EHEL
O
<3
HOEKJE
1
I
4
11 II
ÜÉr3
36
laaHRumiö
Hij zou zich zelf feliciteer en, als vroeger met een
gelukte speculatie.
Maar hij geeft 't niet op. Verder ploeteren, dwars
tegen allen achteruitgang in worstelen. Zichzelf
handhaven in de wereld.
Dat hij momenteel in de nesten zit is waar! Wie
weet, flitst 't door z'n hoofd, misschien breekt er
wel weer een oorlog uit. Wat zou hij ervan pro
fiteered Nog meer inhalen! En er beter op passen.
Solied beleggen! Geen risico nemen. Neen, neen,
redeneert hij met zich zelf, hij begeert geen oor
log, maar de kranten s'aan vol van dreigende
geruchten, als 't ervan komt, zal hij gered zijn.
Hij en veel anderen met hem.
Hij huivert terug voor z'n lugubere gedachten.
Als hij 't niet houdt, zit de wereld potdicht voor
hem. Hij kent ze, die, en die, en dinges, hoe heet
hij toch ook, allemaal lui die voor enkele jaren
nog meetelden in 't zakenleven. Pientere kerels,
een paar harde klappen, weg, verdwenen, afge
zakt.
Sjouwers nu, reizigers op provisie, kerels met af
getrapte schoenen en verfomfaaide pakken aan,
die altijd je weer staan te vervelen met hun ge
wauwel over „vroeger" toen ze zelf personeel had
den. Nu zwoegen ze voor een schamele boterham,
soebatten bijna om een ordertje.
Gisteren zij, hij morgen.
Met de morgenpost is Van Dongen naar z'n kan
toor gegaan, achter de zaak. Veel belangrijks zal
't wel niet zijn. Tusschen drukwerken vischt hij
een brief uit.
Wel, nu al! Dat is vlug. Vlugger dan hij verwacht
had!
(Slot volgt
da.
De 2
n, de maan en de planeten
De zon treedt 21 April te 0 u. 15 m. in het teeken
St er, slaat dan in het sterrenbeeld Ram. De zonne-
eclips op 19 April is hier te lande als een gedeel
telijke verduistering zichtbaar.
De volle maan van 4 April staat in de Maagd, het
eerste kwartier van 26 April in de Kreeft.
Mercurius is3 April in benedenconjunctie en
dus niet zichtbaar.
Venus, rechtloopend in Waterman en Visschen,
komt ongeveer een uur voor de zon op.
Mars, rechtloopend in den Schutter, komt des
.norgens te half twee op.
Jupiter, in de Visschen, komt ongeveer een
uur voor de zon op en is 22 April In samenstand
met Venus.
Saturnus is 11 April in samenstand met de
zon en dus onzichtbaar.
Zonsverduistering op 19 April
Zooals bekend is, zou indien de banen van
aarde en maan in hetzelfde vlak waren gelegen
IN APR1I
DE kaartjes stellen elk het halve hemelgewelf
voor, boven den noordelijken en den zuide
lijken horizon, in den stand van 15 April des
avonds te negen uur.
Een loodlijn uit de Poolster neergelaten, wijst het
noordpunt van den horizon aan.
De circumpolaire sterrenbeelden, op het noord
kaartje binnen de gebogen lijn* staan op onze
breedte altijd boven den horizon.
De pijlen op de kaartjes geven de richting van de
hemeldraaiing aan.
De sterrenbeelden
De Groote Beer staat in het zenith. Orion en Stier
gaan in het westen onder, terwijl Hercules, Slang
en Weegschaal in het oosten opkomen. Boötes,
met de heldere Arcturus, staat hooger in het oos
ten en op dezelfde hoogte in het westen, staan de
Tweelingen. Tusschen deze beide heldere sterren
beelden in, juist in het zuiden treffen wij den
Leeuw aan, waaronder het langgerekte sterren
beeld de Waterslang zich bevindt.
De Melkweg staat laag in het noordwesten.
In de tweede helft van April zijn vallende sterren,
de Lyriden te verwachten.
De veranderlijke Algol komt ongunstiger te
staan. Minima zijn o.m. waarneembaar: 15 April
te half twaalf en 18 April te half negen.
W
-J—
7 uur
elke nieuwe maan een zonsverduistering en elke
volle maan een maansverduistering opleveren.
