Ilirtuue ^Vihsiljr GEouranl
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Hoe misbruiken
van de persvrijheid tegen te gaan1)
De Minister van Financiën
treedt af
wipe,
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending550
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 mrt 7'/2 ct.
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 3S936
NO. 6705
ZATERDAG 20 MEI 1939
20e Jaargang
atrtjertentiepriptn:
Van 1 tot 5 regels f.171/»
Elke regel meer022'li
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels ./■•i f 2.3Ö
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend0.10
„Wij hebben allen vernomen wat de
dagbladen dezer dagen hebben medege
deeld omtrent het weeren van sommige
geschriften. Een der vorige sprekers ge
looft het niet; zoolang het niet door de
Regeering tegengesproken wordt, geloof
ik het wel. Ik ben lichtgelooviger dan hij.
Het is niet berekenbaar, waarheen derge
lijke maatregelen leiden; het komt mij
voor, in kiem en strekking, tot vernieti
ging der vrijheid van drukpers". Het was
op 19 November 1852 in den loop van het
debat over de erkenning van Napoleon
III, dat Groen van Prinsterer in de Twee
de Kómer deze woorden sprak, woorden,
die we thans, nu de Regeering een ver
schijningsverbod heeft voorgesteld, ons
wel degelijk mogen herinneren. Daarbij
ging het over een verzoek of aanmaning
aan boekhandelaars om zich te onthouden
van het verkoopen van brochures, waarin
de Franschc Regeering vrij ernstig werd
aangerand.
Deze erkenning van de beteekenis der
vrijheid verhinderde Groen van Prinsterer
geenszins, een open oog te hebben voor
de waardij van het gezag. Er bestaat, zoo
wist hij, geen wezenlijke vrijheid zonder
wezenlijk gezag. Ontbreekt dit laatste,
dan ontaardt de vrijheid maar al te snel in
bandeloosheid, welke op haar beurt snel
voert naar algeheel verdwijnen van de
vrijheid. Het is dus de vrijheid zelve, die
bij het handhaven van het gezag gebaat is.
Het zal van verschillende omstandig
heden afhangen, hoe groot in een bepaal
de periode van de geschiedenis de vrij
heid, hoe groot het gezag zal zijn. Nu
eens zal het accent moeten vallen op de
vrijheid,"dan weer zullen de teugels van
het gezag iets strakker aangetrokken
moeten worden. Op de Overheid rust
hierbij de dure, niet steeds dankbare
plicht, het juiste midden op te zoeken, op
dat de weegschaal in evenwicht blijve en
niet doorsla, hetzij in de richting van too-
melooze ongebondenheid, hetzij in die
van straffe dictatuur.
Het wil ons voorkomen, dat de Over
heid in onze dagen de roeping heeft,
strikt het gezag te handhaven en méér
wellicht dan in andere tijden te doen ter
eerbiediging van haar wil. Uit een en
ander blijkt inderdaad, dat het streven
hier ook op gericht is. We zouden kun
nen noemen de nadere uitwerking van
de gevolgen van het recht van vereeni-
ging en vergadering, den laatsten tijd tot
stand gekomen, en eveneens zouden we
willen wijzen op de voorgestelde bepa
lingen om misbruiken van de persvrij
heid verder tegen te gaan. Vooral door
hem, die weet, op welke wijze in zekere
kringen het groote goed van de vrijheid
benut wordt door lieden, die meeren-
deels dezelfde vrijheid geheel zouden op
heffen, zoo zij onverhoopt eens aan de
macht kwamen, zal de vraag, of ver
scherping van de sancties noodzakelijk
is, niet anders dan bevestigend kunnen
worden beantwoord. Zulks geldt temeer
voor dengene, die erkent, dat de Over
heid een instantie is, door welke het
Gode belieft ons te regeeren. Daarom
ook hebben wij met belangstelling uitge
zien naar voorschriften, die in dezen ver
betering konden aanbrengen.
Dit alles evenwel mag ons er niet toe
brengen, alle voorgestelde maatregelen
critiekloos te doen passeeren. Er zijn me
thoden, die bij het weren van misbruik
gevolgd kunnen worden, welke ons min
der aannemelijk voorkomen. En daartoe
behoort ook het verschijningsverbod. We
hebben getracht, aan te toonen, dat deze
maatregel niet past in het systeem van
de Grondwet en dat hij voorts niet ligt
in de lijn van de vrijheid. Want bij het
uitschrijven van bepalingen past groote
voorzichtigheid, juist waar het hier zulk
een belangrijk beginsel betreft.
