Synode Ned. Herv. Kerk
-fSJlNG;
DEELaNBER^iM
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1938
De laatste zitting
Een reeks verslagen behandeld Belangrijke mede-
deelingen over de kerkelijke archieven Zegenrijke
arbeid onder de schippers De geestelijke verzorging
in het buitenland Dank en afscheidswoorden.
VRIJDAG, 12 Augustus 1933
Na opening, notulen-, vaststelling- en agen
da-aanvulling, worden in deze zitting aller
lei ingekomen stukken en verslagen behan
deld. Begonnen wordt met een schrijven van
K. Batlema, van Ede, die uitgaande van den
noodkreet uit Syrië, den Synode vroeg, of
het niet mogelijk was te bewerken, dat in
alle kerken bijzonder aandacht hieraan ge
schonken zou worden. Besloten wordt in
het offic. orgaan nog eens, gezien den groo
ten nood der Armeniërs, de aandacht op de
stichting Morgen land-zending" te vestigen.
De vice-pres. deelt mede, de registers van
den secret nagezien en in orde bevonden te
hebben. Ingekomen zijn sinds den dag van
de Opening der Synode tot 12 Aug. 100 stuk-
ïeen, uitgegaan 567. Met dank voor dien veei-
omvattendien arbeid van dezen functionaris
wordt dit rapport aanvaard. Ds. van Zwet
leest voor afschrift van het besvluit der Syn.
Contracta, op het hooger beroep, aangetee-
kend door den kerkeraad van Opwierdien,
van het besluit van het Prov. kerkbestuur
van Groningen.
Marnix-herdenking
Ingekomen is een schrijven van de vereen.
..Prot. Nederland" betreffende de herden
king van den 400en geboortedag van Phil. v.
Main. v. St. Aldegonde. Zij verzocht de Syn.
alle kerkeraden aan te schrijven een specia-
len herdenkingsdienst daarvoor te houden.
Waar het geboortejaar van dezen niet vast
staat, door de meeste historici op 1540 wordt
gesteld, en de speciale herdenking in Sou
burg, ook uitgesteld is, zal geantwoord wor
den, dat er thans geen reden is op dit ver
zoek in te gaan.
Ingekomen is een schrijven van het Prov.
kerkbestuur van N.-Holland, met toezending
van brieven van den kerkeraad van Haar
lem en het Class. Bestuur van Haarlem, in
zake hev door de Syn. Contracta in 1937 ge
nomen besluit inzake grenswijziging tus.
schen Haarlem en Heemstede. Deze brieven
worden voor kennisgeving aangenomen.
Hetzelfde geschiedt met een schrijven van
het bestuur van de Federatie van Cbr. Ver.
van en voor vrouwen en meisjes, overbren
gend de resolutie van de Wereldconferentie
in Denemarken inzake de plaats en taak
van de vrouw in dezen tijd.
Het candidaatsexamen te Oegstgeest
Ingekomen zijn mededeelingen betreffen
'de het examen van cand. t. d. H. D., af te
nemen in Oegstgeest. 't Gaat hier om theol.
cand. die opgeleid worden voor de Indische
kerk. I. p. v. het kerkel. voorber. examen,
leggen deze een examen te Oegstgeest af,
dat gevolgd wordt door een proponents et.
te Batavia. Deze mededeelingen zullen wor-
dlen overgebracht naar de vergadering van
die kerkel. hoogleeraren.
Kennis wordt genomen van het jaarver
slag van „Valkenheide". Onder de betuiging
van vreugde over den goeden gang van za
ken en met toebidden van Gods zegen, zal
het bestuur dank worden gezegd.
ONS FEUILLETON
Korte inhoud van het voorafgaande
Op „de Elzenberm" woont Jan Donker
stal met zijn zuster Tonia, die weduwe is.
Gijs, zijn knecht, is getrouwd met Stijn, die
meid is geweest op de boerderij.
Als ze een jaar of tien getrouwd zyn
hebben ze zeven kinderen.
Op zekeTen dag laten de kinderen van
Stijn het paard van Jan Donkerstal schrik
ken, waardoor hij in de Wetering valt en
verdrinkt. Niemand anders heeft dat gezien.
Tonia gaat nu in een rusthuis en laat den
Elzenberm leeg en het land ongebruikt, zoo-
dat Gijs zonder werk komt.
