CATASTROPHALE INSTORTING TE ROTTERDAM
Vallende muur doodt
zeven voorbijgangers
Donderend geraas, een
stofwolk en luid gekerm
Twee zwaargewonden
DONDERDAG 12 MEI 1938 TWEEDE BLAD PAG. s
Dreigend nieuw gevaar
Terwijl men druk in de puinhoopen aan
het zoeken was naar nieuwe slachtoffers
kwamen enkele ingenieurs van den Ge
meentelijken Technischen Dienst, die op het
Timmerhuis waren gealarmeerd, op de
plaats des onheils.
lijke afzetting gemaakt. De Mariniers hiel
pen ook dapper mede bij het reddingswerk,
evenals tal van leden van de vrijwillige
brandweer.
Moeder met haar kindje verpletterd
Op dat oogenblik klonk geen enkele kreet
meer uit de puinhopen op, zoodat men kon
aannemen, dat toch geen gewonden meer
konden worden bevrijd. Wel duchtte men
dat nog verschillende dooden onder het ge
steente bedolven zouden zijn.
Met man en macht werd gewerkt om den
wankelen muur van het café van Reese te
stutten. Bij een houthandelaar in de omge
ving werden hulpschoorbalken gehaald en
onder den muur gezet. De mannen, die dit
deden, werklieden van den G.T.D., deden
rustig hun plicht, hoewel dit met levensge
vaar geschiedde.
Intusschen, het was vijf uur geworden,
werd ook het opruimen van het puin weer
voortgezet.
Luitenant de Leeuwe van Aduard liet
van zijn mannen met een signaalhoorn op
wacht staan om direct alarm te blazen wan
neer er gevaar mocht dreigen. Gelukkig U
dit met noodig geweest.
De slachtoffers
Uit het ziekenhuis kwamen langzamer
tr 5?n?hten over de slachtoffers bin
er in eersten aanleg zes
dooden waren n.L:
W. Rotmans, een 47-Jarige man uit de
Schommelstraat.
S. Kok, een 43-jarige man uit de Bree-
destraat.
J. Offermeijer-Bouman, een 37-jarige
vrouw uit de Kamperfoeliestraat met
haar baby van 3 maanden.
A. Roelants—Nuyten een 41-jarige
vrouw uit de Lindtstraat en
Ir C. v. d. Walle, een 18-jarige jonge-
man uit de Duyststraat
Later bleek, dat er nog een zevende
doode was, nL de 78-|arige P. Klem van
de Nieuwe Haven-
Er waren twee zwaar gewonden, n 1. de
-jarige heer H. R. jUCh van den Plan
„tgT'VLeg en de 36-jarige heer J. Cornet
uit de D o u z a s t r a a t.
Van de slaohtoffere is de heer Rotmans
in dienst bij het dagblad „Voorwaarts" Het
is een broer van het s.d. Raadslid. De zwaar
gewonde heer Juch is een zeer bekende fi
guur uit het Ghr. vereenigingsleven van
•ttraüngen.
Hij werd, evenals de heer Cornet in den
sigarenwinkel van Peters in de Valkensteeg
binnengedragen, maar had nog de tegen
woordigheid van geest te verzoeken direct
zijn zoon, die inspecteur van politie is, te
waarschuwen, dat een ernstig ongeluk was
gebeurd, maar dat hij leefde.
Hedenmorgen vernamen wij, dat de
toestand van den heer Juch naar om
standigheden bevredigend is- Hij heeft
een gebroken redhteronderbeen en een
hoofdwond opgeloopen. Hei' bericht, dat
hij een dijbeen zou hebben georoken, is
gelukkig onjuist.
Nadere bijzonderheden
Toen wij kort na het ongeval op de
aats van de ramp kwamen, hebben wij
van verschillende ooggetuigen vaak tragi
sche bijzonderheden vernomen.
De moeder, die met haar baby het slacht
offer werd, duwde haar kindje in een vouw
wagen voort toen de muur omlaag viel. De
vrouw is door het vallende puin het café
van Reese binnengeslagen en daar dood
gevonden; het wagentje met de baby was
finaal platgedrukt en is in zijn geheel' wee-
gebracht.
In het café zijn als door een wonder geen
ernstige slachtoffers gevallen. Het was een
stil uur en de kastelein, de heer C. v. d.
Heerik. was naar zijn woning op de derde
verdieping gegaan om een uurtje te rusten.
