Ihritiur £eïtn<hd)t Courant
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Belangrijke uren voor Midden-Europa
Chateau Paulet
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 portokosten
Per week 0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
P:: dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Lo&se nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/» CL
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
ZATERDAG 19 MAART 1938 18e Jaargang
gbbertrnti£prij?en:
Van I tot 5 regels
Elke regel meer0.22'/,
ingezonden Mededeeliogen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meerf 0.45
Voor het bevragen aan 't bureau
fordt berdkend 0-10
NO. 6347
Geen fascisme
noodig
In aansluiting aan een onlangs ver
schenen boek is dezer dagen in ons blad
een vrij gunstig oordeel geveld over de
gevolgen van de economische ordening,
.welke de dictator van Italië in de laatste
jaren tot stand bracht.
Daartegen rijst geen enkel bezwaar.
Men kan zoowel principe als middelen
van een hervormer veroordeelen
nochtans sommige goede resultaten
kennen en zelfs toejuichen. Denken we
ook niet zoo over de gevolgen der gru-
jvelijke Fransche revolutie?
Ten aanzien van de fascistische
wenteling staat het niet anders, ja veel-
zins heel wat beter. Want terwijl de
leuze „vrijheid, gelijkheid en broeder
schap" in bloed is gesmoord, schijnt het
ideaal van den duce. de samenwerking
tusschen „kapitaal en arbeid", zij het ook
niet zonc.er geweld, althans voorloopig
Voor een goed deel verwezenlijkt te zijn.
Met dit te erkennen aanvaarden we
echter volstrekt niet de onmisbaarheid
van het fascisme. Zelfs al gaven we ten
volle de doeltreffendheid van het middel
toe, dan sluit dat een zedelijke veroor
deeling niet uit; terwijl dit laatste tot de
conclusie kin leiden dat de vergaarde
vruchten innerlijke gaafheid missen en
dat zulks te eeniger tijd zal blijken.
Ook ten onzent gaan we het pad van
'de regeling van de onderlinge verhoudin
gen in de maatschappij steeds meer op.
Ordening noemen velen dat. Over dat
woord twisten wij nu niet. En nu is het
eigenaardig en verblijdend, dat wie
historisch verloop nagaat, altijd weer op
het pionierswerk van twee Christenstaats
lieden stoot: van Dr. Kuyper, die groote
principieele richtlijnen trok en van Minis
ter Talma, die de eerste wetgevende fun
deering legde.
Ongetwijfeld beroepen de Koomscn-
Katholieke sociologen zich gaarne op
richtinggevende pauselijke encyclieken,
maar Talma's praktisch initiatief vindt m
hun kring even groote waardeermg als
bij ons.
En wat is dan zijn onsterfeh]ke ver
dienste? Dat hij als een dictator althans
gepoogd heeft om het economische leven
een organisatie op te leggen, waardoor
rijn maatschappij-ideaal werkelijkheid zou
kunnen worden? Integendeel; wie hem
moeizaam heeft zien strijden zou soms
gewenscht hebben, dat hij zich nu en dan
maar wat minder van den invloed van
Peis, organisaties en parlement had aan
getrokken.
Maar dat kon Talma niet. Want daar
door zou hij geheel in strijd gekomen zijn
met zijn Christelijke levensovertuiging en
met zijn ideaal van een georganiseerde
samenleving volgens het gebod der liefde.
De grondgedachte, de fundeering van
Talma's sociale wetgeving was de ver
werping van het beginsel van den klas
senstrijd en de solidariteit tusschen
patroons en arbeiders; deze uitdrukking
genomen in de ruimste beteekenis van
het woord. Dat wil dus zeggen: een sa
menwerking, niet bij decreet van een dic
tator voorgeschreven, maar als vrucht
van een Christelijke levensovertuiging;
waarbij hij om woorden van onze
dagen te bezigen ook een beroep deed
op hen, die het Christendom nog uit tra
ditie aanhangen. Vandaar om één
bewijs van dit laatste te geven «jat hij
de sociaal-democraten steeds vermaande
om een voorbeeld aan hun Engelsche
partijgenooten te nemen.
