SCHUDT UW LEVER
WAKKER
Republikeinsche regeering
te Madrid
IBePtine tooiC/
Ed. Sc haerimarieCg zwolle
MAANDAG 13 FEBRUARI 1939
EERSTE BLAD PAG. a
SCHOONMAAKBEDRIJF
GLAZENWASSCHERIJ
amsterdam rotterdam
velsen
haarlem
o leiden
e\ den haag
delft
Dagalljks inwendig schoonhoud-
dordrecht
utrecht
hilversum
groningen
brussel
(Reel.)
De Vlamingen
en het geval-Martens
Masarijk wordt een nationale held
Martenslandverrader
gescholden I
Een Vlaming schrijft ons
Er zijn menschen in Noord-Nederland,
die zich afvragen, hoe het mogelijk is, dat
niet maar sommige Vlamingen, doch de ge-
heele Vlaamsche Beweging zich schaart
aohter mannen als Dr .Martens, een na den
oorlog ter dood veroor deelden „landverrader"
en Borms, den eveneens ter dood veroor
deelden voorzitter van den Raad van Vlaan
deren.
Zij hebben immers in den oorlog hand- en
spandiensten verleend aan den vijand, die in
hun land geroofd, gestolen en gemoord heeft?
En zulke menschen zijn toch inderdaad land
verraders?
Op deze vragen, die opkomen in de hoof
den van hen, die niet op de hoogte zijn van
wat er zich gedurende den oorlog en daar
voor in België heeft afgespeeld, zal ik trach
ten een antwoord te geven.
En dan lette men in de eerste plaats op het
Woordje „daarvoor". D.w.z.: vóór den oorlog.
In het kort kan ik de behandeling van "2
Vlamingen in België het best typeeren met
de uitspraak, niet van een „activist", zelfs
niet van een gewoon Vlaming, maar van een
Waalschen minister openbaar in het parle
ment afgelegd: „De Walen zouden geen hon
derd dagen hebben verdragen, wat de Vla
mingen gedurende honderd jaar hebben
moeten dulden!"
Het activisme gedurende den wereldoor
log was het onvermijdelijke, uitvloeisel van
vóór dien tijd bestaande mistoestanden.
Het is moeilijk in een kort artikel ook
maar te benaderen, waarin deze mistoestan
den bestonden. Laat ik slechts mogen zeg
gen, dat België vier universiteiten bezat,
elle Fransch, tot zelfs diep in het hart van
Vlaanderen, te Gent. Voor de Vlamingen
was er echter geen kans, om eenig universi
tair onderwijs in eigen taal te bekomen.
Processen, notarisakten, openbare mede-
deelingen, straatnamen, het was al Fransch
wat de klok sloeg. Dat men in een tweetalig
land als België wel minister kon worden
eonder de taal van het meerendeel van het
volk te kennen, doch geen ministerbode
zonder de Fransche taal volledig machtig te
eijn, zegt ook wel wat.
De Vlaamsche boerenjongens, 1
moesten komen in het leger, en zelfs in den
doodenstrijd aan den IJzer, werden gedrild
en kregen hun bevelen in het Fransch, of
schoon ze geen woord van deze taal ver
stonden.
Is dan de Vlaamsche strijd alleen een
•taalstrijd? Hier herinner ik aan het woord
van wijlen Kardinaal Merrier: Een volk is
geboren om te heersdhen of te dienen; het
•Waalsche volk om te heerschen, het Vlaam
sche om te dienen.
En is het niet teekenend, dat een
stichters van den Belgischen staat heeft ver
klaard „La Belgique sera latine,-ou ne sera
pas? (België zal latijnsch zijn, of niet zijn?)
Ondanks deze stelselmatige onderdruk
king, ondanks deze voortdurende vernede
ring, ondanks het feit, dat geen Vlaming
voor eenig ambt benoembaar was, werd het
Vlaamsche volk zich al meer en meer be
wust. En er bestond dan ook bij het uitbre
ken van den oorlog reeds een sterk verzet
tegen de fanskiljons, die België regeerden
en Vlaanderen overheerschten.