Zijn vrouw stond achter het buffet Er
waren op het oogenblik, dat de muur viel,
twee bezoekers in het café, G. A. Roeland,
uit de Vredehofstraat, en de zeeman Wes
terduin. De kellner, P. Scheepers, uit de
Willebrordusstraat, had juist bediend, maar
een der mannen vroeg om een adresboek.
Op dat oogenblik zag de ander den muur
vallen; de beide mannen, die voor het raam
hadden gezeten vlogen van hun plaatsen
en renden naar een der deuren achter in
de zaak. Op hetzelfde oogenblik stortte de
muur in. Roeland werd licht aan zijn hand
gewond.
In het café waren ook twee accordeonnis-
ten. J. Stedehouwer, uit de Berkelsohe-
straat, die door glasscherven aan een der
oogen en aan het voorhoofd werd verwond
en A. Scheepmaker, uit de Valkensteeg, die
met den schrik vrij kwam.
Overzichtsfoto van de plaats waar de vreeselijke ramp plaats had. Gemeente-arbeiders i
café van de firma Reese gestut was.
't puin op, nadat eerst het
De gewonde is naar het ooglijdersge6ticht
gebracht
De kastelein, die op den slag was wa!
ker geschrokken en naar beneden kwam
gerend, kon zijn vrouw naar buiten bren
gen. die zoo was geschrokken, dat zij geen
woord kon uitbrengen. De andere aanwezi
gen in het café waren natuurlijk ook zeer
ontdaan. Een van hen zeide ons: „Ik had
alleen 'n idee of de wereld zou vergaan en
zocht onbewust naar een deur achter het
buffet. Het was verschrikkelijk toen op het
zelfde oogenblik het verschrikkelijk ver
minkte lijk van die vrouw naar binnen
werd geslagen".
Wonderlijk bewaard
Eén voorbijganger is wonderlijk bewaard.
Het was de heer Broekhoven, die tegen
Vanavond eeri afspraak -had gemaakt met
een kennis, den heer De Wit. Hij ontmoette
deze en maakte een praatje, maar liep toen
met de uitroep „Nou, tot vanavond 8 uur",
de Valkensteeg in. terwijl de heer De Wit
de Hoogstraat op liep. Öp dat oogenblik
herinnerde de heer Broekhoven zich echter
dat hij iets had vergeten te vragen en liep
terug, zijn .kennis aanroepende.
Op dat oogenblik begon de muur te wan
kelen en de heer De Wit riep „Kijk eens
achter je". Met donderend geraas stortte de
vallende muur vlak achter hem neer.
Het opruimingswerk voortgezet
Van vijf uur af werd het opruimingswerk
met kracht voortgezet.
De Gemeentelijke Technische Dienst liet
acht kipper-vrachtauto's naar de plaats van
de ramp komen en een groote ploeg werk
lieden ruimde het puin op.
Groote stukken yan den muur, die een
dikte had van 30 40 cm, waren nog in
tact gebleven. Men vreesde nog minstens
drie dooden te zullen vinden.
Het bleek echter al spoedig, dat de meeste
voorbijgangers nog weg waren gevlucht en
juist op den rand van het gevaarlijke ge
bied nog door het puin waren getroffen. In
totaal werden 25 h 30 groote vrachtauto's
met puin weggereden. Er tusschen uit raap
te men 20 wrakken van fietsen op. die tegen
den muur hadden gestaan.
Ambtenaren en werklieden van den Tech
nischen Dienst begonnen ook met 't plaat
van zware schoren onder den gevaar
lijken muur boven hei café van Reese; ook
de overeind gebleven zijmuur van het pand
van Mikx werd geschoord.
Het treffen van deze voorzieningen was
een langdurig en behoedzaam werk.
In snel tempo werd het ruimen van het
puin voortgezet. Tegen den omgevallen
muur had een groot reclamebord gestaan.
Het was een schril contrast, toen uit de
ruïne een prachtige plaat, een landschap
vol lentebloesem werd opgeraapt
In het half verwoeste café lag een uitge
sneden model van de „Statendam" tusschen
de uitrustingsstukken van de „Sunny Boys",
de harmonicaspelens, terwijl van den muur
een gedeelte overeind was blijven staan met
de opwekking 't gezellige café met muziek
te bezoeken. Nu hoorde men slechts het ge
luid van de schoppen, krassend over 't puin
an deze plaats des doods.
