JMmhw £riïtsrijr (ümtraut
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leidenen Omstreken
In Gods Hand
AFWISSELEND PESSIMISME
EN OPTIMISME
Militaire toerustingen aan de grenzen
Rusland zou Tsjechoslowakije helpen
Chateau Paulet
VOOR HET GEMEENEBEST
?lrrr:HJu?umrede van susses
Abonnementsprijs
per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 235
franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending. .¥**-•-• 530
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j cf.
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1938 19e Jaargang
Sïtertentiepripen:
Van 1 tot 5 regels 1.17'/»
Elke regel meer «v» 0.221/»
Ingezonden MededeelingeD
van 1—5 regels .V.\ 230
Elke regel meer0.45
v «M.
Voor het bevragen aan '1 bureau
wordt berekend 0.10
NO. 6505
In menige Kuiskamer zal gisteravond
He stemming zijn versomberd toen men
jn zijn dagblad de tot ernst manende be
richten las omtrent den wereldtoestand.
Je Godesberg aan den Rijn, waar
Chamberlain met Adolf Hitler tot een
slot-vergelijk trachtte te komen inzake
de regeling van het Sudeten-Duitsche
vraagstuk, was de boel spaak geloopen.
De besprekingen, welke in den loop van
Vrijdag hadden moeten worden hervat,
bleven onderbroken, en in stee van dat
de Britsche premier den Rijn overstak,
om in persoon in hotel Dreesen te arri-
veeren, werd er namens hem een schrij
ven aan het adres van den Führer ge
bracht. Het antwoord, dat deze daarop
naar den Petersberg terugzond, had.
naar de wachtende journalisten ver
moedden, in zooverre gefaald, dat men
.van een opnieuw bijeenkomen der
staatslieden niets meer bemerkte. Ten
slotte bracht de Engelsche premier des
avonds om half elf een afscheidsbezoek
aan zijn zoo moeilijk te hanteeren oppo
nent; men verwachtte, dat dit het einde
der dingen zou zijn. Voor een wisseling
van beleefdheidsformules zonder meer
heeft deze laatste visite intusschen
merkwaardig lang geduurd; het was
omstreeks half twee eer de Britsche
auto voor de laatste maal langs de haag
der S.S.-mannen reed, welke als eere-
patrouil'le de route afzette.
Chamberlain werd bij den terugkeer
5n zijn hotel door de daar wadhtende
persvertegenwoordigers met de meeste
nauwlettendheid geobserveerd; van zijn
gelaat hoopte men iets omtrent de toe-r
komst van ons werelddeel te kunnen
aflezen. Welnu, van semi-officieele zijde
werd uit Petersberg gemeld, dat Enge-
lands „prime minister" er hoogst vol
daan uitzag, en dat hij tot de wachtende
verslaggevers zeide: „Men kan dit niet
een volkomen mislukking noemen".
Blijkbaar vervolgde de spreker een niet
uitgesproken gedachtengang, of moge
lijk ook zinspeelde hij op een persmede-
'deeling, door Horace Wilson uren te
voren verstrekt, waarin deze verklaar
de: „de besprekingen zijn mislukt".
Het is natuurlijk gevaarlijk, op aan
wijzingen als deze al te zeer te willen
bouwen, doch op het moment, waarop
wij dit schrijven, zijn wij geneigd tot de
conclusie: „Er is nog hoop!", hoewel wij
ons wellicht zelfs nog in een meer opti-
mistischen zin zouden kunnen uiten.
