llieutire £riïtsrl)i' Qlouriutt
DE TROONREDE
Praag aanvaardt de
voorstellen
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leidenen Omstreken
GREG0R SERBAN
BERHAHEWT DM
RYNBENDE
aibonntmtntsprtjfi:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar eeri agentschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j Ct
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 36936
DINSDAG 20 SEPTEMBER 1938 19e Jaargang
gtfoertentieprfcen:
Van 1 tot 5 regelsI.17'/i
Elke regel meer0.22'/»
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meer0.45
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend0.10
NO. 6501
Het oude program
Dat de Koningin ïn de rede, waarmee
Zij de nieuwe zitting der Staten-Generaal
hedenmiddag opende, zoo vlak na de
luisterrijk gevierde Jubileumfeesten, daar
van dankbaar gewag zou maken, lag voor
de hand. En dat het meer dan een beleefd
heidsfrase was. zoo voor haar als voor
ons, zal ieder oprecht vaderlander met
blijdschap erkennen.
Over dit deel van de Troonrede, dat
ook een zeer persoonlijk cachet draagt, is
alle verschil van gevoelen bij voorbaat
uitgesloten.
Anders staat het echter met wat er
verder volgt. Wie geheel in het ab
stracte, zonder iets meer te weten en zon
der rekening te houden met de sombere
nationale en internationale omstandig
heden zijn oordeel over het nieuwe, maar
oude Regeeringsprogram *zou moeten ge
ven. die zou de tweede koppel koeien uit
Farao's droom ter vergelijking kunnen
voorbrengen met de kwalificatie: mager
en kwaad. Mager, omdat in het uitvoerige
regeeringsstuk niets beloofd wordt van
het vele, dat menigeen hoopt; en kwaad,
omdat belastingvoorstellen worden aange
kondigd, die in vele gevallen zullen ver
teren, wat moeizaam bijeengebracht is,
zonder dat nochtans van een gezond fi
nancieel bestel gesproken kan worden.
Maar zoo min Jozef aarzelde om Farao
precies te zeggen, wat er te wachten was,
zoo min draait het Kabinet om de harde
waarheid heen. Er is reden om te betwij
felen dat het ontnuchterende program
zonder moeite is tot stand gekomen; zeer
waarschijnlijk gold voor een deel: zoo
veel departementshoofden, zooveel ver
langens; maar ernstige overweging van de
financieele moeilijkheden leidde dan toch
tot een eenparig besluit; wij mogen zelts
geen poging doen om een schijnbaar „ver
lossend woord" te spreken, want de toe
stand is weer ongunstiger, dan wij t vo
rig jaar dachten en verwachtten.
Met blijdschap mag geconstateerd, dat
'de werkloosheid voortdurend afnam,
maar nochtans zijn de vooruitzichten op
I economisch gebied ongunstiger dan een
Ijaar geleden. En juist daarom blijft de
vraag kwellen: wat kan er voor de breede
schare der werkloozen geschieden?
Deze vraag beheerscht voor een groot
'deel de Troonrede, maar de Regeering
houdt zich aan de beproefde methode en
wil de oplossing van dit kwaad hoofd
zakelijk en voornamelijk zoeken in acti
veering en stimuleering van het bedrijfs
leven. Dat is het natuurlijke middel tegen
de kwaal. Hoe dat zal geschieden wordt
slechts vaag aangeduid: bijzondere maat
regelen zullen worden getroffen om den
uitvoer van onze producten te bevorde
ren. Misschien worden hier uitvoerpre-
mies bedoeld, misschien ook bevoorrech
ting van het land, dat aan onze produc
ten de voorkeur geeft; in t bijzonder
wordt even later gesproken van een matig
beschermend tarief voor bepaalde bedrij
ven. Tegelijkertijd zal de industrialisatie
verder bevorderd worden, misschien wel
door investeering van kapitaal, om zoo
doende de binnen- en buitenlandsche
ïnarkt te verruimen.