In de bezette Fransche departementen ont
stond géén activistische beweging. In Polen
en Tsjechoslowakije weL De Noord-Neder
lander denke over dit merkwaardige ver
schil eens goed na: het is leerzaam en kan
tot verheldering van begrip dienen.
En als men dan het antwoord op de hier
in besloten vraag gevonden heeft (een ant
woord, dat waarlijk niet moeilijk te vinden
is voor hem, die vinden wil, en die onze ge
meenschappelijke geschiedenis kent gedu
rende ons verzet tegen Spanje (in den tach
tigjarigen oorlog) dan zal men ook veel
van de activistische beweging gedurende
den wereldoorlog begrijpen
1 s a r ij k wordt gevierd als een natio
nale held. Terecht. Ook in Nederland was er
niemand, die een steen zou opheffen om hem
daarmede te werpen. Maar.heeft Dr Ma
sarijk iets anders gedaan dan Borms, Dr
Martens c.s.? Heeft ook hij niet „hand- en
spandiensten" verleend aan den vijand, die
in zijn land heeft geroofd, gestolen en ge
moord? En zelfs indien men dit niet aan
vaardt, dan blijft nog altijd het vreeselijke
bloedoffer, door dertigduizend Vlamingen
op de slagvelden aan den IJzer gebracht,
waar zij stervend schreven: „Hier ons bloed
Waar ons recht?" „Alles voor Vlaande
ren Vlaanderen voor Christus".
Dit offer weegt zwaarder, duidend malen
zwaarder, dan alle „fouten en misdrijven",
die door andere Vlamingen in het bezette
land tegen den onderdrukkenden Belgischen
staat mochten ziin begaan!
een van zijn werken schrijft Dr Ernest
2 s geen activist! over de toe
standen in België gedurende den wereld-
krijg. Hij teekent ons de vele Belgen, die in
dien tijd „zaken deden" met den Duitschen
bezetter. Ik herinner aan het proces tegen
baron C 0 p p e n s, die ondanks zijn adellij-
ZONDER SCHADELIJKE LAXEERMIDDELEN
en U zult 's morgéns „kiplekker"
uit bed springen,
lederen dag moet Uvr lever minstens een liter gal
!n Uw Ingewanden do
-*n gal onvold<
mde i3, verteert Uw voedsel
het bederft. U voelt U opgeblazen, U raakt
verstopt. Uw lichaam ls vergiftigd
humeurig, voelt U ellendig
OpqepaAfariepi
Nu Is het opletten en on
middellijk Ingrijpen, dps
bij de eerste teekenen
©direct Aspirin nemenl
Aspirin
HET BEPROEFDE GENEESMIDDEL BIJ GRIEPI
(Reel.)
U bent
laxeermiddelen zijn slechts lapmiddelen.
drogisten. L 0.75,
ken naam vijftig millioen ongedevalueerde
franken wist te verdienen door leveringen
benzine aan den vyand gedurende de
bezetting.
Dr Ernest Claes laat een van zijn, ook
schatrijk geworden, oorlogsleveranciers by
het begin van den oorlog en de daarmee ge
paard gaande liquidatie zijner „zaken" zeg
gen: „Met één soort menschen heb ik mij
niet willen ophouden. Dat zijn de activisten.
Dat waren geen practische menschen Die
hebben geen centiem verdiend aan den
oorlog"....
En wanneer ik nu kiezen moet tussohen deze
zich verrijkende oorlogs winstmakers e
idealistische Bormsen en Martensen, die in
wanhoop het laatste middel gebruikten om
recht voor hun volk te bekomen en die,
zooals Borms, bij de gevangenneming
aangetroffen werd in zijn eigen armoedige
woning zittende aan het middagmaal, be
staande uit een bord grauwe erwten.dan
is mijn keuze niet moeilijk.
