fRONEN
KATHARINA VON BORA
Stekeligheden
„VAN EN VOOR DE VROUW"
UITGAVE VAN DE VIJF SAMENWERKENDF CHRISTELIJKE DAGBLADEN
8—13 MEI 1939 - B
dan dat ze slordig zijn of dat ze ongewas-
schen op hun werk komen, zooals Lies met
het vorige meisje wel heeft gehad. Eme-
rence is ook erg lief voor de kinderen en
dat is een hoop waard. Zouden we dat met
die 3.neg maar eens proheeren? vraagt
Lies aan haar man en Jan zegt: 't Is mij
best, jij moet er tenslotte mee omspringen.
Och, zegt Liesje weet wel wat je hebt,
maar je weet nog niet wat je krijgt en er
zal aan ieder meisje wel wat mankeeren.
Jan voegt daar nog aan toe, dat het ook
een hoop waard is als je zoo'n meisje uit
de fabriek kunt houden, want daar leeren
ze niet veel goeds. Daar praten we nog een
poosje over door en zoo blijken tenslotte
onze bedoelingen zelfs nog gericht te zijn op
Emerence's zieleheil. Ja ja.
Zoo teeken ïk dan
MIJNHEER DE MAN.
Waf eten we
volgende week
ZONDAG
Schildpadsoep
Kalfsoesters Doperwten
Aardappelen met roomsaus
Chocoladevla niet biscuits
MAANDAG
Geb. spek Andijviesla
Sinaasappelrijst
DINSDAG
Roastbeaf Rabarbermoes
gebakken aardappelen
Wentelteefjes
WOENSDAG
Gebakken panharing
Worteltjes
Rijst met bessensap
DONDERDAG
Pikante macaronischotel
Vruchtensla
VRIJDAG
VarkensCoteletten
Zoete, gedr. appeltjes
Flensjes
ZATERDAG
Gebakken lever
Frambozenpudding
Van de met gemerkte spijzen
vindt men de recepten hieronder
AARDAPPELEN MET ROOMSAUS
1 kg. aardappelen: 2]/2 a 3 dl. melk; 25 gram
boter; 1 eetlepel bloem; zout; peterselie; y2
dl. room.
Men schilt de aardappelen en snijdt ze aan
plakken, die men in water met zout 20 mi
nuten kookt, daarna afgiet en gaar laat
stoomen op een zeer lage pit of een hoekje
van het fornuis met het deksel op de pan.
Inmiddels maakt men een sausje van de
boter, wat bloem en roert alles goed door
een, verder nog wat melk bijvoegen. Eenige
minuten laten doorkoken. De aardappels
worden in een verwarmde dekschaal ge
legd en bedekt met de saus, waardoor even
voor het opdoen nog i/2 dl. room is geroerd.
Over de saus strooit men zeer fijn gehakte
peterselie.
CHOCOLADEVLA MET BISCUITS
6 dl. melk; 40 gram custardpoeder; 75 gram
suiker; 1 flinke eetlepel poederchocolade;
stukje boter; ]/2 ons bonne mère (z.g. lange
vingers).
In een vlaschotel (glazen) worden de bis
cuits opgestapeld, zóó dat het bergje naar
r meisjes van
halsuitsnijding
van dezelfde
strookjes ook
orden, welke
►nieeren.
hoe men deze
maken van
naat-gemaakte
No. 33
Stoom- Wasch- en Strijkinrichting
„AURORA"
W. SPIERENBURG C.Wzn
UTRECHT
KONINGSWEG 56 TELEFOON 11165
Postrekening No. 43430 Opgericht 1856
Geheel naar de eischen des tljds ingericht
Wascht uitsluitend met nortonwater
VRAAGT TARIEVEN
Bestelbon voor patronen 33 en 33a
Ondergeteekende wenscht te ontvangen
het patroon van
het meisjesjurk]e no. 33
het kinderjurkje no. 33a
waarvoor bijgaand het bedrag in post
zegels
(doorhalen s.v.p. wat niet wordt ge-
wenscht)
Jurkje no. 33
Halve bovenwijdte
Lengte
Taillewijdte
Heupwijdte
Leeftijd
Jurkje no. 33a
Halve bovenwijdte
Lengte
Taillewijdte
Leeftijd
Naam
Wat de LIPPENSTIFT is voor de lippen,
is LUMINEX voor het haar.