In spanning werd alles afgezocht, doch
aanvankelijk vond men geen slachtoffer
meer. Op de plaats waar de zijmuur van 't
café had gestaan, was echter een groote
puinhoop overgebleven, die aanvankelijk
niet kon worden weggeruimd, omdat do
definitieve stutten nog niet waren aange
bracht. Laat in den avond zag men echter,
dat hier nog een man moe6t liggen. Een
mouw van een jas vormde het bewijs. Later
op den avond kon men het. lijk van een
ouden man vrijmaken; ook dit werd naar
het ziekenhuis gebracht. Aanvankelijk kon
men het niet identificeeren. ook al. omdat
men geen papieren op hem vond. Later
bleek echter de politie, dat het oe 78-jarige
P. Klerx van de Nieuwe Haven moest zijn,
die tusschen de twee instortende muren
•as doodgedrukt.
Vermoedelijk is de oude man niet meer
weg kunnen komen.
Helpers en autoriteiten
De politie heeft kort na de ramp een uit
gebreide afzetting gemaakt om het toestroo-
mende publiek tegen te houden. Dit ge
schiedde onder leiding van den commissaris
P. L. Roszbach. Ook de commissarissen Kok
1 Voskuvl waren ter plaatse.
De hoofdcommissaris was uitstedig.
Van den Gemeentelijken Technischen
Dienst waren al spoedig de ingenieurs Bur-
ky, Franx en Quack tegenwoordig; korten
tijd later waren er ook de heeren Valder-
poort en Hupkes van de Bouwpolitie terwijl
de directeur van den Gem. Technischen
Dienst, Ir. Witte veen geruimen tijd op het
terrein vertoefde.
Van de brandweer waren er de hoofdlie
den Poortman. Keeman, Bakker en v. Sille-
voldt terwijl opzichter Keijzer met de reser
vewagen wa~ uitgerukt.
Toen de avond viel en verlichting noodig
was liet Ir. Kohier, onder-directeur van deu
Vervoerdienst motorspuit 6 komen, die met
een schijnwerper licht bood waar dat noo
dig was.
Een lek in de gasleiding, waaruit veel gas
zich verspreidde kon eerst nadat het puin
was geruimd worden verholpen.
Van de autoriteiten, die van hun belang
stelling blijk gaven noemen wij den burge-
naeeste.r, Mr„rDroogleever Fortuyn, de wet-
&opders;-Brautigam-en Dijk en den commis
saris van politie te-Delft, de heer v. d. Zee.
van het parket verschenen Mr. H. A. J-
Remmer, Mr. J. A. Wilbrenninck- en Mr- J-
C. Meischké.
De oorzaak van dè ramp
Wat de oorzaak van de ramp betreft valt
het volgende op te merken:
In 1918 moest de Valkensteeg, toen nog
zeer nauw, worden verbreed tot het profiel
van de Oostmolenstraat en den Goudschen
Rijweg. Daartoe moest „Het afgebrande
huis", de toenmaals zeer bekende zaak van
J. J. de Haan worden afgebroken, wat na
onteigening geschiedde. De gemeente heeft
in dien tijd aan de eigenaresse van het. tot
hoekpand geworden perceel van de fa. Mikx
een hoogen prijs gevraagd voor 't recht van
uitpad naar de verbreede Valkensteeg. Men
meende daarmee een gedeelte van de dure
onteigening goed te maken. Toen hierop
niet werd ingegaan, heeft de gemeente een
der zijmuren van het vroegere pand van da
fa. De Haan laten staan als „dwangmuur".
Het is deze muur, die naar beneden is ge'
komen.
Het was een steenvlakte van 15 x 10 M„
die aan de bovenzijde maar heel losjes met
het pand van Mikx was verbonden. Onder
aan was er echter tusschen dezen muur en
het pand van Mikx een spleet, die zich naar
de zijde van den Boerensteiger verbreedde
tot 20 30 cM. De muur was uit schoon
heidsoverwegingen wat bijgepleisterd, zoo
dat men moeilijk kon nagaan, wat de oudé*
steen „deed".
Zeer waarschijnlijk zijn de weinig solide
verbindingen, die deze overigens losstaande
muur verbond aan het pand van Mikx door
de trillingen van het zware verkeer langza
merhand los geraakt In den muur van het
pand Mikx zijn thans ook flinke scheuren te
voorschijn gekomen, In elk geval... gister-
Rotterdam in rouw
Overzien we ons geheele land. hoe klein
het is, dan is elke dag rijk aan rampen*
Maar een massale catastrofe, zooals gisver
Rotterdam eerst in rep en roer en daarna-
in rouw bracht komt toch gelukkig zelden
voor, Des ve erger grijpt ze dan ook aan,
want aan de dagelijksche ongevallen raken
we, helaas, maar hoe kan het anders?, ge-.
