Slagschepen zijn heel duur
c9*
NATIONALE INDUSTRIE
WIJDAG a'6 MEI 1939
DERDE BL'AD PAG. 9
Eerste Kamer-camera.
Nogmaals de verhouding
tusschen moederland
en Indië
Ook op den tweeden dag van de behande
ling aer Indische begrooting vormden de
defensie en de verhouding tusschen Moeder
land en Indië de centrale punten, waarom
heen zich verschillende andere onderwerpen
groepeerden.
Wat de defensie aangaat, prof. Kranen-
burg (v.d.) mocht van oordeel zijn, zooals
hij het uitaruikte, dat de geest van oud-
Minister De Wilde een schrikwekkende gast
was op het feest van de slagschepen, zulks
kon niet verhinderen, dat op snelle en in
tense versterking van de Indische defensie
werd aangedrongen. Reeds eerder had de
liberale afgevaardigae, de heer Van Ra p-
pard, voor slagschepen het pleit gevoerd,
en hetzelfde wenschte hij ook ditmaal te
doen, temeer waar hij den indruk gekregen
had ,dat eveneens de Minister van Defensie
er wel voor voelde. Er kan niet gewacht
worden, zoo zeide de heer Van Rappard', geen
dag en geen nacht. Nog teveel wordt gere
kend op het bondgenootschappelijk karakter
van een eventpeelen oorlog, maar do ge
schiedenis heeft geleerd, dat staten al te
6poedig aan hun lot worden overgelaten.
.Voorts bedenk© men, dat. Amerika in 1946
geheel los is van de Philippijnen. waardoor
een gansch andere situatie is ontstaan. Der
halve moeten we beschikken over machts
middelen, die ons in staat stellen, zelfstan
dig onze bezittingen te verdedigen. Met drie
a vier slagschepen zijn we veilig, meende
deze spreker, want een aanvallende vijand
zou minstens over het dubbele moeten be
schikken. De bezwaren, die tegen aanschaf
fing kunrnen worden aangevoerd, bestreed
de afgevaardigde. Zoo achtte hij het nog
niet te laat te zijn. En voorts dacht hij, dat
er wel dokgelegenheid te vinden zou zijn.
Wat de kosten betreft, wenschte hij een lee
ning op langen termijn, daar het billijk is,
zoo een deel wordt afgewenteld op het na
geslacht, nu het gaat om Nederland als ko
loniale mogendheid, ook voor de toekomst
Tevens vergete men het belang van de aan
schaffing voor een verruimde werkgelegen
heid niet
Nuchter becijferde de heer Kranen-
hu r g, dat de zwaarste slagschepen en
als we slagschepen noodig hebben, dienen
we tegelijk de zwaarste te nemen, want an
ders worden we in den strijd toch overtrof
fen heel duur zijn, en wel ongeveer f90
ïïullioen elk. Het is volgens Jezen spreker
ijiet de vraag, of Indië verdeJigd moet wor
den. maar wel wie het betalen zal en hoe
de defensie moet worden geregeld.
..Welk© beginselen moeten bij de verde
diging gevolgd worden?" aldus stelde de
neer Briët (a.r.) voorop. Als een vijand
met alle geweld een deel van ons gebied wil
hebben, dan zal het moeilijk vallen hem
hierin te verhinderen, zoo hij alle krachten
er op concentreert Maar wat van belang is,
is, dat de verbinding tusschen de bezette
punten en het vijandelijke land bestreden
kan worden. Op deze wijze zou het nut van
het bezette punt volkomen verloren gaan.
Wordt hierop toegelegd, dan zal de vijand
wel nalaten, bepaalde steunpunten te ver
overen.
De heer Briët pleit voor duikbooten
In het vervolg van zijn betoog liet de heei
Briët uitkomen, dat hij het meest gevoelt
voor duikbooten, waarbij hij zich baseerde
op Regeeringsrapporten uit vroeger tijd. On
derzeeërs vormen de kern van de vloot. Op
het oogenblik. zijn slagschepen in de mode
en wie hierover anders oordeelt, wordt al te
spoedig als verdacht aangezien. Het komt
er thans echter vooral op aan, dat de Re
geering het materiaal aanvult met wat tijdig
gereed kan zijn. Aanbouw van klein mate
rieel op groote schaal biedt voordeelen en
sluit zich nauwer aan bij onzen volksaard.