Tijdens de gevoerde processen werd door
den openbaren aanklager erkend, dat geen
der heulers met den vijand dit gedaan had
om eigen voordeel. En h o e zijn deze pro
cessen tenslotte dan nog gevoerd! Iemand
als de Kamervoorzitter Dr Kamiel Hu;-
mans Leide hierover: „Persoonlijk ben ik
steeds een onverzoenlijk vijand van het
activisme geweest en toen ik Minister van
Openbaar Onderwijs was, heb ik het op de
meest krachtdadige wijze bestreden. Maar
daar ik in de eerste plaats de waarheid
dienen, heb ik de dossiers der veroordeelin
gen opnieuw onderzocht en voor meer dan
90 pet heb ik kunnen vaststellen, dat men
ten onrechte had veroordeeld. De eerste
minister J a s p a r, aan wien ik de dossiers
voorlegde, heeft moeten toegeven, dat
volkomen gelijk had. Als men daarnaar ge
handeld had, zouden wij thans geen moei
lijkheden hebben en de atmosfeer zou niet
meer vergiftigd zijn zooals nu nog het ge
val is."
Is het te verwonderen, dat menschen zoo
als deze anti-activist Huysmans en de staats
minister Frans van Cauwelaert, en zooveel
anderen der meest hoogstaande Vlaamsche
Belgen, zich thans niet meer laten over
bluffen door woorden als „landverraders" en
„heulen met den vijand" en „hand- en span
diensten verrichten"?
De Spaansche burgeroorlog
I'
De hoofdstad systematisch
gebombardeerd
Spoedige erkenning van
Franco-bewind te wachten
Onder het gebulder der nationalisti
sche kanonnen is te Madrid, thans
weer de hoofdstad van het republikein
sche Spanje, het kabinet bijeengekomen
Systematisch bestreek de artillerie de
geheele stad.
Om halfelf, toen zich zeer veel men
schen op straat bevonden, vielen de
eerste granaten op het centrum, om 11
uur, na een onderbreking van een
kwartier, werd het bombardement nog
heviger en vielen de projectielen in al.2
wijken neer. Na een kwartier werd het
vuren gestaakt en konden de ambu
lances uitrijden. Volgens de eerste op
gave zijn zestien personen gedood en
23 gewond.
Nadat een door president Azana getee-
kend decreet was gepubliceerd, volgens het
welk de zetel der regeering te Madrid was
gevestigd en de generaals M i a j a en R o j o
als opperbevelhebbers zouden optreden,
kwamen de ministers bijeen. De besprekin
gen duurden zeer lang, doch over de be
handelde onderwerpen werd geenerlei
mededeeling gedaan.
Alicante is gebombardeerd door een esca
drille Savoia-vliegtuigen, die brandbommen
lieten vallen op de dichtstbevolkte wijk.
Vijf personen werden gedood en twaalf ge
wond, twintig gebouwen, waaronder de
markthal en de stadsschouwburg, werden
vernield. Ook de stad Jativa, op 60 km. ten
Zuiden van Valencia, op den weg die via
Alco naar Alicante loopt, heeft bezoek van
vliegtuigen gehad. Volgens te Valencia
ontvangen berichten, zou het aantal slacht
offers zeer groot zijn.
Uit Prats de Molo meldt Havas, dat aan
den bovenloop van de Ter nog 35.000 repu
blikeinsche soldaten standhouden, om den
aftocht der gewonden en het wegvoeren
van het oorlogsmaterieel to dekken. Wat
niet meegenomen kan worden, zal vernield
worden.
De stroom gaat terugkeeren...»
Aan de Fransch-Spaansche grens bij
Hendaye is een opstopping ontstaan door
de plotselinge aankomst van 20.000 soldaten
van het Catalaansche leger, die naar het
nationalistische Spanje wilden terugkeeren
Nadat aanvankelijk de grens was gesloten,
hadden besprekingen plaats tusschen de
Spaansche en Fransche autoriteiten. De
commandant van Irun liet daarop de vrou
wen, kinderen en nationalistische krijgsge
vangenen toe, die zich reeds te Hendaye
bevonden. Van morgen af zullen weer 6000
soldaten per dag te Irun toegelaten wor
den, terwijl ook de Catalaansche grens ge
opend zal worden, echter niet voor de
mannen van de Lister-brigades.
Er is vooral te San Sebastian een groote
toevloed van vluchtelingen. In de Loyola-
kazerne liggen thans 10.000 miliciens, In
het pelote-stadion 2000 man; totaal zijn
naar schatting reeds 25.000 soldaten en
burgers naar Spanje teruggekeerd.
