Waar het Land aan de Zee ontworsteld wordt
Plant „Patrimonium" de banier van het Kruis
De toekomst van Kampen
i de oude kerk te Schokland
HET was een gevarieerd gezelschap dat op een
April-middag op de IJsselkade te Kampen
in een klein doch rank bootje afdaalde voor een
tocht naar Schokland. Deftige magistraten lieten
zich aan boord zakken, naast „zware" dominee's
en bestuurders van vak- en sociale vereenigingen.
Drie burgemeesters, zes dominee's en nog een
twintigtal andere personen waren van de partij,
gasten van „Patrimonium", met wie men een
tocht ging maken over het IJsselmeer naar het te
openen gebouw voor praktisch werk. 't Was op
Schokland ditmaal, een eiland dat wellicht
slechts wejnigen in hun leven betreden, en, uit
den aard "der zaak, was het slechts per boot te
bereiken. Vandaar dit illuster gezelschap!
Op de IJsselkade te Kampen stond een groep
kwajongens te kijken, naar het schouwspel dat
daar toch wel niet tot de uitzonderingen zal be-
hooren. Een slagersjongen stapte van z'n fiets en
bekeek het geval, leunend op zijn mand, aan
dachtig. Een bakker stopte met z'n kar en ging
op de boomen zitten om den afloop gade te slaan.
De belangstelling was algemeen: in Kampen
houdt men wel van een „uitje", al zijn dat dan
niet alleen „uitjes" naar Schokland.
Langs de Zuiderzeewerken
Alhoewel deze tocht geen excursie naar de droog
legging van de N.O. polder van de Zuiderzee
werken was, hebben de genoodigden toch wel
iets van het enorme werk, waarop het stempel
van Neerlands ondernemingsgeest staat gedrukt,
gezien.
Dat begon reeds toen het motorjacht nog slechts
kort het water van den IJssel kliefde, het Ketel-
diep tegemoet. Op den linkeroever van den IJssel
heerscht steeds groote bedrijvigheid. De gemeente
Kampen heeft daar vrij belangrijke stukken land
verhuurd aan de ondernemers, die het werk uit
voeren, en die deze plaats als opslagruimte benut
ten. In lange rijnaken worden de steenen en
andere materialen voor den afsluitdijk hier aan
gevoerd en op meer daarvoor geëigende vaartui
gen naar den dijk gebracht. Dat is het eerste dat
van de werken is te zien.
Als het bootje „de Ketel" is uitgevaren teekenen
aan den horizon zich meerdere dingen af. Rechts
ligt Schokland, waarvan de bebossching, de enkele
huizen en de vuurtoren duidelijk zijn te zien,
doch links doemt in de grauwe mistige lucht een
zware donkere streep op. Dat is de afsluitdijk, die
straks in verbinding met het vaste land, met Urk
en met de Friesche wal bij Lemmer, het water
zal afdammen. Dan zal het stuk drooggemalen
worden en na eenige jaren zullen er vruchtbare
akkers en landouwen gevonden worden.
Zoover zijn we nu nog niet.
Wel ligt hier reeds een dijk van ongeveer 2000 M.
midden in de zee en wordt er hard gewerkt om
den dam te vergrooten, doch aleer men van
drooggelegd land zal kunnen spreken, zal het wel
1941 zijn. Maar ach, wat zijn drie jaren in ons
wereldgebeuren?
Geweldig werk is het dat daar gebeurt. Men
De M.U.Z. K.S.4 aan het werk aan den dijk bij
Schokland. Deze boot met machines kost een half
millioen gulden.
heeft al eenige teleurstellingen gehad doordat de
dijk ging verzakken. De veenbodem die de zee
hier heeft is er de oorzaak van. Zinkstukken en
zand houden er niet op, het wordt als het ware
door de vracht die erop rusten gaat, weggedrukt
en zoo ontstaat er verzakking.
Door deze zelfde werking werd onlangs in een
nacht van Vrijdag op Zaterdag bij „Het
Schouw", de verkeersweg PurmerendAmster
dam eenvoudig in het N.H. Kanaal geschoven, n.l
8 Meter naar het Westen.
Het zand oefent dan zulk een geweldigen druk
Gezicht vanaf den Urkschen vuurtoren op de werkhaven en omgeving.
198
op den veenachtigen polderbodem, dat er wer
king in komt en de toestand hachelijk wordt.
Nu moet men vooraf met groote baggermolens dit
veen eruit baggeren, soms tot een diepte van 6
Meter toe. Eerst daarna kan met de andere werk
zaamheden als zandstorten etc. begonnen worden.
Maar toch vordert men, en meter voor meter
wordt aan de zee ontrukt om zoo straks land te
kunnen maken.