Wie eerlijk is, zal moeten erkennen,
dat Talma een ziener was, maar ook, dat
we het fascisme niet noodig hebben voor
de hervorming der maatschappij; het
Christendom blijft een levende kracht.
Hitier spreekt het Duitsche volk toe;
de Rijksdag wordt ontbonden.
Vreedzame regeling in het geschil tusschen
Polen en Litauen
Gisteravond heeft Hitier verantwoording afgelegd. Hij hield een rede van
ruim een half uur, om „verslag uit te brengen". De Duitsche Rijksdag, waarin
voor de eerste maal ook afgevaardigden van Oostenrijk hadden plaats
genomen, heeft den Rijkskanselier geweldig toegejuicht. De rede begon met
een verhandeling over het nationaliteitsbeginsel zooals zich dat in de 19e
eeuw ontwikkelde. De afloop van de wereldoorlog vergrootte de Duitsche
verdeeldheid. Men praatte wel over zelfbeschikkingsrecht, maar verkrachtte
op brutale wijze het recht van vele millioenen Duitschers. Wat voor primi
tieve koloniale stammen werd erkend, werd aan Duitschers onthouden.
Duitschland is nu weer een wereldmacht geworden, aldus Hitier. Hij bracht
dank aan Italië voor zijn houding en zei dat het land en de grenzen van dezen
vriend voor altijd onaantastbaar zijn. De spil die deze landen verbindt, diende
tot bevestiging van de vrede.
Hitier garandeerde ook de Fransche grenzen, maar heeft over die van
Tsjecho-Slowakije geen woord gerept.
Tenslotte kondigde Hitier aan dat de Duitsche Rijksdag werd ontbonden
en dat op 10 April niet alleen in Oostenrijk doch ook in Duitschland een
volksstemming zal plaats hebben. Bijna 50 millioen Duitschers zullen dan
stemmen.
Ten slotte vroeg Hitier hem opnieuw vier jaar te geven om de thans uiterlijk
voltrokken aansluiting ook innerlijk voor allen ten zegen te doen strekken.
Uit Warschau wordt vanmiddag officieel meegedeeld, dat
Litauen het Poolsche ultimatum heeft aanvaard. Verder
deelt het Estlandsche telegraaf-agentsehap mede, dat de Litau-
sche gezant hedenmiddag het antwoord der Litausche regeering
aan den Poolschen gezant heeft overhandigd, en dat het, naar
men meent te weten, Polen waarschijnlijk voldoening zal
schenken.
EaI De verlenging van den diensttijd
Lttl
ro. Het gemeentebestuur van Apeldoorn
Fe: heeft van Defensie bericht ontvangen, dat
in in verband met het onder de wapenen blij
ven der lichting 1937/'38 tegen 29 Maart a s.
'er, driehonderd man van het zestiende regi-
ment infanterie uit Amersfoort te Apel
doorn zal worden gelegerd,
or Dit aantal zal worden aangevuld met een
gw deel van het korps m.otordienst, omvattende
honderd man. De manschappen zullen in
leegstaande gebouwen en fabrieken worden
ondergebracht
r Minister Ckjlijn op de Jaarbeurs
'h Gistermiddag bezocht Z.Exc. minister Dr.
H. Colijn vergezeld van eenige familieleden
r,s de Jaarbeurs te Utrecht. De gasten werden
vi, in het. administratiegebouw door de heeren
W. Graadt van Roggen en Ir W. Terpstri
1 ontvangen waarna een rondgang werd ge
m?akt door de verschillende gebouwen.
va3 Hierbij werd o.a. een bezoek gebracht aan
de Beatrixhal en de televisiestudio waar
M. Borgihols en de Eindhovensche violist
Jan During voor de camera optraden.
Het Poolsch-Litausche
conflict
Inhoud van het ultimatum
Het Poolsche ultimatum aan Litauen heeft
den volgenden .xihoud:
,De Poolsche regeering kan niet de van
Litausche zijde op 14 Maart j.l. gedane voor
stellen aanvaarden, daar zij geen voldoende
veiligheid waarborgen.