Evenals rouge, massage en poeder do
schoonheid van lippen, oogen en huid. ver-
hoogen. zoo geeft LUMINEX, een plant
aardige spoeling. glans, kleur cn nieuw
Vraagt Uw kapper om een
SPOELING LUMINEX
LUMINEX is een creatie van de
„LABORATOIRES INSTANT© VITE"
Importeur voor Holland en IColoniSn
H. MESKER, Tasmanstraat 198 Den Haag
Katharina von Bora, schilderij
van Lukas Cranach uit 1526,
ZIEDAAR de eerste ontmoeting tusschen den
grooten hervormer Maarten Luther en zijn
latere echtgenoote Katharina von Bora, zooals wij
haar beschreven vinden in het boek, door de
Engelsche schrijfster Lady Evelyn Giffard over
„de eerste domineesvrouw" in het licht gege
ven De belangrijkste feiten, in dit werk ver
meld, zijn historisch, en de meeste gezegden en
anecdoten, die men hier omtrent Luther vinden
kan, zijn inderdaad van hem afkomstig. Zoo is
het voornaamste aan de werkelijkheid ontleend
en mede daarom is iil boek wel geschikt, een
juisten indruk te geven van de plaats, welke Ka-
thrien von Bora naast haar man heeft ingenomen.
Het huwelijk van deze beiden is vaak een voor
werp van feilen spot geweest. De vijanden waren
al spoedig met hun oordeel klaar en uitten als
hun meening, dat uit de echtverbintenis tusschen
een gewezen monnik en een gewezen non de
Anti-Christ zou voortkomen, waarop Erasmus,
overigens zeker geen voorstander van Luthers
leer, de vlijmscherpe opmerking maakte, dat er
dan al heel wat Anti-Christen geboren moesten
zijn. Ook om in deze aangelegenheid het juiste
licht te doen schijnen kan dit nuchter en klaar
geschreven boek verdienstelijk werken.
Men wordt onder het lezen wel eens te meer ge-
imponeerd door de moeilijkheden, waarmee de
menschen van de Hervorming vooral den eersten
tijd te worstelen hadden, en het brandpunt van
dat alles lag ongetwijfeld in het oude klooster te
Wittenberg, waar Luther, na zijn verblijf op den
Wartburg, wederom zijn intrek genomen had.
Hier kwamen de talrijke verzoeken om hulp en
inlichtingen binnen; hier werden belangrijke be
sprekingen gevoerd; hier kwamen studenten om
onderwezen te worden in de theologie, opdat zij
ook elders het zaad konden zaaien; hier eveneens
kwamen velen van hen, die, onder den invloed
van „de nieuwe leer", van het kloosterleven wil
den afzien.
Tot deze laatste categorie behoorde ook Katha
rina von Bora. Met ijver vervulde zij haar plich
ten in het klooster der Cisterciënsers te Niimp-
chen in Saksen. Doch intusschen was elders Lu-
ter begonnen met de verspreiding van zijn ge
schriften, en een boekje van zijn hand, handelen
de over zeven boetpsalmen, belandde ook in het
nonnenklooster.
En Luther arbeidde voort. Weldra plakte hij
zijn 95 stellingen aan de deur van de slotkapel
te Wittenberg, verbrandde den pauselijken ban-
brief en getuigde met moed op den Rijksdag te
Worms. De Hervorming veroverde terrein, ook in
het klooster te Nimpchen, en omdat de nonnen,
die in haar meening over het kloosterleven ver
anderd waren, in zorgen dreigden te komen, be
sloten zij tot Luther een brief te zenden, waarin
zijn advies werd gevraagd. De hervormer ried
aan, dat de zusters haar ouders zouden vragen,
cm weer in het ouderlijk huis te mogen terug-
keeren. Werd dit aan een of meer geweigerd, dan
zou hij haar te Wittenberg ontvangen, als ze al
thans er in slaagden, uit Nimpchen weg te komen.
Daarop volgde de spannende historie van de
vlucht door niet minder dan twaalf nonnen uit
het klooster. Dank zij ook de hulp van een voer
man, die haar op zijn wagen liet plaatsnemen,
gelukte deze ontsnapping wonderwel, en zoo
kwamen zij na twee dagen te Wittenberg, waai
verschillenden van haar voorloopig in het Zwarte
Klooster, de behuizinge van Luther, werden on
dergebracht. Hier ook was het, dat Kathrien haat
later en man voor het eerst zag.