Nu breekt voor het gezin van Gijs en
Stijn een tijd van armoede aan. Af en toe
heeft Gijs een poosje werk, maar tegen den
winter is hij heelemaal zonder. Gelukkig
kan hij in 't voorjaar bij de werkzaamheden
aan het kanaal geplaatst worden. Als het
werk te ver van huis raakt, moet Gijs wel
besluiten zijn intrek in een keet te nemen
en nu is Stijn de heele week alleen met de
kinderen.
Op een morgen, niet lang na het overlijden
van Tonia, krijgt de Elzenberm bezoek van
een boer en een boerin.
Stijn, die vermoedt, dat dit de nieuwe
bewoners zijn, gaat hun koffie brengen.
(Zie vervolg hieronder)
Aanpakken en Schraalste
Behandeld wordt een schrijven van het be
stuur van „Aanpakken". Daar de Raad van
Beheer geen steun geeft aan de kleinste ge
meenten (beneden 100 zielen), en „Aanpak
ken" het Fonds „Schraalste'' steunt, spreekt
hev als zijn meening uit, dat aan deze ge
meenten juist uit „Schraalste" hulp moet
worden geboden. Besloten wordt dit bestuur
te melden van de nieuwe plannen, bij den
Raad van Beheer in bewerking, waardoor
het nu niet het geschikte moment is, in de
regeling definitieve verandering te brengen.
Ingekomen is het jaarverslag van de
Comm. van Bijstand van de Wed.- en Wee-
zenbeurs. Er zijn 106 deelgerechtigden. De
uitkeering bedraagt f 38. Geantwoord zal
worden, dat de Synode met het bedrag der
uitkeering accoord gaat. en de leden *van het
bestuur opnieuw zijn benoemd.
Behandeld wordt een schrijven van het
Comité van Rechtzinnige lidmaten van de
gemeente Wieringermeer, betreffende de
stichting van een tweede predikantsplaats
in die gemeente. Dit is de eenige weg. waar
langs in de geestelijke behoefte kan worden
voorzien. Aan den kerkeraad en het Class-
Bestuur te Hoorn zal worden gemeld, dat
naar het oordeel der Synode, im de rich
ting van het verzoek de oplossing moet
orden gezocht.
Voor kennisgeving wordt aangenomen de
rekening van de Prov. Wed. en Weezenbeurs
ingezonden door het Prov. kerkbestuur van
Drenthe.
Diaconale Armenzorg
Ingekomen is het jaarverslag van de Com
missie voor diaconale armenzorg. Eruit blijkt
hoeveel en hoe uitnemend werk door deze
wordt verrioht, dat van grooten invloed is
op den gang van zaken der Diaconieën. On
der dankbetuiging zal worden gemeld, dat
de Synode met groote belangstelling haar
zerk zal blijven volgen.
Kennis wordt genomen van een schrijven
van Ds. F. A. France te Jisp. dat 500 jaar
geleden Filips van Bourgondië toestemming
gaf een eigen kerkgebouw daar te stichten,
welke toestemming het begin dier ge
meente moet worden gezocht. Geantwoord
zal worden, dat de Synode, onder dankzeg
ging voor de mededeeling, het op prijs stelt,
nadere plannen op de hoogte te worden
gehouden.
Op een verzoek van het Ned. Chr. Pers
bureau om namens de Synode een lid in
dat bestuur te benoemen, zal worden ge
meld, dat het naar het oordeel der Synode,
niet op haar weg ligt, aan dat verzoek te
voldoen.
Ingekomen is een protest van C. A. P.
Kortrijk te Rotterdam tegen de houding van
den kerkeraad te Rotterdam tegenover
vrijzinnigen. Het zal ter kennisname aan den
kerkeraad dier gemeente worden toege
zonden.
Kerkelijke archieven
In behandeling komt daarna
het verslag van den kerkelijken archivaris
omtrent de kerkelijke archieven over 38
Ontleend worde daaraan het volgende:
Het verslag begint met melding te maken
van den dood van den heer C. A. v. F
i a, dör. van he Bureau voor Histori
sche Demografie, wiens heengaan een bij
kans onherstelbaar verlies wordt genoemd
voor het archiefwezen. Als directeur van het
Bureau zal in het vervolg optreden de zoon
ui den overledene. Mr H. M. van Feo-
e m a
Wat het personeel betreft: de -.eeren
H. Brouwer en H. J. Middelplaats bleven
hun arbeid verrichten. Tot verwerkelijking
het plan om het in de kluis van de
Ned. Herv. kapel te Amsterdam bewaarde
hoogst belangrijke archiefmateriaal weten
schappelijk te gaan bewerken. De kerkelijke
commissie te Amsterdam droeg den heer H.
an Donselaar op om een rapport uit te
brengen over het archief der kerkvoogdij.
