Jtieume ^riitsdjr (üourant
Chamberlains terugkeer een zegetocht
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leidenen Omstreken
Hoop op een vredesregeling voor
heel Europa
(Duie en}ttoierne^el)ilierijenJO.
CMcbenuiejE»? cftofterüara.
«EAGER^
GIN
aijomumtntsprijö:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7 '/j Cf.
NO. 6511
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 33936
ZATERDAG 1 OCTOBER 1938 19e Jaargang
gtbbtrtentiepripm:
Van 1 tot 5 regels 1.17'/»
Elke regel meer0.22'/»
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels2.30
Elke regel meer0.45
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend4 0.10
Dankt nu allen God!
De stemming van de beurs mag niet de
onze zijn: Woensdag nog „Zum Tode
betrübt" en Donderdag reeds „himmel-
hoch jauchzend"; want dat is in feite
knielen voor het wreede noodlot. Er
j spreekt niet het minste vertrouwen uit op
Gods wijsheid en liefde, doch enkel een
I speculeeren op de situatie van het oogen-
i blik.
Indien we ons zoo gedragen, dan heb
ben we vergeten, dat wij en alles in
Gods hand zijn en we zouden evenzeer
verzuimen om op ons gebed om bewaring
voor oorlog een dankzegging voor be
houd van vrede te laten volgen.
Het is nu juist twee weken geleden,
'dat de nood allerwege tot gebed drong:
de wereld bad om afwending van het
vreeselijke onheil, dat zich dreigend aan
kondigde in Europa. Er zijn twee stadia
in het gebed om vrede, schreven we toen-
Het kan in oorlogstijd gebeuren. Onze
1 vaderen waren er diep van overtuigd,
dat er ook rechtvaardige oorlogen zijn,
maar zij wisten ook, dat zelfs deze van
j onrecht en geweld Vergezeld zijn en
1 baden daarom:
„D'oorlogsvlam stijgt in de lucht,
I Vrede, vreugd en zegen vlucht;
't Krijgsheir stroomt aan alle kant
j Als een zondvloed over 't land,
j Alles smijt het in zijn vaart,
Als een hagelstorm ter aard".
Maar, wanneer dan hierin de oorlog
der middeleeuwen geteekend is, wat
heeft ons dan deze dagen boven 't hoofd
gehangen? Daar was er één, die zich er
op beroemde, dat de wereld verbaasd
zou staan van dè ongelooflijke kunst der
oorlogstechniek. En de verhalen dienaan
gaande, waar of overdreven, waren ver
bijsterend.
Wat zou dit alles echter beteekend
hebben? Niets anders dan dit, dat met
feillooze preciesheid en matelooze on
barmhartigheid het dood end lood of het
verstikkend gas gericht zou worden op
de bataljons in het open veld of de weg
schuilende burgerbevolking in de „be
schermde" stad.
Dit alles dreigde, het was zeer dicht
bij. Het lot van Europa en meer
stond op het spel. En toen kwam er actie.
In de volksmassa en in de volksziel. Wie
er nog aan mocht twijfelen, hoe afkeerig
elk volk, het Duitsche niet in de laatste
plaats, van oorlog is, die lette er op hoe
in de historische nachtwake van gisteren
de massa te München de vreemde staats
lieden bejubeld en met dankbare ovaties
begroet heeft. Dat was geen ovatie op
commando gelijk voor heden besteld is.
Over de ontvangst, welke aan Chamber
lain en Daladier in hun land ten deel
viel, zwijgen we maar. Er zijn geen
woorden voor te vinden. Mogen de we
reldleiders er maar uit leeren, dat zij een
riskant spel spelen, als zij de volkeren
naar het front willen voeren.
Doch ook de volksziel kwam in be
weging. De nood dreef uit tot gebed. Het
geprangd gemoed stortte zich uit voor
Hem, die oorlog keeren en vrede geven
kan. Maat de Christen vergat niet het:
„Uw wil geschiede. Uw wil alleen".
Want hij weet, dat het „majesteit" is, al
wat God doet. En na het vertrouwens
volle gebed zong het geloof: „God is ons
een Toevlucht en een Sterkte; Hij is
krachtiglijk bevonden een Hulp in be
nauwdheid; al veranderde ook de aarde
van haar plaats en al werden de bergen
verzet in het hart der zee".