Ook dit laatste verdient uit psychologische
overwegingen de aandacht.
Voorts noemde de heer Briët als bezwaar
tegen slagschepen met name de hooge kos
ten. Zeker, do offers moeten genomen wor
den, die noodig en nuttig zijn, doch daarbij
blijft, de eisch van het geld.
Wat te berde wordt gebracht, aldus de
heer van Vessem (n.sjb.), is door mijn
partij steeds voorgestaan. Alsof zijn partij
op een lange historie bogen kon. Dit lid
meende daarbij andere richtingen van op
portunisme te mogen beschuldigen.
Onjuist achtte de R.K. afgevaardigde de
heer Bruineman het, dat men in Indië
roept om zware versterking van de defen
sie, zonder dat men zelf volop bereid blijkt
te zijn, te betalen. De Nederlanders in Indië
zoo meende hij, zijn er over het algemeen
beter aan toe, dan de Nederlanders in het
moederland. Wel drong hij aan op een an
der systeem voor de kostenverdeeling. Hij
erkende, dat de defensie sinds vorig jaar
zeer is gevorderd, doch gaf in overweging,
>aren bevordert
^V^ol^sivetvaart
NUTSSPAARBANK BREDA
Catharinastraat 15'
Renteberekening 2.7 pCt.'s-jaars
Schoolsparen - Spaarbusjes
Sale-inrtehVng
zich fijn wit scheren
Alléén
engTos-verkoop
Importeur: P. J. TH. SCHUHMACHER,
Leeuwarden Telefoon 6305
(Reel.)
de maritieme defensie ook voorts te ver-
veraterken en niet met het minimum tevre
den te zijn, waarbij hij evenwel niet aan
gaf, wat voor hem het minimum was. Een
zelfde vaagheid merkten we in het betoog
van dezen afgevaardigde op. toen hij sprak
over de financieele kosten voor de defensie.
In buitengewone omstandigheden, zoo zeide
hij, kan men genoegen moeten nemen met
een niet-sluitendc begrooting, waaraan hij
echter een beschouwing vastknoopte, dat
het moeilijk te zeggen is, waar nu feitelijk
de buitengewone omstandigheden aan
vangen.
Zoo werden verschillende opinies ten aan
zien van de defensie geuit: slagschepen,
slagkruisers, duikbooten, enz. Voorshands
voelen we ons geneigd, het standpunt van
den heer Briët te onderschrijven, dat zich
concentreert op de duikbooten, en wel op
de door hem aangegeven gronden. Overigens
maakt, zooals reeds meermalen werd opge
merkt, het meeningsverschil tusschen de
deskundigen de zaak er niet gemakkelijker
op, afgezien nog van de zeer belangrijke
kwestie van de kosten. Ook hierom kan hqt
antwoord van den Minister, dat heden ge
geven wordt, van groote be teekenis zijn.
Nog een bepaald punt is ten aanzien van
de defensie ter sprake gekomen. Prof. Kra
nenburg heeft de instelling van een
technisch-opperbevelhebberschap naast den
gouverneur-generaal bepleit, ook omdat deze
laatste als regel wel een staatkundige, maar
geen militaire loopbaan heeft gehad. De
heer Briët wilde de leiding laten aan den
gouverneur-generaal. Volstrekte vergelijking
met Nederland en Indië in deze kwestie is
niet op haar plaats.
De tegenwoordige regeling is juist en prac-
tisch en voorkomt moeilijkheden, ook al is
de gouverneur-generaal niet technisch des
kundig. Hij zal zich allicht laten adviseeren.
De verhouding Nederland-Indië
De tweede aangelegenheid die de tongen
losmaakte, was de verhouding Nederland-
Indië. Dienaangaande had den vorigen dag
de heer de Savornin Lobman voor het oogen
blik den nadruk gelegd op den gezagsfactor,
welken hot moederland vormt. Op deze wijze
meende hij consolidatie te kunnen bewerk
stelligen.
Prof. Kranenburg kwam hiertegenop.