Overal in de omgeving ziet men de groote ma
chines liggen die baggeren of zandzuigen en zui
veren. Een enkele visscher viert zachtkens voor
den wind zijn netten nog. Het water is reeds zoet
geworden en daardoor is ook zijn bedrijf geheel
omgezet en belangrijk ingekrompen.
Op Kampens gebied
Waar we nu varen, tusschen het Kamper-eiland
en Schokland, moet als Kampens gebied be
schouwd worden, 't Is daarom te verklaren dat
we een praatje gaan maken met den burgemees
ter, die onder het gezelschap is, den heer H. M.
O 1 denhof. Op de voorplecht van het bootje
treffen we hem aan. Hij staat wijdbeens met z'n
voeten stevig op het dek geplant. Hij kent de
grillen van zulk een tocht reeds, die hij al ver
schillende keeren door z'n gebied maakte.
Opgewekt vertelt hij van de toekomst die Kampen
gekregen heeft nu de N.O. polder onderhanden
genomen is.
Kampen had voorheen geen aohterland en dat
hield de ontwikkeling altijd tegen, ondanks dat
het de bewoners van alles bood. Als straks het
meer land geworden is, zal de groote verkeersweg,
die van Lemmer dwars over den polder getrok
ken zal worden vlak langs Kampen loopen en
daarmede wordt de stad uit haar isolement ge
haald. In Friesland worden reeds voorbereidingen
getroffen om dien weg tot Leeuwarden door te
trekken.
Kampen is de eerste flinke plaats die vanuit den
polder te bereiken zal zijn en dus is het te ver
wachten dat handel en nijverheid van deze droog
legging zullen profiteeren. We hebben allerlei
instellingen die dat ook zullen bevorderen, zooals
stedelijk- en Gereformeerd gymnasium en dies
openen zich voor onze plaats weer ongekende
mogelijkheden.
In den loop van het gesprek deelde de burge
meester ook mede dat over de gemeentelijke en
provinciale indeeling nog geen beslissing is ge
vallen. Als men vaart tusschen Kampen en
Schokland zit men in de „territoriale wateren"
van Kampen, doch wat de grond in de toekomst
zal zijn: Overijsel of Friesland, dat hangt nog in
de lucht.
Deze mededeelingen zijn intusschen achtervolgd
door de verklaringen van den minister van Wa
terstaat, in de memorie van antwoord, inzake de
Zuiderzee-begrooting, aan de Eerste Kamer.
Daaruit kwam vast te staan, dat deze indeeling
nog een punt van overweging uitmaakt. Ze zal
bij de wet moeten geschieden, zoodat de Staten-
Generaal daarbij zullen worden betrokken.
De meening van enkele leden, dat een belangrijk
deel van den N.O.-polder economisch op Friesland
zal zyn aangewezen ,kan de minister voor een
zandige streek nabij de Friesche kust, welke voor
gebruik als weiland schijnt te zijn aangewezen,
wel deelen, maar anderzijds mag niet uit het
oog worden verloren, dat volgens de verwachting
het overgroote deel van den polder zich tot een
akkerbouwgebied zal ontwikkelen, dat in econo
misch opzicht sterk zal afwijken van de aan
grenzende deelen van Friesland en Overijsel.
Overigens behoeft de Kamper burgemeester zich
over dit probleem nog geen zorgen te maken,
omdat de ervaringen van de indeeling van de
Wieringermeer in deze aanwijzingen geven. Dan
is het wel zeker, dat de definitieve indeeling in
gemeenten van deze polder nog geruimen tijd op
zich zal laten wachten.
Daar begon men te werken in de polder in 1927
en eerst 1 Januari 1938 werd het openbaar lichaam
ingesteld, waaruit binnen vijf jaar de gemeente
zal ontstaan.
Deze N.O.-polder, die hier straks zal worden
drooggemalen is aanzienlijk grooter, dus het is
zeker niet te verwachten dat de blijvende ge
meentelijke indeeling spoediger zal komen in de
Wieringermeer.
Intusschen is het te begrijpen, dat deze jonge
vooruitstrevende burgemeester zich verheugd
toont als hij al het leven en de beweging op de
voormalige Zuiderzee ziet. Dat hem dit ook voor
zijn inwoners pleizier doet, zal niemand betwij
felen, die hem met ze om ziet springen. Zoowel
tegen de predikanten en z'n raadsleden is hij
even amicaal, als tegen den havenmeester op
Schokland, den eenvoudigen Smit, dien hij vroo-
lijk als „z'n collega" by het gezelschap introdu
ceert.