Vrijheden zijn teer. Niet alleen wor
den ze snel door allerlei personnages
misbruikt, doch evenzeer kan men in het
uitgeven van voorschriften zoover gaan,
dat de vrijheden zelf, alle goede bedoe
lingen ten spijt, gekwetst worden.
Nu versta men ons goed. We willen
geenszins beweren, dat de vrijheid intact
blijft, zoo men zich van preventieve maat
regelen onthoudt en intusschen een lange
reeks van repressieve wetsartikelen op
stelt. Volgt men dezen laatsten weg, dan
kan het Grondwetsartikel evenzeer wor
den „uitgehold", zooals men pleegt te
zeggen, en dat terwijl het geraamte van
de vrijheid blijft bestaan. Daarom past
ook hier voorzichtigheid, doch voorkeur
verdienen de zuiver repressieve maat
regelen volgens ons zeer zeker. Aldus be
zien juichen we de artikelen, die de Re
geering naast het verschijningsverbod
heeft voorgesteld, gaarne toe, juist om
dat zij althans repressief van aard zijn.
al kunnen we nu op de juridische mérites
Van deze artikelen niet nader ingaan.
En overigens zal het ook bij dit alles
aankomenniet zoozeer op goede wetten,
*ls wel op goede zeden. Men zij waak
zaam, als het gaat om de vrijheid. Vergis
sen we ons, als we meenen, dat in onze
dagen velen vooral oog hebben voor de
misbruiken van de vrijheid en niet zoozeer
letten op de principieele beteekenis van
de vrijheid? De geschiedenis herhaalt
zich.
Den laatsten tijd moesten we nog wel
eens denken aan de woorden, door het
Kamerlid Luyben bij de Grondwetsherzie
ning van 1840, dus nagenoeg een eeuw
geleden, in een Nota neergeschreven:
..Zoo slechts aan het aankomend geslacht
een donker tafereel van de misbruiken
der drukpers wordt voorgesteld, zonder
dat het uitgestrekte nut van dezelve ge-
tijdig voor dat geslacht wordt ontwik
keld, zullen daardoor stellingen en begin
selen aan hetzelve worden ingeprent, te
gen welke naderhand de pogingen van
alles wat naar verlichting en vrijheid van
denken en schrijven streeft, schipbreuk
zullen lijden".
Moge het Regeering en Volksverte
genwoordiging gegeven zijn, bij de ko
mende behandeling van de voorstellen
eenerzijds de persvrijheid wezenlijk te
handhaven, doch anderzijds misbruiken
langs juisten weg streng tegen te gaan.
Dit is het vierde artikel van deze reeks,
waarvan de drie eerste voorkwamen in onze
bladen van 15, 16 en 19 Mei jl.
HET A.S. AFTREDEN VAN
MINISTER DE WILDE.
Het onverwachte bericht van het as. af
treden van Mr J. A. d e W i 1 d e als minister
van financiën, zal in breede kringen aller
lei vragen doen rijzen en ook met groot
leedwezen ontvangen worden. Deze minister
had een vaste hand wat het beheer der
rijksfinanciën betreft en genoot het vertrou
wen. .-=—-••••
Aan een beoordeeling van de reden van
het ontslag en de nu ontstane situatie wa
gen wij ons vandaag nog niet. Daartoe
rijzen aan alle kanten te veel vragen op.
Dat een minister, die de verantwoordelijk
heid niet langer kan dragen, heengaat, is
duidelijk en toont de kracht van ons
staatsbestel. Doch in hoeverre er thans
voldoende grond is voor dit besluit, zal
nader moeten blijken.
Echter, dit staat vast, dat het terugkee-
rende economische vertrouwen door deze
scheur in het kabinet zal worden geschokt.
Dit bleek reeds op hetzelfde moment, dat
wij kennis kregen van het voornemen van
den minister. Het gerucht alleen veroor
zaakte op de onmiddellijk reageerende
beurs, dat de ponden vaster lagen en de
gulden flauw gestemd was.
Er zullen wel heel spoedig zoodanige of-
ficieele commentaren verschijnen, dat wij
een oordeel over deze plotseling opge
stoken, maar natuurlijk reeds lang broeien
de kabinetscrisis kunnen vormen.
GEDEP. STATEN VAN
FRIESLAND
De rechtsche meerderheid in het
college gaat verloren
C. H. sluit overeenkomst met
S.D.A.P. en V.D.