Het is goed ook daarop nu nog te
letten, dat de gemeente Gods niet enkel
gebeden heeft om afwending van het
oorlogswee, maar evenzeer om hulp in
benauwdheid, welke immers kan komen
en telkens in het leven van personen en
volken komt- Onder Gods toelating had
het stuk aarde, dat Europa heet, kunnen
daveren en wankelen; maar ook dan nog
blijft alles in Gods hand. Dat geloof
alleen geeft stil vertrouwen en zoo noodig
strijdensmoed.
Wat het protocol van München verder
voor goeds brengen zal over Europa; of
de rechtvaardigheid daarin een behoor
lijke plaats kreeg; wij weten het niet.
Aan bodemloos optimisme geven we ons
niet over. Maar het feit, dat het aller-
vreeselij'kste is afgewend; dat niet om
drie millioen menschen te „bevrijden",
vele millioenen ten doode gedoemd, in
rouw geworpen of voor hun leven ge
broken zouden zijn: dat is een genadig
bestel Gods, waarvoor het hart Hem niet
genoeg danken kan.
Ook naar menschen gaat onze eerbie
dige dank uit; dat mag en dat moet.
Weer zal een Engelsch staatsman een
i.grand old man" worden genoemd en
heel de wereld gunt dezen Chamberlain
die onderscheiding. Hij heeft getoond,
'dat een staatsman werkelijk groot kan
zijn. al schijnt hij zijn waardigheid even
op het spel te zetten. Want er stond voor
hem meer op het spel en, menschelijker
gewijze geredeneerd, zouden in 1914 en
volgende jaren de millioenen niet geval
len zijn, indien er toen een staatsman van
zijn formaat was geweest, die niets had
nagelaten om „misverstanden" door per
soonlijk contact op te ruimen.
Het is ontroerend te vernemen, dat het
Duitsche volk te München niet moede
werd te roepen: „Danke, danke Cham
berlain"; hij mag zich verzekerd houden,
dat het volk van „neutraal" Nederland
hem even dankbaar gedenkt.
Doch vóór en bovenal gaat nu en
morgen onze dank uit tot den God der
wereld, die déze, haast onbegrijpelijke
gebedsverhooring heeft geschonken. Wij
zeggen den gezangendichter met kleine
wijziging na:
't Menschdom om die gunst verheugd.
Looft nu 's Heeren Naam vol vreugd;
Met de harpen in de hand.
Dankt U 't volk van ieder land.
Hoor ons! hoor ons! smeekten wij
Een ontfermend God waart Gij.
OVERAL GROOTE
BLIJDSCHAP
Zoo men de verhalen leest over de ont
roerende wijze, waarop de onderhandelaars
van München, naar hun hoofdsteden terug
gekeerd, aldaar door een buiten zichzelf
geraakte menigte zyn bejubeld en toege
juicht, dan kan het wel niet anders, of men
gevoelt diezelfde blijdschap over het be
houd van den vrede ook in eigen hart tril
len. Ditmaal immers had men niet te doen
met menschenmassa's, welke door een offi-
cieele staatsregie als décors langs den in-
Goed zoo, Neville, God zegene U!"
Minister-president Neville Chamberlain is gisternamiddag om tien
minuten over half zes op het vliegveld Heston geland. De minister van bui-
tenlandsche zaken Halifax overhandigde hem een schrijven van den
koning.
Terwijl de overige ministers den premier omringden, barstte een minutenlang
aanhoudend gejuich los. Chamberlain bleef toen een oogenblik voor de
menigte staan en toonde den juichenden menschen het document met zijn
handteekening en die van Hitier.
Duizenden Londenaren hadden uitdrukking gegeven aan hun gevoel van
opluchting over de redding van den vrede, door Chamberlain een grootsche
ontvangst te bereiden. In groote stroomen waren de belangstellenden naar
het vliegveld Heston gekomen om bij de eersten te behooren, die Chamberlain
zouden toejuichen. Langs den weg, die naar het vliegveld leidt, stonden
tweehonderd knapen van het Eton-college opgesteld, die spontaan hadden
aangeboden den premier, die oud-leerling van Eton is, op deze wijze in te
halen.
Ook in Downingstreet stond een groote menigte opgesteld, evenals voor het
Buckingham Palace, waar men getuige wilde zijn van de aankomst van den
premier voor zijn eerste bezoek aan den koning.
