. zijn volgens spr.'s
meening geen SDecifielt C.V.O. belangen be
trokken, vooral niet als C.V.O. zou moeten
worden gezien als tegenstelling met andere
Chr. of bijz. scholen, zelfs nauwelijks met
openbare. De plicht, het beste te zoeken
voor het kind, het Godsgeschenk bij uitne
mendheid, een algemeen Chr. gedachte
geldt tenslotte voor alle scholen, dus ook
voor die van C.V.O. Daarom komt ook tot
deze scholen de roep om mede leiding te
geven, stuwend en stimuleerend, waar dit
gewenscht is, waarschuwend, waar dit noo
dig is, remmend, waar dit gebiedend
Als oorzaken van den drang naar O.V.
geeft spr. aan de voortschrijdende uitkom
sten der wetenschappelijke psychologie,
vooral der kinderpsychologie en de ontevre
denheid over de resultaten der heden daag
sche school. Voor het acuut worden van
dezen drang zijn de verschijning van het
Belgisch Leerplan en de actie ontwikkeld
door de Noordelijke inspectie van het L.O.
In dit verband wijst spr. op de leiding te
dezen opzichte uitgegaan van Overheidsor
ganen. Staatsbemoeiing ten onzichte der
Bijz. School kan niet uitgesloten worden.
De Staat heeft het recht en den plicht er
voor te waken, dat de millioenen
E O. uitgegeven, goed worden besteed. Ten
opzichte echter van het leerplan heeft
een eigen taak en roeping en deze dient te
worden geëerbiedigd.
Het B. O. behoeft en mag echter de
Rijksinspectie niet zien als een tegen
over zich staande macht, wel als een
meestrijden den makker bij het zoeken
naar het beste voor de jeugd van ons
volk. Zij dringt ziah niet op, maar
biedt zich aan.
Twee hoofdstroomingen
Spr. merkt in den drang naar O. V twee
hoofdstroomingen op, die hij typeert als
„Onderwijsverfrissching" en „Onderwijsver
nieuwing". De laatste gaat verder dan de
eerste De eerste bedoelt „verlegging van
het accent, verfrissching van leerstof en de
aanbieding ervan, juister verhouding dei-
vakken van onderwijs, b.v. rekenen en Ned.
taal. De tweede gaat verder en grijpt die
per in in het wezen der school en haa.
leerstof. Dat is vooral de Belgische richting,
die echter in ons land ook reeds belang
rijken voortgang maakt.
Voor de Gnr. en dus ook voor de bij
V.V.O. aangesloten scholen blijve als het
allerhoogste gelden: Dit is het ware leven,
dat zij U kennen en Jezus Christus Dien
Gij gezonden hebt Daarnaast echter lette
men op wat het gewone leven vraagt.
Met nadruk bestrijdt spr. de uniformiteiv
van het leerplan, de didactische eenheids-
school. Eigen sfeer, eigen omgeving, eigen
initiatief kome beter tot haar recht. Op
verantwoordelijkheid van den onderwijzer
wordt de volle nadruk gelegd. Spr. licht dit
met voorbeelden uii de praktijk toe.
Dc leerlingen worden zooveel mogelijk
geactiveerd, hieraan ontbreekt nog veel.
Al aanvaardt spr. de tegenstelling luis
ter- en doe-school niet, vele scholen
hebben aanleiding gegeven, da/t deze
gemaakt is.
Als slot van zijn betoog merltf spr. op,
dat alles betreffende O.V. staat of valt rrrtt
de persoonlijkheid van den onderwijzer.
Met een opwekking tot zelfonderzoek en
nieuwe bezieling eindigt spr. zijn rede.
Hoogleeraarsbenoemingen
Gem. Univ. Amsterdam
Dr. J. M. Romein hoogleeraar
dracht van burgemeester en
wethouders om met 21 van de 40
stemmen tot buitengewoon hoogleeraar
in de Vaderlandsche geschiedenis aan de
gemeentelijke universiteit benoemd dr.
J. M. Romein.
(De .benoeming van Dr Enno H. van Gelder
i nu ingetrokken).
Prof. Romein wordt opvolger van wijlen
prof. Theissen en is een alumnus van de
Leidsche universiteit. Hij is op 30 October
te Amsterdam geboren, heeft het Eras-
miaansch gymnasium te Rotterdam bezocht
daarna te Leiden eerst een jaar theologie
vervolgens letteren en de geschiedenis ge
studeerd, alles van 191-5 tot 1920; op 20 Oc
tober 1924 is hij cum la-ude gepromoveerd op
een proefschrift „Dostojevski in de Wester-
sche critiek, een hoofdstuk uit de geschiede-
zan den litterairen roem". Reeds vóór
zijn promotie had hij zich op politiek terrein
begeven, en van 1922 tot 1925 heeft hij met
de heeren Wijnkoop en dr. Van Rav-esteyn de
hoofdredactie van het toenmalige communis
tische dagblad „De Tribune" gevormd. De
Communistische Partij Holland heeft hij in.
