llieiiurr £ciitsdjr dourant
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leidenen Omstreken
OP DE GRENS
Besprekingen te Praag hervat
Voor velen een blijde tijding:
Nieuwe abonnés, die zich vanaf
heden abonneeren, ontvangen
ons blad tot 1 October GRATIS!
StjonnemtntsprijS:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending530
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j Cl
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
NO. 6493 ZATERDAG 10 SEPTEMBER 1938 19e Jaargang
gtfoertrntitprijjen:
Van 1 tot 5 regels 1.17'/»
Elke regel meer0.22'lt
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan 'i bureau
wordt berekend 0.10
De week der feesten is heden ten
einde en daarmee staan we meteen op
een twee-soortige grens.
Voorbij gleed de zomer, die laat
kwam, doch in veel opzichten voldoening
schonk. Op enkele dagen, of althans uren
van koesterenden zonneschijn valt wel
licht nog te rekenen, maar toch ligt de
herfst voor ons met regen- en stormvla
gen, en eerder dan wij denken volgt de
winter, kwakkelend of streng, maar in
elk geval, winter.
Dat is de natuurlijke grens en deze te
passeeren is geen onverdeeld genot: ook
de winter kan zijn bekoring hebben,
maar wij gaan hem meestal zuchtend te
gemoet en hij blijft voor ons besef bijna
altijd zoo hopeloos lang. Hoe kort duurt
daarentegen het zomertij en hoe beijveren
we ons derhalve er zooveel mogelijk van
te profiteeren.
Wellicht is dit laatste ook oorzaak,
Hat in de zomermaanden onze belangstel
ling in de publieke zaak vaak daalt tot
zeer laag peil en dat ook de studie der
beginselen rust.
Doch ook, wat dit betreft, staan we
thans op de grens van twee jaargetijden:
het winterprogramma wordt opgemaakt,
en de voorbereidende maatregelen ge
nomen om de propaganda op allerlei
geestelijk terrein voort te zetten. Vol
gende week Zaterdag worden de Kamers
gesloten, over slechts tien dagen ver
schijnt de Koningin weer in het midden
der Staten-Generaal en opent de Troon
rede het politieke seizoen.
De overgang der jaargetijden valt dit
maal samen met het einde der nationale
feesten, welke zulk een breede plaats
ons volksleven hebben ingenomen. En
waar er nu voor alles, naar Salomo's
wijze spreuk, een bestemde tijd is, zoo
doen wij goed een blik achterwaarts te
werpen, om, wat ons volk wedervoer,
nog eenmaal vast te leggen, doch ons
daarna onmiddellijk met de toekomst
bezig te houden.
Zien wij achterom, dan vervult groote
dankbaarheid ons hart. Op gansch
andere wijze dan vroeger vaak het geval
was, heeft ons volk feest gevierd. Er is
geen wanklank gehoord; er was een
nationale, harmonische samenbinding,
welke ons moed geeft voor de toch in
menig opzicht zoo bange toekomst.
De internationale spanning vliegt als
het kwik in de koortsthermometer op en
neer. Wij weten vandaag niet of het
morgen in Midden-Europa nog vrede zal
zijn. Wie aan de verschrikkingen van
1914 terugdenkt, beeft. En te midden
.van hoog-opgetaste houtmijten, welke al
gereed liggen voor een wereldbrand,
stond ons volk om Oranjes troon en her
nieuwden Vorstin en Natie het trouw
verbond.
Op veel ware daarbij de aandacht te
vestigen. We mogen echter niet nalaten
op deze plaats een woord van hulde en
dank te brengen aan de organisatoren
van bijeenkomsten en feestelijkheden; en
zeker ook aan de mannen van spoor,
tram en autobus, die vaak als paarden
gewerkt hebben om alles wel te doen
slagen.
Daarnaast past een huldiging van de
politie-corpsen in hun onderscheiden sa
menstelling en van de militairen, - die bij
stand verleenden, waar dit noodig was.