Een Havasbericht uit Barcelona meldt,
dat voor de krijgsraden 350 personen te
recht zullen staan, die behoord hebben tot
de zg. „tsjeka's", controlepatrouilles, spion-
nage- en contra-spionnagediensten. Een
van de eersten, die terecht zal staan, is
Emilio Salazar Ventura, president van de
volksrechtbank, die haar zittingen hield op
het gevangenenschip „Uruguay",
Francos aanstaande erkenning
De erkenning van Franco door de
Westersche mogendheden kan niet ver
traagd worden door de vestiging van
het republikeinsche bewind te Madrid,
aldus is volgens Havas het oordcel in
Britsche diplomatieke kringen. Men
meent, dat de erkenning niet meer af
hangt van het voortzetten van den
strijd door de republikeinen, aangezien
de strijd niet lang meer kan voortduren
en vooral geen wijziging kan brengen
in het feit, dat Franco driekwart van
Spanje heeft bezet.
In de tweede plaats concludeert men
uit de telegrammen uit Madrid, dat er
aldaar geenszins eenstemmigheid be
staat over het beginsel van het voort
zetten van den strijd. Men acht het
waarschijnlijk, dat het er vooral om
gaat, om in de komende dagen een
staking der vijandelijkheden op de
minst harde voorwaarden te verkrijgen.
De Fransche bladen voorspellen, dat
zoowel Frankrijk als Engeland zeer
spoedig, vermoedelijk reeds deze week,
zal besluiten, de nationalistische regee
ring te Burgos de jure te erkennen. De
„Matin" verneemt bovendien, dat ook
Zwitserland reeds heeft besloten tot de
erkenning over te gaan met het oog op
de vele Zwitsers, die in Spanje wonen
en wegens de handelsbetrekkingen tus
schen beide landen.
De „Temps" koppelt de kwestie van de
erkenning van Franco vast aan een ophel
dering van het bombardement van Minor
ca, tijdens het verblijf aldaar van den
Britschen kruiser „Devonshire". Dat inci
dent, aldus het blad, bewijst voldoende het
belang van de onafhankelijkheid der regee
ring te Burgos. Dat Italiaansche vliegtui
gen uit Majorca, tijdens de onderhandelin
gen, tegen den wil van het Spaansche op
perbevel, tot een bombardement overgingen
geeft, aldus het blad, te denken. Daardoor
bestaat er alle reden tot twijfel aan de
waarde van Mussolini s verzekeringen ten
aanzien van de belangeloosheid van Italië
in Spanje en ten aanzien van de hand-
Japans plannen
in de Stille Zuidzee
Hainan volgens Tsjang Kai Sjek
strategische voorpost
Niet China doch blanke wereld
de dupe
Naar het Chineesche telegraafagent-
schap meldt, heeft Tsjang Kai Sjek aan
vertegenwoordigers van. de buitenland-
sche pers verklaard, dat de bezetting van
Hainan het voorspel vormt voor een
Japansche poging om de controle te ver
werven over den Stillen Oceaan.
Hainan, aldus de maarschalk, vormt
een belangrijk strategisch punt tusschen
den Stillen Oceaan en den Indischen
Oceaan. Door een bezetting worden niet
alleen de verbindingen tusschen Hong
kong en Singapore en die tusschen Sin
gapore en Australië verbroken, maar ook
de veiligheid der Phillippijnen en van
Indo-China wordt bedreigd.
De Japansche vloot zou in staat zijn
haar invloed te doen gevoelen in de Mid-
dellandsche Zee en tevens de verbindin
gen kunnen afsnijden tusschen de Ame-
rikaansche en Britsche vlootbases van
Hawaii en Singapore.
NORTH CTATE
I li AMERICAN aJCIGARETTES
(Reel.)
having van den status quo in het Weste
lijke deel van de Middellandsche Zee. Aan
die dubbelzinnigheid moet Franco in zijn
eigen belang een einde maken. De Fransch-
Britsche erkenning kan slechts gelden voor
een vrij en onafhankelijk Spanje, dat vrij
over zijn lot kan beslissen.