1927, niet bereid zijnde om een hem voorge
legde politieke verklaring te onderteekenen,
erlaten; sindsdien wijdt hij zich, behalve aan
het opleiden voor de acte Middelbaar Onder
wijs geschiedenis, uitsluitend aan het schrij-
van werken en artikelen op wetenschap
pelijk gebied.
Voort benoemde de raad tot buitengewoon
hoogleeraar in de artsenijbereidkunde (recep-
tuurleer en galenische pharmacie) prof. P.
derWielen, totnutoe gewoon hoog
leeraar, als hoedanig de raad hem op zijn
•erzoek eervol ontslag verleent;
tot buitengewoon hoogleer aar in de phar-
maceutische scheikunde en het chemisch
onderzoek van plantaardige en dierlijke
grondstoffen en de daaruit bereide praepa-
raten, mej. dr. C. G. van Ar kei, thans
tot gewoon hoogleeraar in het handelsrecht,
het faillissementsrecht en het internationaal
privaatrecht prof. mr. M. H. Bregstein
te Rotterdam.
VEREEN. VOOR CHR. NAT.
SCHOOLONDERWIJS
De 76e algemeene vergadering
Onder presidium van ds. M. v. Grieken,
Ned. Herv. predikant te Rotterdam, werd
heden in K. en W. te Utrecht de 76e alge
meene vergadering gehouden van de Ver
eeniging voor Chr. Nat. Schoolonderwijs.
De voorzitter opende hedenmorgen de ver
gadering na het doen zingen van Ps. 89 1
en 8, het lezen van Ps. 65 en gebed, waarna
hij een openingswoord sprak over het onder
werp „Onderwijsvernieuwing met hist, ach
tergrond".
Hierna kwam het jaarverslag van den se
cretaris, den heer R. V ene ma, van Wasse-
aan de orde. Het verscheen bereids ii
druk en beslaat 120 pagina's. Het werd goed
gekeurd evenals het verslag van den pen
ningmeester. Mr. D.' W. O. A. Schut
Amsterdam, dat sluit met een eindcijfer
f 15.588.90.
In de morgenvergadering deed de Hoofd
commissie mededeelingen inzake de actie voor
verbetering der positie van de kw. met acte,
en gaven verschillende inspecteurs der ver
eeniging inlichtingen over de scholen over
wien zij het inspectoraat hebben.
De aftredende leden van de hoofdcommis
sie, de heeren Ds. J. Jongeleer, Chr. Ger.
predikant te Apeldoorn, Ds. J. D o u m a, em.
Geref. predikant te Arnhem en Ds. A. KI in
kenberg J.Azn Herst. Evang. Luth. pre
dikant te Amsterdam, werden herkozen.
In de middagvergadering trad als referent
op Mr. J. J. Hangelbroek. secr. vj
Unie „Een school met den Bijbel" en den
Schoolraad voor de Scholen met den Bijbel,
met het onderwerp: „Nog steeds strijd voor
de vrijheid van onderwijs", waarvan wij
morgen verslag geven.
Prof. Dr. J. WESTER
Bij Kon. besluit is op zijn verzoek aan prof,
dr. J. Wester, eervol ontslag verleend1 als
hoogleeraar aan de rijksuniversiteit te Utrecht.
„SUID-AFRIKAANSE INSTITUUT"
GEOPEND
een der zalen van de luiiversiteitsbiblio.
theek te Amsterdam heeft wethouder Boek-
n gistermiddag de nieuwe boekenzaal
„het SuidrAfrikaanse instituut" van de
stichting tot bevordering van de studie van
taal. letterkunde, cultuur en geschiedenis van
Zuid-Afrika, geopend.
De plechtigheid werd o.a. bijgewoond door
den gezant van Zuid-Afrika in Den Haag, dr.
H. D. Van Broekhuizen.
VEREENIGING .JOHANNES"
Te Leiden is ook de jaarlijksche algemeene
vergadering gehouden van de vereeniging
„Johannes" tot steun van bejaarde, zieke of
hulpbehoevende onderwijzers (essen) van
Ohr. scholen.
De jaarverslagen van secr. en peraningim., de
heeren C. Z ij d e r v e 1 d te Arnhem en J,
H o b m a te Utrecht, werden goedgekeurd.
In de va-c. ontstaan door het bedanken van
den heer A. J. Drew es, die vele jaren als
voorzitter de vereeniging heeft gediend, maaii
door voortdurende ongesteldheid moest
aftreden, werd gekozen de heer H. Korf.
e r te Zaandam.