Wanneer wij den toestand ontleden
volgens de vrij schaarsche gegevens,
welke tot onze beschikking staan, dan
kunnen wij concludeeren, dat het giste
ren afgesprongen bezoek van Chamber
lain het eerste keerpunt is geweest: de
Vertegenwoordiger van Groot-Brittan-
nië. die tevens als Frankrijks woord
voerder moest optreden, begon zich
schrap te zetten. Tegenover Hitiers
eisch, dat onverwijlde bezetting der Su
deten-Duitsche zone moest plaats heb
ben. terwijl dan later wel allerlei techni
sche details zouden kunnen worden ge
regeld, stelde hij vastbesloten zijn afwij
zing. Het voldongen feit is steeds een
slechte basis voor onderhandelingen. Ver
moedelijk vreesde Hitier zelf voor juist
zulk een „fait accompli" van Tsjechi
sche zijde. Immers, het leger van Praag
Was reeds begonnen, de Sudetenzone op
nieuw te bezetten, wat volkomen te
begrijpen is, wil het niet direct achter
de vestinglinie onder den voet worden
geloopen en de geruchten van
een algemeene Tsjechische mobilisatie
moeten noodzakelijk ook tot Godesberg
zijn doorgedrongen. Het zal derhalve er
om zijn gegaan, wie van beide partijen,
Duitschers of Tsjechen, zich het eerst een
zekerheids-positie zou kunnen verschaf
fen. .Vandaar het hooge spel in het
hotel Dreesen, dat voor den Führer bij
het licht, hetwelk wij nu hebben, op
een mislukking uitliep. Geruchten over
betoogingen te Londen en te Parijs moes
ten hem bovendien de zekerheid verschaf
fen, dat Franschen en Britten ditmaal in
massa achter hun regeeringen zouden staan
en dat deze regeeringen zelve niet zouden
aarzelen, naar het laatste middel te grij
pen. Zij zouden zich niet verder kunnen
laten terugdringen.
De briefwisseling van gisteren heeft,
'gelijk later is onthuld, in feite het karak
ter van een wisseling van nota's gehad,
dus van documenten, welke kort en scherp
de wederzijdsche posities aangaven, dui
delijker dan zulks nog in besprekingen ge
schieden kan. Chamberlain eischte in de
zijne dat Hitler van opmarschplannen af
zien, en zijn eischen definitief omlijnen
zou. Vermoedelijk is Hitiers antwoord
van zulk een aard geweest, dat Chamber
lain daaruit de gevolgtrekking kon maken:
een laatste onderhoud kan nog baat bren
gen. Vandaar het afscheidsbezoek, het
welk zoet langen- tijd duurde; dat toch
President Benesj van Tsjechoslowakije heeft gis
teravond bevel gegeven tot een algemeene mo
bilisatie van het Tsjechoslowaaksche leger. Ditmo-
bilisatie-bevel is door Konrad Heniein beantwoord
met een oproep aan de Sudeten-Duitschers, zich niet
by hun regimenten te voegen, om niet gedwongen
te zUn, eventueel op hun
broeders te schieten. Uit
Beieren wordt bovendien
een zeer verhoogde mi-
iitaire activiteit gemeld;
treinen vol troepen gaan
in de richting van de
grens.
Intusschen heeft te Go
desberg a. d. Rijn, nadat
aldaar gisteren tusschen
hotel Petersberg en hotel
Dreesen alleen twee no
ta's waren gewisseld,
gisteravond zeer laat nog
een byzonder langdurig
onderhoudChamberlain-
Hitler plaats gehad. De
Britsche premier, die ge
komen was om van Hitier
afscheid te nemen, heeft tenslotte een Duitsch me
morandum ontvangen, waarin Beriyn zyn definitieve
eischen aan Praag uiteenzet; Chamberlain heeft zich
bereid verklaard, dit memorandum aan de Tsjechi
sche regeering te overhandigen. Een en ander
doet veronderstellen, dat er weder
eenige opklaring is gekomen in den alge-
meenen toestand, geiyk ook uit het uit-
blijven van een Duitschen militairen op-
marsch op Ts j e ch o-S 1 o w a ak s c h gebied
indirect valt af te leiden.
Uit het Sudeten-Duitsche gebied wordt een geheele
reeks van kleine incidenten gemeld, doch nieuws
van inderdaad dreigenden aard ontbreekt. Slechts
zouden een twaalftal jeugdige Duitschers, die zich
op verboden militair terrein hadden begeven, stand-
rechteiyk zyn ter dood gebracht.