Na door de ministers te zijn verwelkomd
legde de premier een korte verklaring af,
waarin liij o.a. zeide:
Er zijn slechts twee dingen, die ik wil
tochtsweg van dictatoren waren neergezet,
maar met Britten en Franschen, die bij
zulke gelegenheden kunnen doen en laten
wat zij willen, en desondanks als door een
gemeenschappelijke kracht gestuwd rond
hun eerste ministers opdrongen, en slechts
door kreten en vlaggengezwaai iets konden
uiten van de dankbaarheid, waarmede zij
overvol waren.
Wij kunnen ons voorstellen, dat zulk een
overweldigend welkom voor Chamberlain
en Daladier heel veel heeft te beteekenen
gehad. Zij mochten eruit vernemen, van
welk een last van angst en druk zij hun
volken hebben mogen bevrijden, en dat
deze volken op het huidige tijdsgewricht
niet allereerst wenschen te zien naar wat
prijs gegeven, maar eer naar wat behouden
werd. Het leven is zulk een zoet en kost
baar bezit, dat men het op hoogen prijs
blijft stellen, zelfs als men het onder ver
soberde omstandigheden zal moeten voort
zetten. Voor de west-Europeesche democra
tieën lijkt zulks inderdaad het geval. Wie
zich niet geheel en al door zijn gemoeds
stemmingen laat meevoeren, heeft oog er
voor, dat in hoofdzaak onze zorg en onze
blijdschap geconcentreerd zijn geweest rond
de daden, welke de autoritaire landen eerst
dreigden te doen, en daarna, toen de
overige mogendheden hadden toegegeven,
rustig hebben nagelaten. De wereld heeft
daardoor den vrede behouden, maar heeft
'zij ook waarborgen, dat na München nu in
derdaad een andere geest Berlijn en Rome
zal gaan bezielen? In veler hart worden deze
vragen reeds nu overwogen; moge de toe
komst leeren, dat deze bezorgdheid is on
gegrond geweest.
Neville Chamberlain is met Gods hulp
erin geslaagd, ons voor een wereldramp te
behoeden, omdat hij zijn tegenstanders met
vertrouwen is tegemoet getreden, en zich
niet in zelfgenoegzaamheid in Londen heeft
verschanst gehouden. Thans is het aan de
autoritaire Europeesche machten, welker
positie opnieuw door een gebiedswinst en
door een verbetering der grenzen strate
gisch is versterkt, aan te toonen, dat zij
goed zijn voor hun woord, en dat ook zij
het heil, niet alleen van eigen staat en volk,
maar voor de zooveel grootere west-Euro-
peesche landengemeenschap beoogen.
Engeland premier toonde zich te dien
opzichte zeer blijmoedig, vermoedelijk mede
door het enthousiasme van het oogenblik.
Hij zag reeds in het verschiet een toenade
ring tusschen de voornaamste hoofdsteden,
welke ook de laatste sporen van 19141918
zou uitwisschen, en den weg zou openen
voor een nieuw Europeesch tijdperk van
waren vrede en welvaart. Ook Roosevelt
schijnt een gelijke hoop te koesteren, en in
de harten van oude vijanden heerscht thans
stemming, die groote dingen zou moge
lijk maken, zoo de leiders der volken dit
historische uur ten volle weten te benutten.
Dat het zwaard niet licht voor langen tijd
in de scheê zal steken blykt echter reeds uit
Polen, dat nu zijn beurt voor wapenmuziek
gekomen acht!
zeggen. In de eerste plaats wil ik verkla
ren, dat ik evenals mijn vrouw gedurende
al deze gespannen dagen een onnoemelijk
aantal brieven heb ontvangen, brieven van
steun, goedkeuring en dankbaarheid. Ik
kan u niet zeggen, welke steun dat voor mij
geweest is. Ik wil het Britsche volk dank
zeggen voor wat het heeft gedaan.
In de tweede plaats wil ik verklaren, dat
de regeling van het Tsjecho-Slowaaksche
probleem, die thans tot stand is gebracht,
naar mijn opvatting slechts een voorspel is
voor een breedere regeling, waarin geheel
Europa den vrede zou kunnen vinden.
Vanmorgen heb ik nog een bespreking
gevoerd met den Duitschen rijkskanselier
Hitier en hier is een papier, dat zijn naam
draagt zoowel als den mijnen. Sommigen
uwer hebben misschien reeds gehoord wat
het behelst, maar ik zou het toch nog wil
len voorlezen".