Om die reden behoort hier een woord van
hartelijke deelneming te staan met de
slachtoffers en hun treurende nabestaanden,
die zich zoo onverwachts en op zoo vreese
lijke wijze beroofd zagen van wie hun lief
waren- „De dood, die spaart noch zoete
jeugd, noch gemelijken ouderdom", zong
Vondel, en dèt is hier wel treffend bewaar
heid.
Natuurlijk dringt zich onmiddellijk ook de
schuldvraag naar voren en in arren moede
veroordeelt menigeen het gemeentebestuur,
dat om iemand een uitpad te onthouden
een onverankerde muur van zoo enorme af
metingen liet staan. Wij schorten ons oor
deel op; andere instanties zullen wel over
de verantwoordelijkheid een beslissing moe
ten nemen; maar deze diep-tragische ge
beurtenis leert ons wel, dat zelfs de meest
moderne en technisch volmaakt geoutilleer
de gemeentediensten noodlottige verrassin
gen niet kunnen voorkomen.
Maar Rotterdam rouwt; in groote versla
genheid staart het naar de puinhoopen van
abrupt verwoest levensgeluk. God trooste de
zwaarbeproefde gezinnen van hen, die zoo
plotseling en zoo gewelddadig werden weg
gerukt uit het leven.
middag was het labiele evenwicht - waarin!
de „dwangmuur" zich bevond verbroken,
met het bekende gevolg.
Deskundigen gaven ons als hun oordeel,
dat het hoogst onverantwoordelijk is ge
weest een dergelijke vrijstaande muur op
een zoo druk punt als de Valkensteeg 'is te
laten staan. Ook bij voortdurende controle
was de werking daarin niet voldoende na<te
gaan. In den gemeenteraad is het hand
haven van dezen muur meer dan eens ter
sprake gekomen. Het was een question
bruiante.
Nu is het een op treurige wijze opgeloste
kwestie, ten koste van zeven menschenle
vens, over welke kwestie echter het laatste
woord nog niet zal zijn gesproken.
Een der slachtoffers wordt door personeel van den Geneesk. Dienst weggedragen
ROTTERDAM, 12 Mei
P"EN vreeselijke ramp heeft gistermiddag 7 dooden geëischt,
terwijl voor het leven van twee slachtoffers wordt gevreesd.
Omstreeks 4 uur in den middag is in het centrum van de binnen
stad, op het kruispunt HoogstraatValkensteeg, een zware
muur omgevallen. Voorbijgangers, die het gevaarte plotseling
zagen wankelen en onder luid gegil opzij stoven, werden door
de zware steenklompen achterhaald. Uit een wolk van stof, die
boven de ruïne bleef hangen, stegen jammerkreten op.
Van alle kanten snelde hulp toe en binnen een kwartier had
men zes dooden en twee zwaar gewonden bevrijd.
De vallende muur was echter voor een deel terecht gekomen
tegen den zijmuur van een café van D. Reese aan de overzijde
van de steeg, die ook werd weggeslagen en tot hun ontzetting
zagen deskundigen van den Technischen Dienst, die ter plaatse
kwamen, dat heel dit pand van drie verdiepingen hoog, even
eens dreigde in te storten.
Daarop moest het reddingswerk onmiddellijk worden gestaakt,
totdat het pand was geschoord.
Meende men aanvankelijk, dat onder de puinhoop nog verschil
lende andere dooden gevonden zouden worden, later bleek, dat
het nog slechts één man was, die geheel door het puin van de
twee vernielde muren was verpletterd.
[Tot laat in den avond heeft het opruimingswerk voortgeduurd.
Een vreeselijk schouwspel
De ramip heeft zich voltrokken één 01 twee
minuten voor vieren.
Öp dat oogenblik begon de zware muur
los verbonden aan den buitenmuur van de
N.V. Mikx Bedrijfskleeding aan de Hoog
straat 156 van boven te wankelen om even
later als een massief steenblok van 15 x 10
M. opzij in de Valkensteeg neer te storten.
Het is op dezen verbindingsweg tusschen
Goudsche Rijwe^ en Oostmolenstraat altijd
druk en ook nu waren er veel voorbijgan
gers. Enkele van hen zagen den muur wan
kelen en stoven gillend uiteen.
Het was echter te laat. Met donderend ge
raas stortte de 30 a 40 cM. dikke muur in
.elkaar en de vluchtenden werden door het
gesteente getroffen.