Van de verdere medewerkers is de heer
W. M. C. Regt e Alfen a.d. Rijn door den
dood weggenomen, die vooral in het Rijn
land heel wat verdienstelijk werk heeft ver
richt. Zijn laatste pennevrucht was het aar-
ige gedenkboek van Zwammerdam. Ook
de medewerking van drie andere jonge ar-
chiefkrachtcn zal voortaan moeten worden
gemist, omdat ze promotiemakend, een an
deren werkkring vonden.
Inzake de bewaring is weinig te mel-
_3n over de in de Pieterskerk te Leiden in
gerichte model-archief-kluis. Om eveneens
dergelijke bewaarplaatsen in te richten in
Brielle en Zierikzee worden besprekingen
gevoerd. Evenzoo werden in Dordt pogingen
het werk gesteld. In het gerestaureerde
stadhuis te Tiel was voor het kerkelijk ar
chief geen plaats. Te Doesburg, waar een
nieuw gemeentehuis zal worden gebouwd
te Delft, waar de gerestaureerde kerk in
bruik werd genomen, werden besprekingen
gevoerd over deze zaak. In Vlaardingen is
het kerkelijk achief naar het gemcente-
arcief overgebracht.
Betreffende den materieelen toe-
t a n d der archiefstukken wordt meege
deeld, dat dit jaar meer dan ooit het zw
tepunt hier lag, dat de binder Middelplaats
onverdroten voortging met het restaureeren
van die stukken, die ter raadpleging worden
gevraagd.
Slechts één gemeente: Wassenaar droeg
lf in de reparatiekosten bij. Van de ge
meenten Berkum, Blessen en Breda wordt
nog bericht gewacht. Zoo ook van Burgh.
Ook uit Purmerend werden stukken tot
herstel gezonden.
Tot het belangrijkste punt: de inventari
satie komend, wordt de verblijdende mede
deeling gedaan, dat het class, bestuur van
Breda zich ot den heer Halleraa richtte,
tot het in orde maken van zijn archief. Te
Helmond heeft de heer v. d. Gouw zich
het lot van het plaatselijk archief aange
trokken. Hij werd aldaar tot kerkelijk ar
chivaris benoemd. Ook te Groede blijkt een
voor het archief belangstellend gemeente-
lid te zijn, n.l. de heer Lute ij n. Baren
drecht beschikt, door de zorg van den heer
Van den Hoek, thans ook over 'n goede
volledige beschrijving van haar archief.
Te Heukeluim is de heer Hui ze r belast
met de zorg voor 't archief Ds. Hond
te Wassenaar, die bezig was met 't in or ie
maken van het archief van zijn gemeente,
heeft dit werk voltooid, en op grond daar
van, een alleraardigst boekje doen v
schijnen: uit historie van de dorpskerk
Wassenaar! Nog tallooze kerkarchieven
wachten op inventarisatie.
Bij het punt: „Uitgaven van archiefstuk
ken" wordt aangeteekend, dat het afge-
loopen jaar sterk stond in het teeken van
gedenkboeken. Vooreerst dat van Fijnaart,
geschreven door dien heer H a 11 e m a. Daar
na dat van Amstelveen, onder leiding vr~
Ds. v. Kuiken uitgegeven. Ten slotte v
Heerenveen, van de hand van den heer
Bruinsira. Hierbij wordt ook genoemd
groote boek: „De statenvertaling en zijn
voorgangers" van Ds. C. C. de B r u i
eveneens het lijvig boekwerk van Ds. M.
Bouwman: „Voeius over het gezag der
Synode". En ten laatste ook de merkwaar
dige stukken over West Vlieland ,in de
Harlinger courant van die hand va
Molenaar.
Als aanwinst is feitelijk alleen te be
schouwen een zeer oud stuk uit het kerke
lijk archief van Stolwijk. Als v e r li e s is
in zekeren zin te beschouwen een reper
torium op de Syn. akten v. Noord-Holland
15821767, dat aan het Rijksarchief te
Haarlem werd overgedragen.