Daar echter het vlak van de maanbaan 5° op de
ecliptica helt zal meestentijds de schaduwkegel
der maan onder of boven de aarde voorbijgaan.
De maan passeert bij een omloop tweemaal het
vlak der ecliptica, eens bij de klimmende en
eens bij de dalende „knoop". Wanneer de
nieuwe maan dus in of nabij een knoop staat, zal
de schaduwkegel der maan de aarde treffen en
voor den waarnemer op dat punt een zonsverduis
tering veroorzaken.
Een zonsverduistering is dus een plaatselijk ver
schijnsel. Op drie ver uiteengelegen plaatsen op
aarde kan tegelijkertijd een totaal verduisterde,
een gedeeltelijk verduisterde en een ongerepte
zon boven den horizon staan.
De zonsverduistering op 19 April zal hier te lande
als een gedeeltelijke zichtbaar zijn.
Hoog in het noorden van Noord-Amerika en het
poolgebied zal deze eclips als een wel centrale
maar niet totale, dus ringvormige verduis
tering zijn te zien.
De omstandigheden zijn ditmaal voor een interes
sant verschijnsel niet gunstig. Eerst op 20 April
toch bereikt de maan pas de dalende knoop, maar
is dan de verbindingslijn aarde-zon reeds gepas
seerd. Vandaar dat de maan-kernschaduw de aar
de nabij de noordpool treft. Dat de verduistering
ook daar niet totaal is heeft weer tot oorzaak, dat
de maan eerst 28 April haar p e r i g e u m
(kleinste afstand tot de aarde) bereikt, en dus op
19 April zich relatief kleiner dan de zon voordoet.
Wanneer het verschijnsel in ons land zichtbaar
wordt, neigt de zon reeds ten ondergang.
De figuur verduidelijkt een en ander. Te 5.50
raakt de maanschijf aan de zon. Te 6.37 is het
maximum der verduistering en de middellijn der
zonneschijf voor ongeveer 40 bedekt en te 7
uur, wanneer de verduistering nog niet ten einde
is, gaat de zon onder.
EEN TWEEDE JONA
Dr L. D. Poot beschrijft in zijn boek „Op de
fluistergalerij der tijden", wat de directeur van
het Londensch aquar.um, E. G. B. B o u 1 a n g e r,
een bekend ichthyoloog, over deze materie heeft
gepubliceerd. O.a. wordt hierin naar voren ge
bracht het avontuur van zekeren James Bartley,
in zyn authenticiteit bevestigd door Sir Francis
Fox en een commissie van Fransche geleerden,
waaronder de wetenschapsredacteur van de
„Journal des Débats". Deze Bartley verdween in
de diepte, toen twee sloepen van den walvisch-
vaarder „Star of the East" op jacht waren naar
een kassalot of potvisch, die een der booten om
sloeg met zjjn staart. Ten slotte wist men het
beest toch nog te bemachtigen. Twee dagen en
twee nachten was de bemanning bezig het mon
ster te sloopen, toen zij eigenaardige bewegingen
bemerkte in de maag. Deze werd opengesneden
en de verdwenen gezel werd gevonden, door het
maagzuur wit als sneeuw gebleekt en vplslagen
buiten zinnen. Zijn witte huidskleur heeft Bait-
ley tot zijn dood behouden doch de krankzinnig
heid verdween.
KRUISWOORDRAADSEL
2
3
5
6
7
8
V
4
10
12
agi3
14
Mb
1b
b
17
18
19
[20
b
b
21
22
23
24
25
b
2b
b
27
28
VË
29
30
b
31
32
34
35
37
38
v
39
40
Horizontaai:
1 hemellichaam
4 Aziaat
7 insecteneter
8 familielid
10 verdriet
12 voormiddag (Lat.)
13 metalen draad
14 muzieknoot
16 vaartuig
18 snoer
21 kleurstof
23 azijn
24 tiran
25 orgaan
27 de uitrusting van e*
29 baan voor balspel
31 merk teeken
33 vogel
34 uitroep
35 steen
37 Europeaan
Verticaal:
1 masker
2 bijwoord
4 opgedragen werk
5 aanspreek titel
6 twist
7 post
9 gelijke waarde
11 deel van een wiel
15 leerling eener mil. school
17 achteruit
19 een weinig
20 visscherstuig
21 niet mager
22 koning (fr.)
