Nederland verzekert z'n veiligheid
Maatregelen der Nederlandsche Regeering
Vóór-mobilisatie zou heden
afgekondigd worden
Algeheele mobilisatie eerst,
indien noodig
DONDERDAG 29 SEPTEMBER 1938
TWEEDE BLAD PAG. 5
Wet tegen prijsopdrijving en
distributie-wet
Zooals wel te verwachten washeeft ook onze Regeering een
aantal maatregelen genomen in verband met den gespannen
internationalen toestand. Deze maatregelen zijn zoowel van
militairen als van economischen aard en eenmaal genomen
zijnde, garandeeren zij ruimschoots voldoende veiligheid bij het
eventueel uitbreken van een gewapend conflict.
Naar wij hopen, zullen al deze maatregelen overbodig zijn,
doch mocht dat niet het geval zijn, dan is Nederland gereed
In groote lijnen heeft onze minister-president deze voorberei
dingen aangegeven in een redevoering, welke door de drie
zenders werd uitgezonden.
Minister Colijn sprak als volgt:
Wat tot voor kort door zeer velen
ïn den lande en daarbuiten in de we
reld niet meer denkbaar werd ge
acht, hangt ons thans dreigend boven
het hoofd.
Weer pakken de oorlogswolken in
Europa zich saam; weer moet de
vrees worden gekoesterd, dat de
bloem van Europa's jeugd en van
mannen van middelbaren leeftijd op
groote schaal aan vernietiging zal
worden prijsgegeven, om maar niet
te gewagen van het gevaar, dat ook
vrouwen en kinderen uit de lucht be
dreigen kan.
Aangezien wij buiten het geschil staan,
Hat tot dezen toestand aanleiding heeft ge
geven en wij er ook buiten willen b 1 ij v en,
ligt het niet op mijn weg u bezig te houden
met beschouwingen over de vraag op wien
de verantwoordelijkheid rust voor het ont
staan van den gespannen toestand, waarin
iwij thains verkeeren. Dit standpunt sluit
tevens in, dat wij onzerzijds zoo bitter wei-
big kunnen doen, om invloed ten goede uit
te oefenen.
Wel mag ook onzerzijds dit worden ge
zegd. dat het haast ongelooflijk moet wor
den geacht, dat de nog bestaande ver
schillen gedurende de dagen, die ons nog
van den fatalen dag van 1 October schei
den, niet te overbruggen zouden zijn.
Aan die hoop houd ik dan ook nog
vast, tegen allen sdhijn van het tegen
deel in. Immers, de volken begeeren
den oorlog niet, zij willen vrede. Dan
kan het niet volstrekt onmogelijk
zijn, dat de leiders der volken, zij het
te elfder ure, den uitweg vinden, die
ons den vrede bewaart.
Geen onmiddellijk gevaar
Intuschen eiseht het verstand van het
Nederlandsche volk en de Nederlandsche
Regeering beide, dat er rekening wordt ge
houden met het tegendeel, dat we ons dus
indenken in den toestand, dat er in Cen-
traal-Europa tot wapengeweld zal worden
overgegaan en dat de groote mogendheden
in het Westen bij het conflict betrokken
kunnen worden.
De toestand is dan niet dezelfde
als in 1914. Toen richtte het aanval
lende leger zich naar het Westen en
ontstond er dus voor Nederland een
direct gevaar in den oorlog be
trokken te worden en wel reeds in 't
begin er van.
Thans is dat gevaar, naar mijn
meening, niet aanwezig. De gewa
pende actie, als men er toe over
gaat, richt zich thans in Oostelijke
richting en dit vermindert voor ons
althans het onmiddellijke ge
vaar*
Handhaving van onzijdigheid
Dit verschil neemt echter de noodzaak
van voorzorgsmaatregelen niet weg, al dra
gen ze een ietwat ander karakter dan in
1914. We behoeven, naar mijn vaste over
tuiging, thans in eerste instantie gier.
schending van ons grondgebied te duchten,
maar wat wij wel hebben te doen is een
practische onderstreping te ge
ven van het standpunt der Nederlandsche
Regeering, zooals dit o.a. laatstelijk te
Genève door Minister Patijn is uiteengezet.
Dit komt in het kort hierop neer, dat we 't
voornemen hebben onder alle omstandig
heden onze eenzijdigheid te handhaven en
dus ook aan geen enkel leger doortocht
door ons land zullen verleenen, terwijl, ge
lijk vanzelf spreekt, elke aanval op ons
grondgebied zal worden geweerd.