Ten aanzien van het gebruik van de ar
chieven, wordt gemeld, dat het aantal in
gekomen vragen legio was. Het gebruik
der kerkelijke archieven neemt steeds toe.
Sinds 1932 zijn de aanvragen verdubbeld.
De gemeenten Drachten, Gorssel en Bak-
kum zonden archiefstukken toe. Andere
bleven in gebreke.
Onder het hoofd: „Bemoeiingen met an-
deelt de archivaris mede, het eerste ver
slag van den nieuwen lands-archivaris re
.'ia. Ds. Verhoeven, on vangen te h eb
ben. Daaruit blijkt, dat in 't Landsarchief
ook kerkelijk archief aanwezig is. Nu de
Indische kerk haar eigen organisatie
heeft verkregen, zal het probleem onder de
oogen moeten worden gezien, of de Indi
sche kerk niet haar eigen archiefwezen
al moeten organiseeren. Aan Prof. Dr.
n ge 1b r e ch t uit Pretoria, düe eenigen
ijd in ons land vertoefde werdien gegevens
erstrekt uit het Syn. archief voor zijn
oude 17e en 18e eeuwsche Syn. akten wor
den gezonden, die, als dubbel zijnde, ge
voegelijk kunnen worden gemist.
Met dank wordt dit verslag aanvaard.
Schippersraad
Daarna komit in bespreking
In den loop van het jaar bedankte Mr Dr
Schokking als voorzitter om gezondheids
redenen; Dr L. D. Terlaak Poot en Ds J. J.
Stam, om drukke werkzaamheden. Een ge
voelig verlies leed de Raad door het over
lijden van Ds B. Gijzel te Amsterdam. De
Syn. benoemde in de vacatures Mr Dr Schok
king en Dr Terlaak Poot: Prof. Dr M. J. A.
de Vrijer en N. Brakel; ze koos in de va
cante plaatsen Ds Stam en A. Blakel: Ds
W. A. Zeydner en diaken N. G. Oskamp;
oor den zetel van Ds Gijzel Dr G. Oort-
huijs. Als nieuwe voorzitter werd gekozen
Prof. Dr. de Vrij
Besloten werd een verzoek te richten tot
den Minister van BinnenLandsóhe Zaken om
het wetsontwerp inzake de registratie
schippers zoo spoedig mogeüiijk tot vvi
verheffen. De heer C. R. Plomp verzocht en
verkreeg per 1 April ontslag als vertegen-
oordiger van den Raad, wegens zijn beroep
als pred. naar Oosterhout Een besluit
genomen dat de administratie voorloopig
zal bijgehouden worden in de avonduren
door een ambtenaar van het Onderwijsfonds
oor de Scheepvaart zooals ook in het be
gin was geschied. 280 Gemeenten, die hier
voor in aanmerking kwamen, werden aan
geschreven om een bijdrage. Tot de gemeen
ten, waar veel schippers verblijven, werd het
verzoek gericht met deze schippers en hun
gezinnen het Kerstfeest te vieren. Dit ver
zoek is inderdaad ingeslagen. In veel ge
zinnen is met deze afzonderlijk het kerst
feest gevierd, en de schippers kwamen in
grooten getale op. Van overvolle zalen wordt
geuigd. Heel wat schippers spraken hun
groote tevredenheid uit dat de Herv. Kerk
zich tegenwoordig met hen bemoeit.
Tot het uitreiken der legitimaiobewijzen
kon helaas nog niet wond/en overgegaan.
De Raad gaf 5 keer dit jaar het officieel
orgaan „De Vuurtoren" uit. De oplaag oe
droeg 5000 exemplaren. Ieder schipper kan
dit blad gratis ontvangen. Dank wordt be
tuigd, dat veel gemeenten voor de distributi-
van het blad zorg dragen.
Voor den heer Plomp werd geen opvolger
aangesteld. In bijzondere gevallen ontvangt
de heer S. Hoft opdracht den arbeid van den
Schippersraad te propageeren.
Gewaagd wordt in he verslag van den
zegen, die de arbeid afwerpt Er worden
meer schipperskinderen gedoopt dan vroe
ger. Ook werd omgezien naar de rijpere
jeugd. In Amsterdam en Rotterdam werd
èen schippers-jeugdvereenaging „ImimanueT
opgericht. De jeugdvereenigingen bloeien,
jeugd komt er graag.