25 modder
26 deel van een ladder
28 goed gekookt
29 ver
30 voertuig
32 stootstok
34 leger
36 pers. voornaamwoord
37 Fransch lidwoord
38 daar
OPLOSSING
van het Kruiswoordraadsel in het vorige
Zondagsblad
Horizontaal: 4 Ametropie 8 Eer 9 Tea 10 A.D.
11 Nee 12 N.B. 13 Ido 14 Rat 15 Oil 17 Babiroesa
Verticaal: 1 Immediaat 2 Ora 3 Gigantesk
5 Tornooi 6 Otterio.
I-IET VERDWENEN RIJK
De tragedie van een staat, die
tegen zichzelf verdeeld was.
In het verleden van Tsjecho-
Slowakije ligt zijn heden.
BIJ de bespreking van Bloed
over Europa van den Ne
derlands ohen journalisit Harold Trench
kondigden wij reeds aan het volgende
werk, dat eerlang van diens hand ver
schijnen zou: Tsjecho-Slowakije.
Het is nu verschenen, precies op de
dag, dat de Duitsche troepen Praag
hebben bezet en daarmee aan het be
staan van deze kunstmatige staat een
eind hebben gemaakt!
Het zal echter duidelijk zijn, dat de
beteekenis van Trench' boek niet ver
vallen is door het feit, dat het rijk,
waarover het handelt van de kaart
verdween. Immers, Tsjecho-Slowakije
moge dan overweldigd zijn, het is niet
vernietigd en het zal niet vernietigd
worden; het is zeer waarschijnlijk, dat
de Duitsche druk en terreur het natio
naliteitsbesef ongemeen zullen ver
sterken. Gelijk Engelsche staatslieden
reeds hebben voorspeld, zou deze
nieuwe gebiedsaanwinst uiteindelijk
wel eens schade voor Duitschland
kunnen beteekenen. Er schuilt waar
heid in de spreuk, die Tsjechen in een
rouwbetooging op 18 Maart j.l. te Pa
rijs aanhieven: „De staten sterven ge
lijk het lichaam sterft, maar de naties
zijn onsterfelijk, gelijk de ziel onster
felijk is".
Wat met Tsjecho-Slowakije thans ge
beurt, i s reeds vroeger óók gebeurd.
Men begint weer van voren af aan.
Benes zal, op het oogenblik, als dit
artikel verschijnt, in Amerika moge
lijk reeds een nieuwe regeering heb
ben samengesteld, die gelijk eenmaal
Masaryk deed, voor de vrijheid van
het bedrogen en misleide volk zal
werken.
De ontzaglijke beroering, welke in de
heele wereld om de overweldiging
van Tsjecho-Slowakije is ontstaan en
die met één slag waarschijnlijk voor
goed een eind gemaakt heeft aan zich
herstellend vertrouwen en begrip tus
schen de groote mogendheden in Oude
en Nieuwe Wereld, maakt het boek
van Trench bovendien tot een der op
dit oogenblik belangrijkste uitgaven.
Een helder inzicht geeft het den lezer
in het ontstaan van Tsjecho-Slowakije,
de politieke, godsdienstige, commer-
cieële en financieele aspecten en de
nationalistische moeilijkheden, waar
mee de republiek van meetaf heeft te
worstelen gehad. Een keur van prach
tige foto's geeft ook dit werk het stem
pel van voornaamheid, dat alle uit
gaven van „Het Nederlandsche Boek
huis" te Tilburg kenmerkt.
Het noodlot, dat al de eeuwen door
op Bohemen heeft gedrukt, was de
gemengdheid van zijn bevolking. Zoo-
als Vlamingen en Walen voortdurend
elkaar de hegemonie hebben betwist,
T. G. Masaryk,
stichter en een.tie president der
Tsjecho-Slowaaksche republiek
waren ook Duitschers en Tsjechen on
afgebroken in de weer, elkander terug
te dringen en het leven zuur te ma
ken. De eersten hadden in het Duit
sche Rijk, de Duitsche cultuur en last
but not least de sterke arm der Duit
sche keizers een geweldige voorsprong
op de Tsjechen!
Het optreden van Johannes Hus, die
de Tsjechische nationale reactie inspi
reerde en leidde, werd de aanleiding
tot een gewapend conflict, dat voor
de Tsjechen een zeer gunstig gevolg
had. De Duitschers werden burgers van
de tweede rang: zij konden alleen bur
gerrecht verkrijgen, als zij Tsjechisch
kenden. Alleen Tsjechisch sprekenden
konden onroerende goederen erven,
terwijl alle staatsdiensten Tsjechisch
werden georganiseerd en geleid.