De „Jour" legt den nadruk op twee fei
ten: De Britsche regeering baseert haar ge
heele Spaansche politiek op het vertrouwen
in de loyauteit van Franco. Engeland en
Frankrijk kunnen hun belangen niet waar
borgen, indien Italië en Duitschland het
terugtrekken van hur troepen en oorlogs
materieel vertragen. In de tweede plaats is
men te Londen van oordeel, dat het in het
belang van Frankrijk en Engeland is, niet
met de Spaansche regeering te marchan-
deeren over de financieele en technische
hulp, waaraan Franco na dertig maanden
oorlog behoefte heeft. Bérand, de „verbin
dingsagent" tusschen Parijs en Burgos zal,
naar het blad verneemt, Dinsdag
naar Spanje vertrekken met nauwkeuriger
instructies.
„Wij weten allen", zoo zeide de Chinee
sche opperbevelhebber, „dat Japan drie be
langrijke strategische punten in den Stillen
Oceaan voor oogen heeft: het eiland Sacha-
lin in het Noorden, Hainan in het Westen
en Guam in het Oosten.
Na verscheiden tientallen jaren van aar
zeling is hetgeen Japan thans doet de be
langrijkste gebeurtenis sedert den aanivang
van de Chineesch-Japansche vijandelijk
heden en tevens een keerpunt in de geschie
denis in den Stillen Oceaan. Voor de Japan
sche marine is Hainan de eerste opmarsch-
linie in het Westen, zooals Guam dat in het
Oosten is".
Op de vraag, waar de tweede opmarsoh-
linie dan ligt, antwoordde Tsjang Kai Sjek
glimlachend: „De menschen in Europa zou
den in staat zijn daarop te antwoorden en
ook de beide Amerika's kennen dat ant
woord".
Voortgaande zeide Tsjang Kai Sjek: „De
operatie in Zuidelijke richting heeft niet ten
doe! de Chineesch-Japansche vijandelijk
heden te beëindigen. Klaarblijkelijk heeft
Japan besloten het risico te loop-en van oor
log te zaaien in den Stillen Oceaan.
De landing heeft slechts weinig effect op
ïzen tegenstand. De strijd zal te land uit
gevochten worden. De bezetting van een
eiland heeft geen gevolgen".
De Japanners, zoo meldt Domei, zetten de
bezetting van het eiland Hainan voort en
hebben zich o.a. meester gemaakt van
Nopauhoen, de belangrijkste strategische
punten en de delta van de Nantoe.
Oorlogs- en luchthaven?
Volgens berichten, die de „Daily Tele
graph" uit Hongkong- heeft ontvangen, zou
den de Japanners reeds zijn begonnen met
den aanleg van vliegvelden en het uitbagge
ren der haven van Hoitsjau, opdat deze aan
groote oorlogsschepen ligplaats kan bieden.
De troepen naderen Aïhsien, een van de
beste haivens in 't Verre Oosten, die op bet
oogenhlik slechts door enkele honderden
visschers wordt bewoond. Voor de geheele
bevolking is de dienstplicht afgekondigd, de
menschen mogen hun dorpen niet verlaten
en de vluchtelingen worden achterhaald en
bestraft.
Het blad wijst eveneens op de strategi
sche beteekenis van het eiland. Het ligt op
slechts 420 km van Hanoi, 770 km van Sai
gon. 800 km -van de nieuwe Fransche vloot-
basis in Fransch Indo-China, 480 km van
Hongkong. 960 km van Manilla en 1000 km
van Singapore. Al deze centra komen dus
binnen het bèreik van de Japansche bom
menwerpers, die op het eiland ook een uit
stekende basis zullen vinden voor de aan
vallen op Zuidwest-China.
Het D.N.B. verneemt, dat op het eiland
alreeds een Chineesche commissie voor de
handhaving van den vrede is gevormd. Bij
de operaties zijn 250 Chineezen gedood en
60 gevangen genomen, aan Japansche zijde
waren drie dooden en twee gewonden.
Hitier morgen voor de microfoon
H i 11 e r zal Dinsdag te Hamburg a&n-
komen en daar de tewaterlating bijwonen!
van het eerste Duitsche pantserschip vaiï
35.000 ton.