Voor alle dingen en dit verdient toe
juiching zal naar werkobjecten ge
zocht worden, welke bij voortduring ar
beid verschaffen. Hier is misschien ge
dacht aan de op gang zijnde ruilverkave
ling, aan ontwatering en ontginning van
nu waardelooze gronden. Speciaal ge-
noemd worden de aangevangen inpolde
ringen, waarvan sommigen vreesden, dat
deze stopgezet of in vertraagd tempo
voortgezet zouden worden.
Bij dit alles is noodig een vereenvou
diging der o; rigeningsprocedure, waar
toe blijkbaar voorstellen gedaan zullen
worden.
Dat de jeugdwerkloosheid de bijzon
dere aandacht heeft van de Regeering,
staat vast; wat zij voornemens is, staat
niet in de Troonrede. Over den verplichten
arbeidsdienst geen woord. Over werk
kampen evenmin.
In één paragraaf spreekt de Regeering
van de internationale verhoudingen, die
gelukkig als steeds vriendschappelijk van
aard zijn; van de buitenlandsche politiek,
waarin een vaste lijn zit, getuige het op
treden van minister Patijn onlangs in de
Eerste Kamer en nu pas in Genève; en
over de versterking der defensie, welke
onontbeerlijk is om onze „bestendig ge
volgde politiek van zelfstandigheid te be
vestigen en te versterken."
Maar deze maatregelen ten behoeve
van de weermacht leggen in feite beslag
op alle beschikbare geldmiddelen, ja, zui-
len nog meer vorderen. Daarom is er dit—
j maal weer sprake van „zeer bijzondere
zorg" voor de openbare financiën. Deze
worden om zoo te zeggen verslonden door
defensie en werkloosheid, en dus zal op
ander gebied bezuiniging noodzakelijk
zijn. Doch ook dan komen we er nog
niet en nog „grooter offers" zullen ge
vraagd worden. De Millioenennota zal ons
hedenavond welLJit voor een deel ont
hullen, waar beperking der uitgaven mo
gelijk is en hoe de Minister aan de vele.
H. M. de Koningin heeft heden de gewone zitting der Staten-Generaal met de
volgende Troonrede geopend:
LEDEN DER STATEN-GENERAAL.
Bij den aanvang van het zittingjaar tot hervatting Uwer werkzaamheden
gevoel Ik allereerst behoefte uitdrukking te geven aan Mijn gevoelens van
diepe erkentelijkheid voor de in de afgeloopen weken uit alle lagen van Mijn
Volk ontvangen bewijzen van gehechtheid aan Mij en Mijn Huis. De
herinnering daaraan zal bij Mij onvergetelijk zijn.
Kon ik ten vorigen jare in Uw midden gewagen van hoop op verbetering in
den economischen toestand des lands, de gang van zaken sinds dat tijdstip
heeft deze hoop niet in vervulling doen gaan. Wel is de werkloosheid sinds
dat tijdstip nog eenigszins afgenomen, maar over het algemeen zijn de
economische vooruitzichten minder gunstig dan destijds het geval was.
Deze toestand plaatst de Regeering opnieuw voor de vraag wat gedaan kan
worden tot verlevendiging van het bedrijfsleven en de daarmede samen
hangende werkgelegenheid voor groote groepen van ons volk. Met het oog
hierop zullen bijzondere voorzieningen worden getroffen ter bevordering van
den uitvoer onzer producten, terwijl voor bepaalde bedrijven tarief-
majuegelen van matig beschermenden aard in voorbereiding zijn. Ook zal
aan de verdere ontplooiing onzer nationale nijverheid en aan de belangen
der scheepvaart bij voortduring aandacht worden geschonken.
Mag worden gehoopt, dat van deze voorzieningen een gunstige invloed op
de werkgelegenheid zal uitgaan, daarnevens zal worden voortgegaan met het
treffen van bijzondere maatregelen tot bestrijding der werkloosheid. Inzonder
heid zal belangrijke uitbreiding worden gegeven aan de uitvoering van die
werken, welke bijdragen tot verhooging van het voortbrengingsvermogen van
den bodem en daardoor leiden tot het ontstaan van blijvende werkgelegen
heid. De verdere uitvoering van de drooglegging van den Noord-Oostpolder
en de voorbereiding van de overige inpolderingen in het IJsselmeer, zullen
krachtig worden voortgezet.