Hoe leefde de politie, ondanks zeer
zware diensten, met de feestvierende bur
gerij mee en spande zij, naar het woord
van den Amsterdamschen hoofdcommis
saris, al haar krachten in „om door voor
beeldig optreden en algeheele toewijding
de jubileumfeesten tot een lichtend voor
beeld te maken voor hen, die de eer
zullen höbben na hen bij het korps te
dienen." Hoe deed zij haar best om de
burgerij „in de gelegenheid te stellen bij
de jubileumfeesten van haar verknocht
heid aan ons vorstenhuis ondubbelzinnig
te doen blijken en daarnaast naar harte
lust feest te vieren."
Dicht stonden in deze dagen overheid
en volk, maar ook Vorstenhuis en volk
bij elkaar. De waardeering voor de on
geëvenaarde wijze, waarop Koningin
Wilhelmina haar belofte van 1898 ge
houden heeft, de toewijding biïtoond, niet
alleen wanneer het staatszaken betrof,
maar vooral ook in moeilijke tijden of bij
ontstellende rampen, is niet ontaard in
vorstenvleierij, maar veredelde tot op
rechte liefde en aanhankelijkheid.
Dat is het geheim van de geheel eenige
en innige verstandhouding tusschen Ne
derland en zijn Koningshuis.
Treffend is ook de samenbinding tus
schen het moederland en de gebiedsdee-
len buiten Europa tot uitdrukking ge
komen door de aanwezigheid van regee-
rende vorsten uit Nederlandsch-Indië.
Van lieverlede is om Groot-Nederland
een band van wederzijdsch begrijpen en
vertrouwen geslagen, welke ook tót de
grootmachten in de wereld, die misschien
begeerige blikken naar de rijke bodem
schatten slaan, wat te zeggen heeft- Al
meer groeit de overtuiging, dat de lagere
volksklassen in Indië niet in de laatste
plaats den zegen van het Nederlandsch
bestuur leeren verstaan en waardeeren.
Zoo hebben op meer dan een wijze
deze feesten, waarvan we nu afscheid
nemen, onze volkseenheid versterkt en
met name het Christenvolk God leeren
danken voor een regeering, welke de
vrijheid van overtuiging en geloof als
hechten grondslag voor opbouw van een
gezond volksleven aanvaardt, eerbiedigt
en zoo noodig zal verdedigen. Want zoo
min de dood terugtreedt in blijde dagen
we hebben het ook thans ervaren
ALG. FRIESCHE LEVENSVERZ.-MY
LEEUWARDEN - BURMANIAHUIS
GROOT N00RDH0LLAN0SCHE VAN
1845
AMSTERDAM - VAN BRIENENHUIS
DUBBELE GARANTIE VOOR ALLE
VERZEKERDEN
zoo zeker is het, dat zich voor de toe
komst donkere wolken samenpakken en
zich reeds dreigend aan het internatio
nale firmament vertoonen.
Ook daarop, zoowel als op de binnen-
landsche aangelegenheden moet onze
aandachi in de komende maanden geves
tigd zijn. Blijft de Europeesche vreHe
bestendigd ook nu nog neigt God der
harten van hen. die in het wereldconcert
de eerste violen spelen dan zullen
in het wintertij de principieele en practi-
sche voorbereidingen moeten treffen
voor de verkiezingen in 1939.
Mocht echter Gods wijsheid toelaten,
dat opnieuw de wereldbrand uitslaat, dan
zal ons volk zich des te dichter om den
troon van Oranje scharen, in de hoop,
dat onder Gods zegen, eendrachtige sa
menwerking en opofferend verweer ons
land mag behoeden voor de verschrik
kingen van een oorlog, welke slechts
ellende brengen kan.