Intusschen heeft Sovjet-Rusland zich, by monde van
Litwlnoif, te Genève bereid verklaard, Tsjecho-
Slowakye militair te hulp te komen, zoo de Duitsche
troepen de Tsjechoslowaaksche grenzen mochten
everschryden.
nog in zulk een vriendschappelijken geest
werd gevoerd, en dat tenslotte de laatste
wending aan den loop der dingen heeft
verleend. De Führer heeft ditmaal den
muur voor zich gezien, en daarop beslo
ten: Thans is verder gaan ten eenenmale
onmogelijk.
Wij dachten gisteravond, op een mo
ment toen wolken en donkerheid zich
boven onze hoofden söhenen samen te
pakken, en er bij menschen geen uitkomst
meer leek, aan het woord dat lord Run-
ciman, juist een week geleden onder over
eenkomstige omstandigheden uitte: „De
toestand is zeer moeilijk; alles ligt in
Gods hand". Eens te meer gelooven wij
thans, dat God de smeekingen verhoord
heeft, die uit geheel Europa om het
behoud van den vrede tot Hem werden
opgezonden, en dat Hij, die de harten
der vorsten als waterbeken neigt, ook dit
maal Zijn Almacht heeft willen toonen.
Vertrouwen wij daarom ook verder, niet
op de wisselende gunst en het vermogen
van menschen, dooh alleen op Hem,
Renteverlaging woningbouw-
voorschotten overwogen
Binnenkort definitieve beslissing
's GRAVENHAGE, 24 Sept. Binnen afzien-
baren tijd kan een definitieve beslissing van
de regeering tegemoet gezien worden in bet
vraagstuk van mogelijke verlaging der rente
voor voorschotten, welke voor zg. woning
wetwoningen zijn verleend. Tevens zal dan
een beslissing genomen worden omtrent de
vaststelling van rente voor nieuw te ver-
leenen voorschotten. Over beide aangelegen
heden pleegt de regeering reeds sedert
overleg.-
De legeroefeningen afgeloopen
DEN HAAG, 24 Sept. In aansluiting
aan het bericht, waarbij werd medege
deeld, dat de legeroefeningen onder leiding
van den commandant van het veldleger
zouden worden vervangen door oefeningen
in kleiner verband, deelt men ons van be
voegde zijde mede, dat deze oefeningen,
waaraan de Lichte Brigade deelnam, heden
zijn beëindigd en dat alle deelnemende
troepen naar hun garnizoenen zijn terug
gekeerd.
Geen verlof of bewegingsvrijheid
voor militairen
's GRAVENHAGE, 24 Sept. Naar wij
vernemen wordt, zooals verwacht kon
worden, onder de huidige omstandigheden
aan militairen geen verlof of bewegings
vrijheid meer verleend.
Rotterdams begrooting 1939
B. en W- van Rotterdam hebben
het ontwerp-begrooting 1939 bij den
Raad ingediend.
In weerwil van „bijzondere ramin
gen", toont het een nadeelig saldo
van 3.100.000 (v. j. 3.272.000).
IJzeren bak op het lichaam
HOOGWOUD, 24 Sopt. Gistermiddag Heeft
de 50-jarige arbeider B e e n s uit Koolhorn.
die werkzaam was bij den aanleg vam den
provincialen weg van Langeres naar Op
meer onder de gemeente Hoogwoud, door
het breken van een staaldraad een ijzeren
bak met zand op het lichaam gekregen. De
man was op slag dood*
ALG. FRIESCHE LEVENSVERZ.-MY
LEEUWARDEN - BURMANfAHUIS
GROOT NOORDHOLLANDSCHE VAN
1845
AMSTERDAM - VAN BRIENENHUIS
DUBBELE GARANTIE VOOR ALLE
VERZEKERDEN
ROTTERDAMS LUCHTHAVEN
IN GEVAAR
Comité van actie opgericht
De K.L.M. geen voorstander van
het regeeringsplan
ROTTERDAM, 24 Sept. In een
gisteren in het gebouw van het Co
mité van Graanhandelaren gehou
den vergadering is opgericht een
Comité voor het behoud van een
eigen vliegveld te Rotterdam, waar
in niet slechts vertegenwoordigers
van het Rotterdamsche bedrijfsleven,
doch ook personen uit de geheele
Rijn-Maasdelta en het Westland
zitting hebben. Van het Comité
maken onder andere deel uit de vol
gende personen: D. G. van Beu-
ningen, Voorzitter, Mr. J a c q.
