Indische begrooting 1938
WOENSDAG a MAART "1938
DERDE BLAD PAG. o
Tweede Kamer
GEEN HARMONICA-
POLITIEK
Soc.-dem. cijfers, die niets
om het lijf hebben
Een groot, sterk
en welvarend Indië
Vergadering van 1 Maart 1938
Overzicht
Minister Wel ter heeft nog een kleine twee
en een half uur noodig gehad om zijn Vrij
dagmiddag negonnau rode af te maken, llij
elkaar heeft hij plus minus drie uren ge
bruikt om zijn meening uiteen te zetten.
Kort van stof is deze excellentie dus niet en
of het niet iets korter gekund had na de
zeer uitvoerige Memorie van Antwoord is
een vraag, die zeker niet alleen bij ons zal
zijn opgekomen. Misschien zelfs wel bij den
minister in eigen persoon. Aan het slot van
gijn rede merkte hij namelijk op, dat zijn
uiteenzetting de Kamer niet van het begin
tot het eind had kunnen boeien. Wie «lat
constateert, kan daarin een richtlijn vindon
Noor volgende gelegenheden.
In het algemeen hebben we 's ministers
betoog niet zonder instemming aangehoord.
Zooais we zeiden: het was wat gerekt. En
al is de minister geen redenaar, hij weet
toch ook waar hij van het papier loskomt
zijn meening vlot en soms niet zonder warm
te uiteen to zetten. Dat hij de zaken van
Indië kent. daaraan behoeft geen oogenblik
te worden getwijfeld. Onbesuisde dingen be
hoeft niemand van dezen minister te vree
zen. We houden ons dan ook voorshands
overtuigd, dat hij geen onverantwoorde
offers aan abstracte theorieën aal brengen
anaar met de practijk en haar mogelijkheden
"ten volle rekening wenscht te houden.
Vermoedelijk daaraan hebben we het ook
te danken, dat de heer v. Poll, die de laatste
jaren Dr Colijn placht dóór te zagen over
de „imperiale zelfvoorziening", ditmaal zijn
zware register daarover dicht hield en
hoogstens even een dun, trillend vox huma-
ina'tje er over opentrok.
Bij de replieken kregen we zelfs een com-
mcntaai op het begrip, waarvan hij sinds
enkele jaren zijn knao bereden hobby ge
maakt had. waardoor het bijna niet meer te
Bierkannen was vergeleken bij de forscho
taal, die er tot verleden jaar toe over ten
beste is gegeven.
We hebben tegen deze verandering gee-
fcleel, dat 't in dezen tijd dolen op de dorre
h elden der grauwe economische theorieën, al
nf niet gelardeerd met min of meer betrouw
bare statistische cijfiygroepeeringen, voor
|de practische politiek van een land niet al
te veel waarde heeft.
Amerika en Frankrijk, om maar eens een
'tweetal te noemen, bewijzen dat en het
smart ons allerminst, dat onze regeering,
zich aan anderen spiegelend, het beleid
[voert overeenkomstig den eigen aard onzer
.volkshuishouding cn haar bijzondere
plaats in het wereldverkeer.
Een groot minnaar van cijfers en statis
tieken scheen ook de minister niet. Dat on
dervond met name Prof. v. Gclderen, van
[wiens, voor een belangrijk deel op statis
tische pijlers rustend economisch betoog,
•weinig overbleef. Op den minister had het
(vrijwel geenerlei indruk gemaakt.
Intusschen beteekent dit weer niet, dat de
[minister cijfers niet zou rekenen.
Ter inleiding van zijn financieele beschou
wing toch merkte hij reeds dadelijk op zulks
met een beroep op de jongste gegevens
'dat voor het eerst na 7 jaar dc gewone
<lienst met een klein overschot skiit van bij
na 9 millioen
Het merkwaardige is, d«t de snelle reactie
yan de Indische huishouding op de veran
derde conjunctuur, er toe geleid heeft. dat
'de vijf étappes, waarvan Dr Colijn vroeger
sprak, tegelijk begonnen, terwijl sommige
er van reeds geheel zijn afgeloopen. De be
grooting is gesaneerd en de leeningspolitiek
as op gezonder basis gekomen Het loopende
jaar ziet er iets minder gunstig uit.