Patrimoniums praktisch werk
Maar het doel van onze boottocht is niet het
groote werk, dat voor God klein en nietig is,
doch het kleine werk, dat voor God groot en
geweldig is. Op het eenzame eiland, midden in
de grauwe zee is een tehuis gebouwd van slechts
luttele omvang, waarop de naam „Patrimonium"
in kapitale letters geschreven staat.
We hebben reeds eerder de opening van dit ge
bouw beschreven, dus daarover handelen we nu
niet ,doch de beteekenis van dit werk moeten we
niet onderschatten.
Schokland is een smalle strook midden in het
wijde water. Het heeft vroeger, evenals Urk,
Wieringen en Marken, bewoners gehad, doch in
de tweede helft van de vorige eeuw is het land
er dusdanig weggeslagen, dat het voor de bewo
ners gevaarlijk dreigde te worden. Het eiland is
daarna ontvolkt en de bevolking is naar Vollen-
hove of Kampen vertrokken. Sinds dien tijd woon-
IN MEI
DE kaartjes stellen elk het halve hemelgewelf
voor boven den noordelijken en den zuide
lijken horizon, in den stand van 15 M e i 's avonds
te negen uur.
Een loodlijn uit de Poolster neergelaten, wijst het
noordpunt van den horizon aan.
De circumpolaire sterrenbeelden, op het noord-
kaartje binnen de gebogen lijn, staan op onze
breedte altijd boven den horizon.
De pylen op de kaartjes geven de richting van de
hemeldraaiing aan.
De Sterrenbeelden
In het oosten rijzen de Arend en de Zwaan, waar
ook de heldere Wega in het kleine sterrenbeeld
Lier al hooger komt te staan. Groote Beer, Kleine
Beer en Draak staan hoog in het noorden. Twee
lingen, Wagenman en Stier waarin twee pla-
den er slechts een havenmeester in het Noorden
en een bakenopzichter in het Zuiden.
De Zuiderzee-werken hebben nieuw leven op het
doode punt in de vroegere Zuiderzee gebracht; de
dijk wordt langs het eiland op slechts geringe
afstand landwaarts getrokken en vanaf de wal
kan men de groote werken in het water zien.
Op dit punt werkt nu een ploeg rijs- en riet
werkers, die het voorbereidende werk daar ver
richten. Een poovere keet is hun woning, zonder
eenig gerief, achter den dijk gebouwd aan de
voet van de vuurtoren. Men moet het gezien
hebben om te bevroeden wat dit beteekent. Ver
van huis en op een eenzaam eiland. „Werken is een
zegen," zei de secretaris van „Patrimonium", de
heer Bossenbroek, „maar het is nog niet het
zelfde onder wélke omstandigheden het geschiedt."
Dat is hier maar al te sterk te zien. De menschen
blijven vier weken achtereen van huis en dan
mogen ze één Zondag in de huiselijke kring
doorbrengen. In deze eenzaamheid zijn ze op
elkander aangewezen.
Patrimonium had hen in deze omstandigheden
reeds van lectuur voorzien, doch het bleek dat
dit niet voldoende was. Nu is dicht bij de barak
een tehuis gezet ,een eenvoudig houten gebouw
van lichte kleuren, dat van binnen met tafels en
stoelen is toegerust. Een radiotoestel brengt het
contact met de bewoonde wereld. Een orgel is er
voor begeleiding van de zang. Bij het licht van
een zestal petroleumlampen kan men hier gezellig
causeeren, brieven schrijven of kranten lezen.
Dam- en schaakspelen zijn aanwezig om afwisse
ling te brengen.
Eén blik in dit gebouwtje plaatst ons plotseling
midden in Patrimoniums Praktisch Werk. Bij de
overweging van de her-oriënteering van de taak
van het Nederlandsche Werklieden Verbond zag
het Verbondsbestuur zich deze taak op de schou
ders gezet en zoo staat op Schokland reeds het
zesde gebouw in de rij. Het is een stuk duidelijk
sociaal werk bij uitnemendheid. Daar waar het
land aan de zee ontworsteld wordt, plant Patri
monium de banier van het Kruis. Licht brengt
het in de levens en de harten van deze menschen
waarvan een deel van Christus misschien nooit
gehoord hebben. Anderen verlicht en sterkt het
op deze moeilyke post. De mannen zullen in dit
gebouw de lange avonden, de Zaterdagmiddagen
en de Zondagen onder de beademing van het
evangelie verkeeren.
Het praktisch werk van Patrimonium dat hier
en op andere plaatsen verricht wórdt en waar
voor de Kerken spontaan medewerking toezegden,
verdient onze speciale waardeering.
De tocht van Kampen naar. Schokland heeft
ons daarvan wel zeer sterk doordrongen.
neten, Venus en Mars gaan in het westen on
der. Boötes met de heldere Arcturus staat hoog
in het Z.O., terwijl het uitgebreide sterrenbeeld
Maagd juist in het zuiden staat.