Het is bekend, hoe het uitbreken van
de Dertigjarige Oorlog in de Tsjechi
sche overmoed en tyrannie zijn ont
staan had. De slag bij de Witte Berg
in 1620 deed de schaal weer naar de
andere kant overslaan: de Duitschers
verdrongen de Tsjechen uit de be
langrijkste ambten en namen de lei
ding op zich. Dit bleef zoo tot aan het
uitbreken van de wereldoorlog. Geen
wonder, dat het enthousiasme der
Tsjechen om voor Oostenrijk-Hongarije
in 1914 de wapens op te nemen, uiter
mate gering was!
Duizenden gaven zich vrijwillig ge
vangen, duizenden weken uit, ook
Masaryk en Benes. Zij werkten voor
de stichting van een nieuwe staat
Tsjecho-Slowakije: „Es ist unsre ver-
dammte Pflioht, OesterreLah treu zu
verraten", aldus Masaryk.
Deze actie werd 18 October 1918 be
kroond door de plechtige onafhanke
lijkheidsverklaring van Tsjecho-Slo
wakije te Washington. Wel trachtten
de Duitschers aan de Tsjechische greep
te ontkomen en zich bij Oostenrijk
aan te sluiten, doch deze Putsch mis
lukt^ Helaas! Want het opnieuw op
nemen van een zoo sterk Duitsch
element binnen het verband van de
nieuwe staat, is gebleken het begin
te zijn geweest van zijn ontbinding.
Trench heeft recht om te schrijven:
„De Tsjechische onafhankelijkheids
strijd heeft geleerd, dat de evolutie
der geschiedenis en het dynamisme
van een verdrukt volk sterker zijn dan
welke macht ook en dat vroeg of laat
het natuurlijke volkerenrecht zegeviert
over alle machts- en geweldspolitiek",
maar Prof. Brugmans heeft anderzijds
dezer dagen terecht gewezen op de
geweldige fout, die Versailles gemaakt
heeft, door aan het uiteenvallen der
Donaumonarchie op deze wijze mee te
werken en daarmee de natuurlijke
slagboom tegen het Duitsche imperia
lisme in Centraal- en Zuid-Oost-
Europa af te breken.
De vorming van de kunstmatige staat
Tsjecho-Slowakije is een der meest
tactlooze daden van de geallieerden in
1919 geweest. Een lappendeken van
nationaliteiten met een grillige, onmo
gelijke vorm; een samenvoeging van
stukken land, die sinds onheugelijke
tijden bij andere rijken hadden be
hoord (Bohemen en Moravië bij Oos
tenrijk; Slowakije en Karpathisoh
Oekraïne bij Hongarije). Deze zwakke,
tegen zichzelf verdeelde staat werd
de rol van waakhond tegen een even
tueel zich herstellend Duitschland
toegedacht!
Het moet gezegd, dat Frankrijk aan de
militaire versterking van Tsjecho-Slo
wakije, waardoor alleen deze rol be
hoorlijk gespeeld zou kunnen worden,
alle aandacht heeft gegeven. Ook.Rus
land heeft zich voor de nieuwe staat
zeer geïnteresseerd: in weinig Euro-
peesche landèn was de propaganda
Dr Benes, Masarijk's rechterhand
gedurende de eerste jaren van het
bestaan der republiek en diens opvolger
op den presidentszetel.
van de Komintern zoointensief als in
Tsjecho-Slowakije. In Mei 1921 sloot
de linkervleugel der sociaal-democra
tische partij zich aan bij de Derde In
ternationale en kwam onder Moskou's
leiding. Bij de verkiezingen van 1925
bracht de Tsjechische communistische
partij 41 mandaten in het parlement
en werd daarmee op één na de sterk
ste partij.
Maar noch de steun van Sovjet-Rus
land noch de hulp en leiding van
Frankrijk heeft de ondergang van
Tsjecho-Slowakije kunnen voorkomen.
Wanneer wij nu even afzien van de
internationale constellatie van krach
ten en aspiraties en alleen op Tsjecho-
Slowakije zelf letten, dan moeten we
vaststellen, dat het Trench gelukt ia
ons de overtuiging tê geven, dat de
Praagsche regeering vóór München
inderdaad een onverantwoordelijke po
litiek heeft gevoerd en het haar niet
gelukt is te regeeren tot bevrediging
van zoovele verschillende en tegen
strijdige elementen als in het rijk
waren vertegenwoordigd.