Met genoegen hoorden we daarna van den
Iminister de verklaring- dat niet. meer zal
worden vervallen in de fout van het verle
den. de fout van wat hij noemde: de harmo-
jiicapoliliek.
We zuilen niet opnieuw de uitgaven uit
zetten in dezelfde mate als de inkomsten
stiigen. Deze onjuiste politiek heeft bij .her-
baling drastisch bezuinigen noodig gemaakt.
Dat is uit sociaal en financieel oogpunt fu
nest en daarom gaan we de methode van
het vormen van reserves toepassen cn het
maken van schulden voor improductieve
doeleinden vermijden.
We zullen dan in matiger, maar soliedcr
'tempo vooruitgaan, rekening houdend ook
met een zwaren druk, dien de vaste Masten
(pensioenen, salarissen, schuldaflossingen
en rente) voor het Indische budget betec-
kenen Dnze politiek van nivelleering brengt
'grooler \eiligheid.
Over de schulddelging, al zijn wè daarmee
95 millioen achter en al vordert die thans
43 millioen. maakte de minister zich, blij
kens zijn antwoord aan den heer Wagenaar
geen al te groote zorgen. Verlaging van be
lastingdruk moet voorgaan. Met het oog np
allerlei onzekere factoren hechtte de minis
ter ook niet zooveel aan de door dienzelfden
afgevaardigde gevraagde cijferopstellingen.
Met nadruk weersprak de minister de re
deneering van Prof. v. Gelderen, die ook nu
weer als goed sociaal-democraat de bekende
valsche tegenstelling had opgeworpen tus
schnn uitgaven voor defensie en voor andere
doeleinden Wat zou Indië zonder verzeker
de rust. evde en veiligheid?
De heer v. Gelderen had voorts het ver
wijt te incasseeren. dat zijn opstelling van
Indischp en Nederlandsche uitgaven voor
welvaartsdoeleinclen, van onjuiste maatsta
ven uitging cn dus... niets om het lijf had.
Het was kras gezegd. En dat tegen een hoog
geleerde!
Echter ook zonder cijfers is het beleid
der Regeering gericht np versterking van 't
financieel budget en van de volkshuishou
ding.
Een oude- huismoederlijke en huisvader
lijke doelstelling. Eenvoudig en juist.
Het politieke deel van 's ministers rede
nam langer tijd in beslag.
Hij ziet de inlandsche beweging ons nade
ren, nu zij heeft leeren inzien- dat verande
ring achteruitgang zou beteekenen.
De heer Rost van Tonningen met zijn ras
senhaat en geringschatting van andere ras
sen, heef'i daaraan niets begrepen. Deze N.
S.B.-er werd duchtig gekasteid over zijn door
en door onbehoorliiken uitval tegen den heer
Hart, een zeer gewaardeerd medewerker van
den minister, al is hij van Joodschen huize.
Jood zijn schijnt in de oogen van hen, die
zich aan onchristelijke en heidensclie
menschheids- en rasbeschouwingen te bui
ten gaan, iets verschrikkelijks te zijn.
De tactiek der communisten, die de leuze:
In lië los van Holland, tijdelijk hebben op
geborgen, had de minister door. Hij ver
trouwt hen evenmin alsstatistische
cijfers.
Ook met de fabel van de politieke knech
ting van Indië rekende de minister af. Dc
heer v. Gelderen had ook op dit punt on
juiste voorstellingen gegeven, verklaarde hij
Verleden jaar is slechts oo vier (chinee-
sche bladen, die actie voerden voor den boy
cot van Japan) van de 440 Tndische bladen
en tijdschriften de persbreidel toegepast. Do
exorbitante rechten worden gehandhaafd
zoolang zulks onvermijdelijk is. Ook het Di-
goelkamp zal in stand blijven, zoolang de
omstandigheden dit noodig maken.
In het verband maakte de bewindsman
enkele opmerkingen aan 't adres van den
heer Effendi. De minister noemde hem en
kele malen Roestam, totdat de Voorzitter
opmerkte: deze afgevaardigde staat hier be
kend als Effendi. De minister gaf als ver
klaring van zijn spreken, dat naar Maleisch
spraakgebruik Roestam een naam is, maar
Effendie slechts beteekent: de heer. Roestam
Effendi is dus eigenlijk: de heer Roestam.
Dit intermezzo verwekte niet geringe vroo
lijkheid. What is in a name!