Vanuit dit gezichtspunt moeten de maat
regelen door de Nederlandsche Regeering
reeds genomen of nog te nemen, worden
beoordeeld.
Reeds een paar weken geleden werden
de eerste maatregelen tot verhoogde waak
zaamheid aan de landgrenzen, zoowel oost
als zuidwaarts, getroffen. De verscherping
van de politieke verhoudingen heeft er ver
volgens toe geleid, de grensbeveiliging te
versterken, door in den afgeloopen nacht
de dienstplichtigen op te roepen, die inge
deeld zijn bij de 16 afzonderlijke grens-
bataljons, die een paax jaar geleden in het
leven werden geroepen.
Waarschuwing voor-mobilisatie
Verder is hedenmorgen aan de
burgemeesters toegezonden het tele
gram, dat de waarschuwing
tot de oproeping van die dienstplich
tigen bevat, die bij voor-mobilisatie
in werkelijken dienst moeten komen.
Tenzij tusschen nu en morgen een
ontspanning in den politieken toe
stand zou intreden, ligt het ip het
voornemen, morgen 't telegram voor
de eigenlijke z.g. voor-mobilisatie te
doen uitgaan. Die voor-mobilisatie
heeft betrekking op enkele tiendui
zenden dienstplichtigen, die dan
onder de wapens komen om in de
mobilisatie-centra de overige dienst
plichtigen wanneer die opgeroe
pen zouden moeten worden te
ontvangen, ter uitreiking van de wa
pens en verdere uitrusting. Of en
wanneer die laatste oproeping, dat
wil zeggen de volledige mobilisatie,
zal plaats vinden, hangt geheel
af van de verdere ontwik
keling van den politieken
toestand. De voor-mobilisatie is
evenwel noodig om de volledige
mobilisatie, indien zij noodig wordt,
ongeveer even snel te kunnen doen
Minister-president Dr. Colijn werd gisteravond na zijn radio-toespraak bij het ver
laten van het hoofdkantoor, RJuT* hartelijk toegejuicht,
verloopen als in 1914 het geval is
geweest.
Toestand van oorlogsgevaar
In verband met al deze maatregelen is
ook een andere voorziening noodig geble
ken. Om n.l. in den bijzonderen, toestand,
waarin wij verkeeren, de noodige wette
lijke maatregelen te kunnen toepassen, is
bij Kon. besluit „de toestand van oorlogs
gevaar" geproclameerd. Dit be teekent dus
niet, dat een werkelijk gevaar voor oorlog
reeds aanwezig is, maar bewerkt slechts,
dat bijv. mogelijk wordt gemaakt de in-
kwartieringswet toe te passen, zekere vor
deringen mogelijk te maken en soortge
lijke andere handelingen te verrichten.
Dit voor zoover betreft de maatregelen
van militairen aard, door de Regeering ge-
Eohter zijn ook op ander terrein voorzie
ningen noodig gebleken. Sommige in 1914
voorgekomen verschijnselen bij de bevol
king, doen zich ook nu weer voor, Met
name heb ik het oog op het zg. .hamsteren"
van levensmiddelen en het opvragen van
gelden bij spaarbanken. Ik laat nu rusten
de bezwaren van zedelijken aard tegen deze
handelingen, want ik heb een argument,
dat wel is waar van zuiver practischen
aard is, maar tevens veel sterker uitwer
king kan hebben.
Distributie en prijsregeling van
levensmiddelen
Deze handelingen, waarop ik het
oog heb, zijn volstrekt onnoodig en
bovendien helpen ze niet. Naast
eenige andere ontwerpen zal de Re
geering morgen bij de Tweede Kamer
twee wetsontwerpen indienen, welke
betrekking hebben op de distributie
van levensmiddelen en de prijsrege
ling ervan.
De voorraad levensmiddelen in het land
is ruim voldoende en dus is „hamsteren"
onnoodig. Maar het helpt ook niet,
want de Regeering zal niet aarzelen de ge
hamsterde voorraden weer in beslag te
nemen. Bovendien zal de Regeering aan de
Staten-Generaal bevoegdheden vragen om
prijsopdrijving tegen te gaan.
Laten nu allen, die neiging tot deze af
keurenswaardige. onnoodige en nuttelooze
maatregelen mochten hebben, van mij eens
een goeden raad aannemen. Maak u aan
dit volstrekt onnoodige hamsteren niet
schuldig. Het zal u aan het noodige in
niets ontbreken en ge spaart uzelf en de
Regeering vele moeilijkheden, terwijl ge
uw geld ook rustig op de spaarbank kunt
laten.