Bfj deze gelegenheid zal een groote poli
tieke betooging worden gehouden. Hitlefl
zal een rede houden, welke draadloos zal
worden uitgezonden.
Parijsche politie arresteert
Duitsche journalisten
Het D.N.B. meldt, dat de Parijsche politio
de laatste dagen twee Parijsche correspon-
denten van Duitsche bladen heeft gearres
teerd. Het betreft den vertegenwoordiger der
Berliner Boersenzeitung, Heinrich Baron
en Dr. H a a c k, die een aantal Duitsche
provinciale bladen vertegenwoordigt.
Dr. Haack is reeds weer op vrije voeten
gesteld.
De actie der politie was ook gericht tegen
den Parijschen vertegenwoordiger van do
Deutsche Allgemeine Zeitung, Dr. Krug
v o n N i d d a. De woningen der drie corres
pondenten worden nauwkeurig doorzocht*
Alle documenten, welke te vinden waren,
werden nauwkeurig bestudeerd.
Een der correspondenten heeft een verhoos
ondergaan, dat een dag, den geheelen nacht
tot den volgenden dag heeft geduurd. Het on
derzoek is volledig zonder resultaat gebleven!
Bij de huiszoekingen werd teruggegaan tot
correspondentie, welke de correspondenten
jaren geleden hadden gevoerd.
Naar uit de vragen van den rechter vari
instructie is gebleken ,zij-n de telefoonge
sprekken der correspondenten sedert langen
tijd gecontroleerd.
A\ODEfcN STANDGROEN:
GEGAB, 5JAAB STANDHOUDEND
De Iersche terreur in Engeland
Gisteren zijn te Liverpool en Holyheacf
ruim 5000 passagiers uit Ierland aangeko
men die den internationalen Rugby-wedstrijd
te Londen wilden bijwonen en de controle
der passagiers is zoo scherp geweest dat een
paar honderd man hun aansluiting gemist
hebben. Er is niets gevonden, maar toen de
passagiers te Holyhead van boord waren'
werden op de boot uit Dublin drie kleine
bommen ontdekt, die onder kussens in eert
der salons verborgen waren. Een der bom
men is ontploft en heeft geringe schade ver
oorzaakt, maar het begin van bra-nd dat
ontstond kon door het personeel zonder hulp
in de brandweer gebluscht worden.
Te Twickenham het wedstrijdterrein
waren ook bijzondere voorzorgen genomen!*
maar hier verscheen bijna niemand met
pakjes bij zich en er is niets gebeurd.
Te Portsmouth en Sunderland zijn klein®
bommetjes ontploft in de buurt van elec-
trische centrales, die geen schade hebberf
aangericht.
Zeer snelle Lockheed verongelukt
Maakte 640 km per uur
NEW YORK, 11 Febr. Tijdens een proef
vlucht is een nieuw type gevechtsvliegtuig,
dat volgens de militaire autoriteiten d®
snelste machine ter wereld was, op het Mit-
chellfield omlaaggestort. De machine werd
evenwel niet ernstig beschadigd en de be
stuurder kwam er met eenige lichte verwon
dingen af.
Het nieuwe gevechtsvliegtuig, een eenper
soons tweemotorige Lockheed, zou volgena
mededeeling van den chef van den lucht
macht, generaal-majoor H. H. Arnold, een
maximum-snelheid van 640 km per uur kun
nen ontwikkelen.
Bij het dalen heeft do piloot enkele hoo
rnen, die dicht bij het vliegveld staan, ge
raakt, waarna het van geringe hoogte op
dein grond viel.
Ontsnapt aan een vuurpeloton 1
De stichter van de Spaansche phalanx,
Rafaël Sanchez Mazas, is, naar thans uit
Burgos bekend wordt, eenigen tijd TeledeiS
op miraculeuze wijze aan den dood ontsnapt-
Met 60 anderen was de bekende auteur ter
dood veroordeeld en men zette hen tegen'
een muur om hun lot te ondergaan. Op het
oogenblik, dat het vuurpeloton het geweer
aanlegde, wist Mazas zich achter zijn buur
man te werken. Hij werd niet geraakt, docli
liet zich direct na het salvo op den grond
vallen, als ware hij doodelijk gewond. Voor
de lijken werden weggevoerd, slaagde Maza3
er in zich uit de voetem te maken. Hij hield
zich eenigen tijd schuil en is thans op na
tionalistisch gebied aangeland.