Het eenige middel, om het incident te re
gelen, is volgens de Poolsche regeering het
aanknoopen van normale en directe diploma
tieke betrekkingen, zonder dat vooraf voor
waarden worden gesteld, hetgeen de eenige
wijze is, om de gevaren, welike den vrede
bedreigen, af te wenden.
De Poolsche regeerinig geeft een uitstel van
48 uur, van het oogenblik af, waarop de nota
door den Poolschen gezant te Tallin aan den
gezant van Litauen werd overhandigd.
Diplomatieke vertegenwoordigers zullen
moeten worden benoemd vóór 31 Maart.
Nota's hierover zullen moeten worden ge
wisseld op zijn laatst op 19 Maart, d.i
vóór het afloopen van het uitsted. Teksten
van de betrekken nota's zijn aan de tegen
woordige nota toegevoegd.
Bovengenoemde voorstellen zullen geen
onderwerp van discussie uitmaken, noch wait
betre" den vorm, noch wat betreft den in
houd.
Het uitblijven van een antwoord, of welke
reserve ook, zal beschouwd worden als een
weigering. In dit geval zal de Poolsche re
geerinig haar wettige staatsbelangen met
eigen middelen waarborgen.
Bijgevoegde documenten voorzien in de
instelling van directe relaties tusschen War
schau en Kaunas".
De particuliere belangen
van dienstplichtigen
's GRAVENHAÖE, 19 Maart. De regeerings
persdienst meldt:
Sommige dienstplichtigen, die langer in
werkelijken dienst moeten blijven dan waar
op zij hadden gerekend, hadden uitzicht dat
bij vertrek met groot verlof in hun bur
ger-betrekking zouden kunnen terugkeeren
of spoedig werkgelegenheid zouden vinden.
De langere afwezigheid maakt het eohter
onzeker, of elke werkgever in staat zal zijn
tot het einde van den oefeningstijd de
voor den dienstplichtige bestemde plaats
voor hem open te houden.
De Minister van Defensie meent een be
roep te mogen doen'op de goede gezindheid
en vooral op den *iatjonalen zin van de
werkgevers om, voor zoover het in hun ver
mogen ligt, in hun bedrijf de maatregelen te
willen treffen, die er toe kunnen leiden, dat
dienstplichtige landgenooten, als zij
eenige maanden later uit den dienst komen,
zoo weinig mogelijk nadeelen ondervinden
van de verplichtingen, welke zij in het alge
meen belang hebben te volbrengen.
Fascistisch complot
in Brazilië
Politie ontdekte tijdig
de plannen der groenhemden
Duizenden arrestaties verricht
I N Brazilië is een samenzwering van de
fascisten-organisatie der zgn. groen
hemden ontdekt, welke ten doel had pre
sident Vargas en een aantal andere
hooggeplaatste regeeringspersonen
het leven te brengen. De politie heeft
duizenden personen gearresteerd, en huis
zoeking verricht in de woning van den
aanvoerder der beweging, zekeren S a 1-
g a d o. Salgado bleek voortvluchtig, doch
men kon beslag leggen op zeer veel ma
teriaal, waaronder 3000 dolken, versierd
met hakenkruisen.
Het officieele communiqué deelt mede, dat
de orde absoluut verzekerd is. De regeering
heeft den steun van militaire en vlootstrijd-
krachten.
De opstand had reeds den 11 den Maart
moeten uitbreken, en wel te zelfder tijd in
Rio de Janeiro en de staten Rio Grande,
Zuid-San Paulo, Minas en een noordelijken
staat. De mislukking is te wijten aan het
feit, dat de regeering, toen haar de revolu-
tionnaire plannen ter oore kwamen, onver
wijld doch omzichtig de voornaamste leiders
der groenhemdenbeweging achter slot tn
grendel zette. Thans zoekt de politie naar
Plinio Salgado, den opperleider van het
complot en eenige andere revolution naire
kopstukken.