De Tsjecho-Slowaaksche Regee.
ring zet haar standpunt
nader uiteen
Frankrijk en Engeland houden
nauw contact
Parijs wenscht geen verdere druk
te zien uitgeoefend
De diplomatieke correspondent van
Reuter meldt, dat te Parijs de meening
veld wint, dat op de Tsjechoslowaak-
sche regeering geen verdere druk tot
het verkrijgen van nienwe concessies
mag worden uitgeoefend, nu de regee
ring te Praag haar laatste, zeer ver
strekkende voorstellen heeft gedaan.
In Fransche kringen neigt men tot
de meening, dat de tijd is gekomen
voor openlijken steun van Frankrijk en
Engeland aan de Tsjechoslowaaksche
voorsteilen, en dat die steunverleening
gepaard moet gaan met de mededee-
ling, dat beide staten Tsjechoslowakije
ter zijde zullen staan, wanneer een
poging zou worden gedaan om door
geweld nieuwe concessies te verkrij
gen.
Te Landen blijven de officieele beraad
slagingen in verband met den internationa
len toestand voortduren. Gistermiddag had
dien in Dovvningstreet opnieuw beepreki
plaats tusschen Chamberlain, Halifax,
mon, Van Sittart en Cadofon.
Reuter meldt, dat tusschen de
en die Fransche regeering thans in verband
met die Tjsechoslowaaksche crisis het nauw
ste contact gehandhaafd blijft.
Frankrijk heeft Groot-Brittannië in ken
nis gesteld van de voorzorgsmaatregelen, die
genomen zijn ten aanzien van den militairen
toestand en de beide regeeringen overwe
gen thans wat gedaan kan worden, om den
toestand te verlichten.
De Britsche ministers wijden volledige en
ernstige aandacht aan ieder asipect der
kwestie en zoolang deze in bespreking is,
worden speculaties omtrent den aard ervan
in verantwoordelijke kringen afgekeurd.
Henderson te Neurenberg
Uit Neurenberg weet Reuter nog te be
richten, dat de Britsche ambassadeur Hen
der son Vrij dagooh tend e»en onderhoud
van drie kwartier heeft gehad met V o n
Ribbentrop.
Hitier houdt zich daar, volgens
dezelfde bron, ondanks het partij
congres, druk bezig met de kwes
tie: Tsjechoslowakije.
Op het allerlaatste oogenblik heeft de
Fuehrer zijn rede voor den nationaal-socialis-
tischen vrouwenbond geannuleerd, teneinde
zijn tijd te kunnen wijden aan het Tsjecho
slowaaksche vraagstuk.
Het incident te Ostrau van de baan
In doorgaans goed ingelichte Praagsche
leringen verklaart men, dat het incident vsn
Ostrau, na een onderhoud tusschen Hodza
en de S.D.P.-afgevaardigden Kundt ;en
R o s c h e, dat verscheiden uren heeft ge
duurd, geliquideerd is.
De commissaris van politie van Moravisch
Ostrau, Regrat Baca, is uit den -dienst ont
slagen en een aantal politieagenten, die be
trokken waren bij de mishandeling der ge
vangenen, eveneens. Zij werden inmiddels
gearresteerd.
Ook de politiemannen, die dien afgevaar
digde Mai met een rijzweep geslagen had
den, werden gearresteerd. Zij zullen voox
den rechter moeten verschijnen, omdat zij
misbruik van hun ambt gemaakt hebben.
Onderhandelingen heden hervat
Een United-Press-telegram uit
Praag meldt, dat daar officieel is
bekend gemaakt dat de onderhande
lingen tusschen de Tsjechoslowaak
sche regeering en de Sudeten-Duit-
sche Partij hedenmorgen om elf uur
zouden worden hervat-
Een bloemenhulde voor H.K.H. Prinses Juliana bij haar bezoek i
Invalide" te Amsterdam
t de Joodsche
De houding van België
In België deed het gerucht de ronde, dat
in verband met den internationalen politie-
ken toestand een zeker aantal reservisten
onder de wapenen was geroepen. In de Wet
straat te Brussel spreekt men dit bericht
officieus tegen.