De tucht in een volk is van even groote
waarde als de voorzorgen, die de Regeering
neemt. Herinnert u. zoo vraag ik u, het
koninklijke woord, dat ook een klein volk
groot kan zijn, door zijn houding in moei
lijke tijden en toont die grootheid door met
de Regeering mee te werken, in stede van
haar een stok tussahen de beenen testeken.
Rustig vertrouwen
Andere mededeelingen heb ik u thans
niet te doen. Ik zou u nog hebben kunnen
aanraden vooral de noodige kalmte niet te
verliezen, die juist in spannende dagen zoo
noodig is. Maar ik laat dit na uit vrees, uw
goeden haam te na te komen. De toestand
in de wereld is ongetwijfeld niet zonder
ernstige gevaren, maar de pogingen om tot
een vreedzame oplossing te komen, worden
voortgezet en de laatste uitnoodiging van
President Roosevelt, zoomede de laatste
stap van Hitier, inhoudende de uitnoodi-
ging aan Chamberlain, Daladier en Musso
lini om te Mündhen een onderhoud met
hem te hebben, kan stellig leiden tot op
klaring van den toestand en behoud van
den vrede. Daarom kan er, ook zonder aan
sporing mijnerzijds, bij u een rustig ver
trouwen aanwezig zijn.
Goeden nacht!
En laat voorts ons gebed uitgaan tot den
Koning der koningen, dat hij de harten van
de leidslieden der volken neige tot het be
houd van den vrede, die ons allen, de Re
geering en u, zoo zeer ter harte gaat De
hoop daarop is weer verlevendigd, waar
voor gij met mij den eersten minister van
Groot-Brittannië dank zult weten. Hij deed
den eersten stap, waarvan wij allen hopen,
dat deze morgen zijn bekroning vinden zal.
Dit doet mij dit korte woord besluiten met
denzelfden wensch, waarmede Chamberlain
gisteravond eindigde: „Goeden nacht".
Gebedsbij eenkomsten
voor den vrede
De Oecumenische Raad in Nederland
dringt er bij de kerken ten zeerste op aan,
om zoo spoedig mogelijk gebedsbijeenkom
sten tc houden, opdat wat thans in de har
ten heeft, voor God worde uitgesproken in
een gemeenschappelijk gebed.
HetA.N.P. (Algemeen Nederlandsch Persbureau) hoeft een nieuw bureau be*
trokken aan de Heerengracht 576. dat gisteren geopend is. De voorgevel was
feestelijk versierd.
De Belgische maatregel inzake
den kaasimport
Adres van kaashandelaren
GOUDA, 29 Sept. De Nederlandsche v>
eeniging van Kaashandelaren, gevestigd te
Gouda, heeft, in verband met de meer en
meer bekend wordende gevolgen van den
Belgischen maaatregel betreffende den
kaasimport, met name ten aanzien van den
veel te groot genomen minimum-import
der firma, in een adres aan den Minister
van Economische Zaken onder diens aan
dacht gebracht het feit,dat hier door de gc-
heele Nederlandsceh kaasexport zal wor
den ontwricht. Zij verzoekt, dat de regee
ring hiertegen krachtig, beslist en snel
stelling zal nemen en wijst er op, dat iede
re dag vertraging bij dit optreden funeste
gevolgen kan hebben.
VEERTIGJARIG JUBILEUM
H.M's „GELDERLAND"
DEN HELDER, 29 Sept. Gisteren is het
veertig jaar geleden, dat Hr Ms ..Gelder
land" van stapel is geloopen.
Ondanks den internationalen toestand is
dit feit niet onopgemerkt voorbijgegaan.
Om half elf is een aantal reünisten aan
het station aangekomen, vanwaar zij met
autobussen naar de „Gelderland" werden
gebracht. Hier werd het gezelsohap door
den commandant ontvangen.
In den middag zijn verschillende feeste
lijkheden gehouden. De dag is besloten met
een revue.
Buitengewone gebeurtenissen eischen
buitengewone maatregelen
Een achttal wetsontwerpen ingediend
I nstelling
Economische Defensieraad
In verband met de buitengewone ge
beurtenissen heeft de minister van Eco
nomische Zaken besloten, een Economi
schen Defensieraad in te stellen. De taak
van dezen Raad zal zijn de economi
sche maatregelen voor te bereiden, die
in verband met den nieuwen toestand
noodzakelijk zijn.