Voor hem was de verhouding van Nederland
tot Indië er veeleer een van dienen. Slechts
zoo wordt de consolidatie bevorderd. Het
Nederlandsch gezag in de overzeesche ge
bieden, aldus deze spreker, is daarom sterk,
omdat Nederland steeds meer zijn cultuur-
taak heeft ingezien en nagestreefd.
De huidige politiek -noemde de heer
Bruineman er een van consolidatie.
Deze tijd kan er niet een zijn van hervor
mingen. Dat de regeering zulks begrijpt is
een ifSjng van lofwaardige zelfbeperking.
De R.K. Staatspartij staat ten aanzien van
Indië niet afwijzend tegenover zelfbestuur,
maar de huidige situatie stelt nu eenmaal
andere eischen. En in dit verband maakte
deze spreker de naar we meenen juiste op
merking, dat aanhangers van de richting,
welke ook door den heer Kranenburg wordt
aangehangen, het nog wel eens doen voor
komen, alsof bij hen bij uitstek liefde voor
Indië aanwezig zou zijn.
We meenen onzerzijds, dat de heer
Lobman in zijn rede vooral het accent heeft
gelegd op den huidigen toestand, zonder
dat uit zijn betoog een stelsel voor altijd
mag worden afgeleid. Dit laatste was den
heer Kranenburg wellicht ontgaan. Inder
daad kan men aannemen, dat zelfbestuur
in principe niet uitgesloten is, en toch van
oordeel zijn, dat voor het oogenblik de na
druk moet vallen op het gezagselement
Wel leek het ons minder juist toe, zooals we
gisteren reeds schreven, dat de heer Isohman
zijn meening baseerde op een uilsluitend
geografisch-getinte interpretatie van artikel
1 der Grondwet. Intusschen heeft -heel dit
debat, waar de Regeeringspolitiek zelv
blijkbaar consolidatie bevordert, voor het
oogenblik weinig meer dan academische
waarde.
Jn dit verband vermelden we nog, dat de
heer Kranenburg de benoeming van
een Europeaan tot voorzitter van den Volks
raad betreurde, terwijl de heer -Bruine
man hierover anders bleek te oordeelen.
Eenige afzonderlijke punten
Uit de verdere bespreJiingen deelen we
mede, dat de heer Bruineman een woord
sprak ten gunste van de Indische pers,
doet deze het wel eens voorkomen, alsof in
het moederland te weinig belangstelling
voor Indië zou bestaan.
Voorts drong deze spreker er op aan, dat
in Indië op gelijke wijze tegen de N.S.B.
zou worden opgetreden als hier te lande, en
niet lankmoediger, al ontkende hij niet, dat
deze beweging in Indië hard achteruit gaat.
Onder meer door de heeren Kranen
burg en Bruineman werd een woord
van deelneming uitgesproken met de slacht
offers van de ramp te Timor. Laatstge
noemde heeft er tenslotte met nadruk op
gewezen, dat neutraal onderwijs nu eenmaal
onmogelijk is, hetgeen ook voor Indië het
geval is.
Vandaag komt de Minister aan het woord.
VOOR NEDERLAND EN N EDER L A N DSC H-1N Dl E
Nederlandsch® vliegtuigen
zijn beter dan
Buitenlandsche vliegtuigen
Op eigen kracht binnengekomen.
IJMUIDEN, 26 Mei. Gistermiddag is te
IJmuiden binnengekomen de motorkotter
„Vier Gebroeders", IJM. 203, eigenaar de heer
Wezelman te IJmuiden, welke kotter nabij
Norderney is aangevaren door de Nederland-
6che tankboot „Muron", die Maandag j.l.
van Amsterdam naar Hamburg vertrokken
was. De kotter werd aan den voorateven
zwaar beschadigd.
Het waterdichte schot heeft het vaartuig
drijvende gehouden cn zonder assistentie
heeft het IJmuiden kunnen hereiken.