Men voegt er aan toe, dat het ministerie
van landsverdediging kalm, maar met de
grootste oplettendheid, het verloop der in
ternationale gebeurtenissen volgt. Ook het
leger is waakzaam, vooral in de grensgebie
den, waar eChter vooralsnog de gewone
garnizoenen en andere gewone veiligheids
diensten volstaan.
Praags negen punten
In een lang communiqué fegeft de
Tsjecho-Slowaaksche regeering een ont
leding van haar voorstellen en aanvul
lende bijzonderheden over de 9 punten.
In dit communiqué wordt gezegd, dat
de regeering zich bij de opstelling harer
voorstellen voor oogen heeft gehouden,
dat het noodzakelijk is de voornaamste
vraagstukken onmiddellijk op te lossen,
opdat een duurzaam accoord betreffende
de nationaliteitenvraagstukken verkre
gen kan worden.
Alle andere problemen zullen nader
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiimiiiiiii
besproken worden. Er zal steeds voor
gewaakt worden, dat de souvereiniteit,
de onschendbaarheid en de eenheid van
den staat behouden blijven.
Ten aanzien van het ambtenarenvraag-
stuk heeft -men .het beginsel toegepast, dat
alle nationaliteiten het recht hebben in alle
rangen van het ambtenarencorps vertegen
woordigd te zijn naar verhouding van haar
percentage van de geheele bevolking,
leze verhouding zoo snel mogelijk tot een
verkelijkheid te maken, zal mon in de ko
mende tien jaar zooveel Duitsche amhtena
en benoemen, dat na die tien jaar het
Duitsche percentage ambtenaren bereikt Is.
Voorwaarde is slechts, dat die ambtenaren
de kwaliteiten voor hun functie bezitten.
Ambtenaren kunnen worden overgeplaatst
doch elke nationaliteit kan eischen, dat de
samenstelling van het ambtenarencprps
lereenkomt met de verhouding der natio
naliteiten in de administratieve afdeelingen.
Anderzijds eischen de belangen \an den
staat, dat in ei r gebied van de republiek
ambtenaren van de andere nationaliteit dan
die van de bevolking der betreffende streek
geplaatst worden. Het beginsel, dat een rech
ter niet kan worden overgeplaatst, blijft ge
handhaafd:
Ook in de centrale administratieve licha
men en de hoogere rechtscolleges moet het
ambtenarencorps zijn samengesteld volgpns
het beginsel van evenredige vertegenwoordi
ging. Paritaire commissies der nationalitei
ten zullen nagaan, of de verhouding in acht
wordt genomen.
De evenredigheid zal ook worden toege
past bij de staatshuishoudkunde. De begroo-
tingscredieten voor onderwijs, gezondheid en
openbare werken zullen worden verdeeld
naar evenredigheid der nationaliteiten.
Hetzelfde geldt voor leveringen aan den
staat Ook dit zal door een commissie ge
controleerd worden.
De regeering wjl verder onmiddellijke hulp
brengen aan de streken, die het meest door
de crisis getroffen zijn. Deze hulp zal ver
leend worden door een leening van een mil
liard kroon, waarvan 700 millioen bestemd
is voor de Sudeten-Duitsche streken.
Het regeei'ingSontwerp bevat een nieuwe
organisatie van het taalrecht, opdat de ge
lijkheid van het Duitsch, Russisch, Hon-
gaarsch en Poolsch met het Tsjecho-Slo-
waaksch verwezenlijkt wordt.
Zelfbesturende lichamen zullen worden ge
kozen bij algemeen, direct en geheim kies
recht op den grondslag van evenredige ver
tegenwoordiging.
Alle vraagstukken, die de staat niet nood
zakelijk aan zich zelf behoeft te houden, zul
len aan deze lichamen ter behandeling wor
den gegeven.