Na de bezetting van Hainan
Diplomatieke stap te Tokio
De Fransche regeering heeft heden aan
haar ambassadeur te Tokio, Arsène Henry,
instructies doen toekomen, waarin hem
wordt opgedragen, aan de Japansche regee
ring uitleg te vragen van de redenen, het
karakter en den duur van de bezetting door
de Japansche troepen van het eiland Hai
nan. Men meent te weten, dat de regeering
van Groot-Brittannië van haar kant een-
zelfden stap te Tokio zal doen.
KATTENBROOD
met vlees of met vis,
is het voedsel voor Uw poe».
11 cent per pak
VRAAGT UW WINKELIER
(Reel)
SPoTljMn uM de J,
Eenige jaren zijn sedert voorbij gegaan. Maarten Olivier
is met zijn gemeente verhuisd naar een grooter en meer
soliede pakhuis, even-eens aan het Paardenpad. Er wordt
weer veel over hem gepraat in het stadje. Pieter van Berckel,
d e schilder, die altijd nogal van een slokkie heeft gehouden
en alleen op Oudejaarsavond in de kerk kwam. is bij Olivier
krachtdadig bekeerd. Omgedraaid als een blad van een
boom. Een levend getuige nu, waar hij maar komt, en hij
komt nog steeds overal. En de vrouw van Lange Janus, den
schoenlapper, heeft de vorige week een gezonde en welge
schapen zoon ter wereld gebracht. Een eersteling, na vier
doodgeboren kinderen. Zulke uitkomsten nu werken gebed
en handoplegging in het zaaltje van Olivier.
Dat zijn dan toch maar feiten
Weer waarschuwen de predikanten.
In het stadje worden kostelijke moppen getapt op Piet van
Berckel en de vrouw van Langen Janus: goed-volksche
grappen, wat ruw en wat rouw, maar zonder diepere .bedoe
ling om werkelijk te kwetsen of te krenken,
Broeder Olivier is niet ontevreden. Hij laat zijn gemeente
leden zingen van stroomen van zegen en getuigt er van hoe
de goede Hand Gods kennelijk is over hem en zijn schare.
Het is hem voorts niet onbekend, dat hij, ondanks de grappen,
bij het volk in achting is en dat houdt hij voor een groot
voorrecht, want staat dat ook niet geschreven van de eerste
Christengemeente van Jeruzalem, dat lichtend voorbeeld
voor alle tijden?
Adriaan is nu zestien jaar oud. De korte broek heeft hij
verwisseld voor een lange en het kinderlijke begint allengs
uit zijn stem en houding te verdwijnen. Z'n vader zou hem
nu in de zaak kunnen nemen, maar Adriaan stelt voor examen
te doen voor de vierde klas va-i de vijfjarige. Nog heeft
Wiechers hem niet zoo direct noodig in de zaak en nog
schijnt de jongen zelf geen bepaalde wenschen te koesteren
voor de toekomst. Zoolang dat het geval niet is, kan
Wiechers de studie van zijn zoon zien als een soort „Spie
lerei", met „de zaak" als reëelen achtergrond. Daarom geeft
hij dan maar weer z'n toestemming, al is het niet van harte.
Adriaan is in den loop der jaren wat vervreemd van zijn
geboorteplaats, of wellicht beter gezegd: wat achter geraakt.
Hij is weinig op de hoogte van de nieuwtjes, die door het
stadje loopen. Vooral den laatsten tijd heeft hij het druk
gehad met de studie. Een enkele maal komt hij nog wel eens
bij meester Brinkman, maar dan gaan de gesprekken ook
weer bijna uitsluitend over het leeren en wat daar verband
mee houdt, 's Zondags, direct na de kerk, sluit Adriaan zich,
tot etenstijd, boven op met het een of andere boek, dat hij
van Brinkman leent. Studeeren is op Zondag geen geoor
loofde bezigheid, maar lezen heeft hij van z'a kinderjaren, af
al gedaan. Zat hij als vijf-zes-jarig knaapje al niet met een
prentenboekje bij vaders gezelschap? Vaders gezelschap! Hij
schijnt dit geheel ontgroeid te zijn. Het bestaat nog, dat is
alles wat hij er van weet. Dat Gelisse nog maar zelden van
de partij is, is hem alzoo ook onbekend. A1 s hij het wist,
zou hij het misschien jammer vinden, want Gelisse is altijd
verreweg de beste geweest van het stelletje. Zoo althans
ziet Adriaan het, weinig eerbiedig.