Teneinde remmende invloeden op de uitvoering van werken tot bestrijding
der werkloosheid zooveel mogelijk uit den weg te ruimen, zullen voorstellen
van wetgevenden aard U eerlang bereiken.
De werkloosheid onder de jeugd heeft de bijzondere aandacht der
Regeering; maatregelen tot krachtiger bestrijding worden voorbereid.
Tot voldoening stemt, dat in deze bewogen tijden de betrekkingen van
Nederland tot de andere Mogendheden haar vriendschappelijk karakter
onveranderd hebben mogen behouden. De Regeering blijft er op bedacht, de
positie van Nederland door onze even zorgvuldig als bestendig gevolgde
politiek van zelfstandigheid te bevestigen en te versterken. Daartoe blijft de
verdere uitvoering der voorgenomen maatregelen tot versterking van 's lands
weermacht onontbeerlijk.
De toestand van de openbare financiën blijft in zeer bijzondere mate zorg
vereischen, en noopt mitsdien tot een zoo groot mogelijke beperking der
uitgaven. Dit is te meer geboden omdat de offers, welke in de huidige
omstandigheden gebracht moeten worden voor de defensie, alsmede die,
welke nu reeds gedurende een reeks van jaren gevorderd worden voor de
bestrijding der werkloosheid en de leniging van haar gevolgen, czeer zware
eischen aan de publieke kassen stellen.
Grooter offers zullen echter nog noodig zijn om in deze voor ons volks
bestaan zoo eminente belangen op de juiste wijze te blijven voorzien.
Voorstellen, welke er op gericht zijn het geheele volk zooveel mogelijk in deze
nationale offers te doen deelen, zullen U in dit zittingjaar worden aangeboden.
Het ligt in het voornemen hiermede gepaard te doen gaan voorstellen tot
belastingherziening, teneinde een meer rechtvaardige verdeeling van den
druk te verkrijgen en de in bepaalde belastingen gelegen belemmeringen
tegen verruiming van de werkgelegenheid zooveel mogelijk weg te nemen.
In verband met het feit, dat de wijzigingen in de economische verhoudingen
cp het gebied van den landbouw meer en meer van blijvenden aard blijken te
zijn, is het gewenscht, dat aan de genomen maatregelen een organisatie ten
grondslag wordt gelegd, waarbij in het bijzonder gelet zal worden op de
handhaving der bij het landbouwbedrijfsleven behoorende eigen verant
woordelijkheid.
Blijft Curasao zich verheugen in een gestadige ontwikkeling en vertoont de
financieele toestand van Suriname een lichte verbetering, de in het vorig jaar
ingetreden terugval in de conjunctuur heeft niet nagelaten een ongunstigen
invloed uit te oefenen op den algemeenen economischen en financieelen
toestand van Nederlandsch-Indië.
Hoewel een voorzichtig financieel beleid terughouding eischt bij het beramen
van maatregelen met geldelijke gevolgen, zal niettemin worden voortgegaan
met het streven naar verbreeding van de economische basis des lands.
De doelmatige inrichting van de verdediging van Nederlandsch-Indië te land
en ter zee, welke van de Schatkist zware offers eischt, heeft de voortdurende
aandaent der Kegeering.
Met erkentelijkheid maak Ik gewag van de toewijding waarmede Leger en
Vloot, zoomede de ambtenaren in burgerlijken dienst in het geheele
Koninkrijk hun taak vervullen.
Ook in het komende zittingjaar zal weer veel arbeid en toewijding van
Regeering en Staten-Generaal worden gevorderd. In het vertrouwen, dat die
arbeid verricht zal kunnen worden in hartelijke samenwerking en met de
innige bede, dat de Almachtige God ons allen de noodige kracht en wijsheid
schenke, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.
vele nieuwe millioenen denkt te komen.
Een moeilijk probleem, want de Regee
ring zelf heeft reeds eenige malen te ken
nen gegeven, dat volgens haar oordeel de
belastingen tot het plafond der mogelijk
heden waren opgevoerd.