De territoriale grondslag van het zelfbe
stuur moet zooveel mogelijk berusten op de
nationaliteit der bevolking, waarbij reke
ning wordt gehouden met den geografischen
en economischen toestand en de verkeers
middelen.
Bevoegdheidsverschillen tusschen de ver
schillende administratieve organen zullen
door een speciaal rechtscollege beslist wor-
Alle ontwerpen, waarvoor geen wetgeven
de beslissing noodig is, zullen zonder ver
wijl verwezenlijkt worden. De noodige wets
ontwerpen zullen worden uitgewerkt door de
regeering, bijgestaan door vertegenwoordi-
:ers der nationaliteiten. De wetsontwerpen
zullen daarna aan het parlement ter goed
keuring worden voorgelegd.
DOODELIJK ONGEVAL TE DEN BURG
DEN BURG (Texel), 10 September. Bij
het verwijderen der straatversiering te Den
Burg (Texel), is de heer W. Bruin, wonende
aldaar, uit een paal gevallen. Met een ern
stige schedelfractuur en hersenschudding
werd de ongelukkige opgenomen en naar
zijn woning vervoerd, waar hij hedenmorgen
is overleden.
ENGELAND ZOU DUIDELIJKE
TAAL TOT HITLER SPREKEN
Vandaag démarche
te-Neurenberg
LONDEN, 10 September. (Havas).
De diplomatieke redacteur van de „Daily
Mail" schrijft: „De Britsche regeering
heeft kort voor middernacht besloten de
Duitsche regeering er in duidelijke en
formeele termen van in kennis te stellen,
dat Groot-Britannië niet terzijde zou blij
ven staan, wanneer Tsjechoslowakije het
voorwerp van een militaire agressie
zou worden. Te dien einde zal Henderson
over enkele uren, waarschijnlijk aan
Hitier; een nota ter hand stellen. De am
bassadeur had gisteravond, op het oogen
blik, waarop hij zich gereed maakte naar
Berlijn te vertrekken, een telegram ont
vangen, waarin hem verzocht werd te
Neurenberg te blijven, waar hem nieuwe
instructies zouden worden meegedeeld.
„De gisteren te Whitehall ontvangen
inlichtingen hadden ten slotte tot gevolg
Chamberlain te doen besluiten
Duitschland te doen weten, dat Engeland
aan den kant van Frankrijk zou staan om
weerstand te bieden aan iedere agressie
in Midden-Europa".
Gevaarlijke Duitsche troepen
bewegingen?
PARIJS, 10 September. (Havas). Uit
Londen wordt aan de „Figaro" gemeld:
„De Engelsohe regeering heeft zoo juist
nauwkeurige rapporten ontvangen over
de laatste troepenbewegingen in Duitsch
land. Deze rapporten zijn, naar gezegd
wordt, geheel van zoodanigen aard, dat
de ongerustheid wordt verhoogd, waar
mede de Engelsche ministers vandaag
den toestand onder oogen hebben ge
zien. Zij verleenen een zekere vastheid
aan de geruchten, volgens welke de
Duitsche regeering zou overwegen een
plotselinge actie tegen Tsjechoslowakije
te ondernemen.
Onder deze omstandigheden zou men
het hedenavond als bijna zeker beschou
wen. dat zeer spoedig instructies zullen
worden gezonden aan den Engelschen
ambassadeur in Duitschland, opdat hij
een onderhoud met Hitier aanvraagt".
Nederlandsche Spoorwegen
Teleurstellende ontvangsten
De ontvangsten van de Nederlandsche
Spoorwegen bedroegen over Juli 1938
9.52-4.161.— of 207.328.— lager dan vorig
jaar. Het. totaal nadeelig verschil van 1
Januari af kwam op 2.045.554.— tegen
een voordeelig verschil van rond drie mil
lioen gulden van Januari tot en met Juli
1937. De ontvangsten uit het reizdgersver-
N.V, GRONINGSCHE HYPOTHEEKBANK
gevestigd te GRONINGEN
De Bank geeft uit:
31/2 Pandbrieven a 100%
(Koers van omwisseling IOOV2
VOORNAAMSTF NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
en bet ZONDAGSBLAD
De eere-promotie van H.M. de Ko-«
ningin aan de Gemeentelijke Universiteit
te Amsterdam.