D u t i 1 h, Onder-Voorzitter, Mr J-
Burgerhout, Secretaris.
Meerdere personen zullen worden
uitgenoodigd in het Comité zitting te
nemen. Het Comité is zijn werkzaam
heden onmiddellijk begonnen.
De meening van den heer Plesman
DEN HAAG, 24 Sept. In een persconferen
tie, waarin de directeur van de K.L.M. het
winter-plan heeft toegelicht, is ook de vlieg-
veldkwestie, die de gemoederen zoo sterk
bezighoudt, ter sprake gekomen.
Toen de zaak nog in een vroeger stadium
was, is het vermoeden uitgesproken, dat de
KLi.M. achter het Regeeringsplan stond om
een centraal vliegveld bij Leiderdorp te
-Lichten.
De warmte waarmede de heer Plesman
het bedoelde onderhoud het oorspronkelijk
plan der Regeering verdedigde, bevestigt
deze veronderstelling.
Gevraagd naar een toelichting van zijn
standpunt, betoogde de heer Plesman,
dat het centrale vliegveld het belang
rijkste onderwerp in de Neder la ndsche
luchtvaart is. Het dient bekeken te wor
den uit het oogpunt vam ver keer sec cm o-
mie. Aangezien het vliegveld Waalhaven
zeer goed als haven zou kunnen dienen
kan men, nu Waalhaven geen cen
traal vliegveld wordt, niet spreken van
kapitaalsvernietiging.
De voordeelen van een centraal vliegveld
zyn volgens den heer Plesman:
een belangrijke besparing voor de
K.L.M., te schatten op 3 ton 'sjaars;
een groote bezuiniging voor het Rijk, van
wege de concentratie op één punt;
een versterking van de positie van de
nationale luchtvaart-maatschappij ten
opzichte van het buitenland:
4. omdat op een centraal vliegveld alle
lading op één punt verzameld wordt zullen
de buitenlandsche luchtvaart maatschap
pijen ons land niet gauw voorbij vliegen.
Dit is het grootste voordeel van het cen
traal vliegveld.
Het publiek, wat „service" betreft, en de
nationale eenheid zullen met een centraal
vliegveld te Leiderdorp in hooge mate ge
diend worden. Er zou dan een einde zijn ge
komen aan een langen strijd tusschen de
hoofdstad en de eerste havenstad des lands,
ihiphol zou uitstekende diensten kun-
bewijaen als opleidingsschool voor mili
taire en civiele vliegers.
En tenslotte: verhooging van de frequentie
'beteekent versnelling van het vervoer. Dus:
één centraal vliegveld, zoo besloot de heer
Plesman.
Wanneer een zóó bevoegde luchtvaart
autoriteit als de heer Plesman de voorkeur
geeft aan Leiderdorp boven Schiphol als
centraal vliegveld, moet, naar onze meening,
Rotterdam, het roer omgooien en zich op
Leiderdorp spitsen.
Het kwaad over Rotterdam is blijkbaar nog
niet ten volle besloten. Ook het Re ge erin gs-
communiqué spreekt immers nog inaar van
een voornemen om Schiphol te bestem
men tot nationale luchthaven.
Een voornemen, dat onder den dwang der
omstandigheden is genomen.
H.K.H. Prinses Juliana
nog niet geheel hersteld
Zij mag het Paleis nog niet verlaten
's-GRAVENHAGE, 24 Sept. Men meldt
ons van officieele zijde, dat Prinses Juli
ana, hoewel od Soestdijk teruggekeerd,
nog niet geheel hersteld is en op advies
van den behandelenden geneesheer voor-
loopig het Paleis nog niet mag verlaten.
H.K.H. heeft derhalve moeten afzien van
haar voornemen om heden de feestelijk
heden te Apeldoorn ter gelegenheid
van het Regeeringsjubileum van H.M. de
Koningin bij te wonen.