Intusschen hoopt men de verdeelende
rechtvaardigheid te bevorderen: wellicht
zal de onlangs ingestelde belastingcom
missie daartoe eenige voorstellen aan de
hand doen. Voorts wil men probeeren de
werkloosheid te bestrijden door een meer
billijke belastingheffing. Waarschijnlijk
moeten we hier denken aan wijziging der
Personeele belasting in verband met het
dienstbodenvraagstuk en aan de Grond
belasting, welke het bezit van groote bui
tens tot een last maakt.
Mogelijk zal de passage over de reor
ganisatie der crisismaatregelen in het
landbouwbedrijf met beperking der uit
gaven in verband staan: de eigen verant
woordelijkheid zal meer ingeschakeld
worden, zooals onlangs met de melk-
regeling geschiedde.
Over Oost- en West-Indië wordt niet
veel gezegd. De verdediging is primair^
doch ook voor verbreeding van de econo
mische basis zal waarschijnlijk nog eenig
kapitaal beschikbaar worden gesteld.
Hoewel „Schatkist" in deze passage nog
eens met een hoofdletter geschreven
wordt.
De Troonrede eindigt met de gebrui
kelijke dankwoorden aan militaire en
burgerlijke ambtenaren en met de bede of
de Almachtige God in deze zware tijden
Regeering en Staten-Generaal kracht en
wijsheid wil verleenen. Een bede, welke
meer dan ooit in deze sombere tijden op
de lippen van gansch het volk gelegd
moet worden.
Somber als de nationale en internatio
nale aspecten is de Troonrede 1938;
doch men kan slechts eerbied hebben
voor een Regeering, die aan het begin
van het zittingjaar moedig en on
versaagd durft ie zeggen, dat de toestand
nog precair is en dat we slechts met Gods
hulp en inspanning van alle krachten
door de moeilijkheden kunnen heenwor-
Wie lust in waarn^id heeft zal deze
oprechtheid weten te waardceren.
RONDBLIK
Praag aanvaardt
Gelijk na de te Londen tusschen de
Fransche en Britsche ministers getroffen
overeenstemming reeds met vrij groote mate
van zekerheid te voo spel en viel, heeft de
Praagsohe regeer ng haar verzet tegen een
gebiedsafstand aan het Derde Rijk niet lang
kunnen volhouden. Aanvankelijk kwam al
haar trots en zelfbewustzijn nog korten tijd
in opstand tegen een dergelijke, ontgooche
lende beëindiging van het met zooveel zelf-
beheersching en gedurende zoo lange maan
den gevoerde d spuut en sprak zij nog woor
den over een verdediging van haar belan
gen, zelfs met de uiterste midde en Doch de
verantwoordelijkheid vror het lot van de
aan haar zorgen toever rouwde menschen-
levens heeft 't tens'otte van alle andere ge
dachten en gevoelens gewonnen. Men moe.-t
bovendien wel verlamd worden door het
bewu'tzijn, alleen gelaten te worden tegen
een overmachtigen nabuur, en dat juist door
de beide mogendh?d?n, waarop men het
meest en tot het einde had vertrouwd. Doch
Londen en Parijs hebben het niet doelmatig
geoordeeld, ook ditmaal het zelfbeschik
kingsrecht der volkeren buiten beschouwing
te laten, om zich op het formeele standpunt
van handhaving van eenmaal verkregen
rechten te plaatsen. De overweging, dat de
were'doorlog tien millioen dooden heeft ge
kost, en dat een n euwe strijd zeker even
tallooze slachtoff:rs zou vergen, heeft ge
wicht in de schaal gelegd bij de bepahng
van het lot der drie en een half millioen
Sudeten-Duitschers.
Het zijn thans voor de regeering van
Benesj en Hodza zware en hachelijke uren.
De breede kringen van hun volk zijn niet
voorbereid op een capitulatie als thans
onder den drang der omstandigheden voor
hen bittere noodzaak is geworden. De
strijdgeest onder de Tsjechen is gewekt en
zal niet zoo dadelijk weder tot rust zijn te
brengen. Onder welke formule zal men de
jongste besbssingen inkleeden, om haar in
voldoende breeden kring inderdaad ingang
te doen vinden?