In 't vervolg van zijn rede zette de minis
ter uiteen, dat Indië in 25 jaar een politieke
ontwikkeling heeft doorgemaakt in een tem-
ipo en tot een hoogte als nergens elders te
vinden is. Indië's autonomie is van groo-
ten omvang. Binnen zekere staatsrechterlij
ke grenzen beschikt het geheel en al over dc
verzorging van eigen huis. De overheer-
schingslegende waaraan communisten cn
soc.-dem. zich nog wel eens schuldig maken
moet er uit- riep de minister met grootcn
nadruk uit. De koloniale verhouding tus-
schen Nederland en Indië is sinds 1926 geli
quideerd. De minister van Koloniën is aller
minst een super-gouverneur-generaal, Jie
maar aan de touwtjes heeft te trekken.
De politieke ontwikkeling van een land en
een volk moet echter langs lijnen van gelei
delijk gaan en ook mopten de krachten be
schikbaar zijn om allerlei bestuursposten
over te nemen
Dit laatste is in Indië waar de groote mas
sa meer verlangt naar een sober en rustig
bestaan dan naar de geweldige dingen, die
tnen hun vanuit het westen wil opdringen,
nog lang niet het geval. Daarom Is er a le
reden om den ontwikkelingsgang voorlooplg
Sedert meer dan 30 jaar wordt
Siroop Famel door doktoren
gewaardeerd als een betrouw-
baar geneesmiddel ter
bestrijding van
HARDNEKKIGE HOEST.
BRONCHITIS
KLEINE FLACON 1.1GROOTE FLACON 11.90
maar eens af fe wachten en zeker zou de
zgn. rondetafel-conferentie, waar over den
dominionstatus voor Indië gesproken zou
moeten worden technisch en materieel tot
groote teleurstelling leiden.
7ooils gezegd kan ons werk in Indic den
toets eenpr redelijke critiek glansrijk door
staan en ook de vergelijking met het bestuur
in andere koloniale gebieden. Dat is zoo ge
worden, omdat onze koloniale politiek het
welzijn van Indië beoogt, mede door samen
werking, waar die mogelijk is.
Veel is op dit gebied reeds gedaan. En we
gaan er mee voort.
Dc minister is daarop ook bedacht.
Maar vergeet niet, zoo merkte hij op, dat
als go spreekt van kapilaalsinvcstatie, ge
tevens bedenken moet, dat Indië behoefte
heeft aan goedkoope artikelen.
Dat maakt de samenwerking niet gemak
kelijker. Echter zal onderzocht, wat ge
beuren kan, plaatselijk door een Nederland
sche commissie in Indië en omgekeerd door
een Indische bevoegde deputatie in Neder
land.
De Minister wees de beschouwingen van
professor v. Gelderen over het losmaken van
de munteenheid t.usschen Nederland en In
die, als te simplistisch, af.
Het is pen diepingrijpend probleem, waar
mee het kapitaal voor en 't crediet van In
dië ten nauwste samenhangen.
Met de heroriëntatie van het economische
leven in de Indische sfeer is niet alleen een
begin gemaakt maar zij is reeds vrij ver ge-
vorderrt. Er zijn T*>or de groote exportpro
ducten restricties en ordeningen ingevoerd,
die van groote beieekenis zijn gebleken.
De actie voor landbouwintensiveerhig
wordt voorgezet. Kolonisatie is noodig- maar
van de mogelijkheden make men zich geen
oveidreven verwachtingen.
Als we nu zaaien, mogen we tevreden zijn
als over 25. 30 jaar vruchten zouden worden
gezien.
Wat geschied js en nog gedaan werdt voor
de industrialisatie'der inlandsche klein-nij-
verheid wordt door Prof. v. Gelderen te laag
aangeslagen. Dit nieuwe verwijt besloot de
reeks van terechtwijzende opmerkingen aan
het adres van den soc.-dem. woordvoerder,
die wel wat veel critiek had op allerlei,
waaromtrent hij tot voor kort nog eon van
de voornaamste adviseurs der Regeering
was. De partijman had wel wat al te krach
tig het hoofd opgestoken, al nemen we di
rect aan. dat ook de heer v. Gelderen alles
voelt voor de leuze: En groot, sterk en wel
varend Indië, waarmede de minister zijn
rede besloot. Hij wil haar najagen in het
vertrouwen op Gods onmisbare hulp, die on
zen arbeid moet zegenen en doen slagen.