Nadat Chamberlain den inhoud van de
reeds bekende verklaring had voorgelezen,
barstte een wild gejuich uit, waarbij kreten
als: „goed zoo, Neville, God zegene u", kon
den worden onderscheiden.
Chamberlain wuifde de menigte toe en
stapte vervolgens in zijn auto, die echter
nog geen honderd meter opgereden was,
toen de menigte reeds door de afzetting
DANK, HEER
Dank Heer, dat wij 't weer ervaren:
Gij alleen regeert;
Weerde van ons de gevaren,
't Vuur, dat slechts verteert.
Al onz' angst deedt Gij vervloeien;
Heer, 't is ons een droom;
Onze blijdschap mocht opbloeien;
Dat Uw Rijk toch koom'.
Dank Heer, dat wij 't weer ervaren:
Gij hoort het gebed;
Uit de dreiging der gevaren
Hebt Gij ons gered;
Want G'ontsloot ons Uw genade
Als een waterstroom;
Schenkend ons, waarom wij baden;
Dat Uw Rijk toch koom'.
Dank Heer, dat wij 't weer ervaren:
Gij alleen regeert.
Temde d'ongena der baren.
Hebt 't geweld geweerd.
Gij beheerscht het hart der grooten,_
Heerschers hier beneên;
Gij beslist, wat z'ook besloten:
Gij zijt groot allèèn.
Dat de Booze niet verstore
Eendracht, nu bereikt.
Zegent Gij, niets gaat verloren;
Iedere weerstand wijkt.
Dat de heerschers nu bekennen:
God alleen is groot.
Allen, die Zijn wetten schennen.
Eten zich den doodaa
Wilt nu heden allen treden
Voor des Hoogsten troon;
Dankend in dit blijde heden
Voor Zijn gunstbetoon.
Spanningen die wij doorleden
Lijken nu een droom;
Maar nooit zwijge deze bede:
„Dat Uw Rijk toch Aroom'...,"
30 Sept. '38. 'A: W.
heenbrak en den wagen zoo dicht omring
de, dat er geen doorkomen aan was. Men
klopte op de ruiten van de auto en zong uit
volle borst, terwijl de aanwezige ministers,
diplomaten en belangstellenden mee in
stemden, het lied: „For he is a jolly good
fellow".
Minstens tienduizend personen stonden
voorts nog buiten het vliegveld te juichen
en met vlaggen te zwaaien. Chamberlain
leek bijna overstelpt door de hartelijkheid
van deze ontvangst.
Ten slotte baande de politie een weg voor
den premier door de menigte, zoodat hi]
vertrekken kon naar 't Buckingham paleis.
Hulde door koning en volk
De tocht ging langs een even enthousiaste
menigte direct naar het Buckingham-paleis,
waar de leden van de koninklijke huishou
ding plotseling zoo geestdriftig werden, dat
zij hard naar buiten holden, toen de auto
door het hek reed, om den minister luid
keels toe te juichen, toen hij de trap naar
de eerste verdieping besteeg.
Mevrouw Chamberlain was de eerste die
haar echtgenoot binnen het paleis begroet
heeft en de Koning kwam daarop met uit
gestoken hand op zijn eersten dienaar toe
en nam hem, gevolgd door de Koningin,
mevrouw Chamberlain, Lord Halifax en
den Lord Kamerheer mee naar het balcon.
Een gehuil als van een orkaan steeg van
beneden op.
De Koning, de Koningin en Chamber
lain stonden enkele oogenblikken naast
elkaar op de eerste rij, maar daarop
trok Koning George zich terug. Cham
berlain met een hoofsch gebaar aan
moedigend de betuigingen van hulde
voor zijn persoon in ontvangst te
nemen.
De minister scheen iets als een afwij
zend gebaar te willen maken, omdat hij
dan alleen voor den Koning en de Ko
ningin zou komen te staan, maar de
ALG. FRIESCHE LEVENSVERZ.-MY
LEEUWARDEN - BURMANIAHÜIS
GROOT NOORDHOLLANDSCHE VAN
1845
AMSTERDAM - VAN BRIENENHUIS
DUBBELE GARANTIE VOOR ALLE
VERZEKERDEN
Koning noodigde hem nogmaals uit
zich naar den rand de: balustrade te
begeven en nu gehoorzaamde de minis
ter en hij dankte naar alle zijden voor
de hem gebrachte hulde.
De Koning en de Koningin, die zoo
juist nog in die hulde gedeeld hadden,
vereenigden zich nu met het volk be
neden en klapten mee in de handen.