Den Ssten Maart onltving de minister van
oorlog de eerste mededeelingen over de re-
volutionnaire plannen, die in voorbereiding
en, o.a. in eenige kazernes, waar officie-
in de geheimen waren ingewijd en me
dewerking hadden toegezegd. Onmiddellijk
werden deze officieren gearresteerd en wér
den strenge controle-maatregelen getroffen
ten aanzien van de z.g. intègralisten, door
ie de rebellie werd georganiseerd.
Inderdaad merkte men al spoedig, dat in
de oppositie-kringen groote bedrijvigheid
heerschte. Het verhoor der gearresteerde
officieren braoht verder voldoende over de
plannen der samenzweerders aan het licht,
om de regeering in sitaat te stellen de rebel
lie neer te slaan, nog voor ze was uitgebro
ken.
Th het land is volkomen rust en de politie 1
zet haar nasporingen naar de comploteurs
in heel het land ijverig voort.
EEN SCHUILKERK TE MAASTRICHT
De Evang. Luthersche Kerk te M a a s-
t richt, die een z.g. schuilkerk is. is
thans door het afbreken van de kosters
woning, in verband met de verbreeding der
Hondstraat, van de straat uit zichtbaar.
De kerk die dateert van 1684. wordt thans
grondig gerestaureerd. De vorige restau
ratie dateert van 1869.
De Schelling wordt
ingewisseld
Binnen enkele maanden
is het proces voltooid
Uitvoeren van groote werken
Uit Berlijn wordt gemeld, dat aldaar voor
vertegenwoordigers van de pers een uiteen
zetting is gegeven van de beteekenis van
de regeli.ig van het betalingsverkeer met
Oostenrijk en de door Hitier bepaalde ver
houding tusschen rijksmark en schelling.
Men verwacht, dat de inwisseling van de
in omloop zijnde schellingen in rijksmar
ken binnen enkele maanden definitief zal
zijn uitgevoerd De formeele tenuitvoerleg
ging van de regeling van het betalingsver
keer zal binnen enkele dagen worden af
gesloten, zoodat dan de nog bestaande
deviezengrens opgeheven en voor het vreem
delingenverkeer buiten werking kan wor
den gesteld. Dit feit alleen reeds beteekent,
volgens de Duitsche zegslieden, voor Oos
tenrijk een groote opleving. Door de bepa
ling van de definitieve valutaverhouding is
thans de mogelijkheid geschapen een aantal
groote projecten ter hand te nemen. Hiertoe
behooren o.a. de bouw van rijksautowegen,
de verbetering van het wegennet, het exploi
teeren van de waardevolle Oostenrijksche
bodemschatten, welke tot dusver in niet vol
doende mate werden geëxploiteerd, het te
imutte maken van bestaande waterkracht,
alsmede het uitvoeren van grondverbete-
ringsw erken.
Voor het uitvoeren van deze projecten zul
len belangrijke bedragen worden uitgetrok
ken.
Onder de openbare werken, waarvoor ont
werpen bestaan, noemde de minister de aan
leg van een autoweg van de Duitsche tot de
I-Iongaareche grens, over Salzburg en Wee-
neij. Deze weg moet in drie jaar klaar zijn.
Droef einde van een stoeipartij
Scholier door montage-auto gegrepen
Gistermiddag fietsten drie Aaltensche
jongens, scholieren van de R.K. Mulo-
school, naar huis.
Onder T rijden stoeiden zij met elkaar
en daarbij stak de 14-jarige zoon van
den garagehouder O. alhier plotseling
den weg over.
Hij kwam hierbij vlak voor een uit de
richting Aalten komende montage-auto met
aanhangwagen van de P.T.T. terecht. De
jongen werd door den bumber omhoog ge
worpen en kwam vervolgens tegen de voor
ruit terecht. Hij was op slag dood.
De chauffeur trachtte nog een aanrijding
te voorkomen doch hierbij kwam de auto
met een boom in botsing, waardoor zij ge
deeltelijk werd vernield. De chauffeur
kwam met den schrik vrij, de naast hem zit
tende monteur kreeg verwondingen aan
kaak en lip en verloor vijf tanden. Dr. der
Weduwen nam hem voor verdere behande
ling mee naar het ziekenhuis te Lichten
voorde.