Met de replieken werd een begin gemaakt.
Ze leverden tot nu toe niets nieuws op eo
wordeu vandaag voortgezet.
Verslag
De Tweede Kamer zette de behandeling- ran
de tndische Begrooting voort.
Minister Wel ter. zijn rede vervolgend, zegt
achtereenvolgens de ter sprake gebrachte on
derwerpen betreffende de financieele en de
economische nolltiek te zullen behandelen.
Wat dc financieel* politiék betreft, wijst *nr,
erop, dat de schuldaflossingen op normale wó'.e
In 19.17 hebben plaats gehad, dat de fiscale
lasten voor de minst draagkrachtlgen zijn ver
licht en dat de kosten ad f 35 millioen bij de
conversie van bUna een milliard ineens zijn vol-;
daan op den gewonen dienst, terwijl daarnevens
een overschot van neg*n millioen gulden la ver
kregen. Dit stemt tot groote voldoening, voor
al ook wanneer men vergelijkingen met anderejj
koloniale mogendheden treft.
Voor pensioenen was In de laatste twee J;
ren 10 m.Uioen meer noodig, voor de salartssi
13 millioen. voor uitgaven wegen prü'sst jgingi
9 millioen. voor aflossingen van leenlfigen
millioen en voor militaire doeleinden 13 ftii
Koen meer noodig. Op de begrooting voor 1938
Is 13 millioen bezuinigd. Spr. hoopt, dat
Ingrijpende bezuinigingsjaren als In de periodes
1922/'24 en 1934/'36 niet meer behoeven t—
wijst erop. dat
Spr. v--rhougt zich erover, dat de heer
Roestam Effendi de Leuze „Indonesië' los van
Holland heeft prtls gegeven en hij hoopt, dat
deze afgevaardigde nu voortaan ook weder van
N'ederlandsch-Indië,
geschaft. In bepaalde gevallen is dit middel
)g ncx dig.
Over de petitie Soetardjo valt
:egd. geen nieuws
meer te "vértellen. Ook Spr. Is voorstander van
bevordering der zelfstandigheid, doch men moet
wel bedenken dat Ned-Indië nog geenszins Hip
is voor volledig inheemsch bestuur De aan de
rechtshoogeschóol. stichting van Mr. Foclt, op
geleide Inlanders z(Jn over het algemeen nog te
jong. De school bestaat nu 15 Jaar. de opleiding
duurt fi Jaar, zoodat slechts een gedeelte nog
nauwelijks den middelbaren leeftijd kan hebben.
De jongste Grondwetsherziening
ichünt het Spr., thans
Speciale wetgeving als bedoeld door den heei
Joekes. kan voorlooplg achterwege blijven.
Wat de economische aangelegenheden betreft
de economische samenwerking geschiedt op
de beste wijze, zonder do-ut-des-polltiek. Vele
hebben de belangen van de Nederlandsche In
dustrie. en dus ook die van de daarin werkzame
arbeiders, zeer bevorderd. De regeering doet
wat mogelijk is om de Indische markt weder tot
verdere ontwikkeling te brengen.
De uitbreiding van de economische samen
werking heeft ln de laatste Jaren reeds een
grooter. omvang gekregen. Bfl het overleg wordt
het bedrijfsleven zooveel mogelijk betrokken.
Het nieuwe leven ontwaakt weer
i Instellen dooi
de munt-situatle
betreft, in oogenschouw mot
dat Nederland cn Ned.-Indië
eenheid vormen Voor een
eenheid in Indië kan daart
bestaan, ook al wegens de t
Het probleem den landbouwer te helpen nar
den benoodigden grond hangt in Indië voora
met de bevloeiing samen.
Bevordering van de kolonisatie naar de
buitengewesten beschouwt de regeering als
een maatregel van primatren aard, doch zö
eischt een tUdperk van tenminste een gene
ratie. Men mag eerst na 35 Jaren eenlg
Bucoes biervan verwachten, maar dan ls het
tevens een succes van blövenden aard. Ge-
makkelük is dit middel niet. daar de Javaan
sterk gehecht ls aan zijn grond.
i de rao
loesteren.' doch moet dan wel bedenken
nensch wikt. maar God beschikt,
hen is er reeds veel gedaan op dit ge-
irvan Spr. eenige voorbeelden geeft. De
:al erkennen, dat de
De regeering moedigt de industrialisatie i
vaar zft kan.