Het moet voor Chamberlain een on
vergetelijk oogenblik zijn geweest
De ovaties beneden hielden natuurlijk
niet op, maar ten slotte begaf het gezel
schap zich naar binnen en Chamberlain
heeft nog een goed uur op het paleis ver
toefd, voor hij met zijn echtgenoote naar
zijn ambtswoning is vertrokken, waar na
nauwelijks een uur rust een kabinetsraad
gehouden werd.
Den Nobelprijs waardig
De bekende Hongaarsche schrijver Law
rence Szabo schrijft in de „Azest", dal
hoewel reed3 vele waardige personen den
Nobelprijs voor den vrede hebben gekregen,
de Zweedsche autoriteiten moeten overwe
gen dezen thans aan Chamberlain toe te
kennen, want hij heeft 'n werk verricht, dat
millioenen malen grooter is, dan hetgeen
de anderen hebben gedaan.
Mevrouw Chamberlain toegejuicht
Duizenden telegrammen en brieven met
gelukwenschen worden uit alle deelen der
wereld aan Downing Street bezorgd. Er is
geen land in Europa, vanwaar geen brieven
worden ontvangen.
Mevrouw Chamberlain heeft tal van
bloemstukken gekregen.
Toen zij gisteren 11a haar gewone och
tendwandeling in het park in Downing
street terugkeerde, verzamelde een juichen
de menigte zich om haar heen, die zich
eerst verspreidde, nadat door mevrouw
Chamberlain de volgende verklaring was
Nederlanders winnen
technische prijsvraag
Naar wij vernemen is in the Lincoln Price-
Competition, uitgeschreven door the Jamos
F. Lincoln Are Welding Foundation te
Cleveland, Ohio, de eerste prijs in de
afdeeling „Watercraft-Commercial Vessels",
alsmede de eerste prijs in de hoofdklasse
„Watercraft-Classi'ication" toegekend aan de
heeren Dr. P. Schoenmaker, chef van
het laboratorium der N.V. Smit Co.'s
Transformatorenfabriek te Nijmegen, en ir.
G. de R o 0 ij, hoofdingenieur der Marine te
Voorburg.
In totaal waren meer dan 2000 nzendi-.
gen binnengekomen.
Bovengenoemde heeren hebben een zeer
uitvoerige verhandeling gegeven over de
voordeelen en besparingen van de toepas
sing van electrisch gelaschte constructies
van hoogwaardig staal voor den scheeps
bouw.
N.V. GRONINGSCHE HYPOTHEEKBANK
gevestigd te GRONINGEN
De Bank geeft uit:
3V2 Pandbrieven a 100%
(Koers van omwisseling IOOV2
VOORNAAMSTF NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
en het ZONDAGSBLAD
Bij hun terugkeer in Londen, resp. Pa
rijs, zijn Chamberlain en Daladier op zeer
enthousiaste manier ontvangen.
Polen laat zeer dreigenden toon aan
het adres van Praag hooren.
Een gemeenschappelijke verklaring van
Chamberlain en Hitier.
De Hooge Raad heeft gister een nieuw
gebouw betrokken.
Bij Zwolle is een ernstig ongeluk ge
beurd: een 13-jarig meisje is door een'
schot uit een mitrailleur gedood.
PRAKTIJKEXAMENS
BOEKHOUDEN
Middenstands - diplom*
Boekhouden M.0.
Handelskennis L.0.
Frans, Duits en Engels L.O.
Wiskunde L.O. en M.O.K.
Nederl., Engelse en Duitse
Handelscorrespondentie
Hoofdakte},'i. vwtcSS
Stormschade verzekering
Een specialiteit op het gebied van
STORMSCHADE-VERZEKERING l
Algemeen Onderling Waarborg Genootschap
„R E N O V A T M"
te Amsterdam, Spuistraat 219/21. Tel. 35626
Vraagt eens een prospectus aanl
7JCQonrn
WOTjEL TCL3I660
CAF£
KAMERS HET0NTB'JT-f-3-MET BADKAMER - F-4-
SPECIAL DRY
Generaal Agent ANDRE KERSTENS. Tilburg
Toen Chamberlain gisteravond kwart voor zes op het vliegveld Heston arriveerde, sprak hii om Vanmnmen h.h tl
een bespreking geroerd met den Duitschen rijkskanselier Hitier en hier lk no9