Naar wij vernemen zral het college van Ge
deputeerde Staten van Friesland straks een
belangrijke wijziging ondergaan en zal de
rechtsche meerderheid verdwijnen. Door de
Chr. Historische Statenleden is een overeen
komst aangegaan met de S.D.A.P. en VD.;
in wordt beschikt over 27 van de 56 uit
te brengen stemmen. De Roomsch-Katholiek
zal vervangen worden door een Sociaal-
Democraat. Aan de A.R. partij werd verzocht
te werken met deze combinatie, dan kon
2 A.R. aanwijzen. De A.R. heeft één-
mmig geweigerd tot de over
komst toe te treden.
Belangrijke beslissingen
in Japan verwacht
TOKIO, 20 Mei. Uit welingelichte bron
verneemt men, dat minister-president Hira,
noema zich veel moeite geeft om tot een
beslissing te komen ten aanzien van het
anti-kom intern verdrag.
De Japansche regeering hoopt te kunnen
aankondigen, hetzij, dat Japan zich bij de
spilmogendheden zal voegen, hetzij, dat een
bondgenootschap met Duitschland en Italië
zal worden gesloten, indien de Japansche
voorstellen door Rome en Berlijn worden
aanvaard.
De politieke bedrijvigheid zal vandaag
zeer groot zijn. Belangrijke beslissingen
schijnen venvacht te kunnen worden.
SIGARENFABRIEK AFGEBRAND
TE RHENEN
RHENEN, 20 Mei. Vanochtend is door nog
niet bekende oorzaak brand ontstaan in de
sigarenfabriek van de firma Geer. Van
V 004: th u i z e n alhier. Ofschoon de brand
weer spoedig op het terrein van den brand
aanwezig was, mocht het haar niet geluk
ken den brand te blusschen. Dc fabriek
werd in de asch gelegd. Het uit veertig man
bestaande personeel is door brand werkloos
geworden.
De schade wordt door verzekering gedekt.
Red Star Line en H.A.L.
Duitsch personeel wordt vervangen
De Red Star Line deelt in een communi
qué mede, naar uit Brussel wordt gemeld,
dat in den loop der onderhandelingen, die
tot een accoord tusschen de Holland Ame
rika Lijn en de Red Star Line hebben ge
leid, besloten is, dat de Duitsche beman
ningen ontslagen en naar haar land terug
gezonden zullen worden en dat Belgisch
personeel zal kunnen worden aangenomen.
Eveneens is besloten, in de ruimste mate
rekening te houden met de Belgische be
langen voor wat betreft de uitrusting en
de ravitailleering.
Minister de Wilde kan verantwoordelijkheid
voor uitgavenpolitiek niet langer aragen
Min. Colijn zal „financien" overnemen
Bij K.B. van 19 Mei is ten eerste op zijn verzoek eervol ontslag ver
leend als Minister van Financiën aan den heer Mr J. A. de Wilde,
met dankbetuiging voor de vele en gewichtige diensten den lande
in deze moeilijke tijden bewezen.
Ten tweede is tijdens ontstentenis van een Minister van Financiën
het beheer van het departement van financiën ad interim opge
dragen aan den Minister van Staat, Minister van Algemeene
Zaken, Voorzitter van den Raad van Ministers, den heer Dr H.
Colijn.
De Minister van Algemeene Zaken, Dr H. Colijn, die ad interim is
belast met het beheer van het departement van Financiën, heeft op
zich genomen door bezuinigingen de taak, die óók Mr de Wilde zich
voor oogen had gesteld, namelijk om voor 1940 budgetair evenwicht
te bereiken, tot een goed einde te brengen.
We vernemen nog dat Maandag de overdracht van de portefeuille
zal plaats hebben.
Zijn we wel ingelicht, dan houdt het besluit van Minister de Wilde
om heen te gaan, verband met verschillende beslissingen van het
Kabinet waardoor het uitgavenpeil in snel tempo op zijns inziens niet
te verantwoorden wijze wordt opgevoerd.
De verantwoordelijkheid daarvoor wenscht hij niet langer te dragen.
Het standpunt van den Minister kan
ongeveer als volgt worden omschreven,
naar ons ter oore kwam:
Het uitgaven-accres doet zich o.a. in
zeer belangrijke mate voor bij de depar
tementen van Defensie en Sociale Zaken.