Zoo voerde Praag van meetaf tegen
het Katholieke schoolwezen een hef
tige laïciseeringscampagne, zoo werden
In bureaux en departementen steeds
meer katholieken vervangen door
vrijdenkers.
In Slowakije en Roethenië werden de
Tsjechische scholen voortdurend uit
gebreid ten koste van de Slowaaksche
ca Hongaarsche.
Dr Hodza, het hoofd der Tsjechische
tegeering in de dvnkere dagen van
September 1938
In plaats van de verschillende natio
naliteiten op voet van gelijkheid te
behandelen en baas te laten in eigen
huis, zoodat ze zich in dat huis gingen
thuisvoelen, trachtte Praag te centra-
liseeren en het overwicht der Tsjechen
over heel de republiek uit te breiden.
Het gevaarlijkst was deze centralisee-
rende politiek uiteraard, waar zij het
Duitsche element betrof. Dr Krofta,
die lange tijd minister van buiten-
landsche zaken is geweest, poneerde
rondweg de stelling: „Men kan nu
eenmaal het geschiedkundig feit niet
veranderen, dat het 't Tsjechische
volk is, dat deze staat tweemaal door
zijn wil en door zijn energie heeft ge
schapen. Evenals dit volk de ge
schiedenis van dit land in
het verleden haar richting
en karakter heeft gegeven
en haar met zijn geest en
daden heeft vervuld, zoo is
ook in de toekomst het lot
van deze staat vóór alles
afhankelijk van de wil en
de eigenschappen der Tsje-
choslowaaksche natie.
Ik heb er aan toegevoegd, dat, zoo ons
deze hoop niet bedriegen zal, wij de
Duitsohers zeker als tweede
volk zullen erkennen."
De feiten waren met deze theorie in
overeenstemming: Duitsche gebieden
werden met Tsjechische ambtenaren
overstroomd, Tsjechische industrieën
werden bevoorrecht, in Duitsch gebied
werden Tsjechische koloniën gesticht
Het idee van een federatieve republiek
naar het voorbeeld van Zwitserland
hebben de Tsjechen tot het laatste
verworpen. Van een toegeven aan
gerechtvaardigde eischen is
eerst sprake geweest, toen de niet-
gerechtvaardigde reeds waren gefor
muleerd.
Daar kwam bij, dat dr Benes, voor
zoover thans bekend, in de Europee-
sche politiek herhaaldelijk gehandeld
heeft in strijd met de belangen van de
Europeesche vrede en zijn eigen staat.
Trench deelt daarvan een merkwaar
dig staaltje mee, dat betrekking heeft
op het Tsjechisch bureau te Genève,
een der belangrijkste informaticdien
sten vam Europa, dat ziah aan duis
tere practijken schuldig maakte. Zoo
publiceerde dit bureau o.a. een artikel,
volgens hetwelk de Duitsche generale
staf er over dacht, Frankrijk aan te
vallen via Zwitserland. Dit artikel,
door Praag verspreid op verzoek van
de Tsjechische wapenfabrieken Skoda,
had groot succes: onder invloed der
sensatieberichten deed Zwitserland in
derdaad aan Skoda een groote bestel
ling
Trench teekent Benes' politiek als
„dubbelzinnig". Deze karakteristiek
verklaart naar hij meent, waarom
Tsjecho-Slowakije zich in de crisis
plotseling van al zijn vrienden ver
laten zag.
Uit het verleden van Tsjecho-Slowa
kije is zonder twijfel het heden groo-
tendeels te verklaren.
Kleine staten, gevaarlijk begrensd,
moeten willen zij hun zelfstandig
heid ongerept bewaren zéér voor
zichtig zijn. Zij kunnen zich niet de
willekeur en machtspolitiek permit-
teeren, die het privilege zijn van
groote rijken!
Het spreekt overigens vanzelf, dat
deze conclusie een overweldiging zelf
niet in 't minst verontschuld gt.
M. J. LEENDERTSE.
143
Bijeenkomst der Kleine Entente te Praag. In het midden zittend Dr Kamil
Krofta met rechts zijn Joego-slavischen en links zijn Roemcenschen ambtgenoot