Het aftredend bestuurslid, de heer Bloos,
werd herkozen.
VEREENIGING „JACOBUS"
Onder presidium van den heer C. A,
M e ij e r van Amsterdam werd te Leiden de
jaarlijksche algemeene vergadering gehouden
van de vereeniging „Jacobus". organisatie tot
steun aan weduwen en kinderen van overle
den Chr. onderwijzers.
De voorzitter opende de vergadering op,
gebruikelijke wijze, waarna secretaris en
penningmeester, de heeren G. M u y s te Am
stelveen en N. He uk els te Amsterdam
hun verslagen uitbrachten die werden goed
gekeurd.
De contributie werd wederom op f 8 be
paald. De uitkeering uit kas A. werd bepaald
op f 70 en die uit kas B. op f 50.
In de vac. ontstaan door het aftreden om
gezondheidsredenen van den heer A. J,
Drew es, werd gekozen de heer W, Gil-
lisen.
Examens
Delft. Techn. HoogeschooL Bevorderd tot
doctor in de Techn. Wet-ensch-ap, op proef*
schrift, getiteld: „Cellulose-Natriumhydi-oxyde*
Water. De opname van Natrium-hydroxyde
water door watten, bij loogconcentraties
0-50 en stellingen, de heer Ut. d,Wa
scheik. ingenieur.
Groningen. Gesl.: Wis- en Natuurk. (Vfl
oand.ex., de heer J. S. Faber. Franeke».
Klass. Taal en Letteren: cand.ex., de heeren
W. Molting. Groningen; F. V. Gimbrere,
Amsterdam. Gom. Universiteit. Gesl.? Ge
neeskunde: artsex., mevr. C. M. Kroeger—
Wibaut, Amsterdam: de heerien *D. J. H-
Bour, Heerlen: H. J. Jens, Schoonrewoerd: G,
A. Reydon, Haarlem; H. F. G. M. Wehberg,
Druten: artsex. le ged.. de heeren A. G. Krou.
wels, Haarlem: J. G. R. Janssen, Hengelo; A,
S. Groen, Haarlem.
Ned. Taal en Letterk.! camd.e*., de heer J,
D. Ph. Warners.
Geologie: doet. ex.. de heer W. P. de Rover.
Scheikunde: doet. ex., de heer G. W. A. RiJn-
de-ra (cum laude).
Machinisten. Den Haag. Gert. voorl. dipt,
de heeren J. H. Keer. Den Haag: A. J. Rietdijk,
Oostvoorne: J. Wouterloot, Lelden.
de dames G. C. M. Cramer, A'dam; A. Bijl,
„Tesselschade". Den Haag. Dipl. „Hulp der
Moeder". Gesl. ztjn: A. P. M. Rooir, A'dam, J,
P. Snoeker, Hengelo; A. van Diest Naaldwijk;
H. J. Sanner: J. M. v. d. Laan en J. de Jong
allen te Dordrecht-: J. H. van Santen; N. Jor-
daan: J. C. T. Mulder; W. J. den Heyer: J. G,
C. Kroon en C. H. A. H. v. Oudenaarden, al-
Richard Strauss
75 jaar
Een merkwaardig en veelzijdig
componist
Als Richard Strauss op 11 Juni a-s.
75 jaar wordt, zal hij er zich op kunnen
beroemen, dat hij gedurende niet min
der dan 70 jaren van zijn compositie
talenten heeft hflijtk gegeven. De eerste
pogingen om een muziekstuk te schrij
ven deed Srauss immers toen hij nau
welijks zes jaar was en gedurende heel
zijn verder leven getuigde zijn kunste
naarschap van een opvallende vrucht
baarheid.
De geboortedag was 11 Juni 1S64, de ge
boorteplaats was München. En als een zoon,
die zijn vader, den bekenden hoornist Franz
Strauss, alle eer aandeed, legde Strauss Jr.
al spoedig een meer dan gewone muzikaliteit
aan den dag. Op 5-jarigen leeftijd kreeg hij
de eerste pianolessen en het jaar daarop
werd het program aangevuld met ondèi-
rioht in vioolspel. En ook toen de lagere
school achter den rug'was en de gang naar
het gymnasium werd aanvaard, bleef er vol
doende ruimte voor muzieklessen over. In
middels waren in het componeeren vorde
ringen gemaakt. Zoo kwam in 1876 dus
toen was de jonge musicus nog slechts 12
jaai- oud ter-gelegenheid van een familie-
partijtje, een Feestmarsch op papier, In
1S86, tijdens de gymnasiumjaren, volgde de
eerste symphonie, alsmede een strijkkwartet,
en bij dit alles voegden zich pianostukken en
was dies meer zij. Nadat het eindexamen
aan het gymnasium met gunstig gevolg was
afgelegd, liet dc jeugdige Strauss zich In
schrijven als student aan de Universiteit te
München.