Terwijl wij dit schrijven is er overigens
nog zeer veel onbestemds in de lotsbepa-
ling van Masarijks republiek. Hoe zullen
Po'en, Hongaren en S'owaken reageeren op
het nieuws, dat de zoo belangrijke Sudeten-
minderheid verlost wordt uit wat deze als
haar diensthuis beschouwde? Men heeft
reeds het bericht doorgeseind, dat de Hon-
gaarsche Rijksregent Horthy op weg
naar Duitschland, naar men voorgeeft voor
jachtdoeleinden, doch niemand zal zich ont
veinzen, op wat voor wild hij daarbij uit
is. De Hongaarsche pers, daarbij geaccom
pagneerd door de Poolsche, laat dreigende
klanken hooren. Ook deze volksgroepen in
de republiek willen de vrijheid, naar hun
eigen nationaal verband terug te keeren.
Tenslotte resteert dan nog de vraag, hoe
lot en invloed der in Tsjechoslowakije
achterblijvende kleinere Duitsche volks
groepen zullen worden vastgesteld.
Men kan in breeden kring voldoening
constateeren over het feit, dat door Cham
berlains weloverwogen diplomatie een
nieuwe oorlog is voorkomen, doch daarnaast
openbaart zich ook een zekere ongerustheid,
dat het Derde Rijk alweder een succes heeft
behaald. Aan een ander Duitschland zouden
velen dit eerder en meer van harte gegund
hebben, doch men sluite niet het oog ervoor,
dat de machthebbers te Versailles zich wat
te gemakkelijk van het Bohe^msche vraag
stuk hebben afgemaakt.
Concrete verklaring gevraagd
Nieuwe oproep aan het Tsjechische volk
Naar Reuter uit gezaghebbende Praagsche
bron verneemt, zou de Tsjechoslowaaksche regee
ring hebben besloten, de Britsch-Fransche voor
stellen te aanvaarden, maar een meer concrete
verklaring te vragen, teneinde haar in staat te
stellen gedetailleerd te antwoorden.
De Tsjechoslowaaksche ministerraad is gisteren
twee uur bijeen geweest, onder voorzitterschap
van minister-president Hodza. Hij heeft een
ontwerp antwoord aan Frankrijk en Groot-Brit-
tannie opgesteld. Na de bijeenkomst begaven de
ministers zich naar het presidents-paleis, om dit
ontwerp met Benesj te bespreken. Zij waren
vergezeld van de leiders der coalitie-partijen, die
den ministerraad hadden bijgewoond.
In den middag heeft president Benesj de gezan
ten van Frankrijk en Engeland ontvangen. Naar
alle waarschijnlijkheid hebben zij bij hun bezoek
de voorstellen van Londen overhandigd.
De ministerraad was reeds be-eindigd, toen deze
stap gedaan werd.
RESTAURANT TAVERNE TEAROOM
LUNCH F 1.50 DINER F 2.-, F 3.-
L0BSTER COCKTAIL
C'est un
Rève!
Specialité
de Ie Maison
a partir du 16 Septembre
ET SON ENSEMBLE
Cuisine et Musique
Sonl au Trocadérocomme toutuniques!
's Middags om 4 uur is onder leiding van'
Hodza de permanente parlementaire
commissie bijeengekomen voor het aanhoo-
ren van een uiteenzetting over den toestand
De regeering heeft een nieuwen oproep
uitgevaardigd, waarin de bevolking wordt
gewaarschuwd tegen berichten, over de
conferentie te Londen in de pers versche
nen, „wegens de duidelijke onjuistheid de
zer berichten, die nog geen concreet verslag
van de beslissingen te Londen kunnen ge
ven, aangezien de strekking dier beslissin
gen nog niet geheel bekend is".
De beraadslagingen te Londen zijn slechts
een étappe in de dramatische ontwikkeling
der crisis en beteekenen niet het laatste
woord. Wacht met een kalmte, geïnspireerd
door dé rechtvaardigheid en de waarheid
der Tsjechische zaak, op de beslissingen der
regeering",
Polen wil Tsjechisch Silezië
De „Polska Zbrojna", het orgaan der
Poolsche legerleiding, eischt in een hoofd
artikel de inlijving van Tsjechisch Silezië
bij Polen. Het officieuze blad voegt daar
aan de veelbeteekenende opmerking toe, dat
dit ook geschieden zal.