KOOLHOVEN VLIEGTUIGEN ZIJN NEDERL FABRIKAAT
N.V. KOOLHOVEN VLIBGTUIGEN
WAALHAVEN ROTTERDAM
Een veenvondst te Taarlo
ASSEN, 26 Mei. Dezer dagen is te Loon
(gem. Assen) bij het turfgraven in het veen
Taarlosch Nijland, een zeer goea geconser
veerde bronzen ketel gevonden. Hij is var
den vorm, zooals er reeds verschillende in 't
Asser museum aanwezig zijn en die Spaan-
sche potten worden genoemd. Zij zijn geken
merkt door een eenigszins platronden buik-
vorm, die door drie pooten, in 't metaal ge
klonken, gearagen wordt.. De rand is naar
buiten gebogen en voorzien van twee, tegen
over elkaar staande ingeklonken ooren. De
nog geheel bruikbare en -nagenoeg gave ketel
weegt pl.m. 3 kg. De vinder heeft hem niet
„schoongepoetst." zoodat de roet-resten (her
komstig van gebruik als kookpot) nog aan
wezig zijn. Een tweede bijzonderheid is dat
de ketel een teeken, gelijkende op een huis
merk vertoont. Onder oe vele. in venen ge
vonden Spaansche ketels in het genoemde
museum draagt er slechts één 'n huismerk-
vormig teeken. Een der driepootige ketels
vermeldt ingegoten: 1574, vermoedelijk het
jaartal van vervaardiging.
M.S. SOMMELSDIJK TE WATER GELATEN
ROTTERDAM, 26 Mei. Gistermiddag is van
een der hellingen van de Odcnse Staalskib-
vaerft te Odense (Denemarken) met goed
gevolg te water gelaten het oubbelschroef-
motorschip Sommelsdijk, bestemd voor de
Holland Amerika Lijn te Rotterdam. De
plechtigheid werd verricht door mevrouw
Ringsted, echtgenoote van den directeur, in
tegenwoordigheid van den directecteur der
H.A.L. den heer F. C. Bouman.
Officieele berichten
HOOP DOET LEVEN
Onze brave roode vrienden
Zijn ontroerend aangedaan
Dat De Wilde heengegaan is
En Colijn alleen laat staan".
Zeker, zeggen zij welwillend,
Heeft Colijn veel werk verzet,
Maar het is een sof geworden
Met zijn „Christlijk" Kabinet.
En dat vinden zij geen wonder:
Nu Defensie schatten kost
Kon men méér miljoenen storten
Op de werkeloosheidspost!
Logisch, niet? Hoe meer je uitgeeft
ln een tijd van hooge nood,
Hoeveel dikker je de boter
En de kaas legt op je brood.'
Volgens deze redeneering
Zegt de roode volkspartij:
Wat geen huismoeder zal wagen
Menschenlief, dat durven Wij!
Dat Colijn t niet meer kan klaren
Is zoo duidelijk als iets,
Waarde Roomsche kameraden
Wij staan klaar! Wij staan voor nietsJI
't Kabinet-Colijn, je ziet het,
Is zoo door en door verzwakt
Dat het tijd wordt dat Wij zorgen
Dat er weer wordt aangepakt!
„Hoop doet leven!" blijft het motto
Van de roode vriendenschaar.
Als Colijn maar wil verdwijnen
Brengen Wij 't wel voorelkaar!
Ja, precies als bij de Belgen,
TFaar De Man de leiding nam
En zoo rap aan het ontijdig
Einde van zijn kunsten kwam
(Nadruk verboden) LEO LENS
In het Nederlandsch paviljoen op de Internationale Watertentoon*
stelling te Luik trad H.M. de Koningin als gastvrouw e jegens deri
Belgischen Koning op. Tijdens den rondgang der vorstelijke be
v - .i
v'
Op het terrein nabij het Orderbosch te Apeldoorn werd gisteren
door den commandant van het veldleger namens en in opdracht
van H.M. de Koningin een standaard uitgereikt aan het eerste regi
ment huzaren-motorrijders.
Na afloop van het bezoek aan het Nederlandsch paviljoen op de Water tentoonstelling te Luik verlaten H.M. de Koningin en Z.M. Koning
Leopold het gebouw.
'Aan den met vlaggen versierden aanlegsteiger verlaten H.M. de Koningin en Z.M. Koning
Leopold het jacht, waarmede de vorstelijke personen naar het terrein van de Internationale Water-
tentoonstelling te Luik voeren.