De Minister zal zelf als voorzitter van
dezen raad optreden. Voorts zullen daarin
zitting hebben: als onder-voorzitter mr dr
A. A. van Rhijn, secretaris-generaal van
Econ. Zaken; dr H. M. H i r s c h f e 1 d, di
recteur-generaal van Handel en Nijverheid;
A. L. H. Roebroek, directeur-generaal
n den Landbouw; ir S. L. Louw es, Re-
geeringscomimissaris voor den akkerbouw
en de veehouderijF. V. V a 1 s t a r. Regee-
ringscommissaris voor de groenten-, fruit
en sierteelt; dr W. L. Groeneveld
M e ij e r, chef van de afd. Middenstand en
G. J. T e p p e m a, chef van de afd. Nijver
heid van het Dep. van Eoon. Zaken.
Ten einde het noodige contact met andere
departementen te bevorderen, zullen voort6
in dezen Raad zitting hebben: als vertegen
woordiger van het Dep. van Defensie kapi
tein K. van Rijn; als vertegenwoordiger
van 't Dep. van Financiën, Dr C. C. Hulst
en als vertegenwoordiger van het Dep. van
Binnenl. Zaken mr D. G. W. Spitzen.
Een achttal wetten
Voorts is op het Dep. van Econ. Zaken
een aantal wetsontwerpen gereed ge
maakt, welke ontwerpen heden hij de
Staten-Generaal zijn ingediend. Deze
ontwerpen betreffen:
wet, houdende regelen met betrekking tot
het vorderen van goederen ten behoeve van
volkshuishouding en landsverdediging in
tijden van oorlog, oorlogsgevaar en andere
buitengewone omstandigheden, (vorde-
rings wet);
wet, houdende tijdelijke maatregelen tot
het tegengaan van prijsopdrijving, (prijs-
opdrijvingswet;
wet, houdende maatregelen, die waarbor
gen, dat Nederland in voldoende mate de
beschikking blijft behouden over schepen,
(schepenuitvoerwet);
wet. houdende machtiging tot het aan
gaan van verzekeringsovereenkomsten op 't
terrein van de scheepvaart en de luchtvaart
ingeval van oorlog, oorlogsgevaar dan wel
in tijden vajn buitengewone spanning in 't
buitenland, (oorlogs-zee- en lucht
je r z e k g i e 3 w t)j
1 wet, ter verleening van bevoegdheden met
betrekking tot de bodemproductie in tijden
van oorlog, oorlogsgevaar en soortgelijke
omstandigheden, (hodemproductie-
wet);
wet, houdende regelen met betrekking tot
de medewerking aan de voorbereiding van
de voorziening in tijden van oorlog, oor
logsgevaar en andere buitengewone omstan
digheden in de behoeften van de volkshuis
houding en de landsverdediging, zoomede
aan de voorbereiding van de financiering
dier voorziening;
wet. houdende tijdelijke voorziening in een
doelmatige distributie van levensmiddelen,
grondstoffen van levensmiddelen, brand
stoffen, huishoudelijke artikelen en andere
goederen, weUte in het algemeen voor de
volkshuishouding van belang worden ge
acht, (distributiewet).
Door deze maatregelen is een zoo nor
maal mogelijke gang van zaken in het eco
nomische leven verzekerd. Met name wordt
hierdoor bereikt, dat de voedselvoorziening
regelmatig zal functioneeren en dat hamste
ren en prijsopdrijving worden voorkomen.
Eenige uitvoer-verboden
afgekondigd
In verband met de ontwikkeling
van den internationalen toestand
heeft de Nederlandsche regeering
besloten op grond van de gewijzigde
wet van 3 Augustus 1914, eenige
uitvoerverboden af te kondigen.
Het doel van deze maatregelen is
te voorkomen, dat de voorziening
van de nationale behoefte in gevaar
komt. Zij dragen derhalve een pre
ventief karakter.
Indien de hier te lande aanwezige voor
raden zulks toelaten, zullen dispensaties
van deze uitvoerverboden kunnen worden
gegeven. Met de uitvoering van deze maat
regelen is belast het Crisis-Uitvoer-Bureau
te Den Haag, bij welk bureau verzoeken om
dispensaties kunnen worden ingediend.