Een seconde was het stil, toen steeg een
ontzettend gekerm en gegil op uit een on
doordringbare stofwolk die boven de puinen
opsteeg.
De omwonenden waren op het geraas naar
buiten gesneld en schoten te hulp Anderen
waarschuwden den Geneeskundigen Dienst
en de politie.
De .plaats van de ramp vertoonde een
beeld van grenzelooze verwarring. Het
was of een vliegtuigbom was ingesla
gen.
Gewonden strompelden uit het puin
weg, slagersknechts van een nabijgele
gen slagerij groeven in de puinhopen en
haalden dooden weg, een vrouw, die
juist was vrijgekomen kreeg een zenuw
toeval en moest een winkel worden bin
nengedragen, een man, die slechts licht
was gewond gilde boven alles uit, dat
men hem helpen moest. Een politie-af-
zetting was er de eerste oogenblikken
nog niet, zoodat alles door elkaar liep.
Prachtig werk van den
Geneeskundigen Dienst
Twee minuten na het ongeval was center
<de Geneeskundige Dienst reeds ter plaatse.
De kastelein van café De Kroon, gelegen
tegenover het gedeeltelijk vernielde café van
D. Reese had opgebeld dat er veel gewonden
waren. Juist op dat tijdstip waren drie
auto's bij de hand en de chef-verpleger, de
heer R. Beetstra rukte met 9 broeders uil.
Direct nam men een zeer actief aandeel in
het reddingswerk.
Twee doode mannen waren spoedig uit
het puin weggehaald, een zwaar gewonde
en een doode vrouw volgden en al deze
slachtoffers werden snel met twee auto's
naar het ziekenhuis aan den Coolsingel ge
bracht.
Nog een doode vrouw en een gewonde
man, die een sigarenwinkel in de Valken
steeg was binnengedragen volgden in de
derde auto.
Intusschen vond men te midden van het
puin een aan flarden geslagen kinderwagen
met het lijkje van een baby. Men heeft dit
tijdelijk binnengebracht in de Gemeente-apo
theek aan de Hoogstraat; korten tijd later is
het met een vierde auto eveneens wegge
bracht. Aan een tip van een jas zag men nog
een slachtoffer tusschen het puin, een man,
die met groote moeite onder de zware steen
blokken werd bevrijd Hij bleek eveneens op
slag te zijn gedood en is naar het dooden-
huisje van het ziekenhuis Coolsingel ge
bracht.
Dit alles had zich binnen een kwartier af
gespeeld.
Mariniers in actie
Intusschen was van alle kanten huLp op
gedaagd.
De politie kwam onder leiding van den
Commissaris van den Actieven Dienst, den
heer C. v. d. Pol te hulp, maar reeds was de
Marinierskazerne gealarmeerd om zoo mo
gelijk te helpen. Het overgroote deel van de
Rotterdamsohe Mariniers is momenteel in
de Harskamp voot oefeningen, doch juist
was een detachement binnengekomen, dat
vandaag dienst moet doen als eerewacht bij
de doopplechtigheden van Prinses Beatrix.
Direct werd verzamelen geblazen en nadat
pioniersgereedschappen en schoppen waren
opgezocht trokken de mariniers onder lei
ding van den Isten luitenant baron E. J. de
Leeuwe van Aduard in den looppas naar de
plaats van de ramp.
Ook tal van politieagenten waren spoedig
ter plaatse en tezamen met de Mariniers die
in de meest verscheiden uniformen uit de
kazerne waren gesneld, werd een behoor-
Het café van de firma D. Reese, op den hoek van de Hoogstraat en de Valken
steeg, dat door den invallenden muur werd getroffen en toen zelf groot gevaar
Voor instorting opleverde.
Zij zagen onmiddellijk, dat er groot
gevaar dreigde.
De gedeeltelijk ingestorte muur van
het café van Reese had een der steun
balken verloren en de muur vertoonde
daarboven verschillende scheuren.
Elk oogenblik kon het geheele boven-
pand met zijn drie verdiepingen instor
ten en de redders bedelven. In dat ge
val dreigde een nog veel grooter ramp
omdat dan ongetwijfeld ook de voor
gevel aan de Hoogstraatzijde omlaag
zou komen. Op advies van de technici
gaf commissaris v. d. Pol onmiddellijk
last de reddingswerkzaamheden te sta
ken en iedereen moest de Valkensteeg
verlaten tot de wankele muur voldoen
de geschraagd zou zijn.