Spr. hoopt, dat de Kamer
oekomst van Ned.-Indië
•ei'historisch'oordeelt en dat zfl te weinig
ihet oog op de toekomst he^ft gericht.
Spr. acht zlJn critiek op het beleid van mr
Hart niet weerlegd. Tegen Joodsche overheor-
sching zal de N.S.B. met alle kracht blijven
strijden.
De heer EFFENDI (comm.) betoogt, dat zün
tegenstanders de veranderde houding der com
munisten die de leuze ..Indië los van Holland"
hebben laten MMÉf
Voor een welslag»
isschen Nederland e
Indië als geliiki
het"in
Indië is het noodig, dat
De heer "VAN GELPEREN (s.d.) waarschuwt
t klem heeft betoogd, dat d<
met 10% moesten worden verhoogd, doch
verhoogln;
bevorderd. Een van de urgente on
verpen is de eleetrlficatie van Java.
half zes wordt de vergadering verdaagd.
Jef Last verlaat
de communistische partij
De bekende schrijver Jef Last ver
zoekt ons mede te deelen. dat hij naar
aanleiding van de nieuwe .processen in
Sovjet Rusland en in verhand met den
onvoldoenden Russischen steun aan de
Snaansche republiek zijn lidmaatschap
van de communistische partij Nederland
heeft opgezegd.
WORDT HAARLEM
ZEEHAVEN?
Groote plannen van het
Gemeentebestuur
Een motorschip hopt van stapel
Bij de Haarlemsche Scheepsbouw
maatschappij is gistermiddag met goed
gevolg te water gelaten een in opdracht
van het Engelsche Bovrll-Concern ge
bouwd motorschip, bestemd voor het
vervoer van bevroren vleesch in Ar-
genlinië.
Het Is voor het eerst sedert langen tijd.
dat te Haarlem weer een voor het buiten
land bestemd schip gebouwd wordt en het
Haarlemsche gemeentebestuur gaf dan ook
blijk van zijn belangstelling door de aanwe
zigheid van den wethouder van financiën cn
voor de bedrijven, den heer E. van der
Wall. den chef van de afdeeling Openbare
Werken, den heer II Meeusen. en don
directeur der gemeentehavenwerken- den
heer A. van Driel, terwijl tevens bij de
tewaterlating aanwezig waren de heer C A.
G. van der Boom, inspecteur van de
Scheepvaart, en de heer Walker, direc
teur der Bovril-fabrieken te Londen.
Namens het gemeentebestuur van Haar
lem sprak de heer Van d e r W a 11 zijn
vreugde er over uit, dat te Haarlem weder
om een door het buitenland bestemd schip
van stapel liep. en hij sprak de hoon uit. dat
dit een begin 7.o.u zijn van nog grootsdher
gebeurtenissen op dit gebied.
Grootsche plannen?
Naar aanleiding van deze opmerking heb
ben wij met den heer van der Wall een
onderhoud gehad over de plannen val
gemeente Haarlem om na te gaan, welke
mogelijkheden Haarlem biedt als zeehaven
voor kleine schepen.
Het Haarlemsche gemeentebestuur blijkt
op dit gebied zeer actief te zijn en verschil
lende instanties zijn reeds bezig met een
ondeiYOek. van welks resultaten binnenkort
rapporten verwacht kunnen worden. Indien
deze tot de positieve conclusies komen, wel
ke men meent te mogen verwachten, zullen
door het gemeentebestuur terstond de noo-
dige stappen gedaan en de vereischte wer
ken uitgevoerd worden om nieuwe bronnen
van welvaart voor Haarlem te openen.
Niet allen dat een gemakkelijk door zee
schepen te bereiken haven nieuw vertier
voor Haarlem zou beteekenen, ook zou men
er een herleving van de Haarlemsche metaal
industrie van mogen verwachten, zoowel
wat den bouw van nieuwe schepen als wat
het vestigen van reparatip-inrichtingen voor
kleinere schepen betreft. Haarlem heeft een
groot aantal zeer bekwame metaalarbeiders,
waarvan helaas vplen werkloos zijn.