Er schijnt daar een geest vaardig te zijn
geworden, die schier geen financieele
grenzen kent
Minister Romme's laatste experimenten
bijv. zijn van zeer kostbaren aard en
zullen vrij waarschijnlijk practisch meer
gaan in de richting van consolideeren,
van werkloosheid, dan van effectief be
strijden ervan.
Defensie meent in deze dagen met
ruime hand over 's lands middelen te
moeten beschikken. Dat is tot op zekere
hoogte wel noodig, maar de gepaste zui
nigheid schijnt hoe langer hoe meer uit
het oog te worden verloren. Er is ook een
streven, dat voor enorme verzwaring van
lasten niet terugschrikt: slagkruisers en
nieuwe divisies bijvoorbeeld.
De bereidheid om geen nieuwe uitga
ven te voteeren, schijnt bovendien in het
algemeen af te nemen.
Alles bij elkaar is een financieel pers
pectief ontstaan, dat met de grootste zorg
vervullen moet. Het tekort voor de Be
grooting 1940 ook na het tot stand komen
der nieuwe Belastingontwerpen, zal zoo
aanzienlijk zijn, dat de Minister van Fi
nanciën het niet met zijn verantwoorde-
De nieuwe Zondagsschoolrooster van Uitg.
bur. en Kerkbkh. Johs.Vlaanderen Oldenzeel,
le Oosterp.str. 212, A'dam-O.. is töch beter.
(Adv.)
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit VIER bladen
en het ZONDAGSBLAD
Vermoedelijk zal hedenavond de Staats
courant het verzoek bevatten van Minis
ter J. A. de Wilde om af te treden.
Met ingang van heden is de rijksdienst
tot bestrijding der werkloosheid ingesteld.
Het Voorloopig Verslag der Tweede
Kamer over de oproeping van dienstplich
tigen is verschenen.
Verklaring van Chamberlain in het
Britsche Lagerhuis over de besprekingen
met Moskou.
Transatlantische Oceaanvluchten van
gen heden aan.
Britsch Koningspaar te Ottawa.
DROOG WEER
Weerverwachting voor het g e h e e 1 e
land: gedeeltelijk bewolkt, droog weer,
koude nacht, overdag iets warmer, meest
zwakke veranderlijke wind.
THERMOMETERTAND
Stand vanmorgen half twaalf 110 C.
21 Mei. Zon op 4.59 uur, onder 8.55 uur
21 Mei. Maan op vm. 7,05 u. ond. nm. 11.13 u
22 Mei. Zon op 4.58 uur, onder 8.56 uur
22 Mei. Maan op vm. 9,01 u. ond. nm. 11.57 u
FIETSERS LICHT OP
21 Mei. Van 'sav. 9,25 u. tot 'smorg. 4,28 u
22 Mei. Van 'sav. 9.26 u. tot 'smorg. 4.26 u
Jong Volendam deed de deelnemers aan
het Spoorwegcongres uitgeleide, toen het
gezelschap deze week een bezoek aan het
karakteristieke dorp had gebracht.
De sleepboot „Oostzee" van L. Smit
Co's Intern. Sleepdienst, die giste
ren met de vlag halfstok te Maassluis
terugkeerde. Zooals wij reeds bericht
ten zou deze sleepboot de baggermo
len ,*Aden" van de Schotsche haven
Leith naar Sliedrecht sleepen. Op
deze reis is de „Aden" door een
grondzee gegrepen en omgeslagen.
De beide opvarenden kwamen bij dit
ongeval om 't leven.
Minister de Wilde
lijkheid meent te kunnen vereenigen, om
dit alles te laten geworden.
Kennelijk heeft hij voor zijn standpunt
in het Kabinet niet dien steun kunnen
vinden, waarop hij in 's Lands belang
hoopte. Het gevolg is geweest zijn ver
zoek aan H.M. de Koningin om ontslag
als Minister van Financiën.
Naar meer contact
met Zuid-Afrika
Groote tentoonstelling in de
Residentie
Ossewagens als reclame-middel
DEN HAAG, 19 Mei. Een bekend stad
genoot, de heer F. A. van der Loo. heeft
in overleg met den Zuid-Afrikaanschea
schen gezant, Z.Exc. Dr. H. D. van
Broekhuizen, het plan opgevat om in do
Residentie een groote tentoonstelling te
organiseeren om het land aan de Kaap
en de lage landen aan de Noordzee
dichter tot elkaar te brengen. Deze ten
toonstelling zal vermoede'ijk gehouden
worden in den Dierentuin van 15 Oct
tot 1 December.