Het sterrenbeeld De Maagd
Op ou<Je sterrenatlassen vindt men de Maagd af
gebeeld als een gevleugelde jonge vrouw, met een
tak in de eene, en eenige korenaren in de andere,
de linkerhand. Zy was het symbool van den veld
arbeid.
Bij de ouden was het sterrenbeeld reeds bekend
onder den Griekschen naam Parthenos, terwijl de
latijnsche naam Virgo luidt. Alfa Virginis wil dan
ook zeggen: alfa, de helderste ster, uit het sterren
beeld Virgo.
Het sterrenbeeld is een der grootste uit den die
renriem en bevat maar 16 sterren, helderder dan
de vijfde grootte en zelfs maar één ster van de
eerste grootte, n.L Spica.
Op den linkerschouder, tusschen dg, sterren eta en
beta ligt op de ecliptica het teeken Libra of
Weegschaal. Het is het herfstnachteveningspunt,
dus de plaats der zon op 23 September. Voor 2000
jaar lag dit punt ook werkelijk in het sterren
beeld Weegschaal, maar tengevolge der ver
plaatsing van lente- en herfstpunt over de eclip
tica in 26000 jaar, ligt dit laatste nu in de Maagd,
en zal over 2000 jaar in den Leeuw liggen.
Spica is een heldere witte ster en dus van' hooge
temperatuur en wordt onder de spectroscopisch-
dubbelsterren gerekend.
De Maagd bevat ook vele in den kijker zichtbare
dubbelsterren, waarvan gamma een der merk-
waardigste is en de omlooptijd 180 jaar bedraagt.
Het sterrenbeeld bevat ook vele sterrenhoo-
pen en nevel vlekken, vooral in het gedeelte
van borst en rechterschouder der figuur gelegen.
In de oudheid nam men van deze, trouwens voor
het bloote oog niet of nauwelijks zichtbare objec
ten, geen notitie. Maar ook na de uitvinding der
kijkers in de zeventiende eeuw, heeft het nog
enkele eeuwen geduurd, voor deze optische in
strumenten krachtig genoeg waren, om vage ob
jecten als nevelvlekken met vrucht te bestudeeren.
En zoo wist men zelfs in het eerste kwart der
twintigste eeuw nog niet recht of men zich nevels
en sterrenhoopen binnen of buiten het melkweg
stelsel moest denken.
Tegenwoordig neemt men aan dat het zonnestelsel
tot een der sterrenwolken van het melkwegstelsel
behoort. Ook de bolvormige sterrenhoopen behoo-
ren tot het melkwegstelsel, maar de spiraal
nevels zijn extra-galactisch en zelve
melkwegstelsels, gelijkwaardig aan datgene waar
toe ons zonnestelsel behoort.
De zon, de maan en de planeten
De zon treedt 21 Mei in het teeken Tweelingen,
staat dan in het sterrenbeeld Stier.
De totale zonsverduistering op 29 Mei is wel in
Zuid-Amerika en Zuid-Afrika, maar niet in
Europa zichtbaar.
Het eerste kwartier der maan van 6 Mei staat in
den Kreeft, de volle maan van 14 Mei in de Weeg
schaal.
De totale maansverduistering van 14 Mei is in
Amerika, gedeeltelijk in Australië en Azië, doch,
niet in Europa zichtbaar.
Mercurius is 19 Mei in grootste westelijkp
elongatie, maar zal wegens ongunstigen stand
niet aan den morgenhemel zichtbaar zijn.
Venus is als een prachtige avondster rechtloon
pend in Stier en Tweelingen en gaat 8 Mei zeer.
dicht aan Mars voorby.
Op het kaartje staat Venus in de positie van 1?!
Mei aangegeven.
De stippellijn met pijlpunt geeft den weg aan
dien de planeet in Mei tusschen de sterren aflegt.
Mars, rechtloopend in den Stier, is niet helder en
gaat reeds voor halftien onder.
J u p i te r, rechtloopend in den Waterman, ia
morgenster en komt aan het begin der maand
voor 3 uur, aan het eind reeds voor 1 uur op.
Saturnus beweegt zich langzaam in de Visschen
en komt in het midden der maand te 3 uur v.m. op
Voor zomertijd moet voor alle tijdsopgaven één
uur worden bijgeteld.
Losse Nummers Zondagsblad
Gaarne zijn wij bereid, voor zoover de
voorraad strekt, onze lezers aan losse
nummers Zondagsblad te helpen.
Wij brengen daarvoor 5 ct. per nummer
in rekening en verzoeken vriendelijk het
bedrag gelijk bij de bestelling te voldoen.
DE ADMINISTRATIE