Te Rotterdam is in het Raadhuis een
rouwdienst gehouden ter gelegenheid
van de begrafenis van burgemeester
Droogleever Fortuyn.
B. en W. van Rotterdam doen voor*
stellen inzake vrije kruisingen in de tun-n
nel-traverse. Dit werk zou AVi millioen
kosten
Financieel Weekoverzicht: Troebele
sfeer in Europa.
Vandaag een démarche van den Engel*
schen gezant te Neurenberg?
Praag publiceert nadere bizonderheden
inzake 't gedane aanbod aan de Sudeten-.
Duitsche partij.
De Chineezen maken melding van oor*
logssuccessen.
De besprekingen tusschen de Tsjecho-*
Slowaaksche regeering en de Henlein-*
delegatie vandaag hervat.
Toegangswegen Maastunnel
Drie kruisingen worden ondertunneld
ROTTERDAM, 9 September. Toen Rotter
dam in het begin van dit jaar een overeen
komst met het Rijk aanging betreffende de
financiering van de tunnel onder de Maas,
was daaronder ook begrepen het maken van
toegangswegen naar de Tunnel en de verbe
tering van de toegangswegen van de tunnel
naar de rijkswegen naar Den Haag en
Zwijndrecht. Voor dit laatste doel stelde het
Rijk vier millioen beschikbaar, te verstrek
ken door het Werkfonds.
In die overeenkomst was men uitgegaan
van een aantal kruisingen a niveau dier ver
bindingswegen met drukke stadsverkeers-
wegen. Nadere bestudeering heeft er toe
geleid, dat B. en W. thans den gemeenteraad
voorstellen om drie van de drukste kruisin
gen te ondertunneien. Dat zal dan gebeuren
onder den verkeersweg Dier
gaardelaanB e u kelsd ij k, in samen
werking met de ondertunneling van de spoor
baan, onder de Mathenesserlaan
en den Nieuwe Binnenweg en op
den Linker Maasoever onder den
Groene Hilled ijk.
Gebleken is, dat het Rijk den bouw van
deze tunnels zeer op prijs zal stellen. Het
doorgaande verkeer zal ten zeerste gebaat
zijn bij deze tunnels, welke slechts mogelijk
zijn geworden, nadat de gedachte om tram
sporen in de verbindingswegen naar de tun
nel te leggen ,is opgegeven. Slechts één be
langrijke kruising zal a niveau zijn gelegen
n.l. bij de Middellandstraat ten einde het
contact van het stadscentrum met de toe
gangswegen niet te zeer te beperken.
De kosten van de toegangswegen met de
tunnel worden nu op 4}/2 millioen geschat. B.
W. vertrouwen dat voor de beschikbaar
stelling de medewerking van het Werkfonds
zal kunnen worden verkregen.
WOfjEL TC L. 31660
CAFÉ
KAMERS MET ONTBUT-f-3-MET BADKAMER - f 4-
ERNEST IRROY
CHAMPAGNE
CACHET ORANGE
„Sec" Goüt Amérlcalu
Gen.-Agent: ANDRé EERSTENS, Tilburg
voer zijn dit jaar over het algemeen teleur
stellend te achten. Hieraan zijn de ..wilde
busdiensten", die het verkeer van de Spoor
wegen „afroomen" natuurlijk niet vreemd.
Ook de inkomsten uit het goederenvervoer
stellen nog teleur, hetgeen een gevolg is-
van de nog steeds niet verbeterde econo
mische toestand.