Wat de mocelijkheid om Haarlem van het
Nnordzeekananl uit te bereiken betreft,
meent men thans reeds met zekerheid te
kunnen zeggen, dat schepen tot 2000 ton in
het huiten Spaarne zullen kunnen komen
Het nieuwe ziikanaal C heeft een hefbrtig.
waar desnoods no? gmotere. schepen onder
door kunnen- terwijl het kanaal naar
Spaarndam een diengane heeft van circa 5
meter De sluizen bü Snaamdam zijn 100
meter lang. 5 meter diep en 12 meter brppd
en voorbij deze sluizen bevindt zich een
wijde waterplas, de mooie Nel. die indien
men tot overeenstemming zou komen met
Vraagt inlichtingen
Verzekering met recht op
winstaandeel Over het tijd
vak 1925-1936 kwam aan
extra-bedrag van r
7.5 mihoen gulden
goede!
zekering Mij. „Utrecht" te Utrecht.
Haarlemmerliede en mits voorzien van
boeien en ducdalven, een zeer goede lig
plaats kan bieden.
Haarlem interesseert echter in de eersto
plaats de verdere doorvaart van de sluizen
bij Spaarndam naar het Noorderbuiten-»
Suaarne, waar de eigenlijke haven zou moe
ten komen. Reecis eenige jaren geleden heeft
men daar een kademuur van verscheidene
honderden meters lengte laten bouwen. Den
langs dezen muur loopenden Spaarndammer
•eg heeft de gemeente van het Ri.ik in be
heer gekregen. Wanneer de plannen levens
vatbaar blijken te zijn en Rijk en Provincie
ook dit gedeelte, van het Buitenspaarne de
gemeente in beheer en onderhoud willen
geven, zal het Haarlemsche gemeentebe
stuur niet aarzelen om de kade van de noo-
dige outillage als rails, kranen en loodsen
te voorzien en om het vaarwater op het peil
te houden, dat noodig is voor schepen van
circa 2000 ton. Nabij deze haven zijn uitge
breide industrieterreinen beschikbaar.
Bij de nog steeds voortgaande toeneming
van de kustvaart met kleine motorschepen
gelooft men in Haarlem, dat een deel van
deze kustvaart gaarne gebruik van een
Haarlemsche zeehaven zal maken, zonder
dat daardoor andere Nederlandsche havens
noemenswaardig zullen worden geschaad.
UUAJEUUAU3 MAART 1
HILVERSUM 1 1ST5 en 415.5 M. AVRO-l Itr.en-
dliiK. 8.00 Gram.muziek. 10.00 Morgenwijding.
10.15 Gram.muziek. 19.30 Het Omroeporkest
en solist. 11.00 Knipcursus. 11.30 Het Om
roeporkest. 12.30 Gram.muziek. 1.30 Piano ea
vlooL 2.00 Voor de vrouw. 2.30 Planovoor
dracht. 3 00 Kniples. 3.45 Gram.muziek 4.00
Voor zieken en thuiszittenden. 4.30 Orgelspel.
w). 10.30 Discoi
11.0
11.40—12.00 Gram.muziek.
HILVERSUM li. 301.5 M. S.000.15 KRO. 10.00
ACRV. 11.00 KRO. 3.0012.00 NCRV. 8.00
9.15 en 10.00 Grajn.muzlelc. 10.15 Morgen
dienst. 10.45 Gram.muziek. 11.30 Godsdienstig
halfuur. 12.00 Berichten. 12.15 KRO-Orkest
en gram.muziek. 2.90 HandweTkuurtJo. 3.00
Planovoordracht. 3.45 Bijbellezing. 4.45 Gram.
muziek. 5.00 Handenarbeid voor de Jeugd.
6.30 Sollstenconcert 6.45 Enkratela-kwartler.
7.00 Berichten. 7.15 Voor postzegelverzame
laars. 7.45 Reportage. 8.00 Berichten ANP.
Herhaling SOS-Beriohten. 8. 5 Bidstond voor
het Gewas. 9.45 Orgelconcert (Om 9.55 Be
richten ANP). 10.45 Gymnastiekles. 11.00—
DROITWICH 1500 M. 12.05 Kwintet. 12.50 Ra-
dlotooneel. 1.49 Kwintet 3.'5 Orkest. 5.40
Orkest 6.40 Boekenbespreklng. 7.00 Orgel.
phonle-orkest 8.20 Variété. 9.40
koor. 9.50 Cembal
BRUSSEL 323 e
Opera „La Tosc
484 3L12.50 en 1.30 Orkest 6.35 Orkest. 8.20
Orkest 10 30 =trilkk\vartet.