Op e«n persconferentie vernamen wij, dat
hij zoo juist uit Zuid-Afrika was terugge
keerd en reeds tal van belangrijke toezeg
gingen voor zijn grootsche plannen had
ontvangen. Het Ministerie van Handel en
Nijverheid stelde bijv. niet alleen een be
langrijk bedrag ter beschikking, doch zal
ook zorg dragen voor de inzending van di
verse producten en delfstoffen. Verder staat
het practisch vast dat de onlqngs opge
richte Toerist Ontwikkeling Corporatie, zoo
wel financieele als materiecle hulp zal bie
den. En zoo zijn er nog verschillende an
dere organisaties en lichamen in Zuid-
Afrika, op wier medewerking mag worden
gerekend.
Als oen pakkende propaganda zullen
wee ossewagens door de Residentie rijden,
resp. getrokken door 12 glanzend steenroode
en 12 goudgele ossen. De wagens zullen
tuurgetrouw in Nederland worden vervaar
digd, terwijl een der beste fokkers van
Zuid-Afrika. de Hollander Van Beek, zal
zorgen voor de verzending van de beesten,
die beboeren tot de mooiste welke Zuid-
Afrika bezit Er zullen vakkundige bege
leide^ aan toe worden gevoegd. Aan bur
gemeesters van diverse andere groote ste
den in ons land zal toestemming gevraagd
worden om met deze ossewagen ook in hun
gemeenten propaganda voor de Haagsohe
tentoonstelling te mogen maken, zulks om
het aantal bezoekers zoo hoog mogelijk op
te voeren.
Behalve Zuid-Afrikaansohc producten en
delfstoffen zal als een speciale attractie op
de expositie een groote stand van Zuid-
Afrikaansche wilde bloemen te zien zijn.
De kleurenpracht van c.czc bloemen is onbe
schrijfelijk mooi en het aantal variëteiten
loopt in do honderdon. Vanwege haar groo
te bekoring zullen de „chincherinchers" nog
een aparte stand vormen. Bij goede ver
zorging bloeien deze 2 k 3 maanden!
Er wordt neg onderhandeld met den Mi
nister van Naturellen Zaken om een 25-tal
Zoeloe-kafffers hierheen te krijgen, die hun
traditioneele rondavels (hutten) zullen 00-
bouwen en daarin al dien tijd wonen. Van
tijd tot tijd zullen zij in verschillende dan
sen optreden Verder wordt nog geconfe-
reerd met handelshuizen in astrakan-vel-
len (caracul), in verband waarmee enkele
Nedorlandsche firma's hebben toegezegd cr
mantels van te zullen maken. Deze man
tels, die eeniire duizenden guldens per stuk
kosten, zullen als prijzen voor de bezoekers
beschikbaar worden gesteld.
Men wil vooral ook het hezoek van school
kinderen stimuleeren, zulks dsor voor hen
zeer lage toegangsprijzen te heffen, al dan
niet gecombineerd met speciale spoorbiljet
ten. Een kind uit Maastricht zal bijv vooi
HANDELSWETENSCHAPPEN
TALEN EN WISKUNDE
MAKELAAR-TAXATEUR
POLIITIEDIPLOMA
LANDMACHINIST
ANNO 1721
Generaal Agent ANDRE KERSTENS. Tilburc
Keel)
CAFÉ
ÖAft SN KOUD WATER OP ALLE KAMERS
KAMERS MET ONTBOT-TB-MET BADKAMER -f-4-
RIJKS-TELEFOON STROOMEND
f 3 uit en thuis zijn, waarvoor het ook nog
ontvangt het mooie boekwerk, waarvan we
hierboven gewaagden.
Is er eenmaal een propaganda-fonds, dau
wil men een driehoekspropaganda zaan
voeren, door een soortgelijke tentoonstelling
het volgende jaar in Oost-Indië (Bandoeng)
en het jaar daarop in Zuid-Afrika te hou
den. Voorts wordt gedacht aan het uitwis
selen van studenten. Zoover is het echter
neg niet. doch gelet op het feit, dut tal van
vooraanstaande Nederlanders, w.o. Jhr. Bce-
laorts van Blokland, in een eere-comité voor
deze eerste tentoonstelling zullen plaats ne
men, bestaat er gegronde hoop, dat iets bij
zonders kan worden gedaan om de banden
met Zuid-Afrika nog aanmerkelijk sterker
te maken dan ze al zijn.
fijnl die
ken ik