Uit deze periode dateeren de huwelijksplannen
tusschen Kathrien en een zekeren Jérome Baum-
gartner, plannen evenwel, die geen voortgang
hadden door tegenwerking van de zijde van zijn
familie. Daarop deed een doctor Glatz pogingen,
haar tot zijn vrouw te maken, maar hiervoor
voelde zij wel heel weinig, en tot doctor Amsdorf,
die trachtte, haar voor zijn vriend Glatz te win
nen, zei ze schertsend: „Kwam zulk een voorstel
van uw kant of van de zijde van doctor Luther,
dan zou ik het ernstig kunnen overwegen. Maar
wat dezen Glatz betreft, kan ik niet anders han
delen dan ik deed". Die woorden kwamen ook
Luther ter oore, doch voorloopig schenen alle
huwelijksaangelegenheden wel in de schaduw te
komen van de verschrikkingen, die de bloedige
Boerenopstanden over het rijk uitstortten. Luther
was onophoudelijk werkzaam, reisde her- en der
Ruïnen van het kloos
ter Nimpchen. waar
uit Katharina von
Bora in, 1523 vluchtte.
waarts, overal trachtende de ellende te keeren.
Maar de woorden van Kathrien waren niet ver
geten, en dat ze op Luther een dieperen indruk
hadden gemaakt dan misschien de oorspronkelijke
bedoeling was geweest, blijkt wel hieruit, dat
hij haar schriftelijk ten huwelijk vroeg.
Zoo kwam Kathrien dan wederom in het Zwarte
Klooster, en wel ditmaal als vrouw des huizes.
Een drukke tijd brak aan. Het groote gebouw
immers had noode toezicht op de huishouding
gemist. Heel wat moest er worden verricht en
veranderd. Doch toen dat alles achter den rug
jyas, kwamen er nieuwe eischen. Luther stelde
herhaaldelijk zijn woning open voor allerlei gas
ten en bovendien diende het tot onderdak voor
studenten, die te Wittenberg onderwijs genoten.
Op 7 Juni 1526 werd in het Zwarte Klooster hun
oudste zoon, Johannes Luther, geboren. Ontroe*
rend en vol afwisseling is voorts het relaas over
beider leven. Lief en leed volgden elkaar ook
hier snel op. Donkere dagen ontbraken evenmin
als blijde. En het boek van Lady Giffard is zeker
in staat, van dit alles een duidelijken indruk te
geven. Luthers huwelijk is lang niet zoo somber
als misschien deze of gene van den strengen her
vormer had verwacht. Zijn onmiskenbaar gevoel
voor humor liet hem niet spoedig in den steek.
Zoo was Kathrien von Bora vaak nogal resoluut
in haar optreden en zij stak meermalen haai:
eigen opvatting allerminst onder stoelen of ban*
ken. Doch Luther wist dat steeds lachende ta
pareeren, b.v. door te spreken van „mein lieber
Herr Kathe".
Ook zei Luther eens: „Zy is veel meer bespraakt
dan ik", maar hij voegde er ijlings aan toe: „Niet,
dat groote welbespraaktheid 'n vrouw betaamt.."
Zulke bijzonderheden verraden den geestigen
aard van den hervormer, en zijn opgeruimd ka
rakter kwam dan ook herhaaldelijk voor den dag.
Zoo zou er heel wat te vermelden zijn uit Luthers
dagelijksche levenshouding, een houding waarvan
in dit boek talrijke staaltjes zijn opgenomen. En
men krygt al lezende een dankbaren blik in een
gelukkig huwelijk en op de belangrijke plaats,
welke Katharina von Bora naast Maarten Luther
heeft ingenomen.
Verschenen by Kramers Uitgevers-Onder
neming, Heemstede. Ds W. J. Kooiman, Ev. Luth.
predikant te Amsterdam, schreef een yoorwoordi
Invloed van kleuren
op de- stemming
VROUWEN houden van kleuren, en dra- j
gen deze maar al te gaarne, indien de 1
mode dit mogelijk maakt. Het kleurige kleed,1
waarmede de zomer straks getooid zal zijn,
doet haar verlangen naar kleuren des te
sterker uitkomen. De vrouw van smaak weet
precies aan te voelen, welke kleuren het J
best bij haar temperament passen, welke
haar goed" staan en zooveel mogelijk flat
teer en.