Welke artikelen het
verbod betreft
De uitvoerverboden treden terstond in
werking. Zij gelden voor een groot aantal
artikelen, waarvan de voornaamste zijn:
Wol, wollen garens, wollen en halfwollen
dekens, militair laken, sokken van wol, on-
gespomien katoen, katoenen garens, dekens
in katoen, afval van ongesponnen katoen
tl linten.
Hennep, jute en ylas, al dan niet be
werkt; de garens, kabels, touw en koord
mede hieronder begrepen, alsmede nieuwe
ledige jute zakken en juten doek.
Verbandwatten en verbandstoffen. Kina
bast. zwavelzure kinine en andere zouten
der kina-alcaloiden, kamfer en chloroform.
Leder, huiden en vellen, uitgezonderd van
hazen, van konijnen, van reptielen, pelte
rijen, lakleder en zeemleder; laarzen en
sdhoenen van leder.
Vliegmachines en onderdeelen en toebe-
hooren daarvan.
Latex, al dan niet bewerkte rubber, rub
berbanden en rubberafval.
Cement, punt- of prikkeldraad, vertind
blik, metalen en metaallegeeringen cn afval
daarvan.
Ijzererts, tinerts, zinkerts, mangaanerts
magnesiumerts en pyriet, benzolkoolwater
stoffen, teer, asfalt en asfaltbitumen, aether,
aceton, chloorkalk, calciumcarbid, glyce
rine, ohilisalpeter en salpeterzuur, zwavel
en zwavelzuur.
Ontplofbare stoffen, wapenen, munitiën,
optische glazen en optische instrumenten,
vuurleidingsinstrumenten, zoeklichten, als
mede onderdeelen en toebehooren daarvan.
Oorlogsgevaar aanwezig
Gisteren is afgekonoigd het Koninklijk
besluit van 27 Sept. 1938 (Staatsblad
no 182) houdende bepaling, dat oorlogs
gevaar in den zin, waarin dit woord in
s lands wetten voorkomt, aanwezig is.
in zijn radio-rede
reeds had aangekondigd, zeggende dat dit
niet beteekent, dat een werkelijk gevaar
voor oorlog reeds aanwezig is, doch dat dit
besluit noodig is gebleken om de noodige
wettelijke maatregelen te kunnen
IN GODS VADERHAND
Als de Minister-President
Zijn rustig en bezadigd woord
Tot aüe Nederlanders richt,
Wordt dat met vreugde aangehoord-
Met vreugde, want het volk verlangt,
Van angst en spanning desolaat,
Te hoor en van een eerlijk man
Waar het, vandaag, precies op staat.
Welnu, wij weten nu precies
Dat de Regeering alles doet
Wat voor de vrijheid van ons volk
Noodzakelijk gebeuren móét.
Dat vergt van velen o zoo veel,
Dat kost ons óffers, veel en zwaar,
Maar elke Nederlander voelt
Nu duidelijk: er dreigt gevaar.
Er dreigt gevaar van buiten af,
En Nederland stelt zich teiveer.
Maar ook: er dreigt van binnen uit
Een groot gevaar, ook deze keer:
De vrees, de slechtste raadgeefster
Maakt slappelingen egoist:
Zij sleepen stapels voedsel aan.
Zij koopen het bij baal en kist,
Zij denken énkel om zichzelf.
Zij hamsteren uit alle macht
En jagen zoo de prijzen op,
Alleen op zelfbehoud bedacht-
Gelukkig wordt dit laf bedrijf
De kop onmidd'lijk ingedrukt
En wordt den hamsteraar zijn prooi
Straks zonder aarzelen ontrukt
Ik hoop, dat ieder die Colijn
Gehoord heeft, luistert naar zijn raad,
Dat ieder Christen nu laat zien
Dat hij zijn Christenplicht verstaat.
Dan waken en dan werken wij
En bidden voor het vaderland,
Dan weten wij ons welverzorgd
En veilig in Gods vaderhand.
(Nadruk verboden)
LEO LENS
Eerste Kamer bijeengeroepen
's GRAVENHAGE, 29 Sept. De Eerste
Kamer van de Staten-Generaal is bijeen
geroepen ter openbare vergadering op
hedenavond' half negen.
De Directie der bekende Dobbelmann Tabaksfabrieken heeft naar Amerikaansch
voorbeeld haar noordelijke relaties uitgenoodigd per vliegmachine naar Rotterdam
te komen om haar prachtige fabrieken te bezichtigen. Zes K.L.M.-vliegtuigen ver*
voerden gedurende drie dagen de gasten v.v. Vlug en veilig.