Het verslag wordt besloten met een woord
van dank aan allen, die meegewerkt hebben
om de schippers en hun gezinnen te helpen
in hun geestelijken nood. In t bijzonder
wordt de zegenrijke arbeid van Mr Dr I.
Schokking herdacht Zijn naam zal met
gouden letters in
Hervofmdeh Schippersraad
worden.
Besloten wordt door de Synode, waar de
kerkel. bijdragen 162.50 minder bedroegen
dan in 1936, in het officieel orgaan nogmaals
de aandaoht op den Schippersraad te vesti
gen en tot steun aan te manen. Met dank
aan allen, die hier hun kracht geven, wordt
ook dit verslag aangenomen.
Koop eerst een andere Tandpasta
Evangelisatie in het buitenland
Na kennisneming van de notulen der ver
gadoring van de commissie tot corresponden
tie met de buitenlandsdhe kerken wordt be
handeld het
verslag van den arbeid der geestelijke
verzorging van Hervormde Nederlanders
in het Buitenland.
In Duitschland vamen Duisburg
en Ruhrort met omgeving, het beJang-
•ijkste terrein van het werk. Hier arbeiden
2 evangelisten, H. Sanders en K. Roos. In de
omgeving wonen 15 a. 2(.0000 Nederlanders,
zeker 6000 kunnen worden gere
kend tot de Herv. Kerk. Hoewel de samen
werking met de Duitsche Evangel. Ketk
heel goed is (deze 6teldc tot dusver zalen
voor de samenkomsten beschikbaar), wordt
toch hoe langer hoe meer de behoefte aan
eigen gebouwen gevoeld. Pogingen wordeü
aangewend, om daartoe te komen.
In Emmerik en Kleef wordt de arbeid
verricht, sinds het vertrek van Ds Boersma
naar Kloetdnge, door Ds P. Mijnorends, van
VVehl. Te Emmerik leidt hij om de 14 dagen
een godsdienstoefening, te Kleef om de 4
weken. Dp de aindere Zondagen gaan ande
ren (godsdienstonderwijzers en predikanten)
voor. Het kerkbezoek is vooruitgaande. Ds
Mijnarends verricht hier het huisbezoek, wat
zeer op prijs wordit gesteld.
Te G r o n a u worden om de veertien
dagen godsdienstoefeningen geihouden ia
de kapel van het Evangelische Kranken-
haus. Daarna worden de zieken bezocht. Hst
herderlijk werk wordt vooral verricht door
Ds Voorhoeve, die ook het Kerstfeest leidde.
Een zwaar verlies werd geleden dbor het
overlijden vam dien koster Klaas Engels.
In het groote grensgebied, om het dorp
Schöningsdorf c.a., is de arbeid deT
geestelijke verzorging in de handen van
den Evangelist T. J. Nijkamp, voor wiens
zwaren dienst men zeer dankbaar is.
In Frankrijk ging Ds S. J. M. Hulsber
gen van Hoedekenekerke voort met zijn ar
beid. Hij deed 2 reizen in Noord Frankrijk,
om de daar verstrooid wonende Nederlan.
ders te bezoeken. Gedurende 4 weken ver
toefde hij daar. Op elk der 4 Zondagen leidde
hij een godsdienstoefening. Gedoopt werden
9 kinderen, die anders ongedoopt waren ge
bleven, omdat de afstand naar een Prot.
Kerk te «rroot was.
Hoezeer zijn arbeid ook werd gewaardeerd,
hij zelf had het gevoel, dat zijn arbeid iets
meer dan niets was. Ook in Parijs wonen
veel Nederlanders. Het aantal onzer land-
genooten in Frankrijk wordt op 22.000 ge
schat, die voor een groot deel Hervormd
zijn. Hij acht het beschamend, dat vanwege
onze kerk niets meer kon worden gedaan.
Ook uit Wcenen, Berlijn en andere plaat
sen, waar Nederlanders wonen, komen roep
stemmen om hulp, waaraan helaas niet kon
worden voldaan.
Besloten wordt door de Synode Ds Huls
bergen te verzoeken, zijn arbeid als tot dus
ver te willen voortzetten. Aan de Waalsche
commissie wordt overgebracht het verzoek
van dezen, te onderzoeken, of er niet een
officieel contact kan komen met de Fran-
sche kerk.