Van de Zondagsschool was Adriaan al af vóór hij de
lagere school verliet. De juffrouw met den hoogen boord, die
hem toch niet blijvend kon boeien, ziet hij zoo nu en dan nog
wel eens, 's middags als hij van het treintje komt. Maar ze
schijnt hem niet meer te kennen. Sinds kort bezoekt hij nu
de catechisatie, bij den nieuwen dominee, die de dingen wel
ongeveer zoo zegt als meester Brinkman. Dat bevalt Adriaan
wel. Hij is een trouw en ijverig catechisant, die ook geregeld
ter kerke gaat. Daarin beschaamt hij zijn vader, want die
slaat den laatsten tijd nog al eens over. Hij leest dan thuis in
een oud-schrijvertje of gaat te gast bij een andere kerkfor-
matie, waar hem, naar zijn zeggen, meer en beter voedsel
wordt opgedischt.
Eéne week in het jaar viert Waterdam z'n oud-Holland-
sche kermis. Al vaak is er over gesproken dit platvloersche
vermaak, dat niets vóór en alles tegen heeft, af te schaffen.
Doch nimmer bereikt een daartoe strekkend voorstel in den
Gemeenteraad het vereischte aantal stemmen. Altijd weer
zijn het de liberalen, die het. in naam der vrijheid, met een
kleine meerderheid weten te doen duikelen.
Als zoo weer eens de kramen en tenten zijn opgeslagen,
tot tegen het kerkplein aan, en de onharmonische feestgelui-
den hoog opstijgen, loopt Adriaan, zooveel mogelijk achter
de afgezette terreinen langs, van het stationnetje naar zijn
huis. De afkeer van dit laag-bij-de-grondsche gedoe schijnt
hem als aangeboren. Vlug stapt hij door, om zoo spoedig
mogelijk uit dien zwijnenboel te zijn. Bah. wat een pleizier!
Joelende en hossende jongens en meiden, harde, valsche
muziek, geluiden van geschiet en gegooi, kreten van opge
sloten wilde dieren, met afval besmeurde straten, stank.
Tot zijn ergernis moet hij bij een uitgang even wachten, een
opstopping van menschen, meest komende en gaande feest
gangers, een bijna onontwarbaar kluwen.......*
Voor hij weet wat er gebeurt, heeft hij een papiertje in z'n
hand, bij nader bezien een traktaatje. Wie gaf hem dat? Hij
probeert rond te zien, naar links en naar rechts. O, daar gaat
ze, met kwistige hand deelt ze uit, een jonge, slanke, stemmig-
gekleede vrouwAdriaan bloost. Waarom? Dat weet hij
zelf niet. Er valt een zekere verwarring over hem; een tot
nog toe niet gekend gevoel schijnt hem als te doorstroomen.
Doch het duurt maar kort. Er is niets. Wat zo u er zijn......
Meteen draait de jonge vrouw zich om en heeft Adriaan
gelegenheid haar in het gezicht te zien. Nu herkent hij haar
ook, van school nog, Deborah Olivier, de dochter van den
sectarist van het Paardenpad. Ze ziet er oud uit voor haar
jaren. Ouder dan zeventien kan ze toch niet wezen. Misschien
ligt het aan haar kleeding. Waarom kleedt zoo'n jong meisje
zich zoo donker? Maar wat gaat het hem feitelijk aan! Die
vreemde gewaarwording van zooeven is al weer voorbij»
Wat heeft hij te maken met Deborah Olivier? Er is niets wat
hem boeit in dat bleeke ouwelijke kind met haar veel te
grooten mond met vooruitstekende tanden....^
BLordi vervólgd