Het lijk van het jeugdige slachtoffer is
naar de ouderlijke woning overgebracht.
HOOVER OP SCHIPHOL
Gistermiddag heeft de oud-President dei*
Ver. Staten Herbert Hoover eenige
oogenblikken On Schiphol vertoefd op zijn
doorreis naar Engeland. Op een hem gestel
de vraag antwoordde Hoover, dat ons land
nog een van de weinige eilanden is van
vrede en vrijheid.
DE „ALGEMEENE FRIESCHE"
te Leeuwarden I» de grootste Onderlinge Levensverzekering.
Maatschappij in Nederland. Zij verlaag! bij tariefsverlaging
ook de premién. welke reeds verzekerden betalen, terwijl
DE NIEUW AMSTERDAM
Maandagmorgen vertrek
voor technische proeftocht
Naar wij vernemen zal het s.s.
„Nieuw-Amsterdam", het vlagge-
schip van de Nederlandsche vloot
Maandagmorgen half drie
van de bouwwerf vertrekken om voor
het eerst zee te kiezen.
De technische proeftocht van het
schip, die dan zal aanvangen, zal drie
dagen duren. Er zullen enkele hon
derden technici aan boord zijn.
De datum van den officieelen
proeftocht staat nog niet vast; aan
vankelijk werd hiervoor genoemd
Donderdag 21 April, doch in ver
band met een mogelijk deelnemen
aan dezen proeftocht door Z. K. H.
Prins Bernhard is ook gedacht aan
een anderen dag. Deze officieele
proeftocht zal een dag duren.
Verbond van
Nederl. Werkgevers»
Ernstige critiek op het beleid
van Minister Romme
Nieuwe sociale lasten
op de bedrijven
Te Utrecht heeft gister het Veri
van Nederlandsche werkgevers de so
politiek der Regeering in oogenschouw ge
nomen. Meer dan 200 leden woonden het
congres bij.
In deze vergadering heeft de voorzitter van
het Verbond, de heer H. P. Gelderman
CAIzn., ernstige critiek uitgeoefend op hét
beleid van Minister Romme, wiens politiek
er op gericht zou zijn het bedrijfsleven
banden te leggen en te verstarren. De nieuwe
sociale lasten welke op het bedrijfsleven
zullen worden gelegd (de diverse vooront
werpen van wet!) zullen volgens spr. ca. 40
h f 50 millioen per jaar bedragen. Dat is dan
nog een zeer matige schatting want reeds
wordt beweerd dat de kosten veel hooger
zullen zijn. Het wordt hoog tijd volgens spr.
zich van de kosten van de sociale politiek der
Regeering rekenschap te geven. Zoo bijzonder
gaat het de industrie werkelijk "niet (applaus).
Hierna werd uitvoerig besproken het stre
ven naar bedrijfsorganisatie. Na zeer uitvoe
rige debatten werden een aantal conclusies
met aligeaneene stemmen aanvaard, vvaari
algemeene vergadering.
met groote ongerustheid vaststelt dal
regeering langs verschillende wegen aan
drijfsraden, zooals die zijn ingesteld krach
tens de Bedrijfsradenwet 1933, een steeds
ruimere taak wensebt op te dragen;
betreurt, dat de regeering bij de uitvoering
van de sociale verzekeringswetten met ver
dringing van de uit het maatschappelijk
groeiproces voortgekomen bedrij fs vereenigin-
gen en fondsen, kassen van bedrijfsraden als
in de eerste plaats in aanmerking komende
uitvoeringsorganen op den grond plaatst:
zich verzet tegen het voornemen van de
regeer ing om aan de bedrij fsraden advisee-
rende bevoegdheid op economisch gebied toe
te kennen, waardoor een nieuwe schrede
worden gezet op den weg naar de medezeg
genschap van vertegenwoordigers van vak
bonden op een terrein, waar uitsluitend de
bedrijfsleiding der onderneming deskun-
en verantwoordelijk is.