Kennis wordt ook genomen van het ver
slag van het Waldenzer Comité.
Dit verslag meldt, dat de moeilijkheden van
den kant der Roomsche kerk minder wor
den. Ze schijnt haar aanvallen tegen den
vooruitgang van het Protestantisme in Ita
lië eenigszins te matigen. Een donker punt
acht Dr Reijss het gebrek aan dominees en
daarnaast de toenemende ontvolking van de
hooge valleien. Ook 't vraagstuk der jeugd
organisaties vervult met zorg Daarnaast
staat het verblijdende feit, dat twee nieuwe
kerken in twee groote Italiaansche steden
werden gebouwd: één te Messina- en één te
Tarente. Ook heeft men te Napels een nieu
we kerk kunnen bouwen. Dit alles wijst on
loochenbaar op den vooruitgang van het
werk der Waldenzen.
Een nieuw arbeidsveld voor de kerk lig4
in Abessinië.
Besloten wordt vervolgens h e t v e r s 1
van de Legerpr.edikanten over te
brengen naar de Synod. Commissie. Alsmede
het beheer van de Fondsen voor Hooger I
Onderwijs, Hulppensioenfonds e.a. op te dra-
gen aan deze commissie. Alsmede don da- j
turn van de inwerkingtreding der definitief i
vastgestelde wetsvoorstellen, te bepalen op i
15 Jan. 1939.
Daarna leest de Secretaris de resump:e
der notulen van deze zitting, welke wordeu I
goedgekeurd.
Dankwoorden en sluiting
De President spreekt hierna 'n woord
van dank tot de prae-adviseurs, tot den
secretaris, die weer met vernieuwde gezond
heid zijn omvangrijk werk verrichten mocht;
tot de leden, die het vele werk met zoo
groote toewijding hadden verricht, die ook
mee hadden gewerkt, dat, bij geheele vrije I
uiting van eigen overtuiging, de sfeer zoo
zuiver was gehouden.
Er is in deze vergadering een besluit ge-
>men, dat van groote beteekenis kan zijn j
voor dc toekomst der kerk. Moge het. ook
een wijs besluit zijrt geweest. I-lij is over
tuigd: de toekomst zal verandering moeten
brengen, en zal ook verandering brengen
voor de kerk. Hij neemt afscheid van do
leden, die niet meer terug zullen keeren.
De vice-president brengt den president
dank voor zijn leiding, ook voor zijn voor- i
zorg en nazorg. God doe genadig verzoening
over wat niet goed is geweest.
Prof. Sevenster, de weemoed gevoelend
i'an het afscheid van zoovelen. mot. wie hij
hier samengewerkt heeft, dankt den presi- j
dent voor zijn leiding, die van wijsheid en
hartelijkheid getuigde.
Prof. H a i t j e m a, zich aansluitend hij
zijn collega onderstreept dien dank voor de j
leiding, die hij objectief zakelijk noemt. God
geve in Zijn genade, dat de toekomst moge
uitwijzen, dat het besluit inzake reorganü j
satie goed is geweest.
De President gaat daarna in dank
zegging voor.
HET REORGANISATIE-ONTWERP
Wij hebben Donderdag j.l. boven ons
verslag den kop geplaatst ,^let Reor
ganisatie-ontwerp verworpen"
Uit de Synode bereikt ons thans het
nadrukkelijk verzoek om d:it te reotifi- I
ceeren, omdat zeer duidelijk is uitge-
gesproken, dat deze beslissing niet j
al6 een verwerping moest
worden beschouwd, aangezien,
met algemeen goedvinden besloten is
de zaak der reorganisatie over te bren
gen bij de Alg. Synodale Commissie,
Dit blijkt duidelijk uit de conclusie.
Daarom is pok over de conclusie niet m
tweeën gestemd, maar heeft men dd
beide gedeelten als ééngec
heel beschouwd.
J. D. VAN GALEN
De heer J. D. van Galen, hoofd van
Sohool met dien Bijbel te Schaarsbe»hgeu,
hoopt Donderdag 1 September den dag te.
herdenken, waarop hij vóór 25 jaar zijn:
arbeid bij het Chr. Onderwijs aanving. Hij
heeft achtereenvolgens de Chr. Sdholen te
Utrecht, Bodegraven en weer Utrecht als
onderwijzer gediend, alvorens hij tot hoofd
te Schaarsbergen werd benoemd, welke
functie hij nu 17 jaren vervult met groote
toewijding en bekwaamheid. Terwijl net
schoolbestuur de leiding in vertrouwde
handen weet, heeft de heer Van Galen zich,
als onderwijs-man, niet in de school „opge
sloten". Integendeel. Hij gaf den stoot tof
de oprichting van meer dan één vereeni-
ging, onder jong en oud, of werkte krach
tig aan haar bestaan mede.