Ook de kleuren van haar woning zullen
haar niet onverschillig zijn, want zij weet,
dat deze in hooge mate op de stemming in
werken.
De aangenaamste kleur is voor vele men
schen rood, omdat hiervan een zekere warm
te uitgaat en vroeger placht men deze kleur
dan ook zeer veel toe te passen op de meu
bileering van woon- en eetkamers.
Tegenwoordig heeft de smaak zich gewijzigd
en geeft men de voorkeur althans voor
moderne woninginrichtingen aan lichte
kleuren. De kleuren van behang, vloer- en
raambedekking, alsmede die der meubels
maken een levendigen, prettigen indruk, die
alle sonjberheid verjaagt.
Opvallend is, hoe groote donkere meubels
eensklaps veel beter uitkomen, indien zij
geplaatst worden in een kamer, waar veel
licht is en ook het behang in lichten toon
gehouden is. „Zijn het wel dezelfde meu
bels?", vraagt men' zich soms onwillekeu
rig af.
Geel is een goede kleur voor kamers, die
ietwat somber aandoen, evenals voor don
kere gangen en trappen, waardoor men het
gevoel krijgt, alsof het zonlicht rijkelijk
binnensohijnt. Diep geel, groen, oranje, ter-
ra-cotta, goudbruin, zijn kleuren, die voor
kussens zeer geschikt zijn en ons op som
bere regendagen den moed niet doen ver
liezen. Oranje uit warm rood en geel ont
staan, is een kleur, die men nog lang niet
algemeen durft toe te passen, en die door
Goethe honderd jaar geleden in zijn kleu
renleer beschouwd werd als irriteerend en
niet voordeelig werkend. Zacht geel geverf
de kamers stimuleeren tot arbeiden, terwijl
groen veel voor heerenkamers gekozen
werd en wordt. „De groene tafel" is schier
in alle landen bekend als de belangrijkste
plaats, waar vele beslissende besluiten geno
men werden. Groen werkt kalmeerend,
werkt aangenaam op de oogen en rustig op
de zenuwen in, terwijl blauw daarentegen
voor een woning weinig prettig werkt en
aan kamers een kouden indruk verleent en
tevens iets onpersoonlijks.
Blauw speelt daarentegen een groote rol op
het gebied der heeren- en dameskleeding en
vooral voor het laatste heeft men schier on
eindige variaties.
Het inwendige van ons huis, moet, evenals
ons leven, helder en klaar zijn, eenvoudig
van vorm en lijn, weinig pretentieus van
kleur.
Gezondheid en humeur zijn veel meer af
hankelijk van de huiselijke omgeving dan
men oppervlakkig wel denkt.
Het gezinsleven kan er slechts bij winnen,
indien men sombere verf en kleurloos be
hang door wat lichtere kleuren vervangt,
want eensklaps zal alles er veel aangenamer
uitzien, hetgeen niet nalaat op de stemming
te werken.
Men kan soms in kamers komen, waar men
zich eensklaps thuis voelt, terwijl andere,
hoe kostbaar zij wellicht gemeubileerd zijn,
beklemmend en drukkend werken. Laten
heldere, frissche kleuren onze kamers dan
ook mogen verlevendigen!
NUTRICIA-
KINDERMEEL
WE hebben den Zondagmiddag gezellig
gepasseerd met het dagmeisje van
mijn zoon Jan. Niet dat zij persoonlijk
tegenwoordig was, maar zij vormde het on
derwerp van ons zeer levendig gesprek.
Emerence (zoo heet dat meisje) gaat name
lijk weg. Mijn schoondochter is daar niet
rouwig om (dat is punt één) maar hoe
krijg je een ander? (dat is punt twee).
Punt I: Ze is er niet rouwig om. Nee, ze
kan er niet rouwig om zijn, want Emerence
is een best kind, maar haar handen staan
verkeerd voor 't werk. Alles moet haar
worden voorgekauwd en achterna gesjouwd.
Ze zal nou eens niks uit haar eigen doen.