Vervolgens hield Mr. B. C. Slotemaker,
secretaris van het Verbond van Nederland
sche Werkgevers, een inleiding over het
Voorontwerp personeelfondsen-
wet van den Hoogen Raad van Arbeid.
Minister-president Dr H. Colijn, die gisteren de Jaarbeurs te Utrecht bezocht,
zeer verwonderd over het automatisch b inden van pakjes.
N.V. GRONINGSGHE HYPOTHEEKBANK
gevestigd te GRONINGEN
De Bank geeft uit:
31/2 Pandbrieven a 100%
(Koers van omwisseling 100%
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladert
en het ZONDAGSBLAD.
Hitier kondigt ontbinding van den,
Rijksdag aan en verkiezingen in Duitsche
land en Oostenrijk op 10 April a.s.
Litauen heeft de Poolsche eischen aan^
vaard.
In Brazilië is door de overheid een fas*
cistisch complot onderdrukt.
Een uiteenzetting over de huidige Duit*
sche machtspositie vergeleken met dia
van voor de oorlog.
Van 2 tot 9 April zal de zevende boe-<
kenweek worden gehouden.
De bekende schilder Marius Richters
wordt morgen zestig jaar.
Verschenen is de Memorie van Ant-i
woord der Eerste Kamer over de begroot
ting van Onderwijs.
Financieel Weekoverzicht.
BETONHOUT
KISTENHOUT
HOUTHANDEL
„ALBLAS'Vv.
WADDINXVEEN
Opslagplaatsen te 's-Gravenhage, Fahrenheit-
straat 343. Rotterdam, Zwaanshals 119-121
TRIPLEXVraagt prijs LIJSTWERK
Nieuw hoofdkantoor
voor de K.L.M.
Onderhandelingen met het
Haagsche Gemeentebestuur
Bijzondere vlucht naar
Zuid-Afrika
In een gisteren op Schiphol gehouden
conferentie ter aankondiging van de op
27 Maart a.s. beginnende zomerdienst van
de K.L.M. werd door den directeur, den
heer Pies man, medegedeeld, dat de
K.L.M. in onderhandeling is met het
gemeentebestuur van 's-Gravenhage over
het verkrijgen van grond voor den bouw
van een nieuw hoofdkantoor.
Wanneer overeenstemming met het Haag
sche gemeentebestuur wordt verkregen, zal
een groot, aan de eischen des tijds voldoend
K.L.M.-gebouw worden opgetrokken nabij de
Witte Brug, op het terrein aan den Raam-
weg, waar thans nog het oude artillerie-
park ligt Aangezien de Raamweg tot een
modernen verkeersweg verbreed zal worden,
zal men per auto via Waalsdorperweg, van
Alkemadelaan en den nieuwen autosnelweg
naar Amsterdam den afstand tusschen het
hoofdkantoor der K.L.M. en Schiphol ia
ruim veertig minuten kunnen afleggen.
Voorts deelde de heer Plesman mede, da£
de K.L.M. toestemming heeft gekregen van
den Minister van Waterstaat om in Decem
ber a.s. een bijzondere vlucht te maken naar
Johannesburg, om op deze wijze Ne
derland te vertegenwoordigen bij de hon
derdste herdenking op 16 December 1938
van den Dingaansdag, den dag, waarop in
1838 de boeren onder leiding van Andries
Pretorius een beslissende overwinning be
haalden op de Zoeloes, die werden aange
voerd door Dingaan.
De vlucht zal worden gemaakt met een
Douglas D.C. 3 en als gezagvoerder is aan
gewezen S c h o 11 e. Heit toestel vertrekt op
8 December van Schiphol en is op 15
December in Johannesburg. In totaal
zal het tien dagen in Zuid-Afrika blijven en
ligt het in de bedoeling, dat het voor Oude
jaar weer thuis is.
Cognac
Genera»' Agent ANDRE KERSTENS, Tilburg
BEN LOGEE0T
ZECD GOED
WOltl TCL.31660
CAfC
KAMERS M£T 0NTBIJT-F3.'MET BADKAMER -F-4.-