Hoe weinig de practische beoefening van
de muziek onder dit alles te lijden had, blijkt
wel hieruit, dat de jongeman in 1S85 be
noemde werd tot 2e kapelmeester van het
Meininger Orkest, waarbij hij een werk
kring kreeg naast den bekwamen von Bü-
luw, hetgeen naar zich denken laat, voor
zijn vorming van niet geringe beteeKenis is
geweest
Aanvankelijk was de jeugdige Strauss
Streng de klassieke richting toegedaan.
Schumann c-n Mendelssohn oefenden in
vloed uit, doch vooral Brahms maakte op
den jongen componist een diepen indruk.
Het is dan ook wel zeer merkwaardig, dat
jnist in het jaar. waarin Strauss het voor
recht had, Brahms persoonlijk te ontmoeten,
in 1S85, een belangrijke wijziging zich in
zijn opvattingen voltrok en hij, die zich te
voren afzijdig had gehouden van de kunst
van Liszt en Wagner, destijds ongetwijfeld
vrii modern, zich bewust en zonder omwegen
aansloot bij hun kunstbeschouwingen. Hij
bezigde van nu af aan zijn groote talenten,
voorzoo\er in zijn vermogen lag en zijn
krachten het tooelieten, ter propageering van
de in die dagen nieuwe richting in de toon
kunst VerschiJIende werken, omstreeks 1S9Q
en daarna ontstaan, zijn daarvoor evmzoo-
vele bewijzen.
De nadruk werd in deze periode vooral
gelegd op het programmatische in de mu
ziek, d.w.z. de muziek moest een bepaald
onderwerp zoo natuurgetrouw als sleohts
eenigszins mogelijk was, uitbeelden, en flanlt
zij zijn vaak verbluffende componeertech-
niek slaagde Strauss hierin meestal op over
tuigende wijze. Zijn symphonisohe gedich
ten hebben in dezen terecht een grooten
naam verworven. We noemen „Aus ltalien"
„Don Juan", „Macbeth", „Tod und Verklap-
ung", „Tij 1 Eulenspiegel", „Also sprach1
Zarathustra" „Don Quichotte", en vooral
niet te vergeten het prachtige „Ein Helden-
leben", in 1S98 geschreven en opgedragen,
aan Willem Mengelberg en het Concertge-
bauworkest. Sindsdien heeft Strauss een!
periode gekend, waarin hij zich mee
abstracte toonkunst toelegde en sedert dezen'
tijd heeft hij zich vooral begeven op het ge
bied van de opera.
Zoo heeft deze veelzijdige musicus zicli
op meer dan één terrein, en bijna voortdu
rend met succes, bewogen. Niet steeds werd
zijn kunst volop gewaardeerd. Vooral toen
hij de klassieke richting vaarwel zeide en!
zich aangetrokken gevoelde tot de opvattin
gen van Wagner e.d., heeft zulks aan zijg
populariteit aanvankelijk geen goed ge<
daan, maar de omstandigheid, dat hij zich
zelf niet in een beperkte ruimte opsloot,
doch herhaaldelijk propaganda voerde, ook
voor componisten, wier kunst hem niet al
te na lag, heeft bij dit alles ongetwijfeld
gunstig gewerkt, waarbij nog het feit kwam
dat de beoefenaar van de voor dien tijd
moderne kunst zich een scheppend kun
stenaar van onmiskenbare kwaJiteiten be
loonde. Als bewijs van zijn veelzijdigheid
moge ook gelden, dat Strauss, die, gezieö
zijn artistieke verwantschap met Richard
Wagner, wel Richard II werd genoemd,
niet aarzelde, meermalen de muziek van
Gustav Mahler te introduceeren, al wa«
deze muziek in inhoud van de zijne
vèr verwijderd.
De aansluiting, die de weldra 75-jarige
heeft gezocht en verkregen bij de neo
romantiek van Wagner, heeft er toe "bijge
dragen, dat zijn kunst ook in het huidige
Duitschland zeer geliefd is, waarbij men er
zelfs genoegen mee heeft genomen, dat hij
den tekst van een zijner belangrijkste
werken aan den Joodschen schrijver Stefan
Zweig heeft ontleend, hetgeen ongetwijfeld
wel iets zegt
Een merkwaardig en veelzijdig compo
nist wordt 75 jaar. Misschien is het aantal
werken van zijn hand, dat critiekloos door
ons kan worden aanvaard, betrekkelijk
gering Maar zeker is. dat Strauss in het
muziekleven van het laatste deel der 19de
en het eerste deel der 20ste eeuw een'
veelszins eigen en belangrijke plaats in
nam en, gezien zijn vitaliteit nog inneemt.