BURGEMEESTER WIJMBRITSERADEEL
Benoemd is tot burgemeester der gemeen
te Wijmibritseratleel Mr S. M. van Haers-
m a B u m a, met toekenning van gelijktijdig
eervol ontslag als burgemeester der gemeen
te Stavoren-.
Chamberlain op de thuisreis
GODESBERG, 24 Sept. (Reuter). De
Britsche minister-president Chamber
lain is om 9.42 van zijn hotel naar
Keulen vertrokken.
Chamberlain, die er goed uitzag, werd in
de hal van zijn hotel door Von Ribben-
o p op opgeruimde wijze begroet. De Duit
sche minister schudde Charmberlain hartelijk
de hand. De Britsche gast poseerde glim
lachend voor de persfotografen en sprak
eenige woorden van dank voor de ontvangst
in Duitschland. Schmidt vergezelde hem naar
Keulen.
Tegenover een vertegenwoordiger van
Reuter verklaarde Chamberlain: „Ik keer
naar Londen terug en zal daar onmid
dellijk mijn collega's raadplegen. Gedu
rende de volgende dagen blijft er een
zware verantwoordelijkheid op alle be
langhebbenden rusten. Wij moeten de
zaken zeer omzichtig behandelen en ons
nog groote inspanning getroosten om den
vrede in Europa te redden".
Duitsch memorandum reeds te Praag
KOENTGSWINTER, 24 Sept. Men ver
neemt, dat het memorandum van Hitier
reeds ter kennis van de Tsjecho-Slowaaksche
regeering is gebracht.
Rome constateert eenige verbetering
ROME, 24 Sept. (HAVAS). Men is hier
van meening, dat de toestand na de bespre
kingen te Godesberg eenigszins is opgeklaard
en men ziet in het communiqué het symp-
een verbetering:, zoodat men
toom r
looft, dat het Tsjecho-Slowaaksche pro
bleem op vreedzame wijze kan worden op
gelost. Duitschland, zoo zegt men, heeft
een nieuw bewijs van goeden wil gegeven,
terwijl de Tsjechen door hun mobilisaties
geprovoceerd hebben. Het zal van Praag
afhangen of de zaak een noodlottigen
keer zal nemen.
De orkaan-catastrofe
in de Vereen. Staten
Reeds 500 dooden
Het aantal slachtoffers in de oostelijke
staten van Noord-Amerika ten gevolge van
den orkaan is thans tot 500 gestegen. Acht
steden in New Jersey staan onder water. De
rivieren in den staat New-York wassen
nog steeds, zoodat honderdien zich genood
zaakt zagen, hun woningen te verlaten.
RESTAURATIE PAT ETS
OP DEN DAM
Van Campens schepping
tot nieuw leven gewekt
AMSTERDAM, 24 Sept. Tot nu toe is
er weinig of niets bekend gemaakt om
trent de restauratie van het inwendige
van het Koninklijk Paleis te Amsterdam.
Nu het eerste gedeelte van dit groote
werk gereed gekomen is, heeft .men de
pers in de gelegenheid gesteld de voor
naamste dingen te bezichtigen.
Bij het binnentreden van het Paleis valt
het reeds dadelijk op dat de groote galerijen,
die vroeger zoo somber waren, thans ont
daan zijn van alles, wat er in den loop der
jaren op was aangebracht. De gewelven zijn
wit blinkend en worden gemarkeerd door
rozetten. De nieuwe vloer bestaat uit witte
en grijze marmerblokken, afgewisseld door
roodgrijze Zweedsche zandsteen. De Vier
schaar is weer geheel in den ouden toestand
teruggebracht, waardoor wel een zeer groote
verbetering verkregen is.
De schitterende burgerzaal, waar in den
tijd van Lodevvijk Napoleon een twaalftal
houten schotten in waren gezet, is weer in
den ouden toestand teruggebracht, zij het
ook, dat er thans centrale verwarming in is
en electrische verlichting. Van deze beide
hulpmiddelen merkt men echter heel weinig,
aangezien radiatoren bijvoorbeeld ontbreken,
doch warme lucht door roosters naar binnen
geblazen kan worden. De schotten zijn ver
wijderd, zoodat men nu weer een uitsteken
de indruk krijgt -van de ruimteontwikkeling.