ALs Godsdienstonderwijzer trad hij in
vele Ned. Herv. Gemeenten op, en verwierf
hij zich, ook elders, in wijden kring waar-
'hiooiib -kachta IhamcC Xi
-eemOoudujpk: geMtuJc PALMOLIVE
de olijfolie-zeep
w\
7 ELKE vrouw heeft niet graag een
zachte, gave huid en een mooie,
frissche teint? Een wensch, die trou
wens gemakkelijk te vervullen is door
het gebruik van Palmolive, de olijfolie-
zeep die zoo goed is gebleken voor de
Canadeesche Vijfling. Vlak na haar
geboorte werden deze vijf kleine
meisjes uitsluitend met olijfolie ge-
wasschen en daarna koos Dr. Dafoe
Palmolive, de olijfolie-zeep. Als
Palmolive zeep zoo goed is voor deze
vijf babies, die oorspronkelijk- een zeer
teere huid hadden, waarom zou zij
dan ook niet het beste zijn voor U en
Uw kinderen? Alleen door een proef
te nemen kunt U zich hiervan over
tuigen. Probeer ze daarom v
(54
„Mijn huske, wilde zegge" viel de boer haar in de rede
„want alles wet van Jan Donkerstal was, den hieelen Elzen
berm is aan oons overgegaon. Dus det is det beroemde huis
van de twee kwartjes?"
Toen ze weer buiten kwamen en tot den boogerd wandelden
langs 't bakhuis, vroeg Stijn of ze een groot gezin hadden.
„We hebben nun groote jonge, die op school is in Utrecht
die lieert vur veeas. 't Oudste meske is al zes en twintig,
't tweede aachttien en dan hebben we nog twee klender, 'n
meske van dartien en nun jonge van elf. De mèèd heurt er ook
bij" det begrepte.
„En gij?"
„Wij zijn mee ons zeuvene, den oudsten is bij z'n vaoder
aon 't kenaol op 'n stoombootje en dan is 't er eeine jonge bij
den boer van 't Grintlaontje, de aander gaon nog nar school".
Stijn raffelde 't af, maar wat ze eigenlijk zeggen wilde,
kwam niet over haar lippen. Dat was de vraag of de nieuwe
eigenaar geen arbeider kon gebruiken. Daarvoor was ze ge
komen en nu was ze te verlegen.
„Hij zal er wel ieene hebben" dacht ze.
Lindert Driewegen sloot de vensters weer en samen met de
boerin wandelde ze de poort uit den grintweg op in de richting
van Stijns huisje.
Er was direct al een vertrouwelijkheid tusschen de beide
vrouwen, die Stijn weldadig aandeed.
Dat was nog eens anders dan met Tonia.
De tilbury kwam knarsend achter haar aan.
.Voor de vrouw insteeg, toen de boer nog naast zijn paard
stond, vermande Stijn zich en met een verlegen lachje vroeg
ze: „Ge het ommers ginnien errebaaier nooidig?"
Direct werd 't gezicht van Lindert ernstig.
„Ge zegt daor zoo wet. Ge bedoelt zeker oewen baos?"
„Jaoge begrept, det ie gère terug zou wille op den El
zenberm".
„Hij heet lang bij Janne gewerkt, war, zeede daornet?"
„Jao, alles bij mekaore mieer dan twaolf jaor is t' ie er
gewiest"
Lindert keek z'n vrouw eens aan, en de blik van verstand
houding, die ze wisselden ontging Stijn niet. De hoop leefde
op in haar hart. Dit was de laatste kans.
O, o, als 't eens lukte. Ze beefde van verwachting.
De boer liet zijn oogen gaan over 't wijde land, waarboven
de nevel langzaam optrok.
„Ik kom 'n Zaoterdag terug" zei hij „dan kanne we is
praote"
Vriendelijk was de groet van de twee in de tilbury bij 't
wegrijden en Stijn hief verlegen haar arm op, toen 't rijtuigje
de bocht van den Dengerschen grintweg omging.