Bij informatie te bevoegder plaatse werd
dienaangaande verklaard, dat Polen zijn
gezanten in Londen, Parijs, Berlijn en Rome
heeft doen verklaren, dat geen oplossing
van het Tsjechische conflict voor wat de
gebieden betreft, die Polen direct interes
seeren, aanvaard kan worden, waarin Po
len geen stem heeft gehad. Het land zal uit
een eventueele regeling, die buiten Polen
om tot stand komt, de verst-strekkende
consequenties trekken.
De Hongaarsche eischen
De Hongaarsche staatssecretaris A n t a I
heeft te Boedapest in een rede over de
Tsjecho-SIowaaksche crisis verklaard, dat
Hongarije een vreedzame regeling met
vreugde zal begroeten.
De eenige niet-aanvaardbare oplossing
zou die zijn, waarbij de Hongaarsche min
derheid niet hetzelfde zelfbeschikkings
recht zou krijgen als de andere nationali
teiten.
Duurzame vrede is in Midden Europa
slechts mogelijk, indien het natuurlijke
recht van zelfbeschikking wordt toegezegd
aan de volken, welke men dit twintig jaar
geleden ten onrechte ontzegd heeft
Rome niet voldaan
De berichten over het resultaat van de
Fransch-Britsche besprekingen te Londen
hebben te Rome een gevoel van teleurstel
ling gewekt en men is van oordeel, dat de
oplossing, die naar het schijnt door Frank
rijk en Engeland zal worden voorgesteld,
in tegenspraak is met de these van M u s-
solini, die een volksstemming bepleit
voor alle nationale minderheden in Tsjecho-
Slowakije.
Frankrijk en Engeland, zoo zegt men te
Rome, kunnen niet anders doen dan reke
ning houden met de eischen van Duitsch
land, doch zij meenen zich te kunnen ver
zetten tegen de rechtvaardige eischen van
de andere nationaliteiten in den staat
Tsjecho-Slowakije.
Dit Nummer bestaat uit TWEE bladen
De Regeering te Praag zou be
sloten hebben, de Britsch-Fransche
voorstellen te aanvaarden.
Del Vayo houdt te Genève een anti-*
Fransch-Engelsche rede.
De volkenbond en het Japansch-Chi-*
neesche conflict.
Te Utrecht is de jaarvergadering ge-»
houden van het Verband van Vereenigin-*
gen van Antirev. Gemeentebestuurders.
Ter gelegenheid van de opening der
Staten-Generaal was het heden in de Re
sidentie zeer druk.
De Regeering is van oordeel dat ons
land één nationaal luchtvaartterrein moet
bezitten, waartoe thans overwogen wordt
Schiphol te bestemmen.
De Minister van Sociale Zaken zet in
een circulaire de financieel-technische
zijde van uitbreiding der werkverschaf-*
fing uiteen.
Onze Duitsche correspondent heeft
een bezoek gebracht aan het grensgebied
tusschen Duitschland en Tsjechoslowakije
KINDERVERLAMMING TE OUDEWATER
OUDEWATER, 19 Sept. Alhier heeft zich'
een geval van kinderverlamming voorge
daan met doodelijken afloop. De Christelijke
en Nutsbewaarschool zijn voorloopig voor
14 dagen gesloten.
AANBESTEDING
's GRAVENHAGE, 20 Sept. De genie heeft
heden aanbesteed het bouwen van twee
loodsen te Poortugaal. Laagste inschrij
ver was H. Schipper en Zn. te Wierden (bij
loting), voor f 04.500.
\khn\ l(\
87 nuttige warmte (btJ normalen:
stand van den regulator) Officieel
vastgesteld door het RjJksnUver-
N V HAARDENFABRIEK „DE SCHELDE"
.h. GEERS ZOON-BERGEN OP ZOOM
IK SNAK ER NAAR
„BLAUFRIES"
AMSTERDAM
ROTTERDAM
OPSLAG- EXPEDITIE -CONTROLE
HET ADRES voor:
VAKKUNDIG VERTROUWENSWERK l
VRAAGT TARIEVEN I