Aan den kant van de Paleisstraat worden
de vertrekken in gereedheid gebracht, welke
in de toekomst voor het Prinselijk Paar zijn
bestemd.
Bij de verdere restauratie, waarmede nog
eenige jaren gemoeid zullen zijn, z-al men er
naar streven om met het bohoud van al dat
gene, hetwelk het gebouw zijn karakter,
zijn waardigheid en zijn schoonheid gaf, een
goed verlicht interieur en, wat bewoonbaar
heid betreft, een geheel te verkrijgen. Het
welk de tegenwoordige inzichten en wen-
schen daaromtrent vrij dicht benadert.
Zoo wordt een der schoonste en gaafste
N.V. GRONINGSCHE HYPOTHEEKBANK
gevestigd te GRONINGEN
De Bank geeft uit:
31/2 Pandbrieven a 100%
(Koers van omwisseling 100%
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
en het ZONDAGSBLAD
De regeering te Praag heeft de alge.
meene mobilisatie van het Tsjechoslo
waaksche leger afgekondigd.
Chamberlain heeft hedennacht nog een
langdurig onderhoud met Hitier gehad:
daarbij heeft de Führer hem een memoran
dum overhandigd met Duitschlands defi-t
nitieve standpunt t.a.v. Praag.
Oproep van Heniein aan de Sudeten
om aan het mobilisatiebevel geen gevolg
te geven.
De Duitsche troepenbewegingen in'
Beieren.
Prinses Juliana is nog niet geheel her-?
steld. Zij mag op geneeskundig advies
het Paleis nog niet verlaten.
De oefeningen van de Lichte Brigade
zijn gisteren voortgezet. Prins Bernhard
heeft wederom van zijn belangstelling
blijk gegeven.
Een comité voor het behoud van een;
eigen vliegveld te Rotterdam is opgericht*.
Het comité is zijn werkzaamheden on-i
middellijk begonnen.
Mededeelingen in de toelichting op de
begrooting omtrent steun aan kleine tuin
ders.
Apeldoorn heeft vandaag H.M. de Ko-»
ningin op feestelijke wijze ontvangen.
Vandaag is te Harderwijk een gedenkt
plaat voor Boerhaave onthuld.
Te Amsterdam en te Hoogwoud zijü
doodelijke arbeidsongelukken gebeurd.
Financieel weekoverzicht.
PRAKTIJ KEXAMER3
.BOEKHOUDEN
Middenstands - diplom#
Boekhouden M.0.
Handelskennis L.O.
Frans, Duits en Engels L.O.
Wiskunde L.O. en M.OK. 1
Nederl., Engelse en Duitse
Handelscorrespondentie
Hoofdakte}), t
HOTEL TCL3I660
CAff
8AA
rtjks-mtfoon stroomend varm
en koud watïr op alle kamers
kamcrsmetonibut-f-3-MET badkamer -f-4-
Cognac
Generaal AgentANDRE KERSTENS. Tilburg
monumenten van Nederlandsche bouwkunst,
het meest representatieve bouwwerk tevens,
na jaren van sfluimerend bestaan, tot nieuw
leven gewekt.
F.K. 58 HEEFT SNELHEID VAN 504 KJfl.
ROTTERDAM, 24 Sept Bij een proefne-
ming is geb'èken, dat de snelheid van den
nieuwen Koolhoven jager F.K. 58 die thans
znn proefvluchten beëindigd heeft, 504 K.M.
per uur bedraagt. Dit toestel is de snelste
Nederlandsche jager en een van de snelste
ter wereld.
fijn,
die
ken
ik
ZOO JUIST VERSCHEEN:
Dr. H. COLIJN
^odsdiensJUCGrooter0iNederUmdCSetchetc'
In den boekhandel verkrijgbaar of by Vitg. Mij. W. DE HAAN. N.V. Utrecht.