Stijn had geen rust meer in huis en ze hunkerde naar den
Zaterdagavond, hoewel er tevens vrees was in haar hart. Zou
Gijs weer terugwillen naar 't land?
Al haar welsprekendheid, haar tranen desnoods zou ze
aanwenden om hem te bewegen terug te keeren.
Maar, en 't was met schrik dat ze 't bedacht, zoo zeker
was 't nog niet, dat de nieuwe boer hem kon gebruiken.
Dien Zaterdagavond tegen donker, hield de tilbury stil voor
't huisje aan den Elzenbermweg en luidruchtig kwam Lindert
Driewegen binnen in het achterhuis. Hij trof 't in zooverre
niet gelukkig, dat Gijs zich net aan 't verschoonen was, maar
met een kwinkslag en een vriendelijkheid stelde hij Stijn ge
rust, dat moesten ze toch allemaal eens doen.
Lang werd er gepraat over 't huis en 't land van den Elzen
berm. Lindert bezat nog meer in de buurt van de Middeldreef
en in het Achterveld, maar mettertijd, als de huur afliep, wilde
hij de landerijen, die Jan Donkerstal in eigen beheer had ge
houden weer bij zijn bedrijf trekken.
't Was voor Gijs een groote voldoening, dat er nu een boer
tegenover hem zat, die hem raad vroeg en door deze vriende
lijkheid liet de arbeider zich inpalmen. Driewegen merkte dra,
dat de man, scheef op z'n stoel voor hem zittend, een goede
hulp zou zijn en hij wilde hem, na eenig over en weer praten,
tegen 't gangbare loon in dienst nemen. Daarbij kon hij vrij
wonen en voor z'n gezin zooveel land gebruiken als hij noo-
dig had.
Stijns wangen gloeiden.
Gijs probeerde nog een paar kwartjes meer te krijgen maar
Lindert maakte aan de onderhandeling een eind door op
staande te zeggen:
„We zijn nou eens, war? Gij verdient wet ik oe gezeed
heb, zoo naauw kijken we nie, d'r is altijd wel 't een of aander
det wet gift".
Ze stonden tegenover elkaar in het lage vertrek, de lamp
wierp hun bewegende schaduwen monsterachtig groot tegen
de gewitte muurtjes.
In Stijns hart was een groote vreugde. Nu was 't leed ge
leden. nu kwam Gijs weer thuis.
En als een stille hoop was er ook de verwachting, dat zijn
terugkeer tot het werk, waarvoor hij geboren scheen, ook de
verandering zou brengen, waarnaar ze zoo mogelijk nog meer
verlangde.
Toen Gijs na een half uur weer binnenkwam en zich op z'n
gewone plaatsje achter de kachel zette, keek Stijn met dank
baren blik naar haar man.
„Ik zij blij" zei ze „en gij, doede gij 't gère of waarde liever
in de kieet gebleve?"
Even zweeg Gijs. Was er bij hem toch niet die vreugde, die
zijn vrouw verwacht had?
„Ik zou 't allieen al doen om veurtaon wieer bij oe thuis te
legge" zei hij.
Dit was een bekentenis. Heel 't ruwe polderjongensleven
had hem tegengestaan, maar 't geld en de noodzaak hadden
hem tot nog toe weerhouden zijn klacht te uiten.
Nu werd 't alles weer als jaren te voren; maar beter, want
èn Lindert Driewegen èn zijn vrouw Lijntje waren uit 'n an
der hout gesneden dan Jan Donkerstal en zijn zuster indertijd.
Zes weken later was de Elzenberm weer bewoond, 't Hout
werk was geverfd; witters en timmerlieden hadden dagen lang
in en om 't gehavende huis gewerkt, Hein de Grauw had het
achterhuis ontruimd en toen na. dagen lange aanvoeren ein
delijk 't heele hebben en houden der nieuwe bewoners was
overgebracht was er een nieuw leven op het gehucht be
gonnen.
Stijn had met Gijs en 'n paar groote meiden van Klaas
Verdijk 't huis schoongemaakt en toen was op 'n achtermiddag
de eene Driewegen na de andere komen opdagen, twee in
de tilbury met de oudste dochter, de anderen per rijtuig, door
Lijntje zelf gereden, 't Laatst kwam de boer op den bolder
wagen 'n knorrende zeug.
Wordt vervolgdl