Ze doet wat haar bevolen wordt, maar 't
moet haar telkens weer worden gezegd. Als
ze de voorkamer gestofzuigerd en gestoft
heeft en je bent b.v. zelf nat boven bezig,
dan zal ze niet komen vragen wat ze ver
der kan doen (laat staan, dat ze uit haar
eigen eens wat aanpakt) maar dan gaat ze
met een gerust hart met de kinderen zitten
spelen en als je dan beneden komt dan
heeft ze met de jongens het grootste plezier.
De jongens hangen natuurlijk wel aan haar,
maar Lies heeft Emerence niet ols kinder
meisje gehuurd. Ze is nog een kind, dat
weet Lies wel, en ze zal haar 't hardste en
't zwartste niet opdragen, maar je zou van
zoo'n meisje van 15 jaar al veel gemak
kunnen hebben, als ze maar wilde, als het
maar niet zoo'n dooie pier was, waar niks
bij zat. En dat moet dan van achten tot
drieën f 2.75 in de week verdienen plus het
zegeltje. Ze loopt met gemanicuurde nagels
rond en ze ziet er uit als een H.B.S.-meisje.
Niet dat ik dat kind niet gun, dat ze aardig
voor den dag komt, zegt Lies, maar als ze
bij mij is, moet ze werken en er komt niet
dat uit haar vingers
Zoo weiden we uit over punt I en Jan vult
de concrete opmerkingen van Lies aan met
algemeene beschouwingen over het karakter
van de hedendaagsche dienstbode, uit welke
beschouwingen we leeren mogen, dat het
met de Hollandsche degelijkheidsoberheid,
netheid, ingetogenheid en met het „zijn of
haar plaats kennen" op een eindje loopt.
Bij Jan eten ze om den anderen dag vleesch,
maar bij Emerence thuis slaan ze geen dag
over, terwijl Emerencê's vader toch slechts
los-werkman bij de gemeente is. Ik gun het
die menschen wel, zegt Jan, maar
Punt I is onuitputtelijk. Daar kun je de heéle
economie, de politiek en het sociale vraag
stuk bij te pas brengen.
Maar Emerence gaat nu weg omdat ze op
de fabriek 7,50 kan verdienen (maar zulke
meisjes rekenen dan niet, dat ze in hun
dienst de kost haast vrij hebben, zegt Lies)
en omdat 't in 't huishouden toch niks
wordt. En hoe krijg je een ander? Dat is
punt II. De meisjes liggen niet opgeschept
en als je hoort wat kinderen, die eigenlijk
zoo van de school komen, moeten verdienen
dan sla je daar steil van achterover e
hebben dan nog heele series noten op hun
zang. 't Is een tref als je een goeie krijgt.
Lies weet tal van verhalen van collega's-
mevrouwen, die allerlei ongeloofelijke din
gen met hun dagmeisjes hebben meege
maakt.
Al met elkander sprekende groeien de
moeilijkheden om een ander te krijgen zien-
deroogen. En Lies kan toch niet zonder hulp.
Alleen door het naloopen van de bel neemt
Emerence haar al veel werk uit de handen.
Ze zouden eens kunnen probeeren haar
f 3.te geven en haar een verdere salaris-
verhooging in uitzicht te stellen. Emerence
is nog wat speelgraag en ze „ziet" geen
werk' maar als je het haar opdraagt dan
doet ze het toch behoorlijk. Ze wordt ook
eiken dag een dagje ouder en het spreekt
vanzelf, dat zoo'n kind nog veel moet lee
ren. Je kan haar niet met een volslagen 'dag-
dienstbode vergelijken. Ze is niet kwaad en
ze is heusch wel gewillig. En dat ze het
dametje uithangt, daar kun je ook weer niet
zoo he él veel van zeggen. Het is beter zóó,
„De eerste domineesvrouw
Blikken uit het gelukkig huwelijks
leven van Maarten Luther en zijn
echtgenoote
t,Luther bleef een oogenblik in de deuropening staan. Hij had
een bleeke gelaatskleur, maar was voller in het gezicht dan
op de afbeelding, die Kathrien van hem had gezien. Ook her
kende zij dadelijk de diep-liggende, donkere oogen. Hij droeg
nog de pij der Augustijner monniken, maar niet meer de ton
suur, die den geestelijke kenmerkte. Een haarlok lag schuin
over het breede voorhoofd. Wat Kathrien opviel, was. dat
deze man, die vooral de laatste jaren een gevaarvol en af
mattend leven had gehad, er nog zoo jeugdig uitzag".