Prof. Dr. Willem Men
gelberg schrijft:
„Het Hammond-orgel
is eer buitengewoon
geperfectioneerd
orgel-instrument een
nieuw muziekinstru
ment, hetwelk als
Kerk-orgel en huis
orgel, maar tevens
als Gonoert-orgel de
volmaaktheid heeft be
reikt".
HAMMOND ORGELS N.V„
Keizersgracht 684 Amsterdam
v.o.v.
De heer Drop heeft den Minister van So*
ciale 7aken een aantal schriftelijke vragen
gesteld, neerkomend op het verzoek mede te
willen deelen of thans spoedig de vaststel
ling van een vïrheterde positieregeling voor
de inspecteurs en agenten der V.O.V. met
terugwerkende kracht vanaf 1 Januari 1937
kan worden tegemoet gezien. I
I
Er was maar één Woudewijker, die stijf de mond hield
'dichtgeklemd, als over 't geval werd gesproken. Dat was
Kobus-de-koster. Noch ten nadeele noch ten voordeele had
koster Kobus ook maar één woord gesproken.
,,'t Benne main zake nie" of „dat motte de mensche voor
'd'r aige wete", was zijn bescheid geweest, als naar zijn
meening gevraagd werd.
't Waren zijn zaken niet. Dat vertelde hij zichzelf ook
'telkens. Wat ging het hem aan? Al wat Willy Verduynen
betrof was voorbij.
Als zijn jongen er nu ook maar zoo over dacht. Maar die
'dacht er anders over, die hield van het meesterskind, al wou
hij het niet weten. Toen hij een jaar of zestien was had vader
hem eens een vermaning toegediend. „Kobus", had vader ge
zegd, „je mos nou derus zoo wais zain, nie meer achter die
maid an te drave. Doch ie da ze jou mos? En al mos ze je,
doch ie, da je d'r dan gelukkig mee wier? Jai mot een gewon
maissie hebbe en niet een, die na 2oo'n hooge schol geloope
hait".
Kobus jr., anders ten opzichte van vader de onderdanig
heid zelf, was toen opgestoven. Waar bemoeiden de men-
schen zich mee! Moest [e maar dadelijk verliefd zijn* als je met
een meisje bevriend was? Ja, zoo dachten ze er in Woudewijk
over, maar in de stad hielden ze er andere begrippen op na.
Daar vonden ze het heel gewoon, als een jongen vriendschap
pelijk met een meisje omging. En verder, ze hoefden niet zoo
neer te zien op Willy, omdat ze naar die school was gestuurd.
Daar was ze niet minder om. In de stad gingen alle meisjes
van Willy's stand het een of ander leeren.
„Ze leere alles, behalleve het huissouwe", had vader
schamper opgemerkt.
Alsof daar zooveel aan te leeren was. Vroeger, toen moeder
eens lang ziek was geweest, had vader zelf al dien tijd eten
gekookt. Was hij dat vergeten? Waar had hij dat geleerd?
„Nou, maar de meid houdt jou voor de gek, dat zait ieder
een". had vader zich verweerd.
„Er valt niets voor de gek te houden, het is tusschen ons
gewone vriendschap" had Kobus geantwoord.
Vader had gehoopt, dat het waar was. maar het niet kun
nen gelooven. Vriendschap, gewone vriendschap tusschen een
jongen en een meisje, wie had daar nou ooit van gehoord.
Toch -als anderen de verhouding tusschen Willy en Kobus
ter sprake brachten, had hij de uitdrukking overgenomen.
„Vriendschap, mensche, anders niks. De jonge hait met
z'n leere wel wat anders an z'n kop. Die denkt nog nie an
vraie".
Woudewijk was het gaan gelooven. Jongelui, die verliefd
op elkaar waren, deden anders, vooral daar. Nooit was
iemand de twee op een donkere avond samen tegengekomen.
De plekjes, door minnende paartjes gezocht, schenen voor
Willy en Kobus niet te bestaan. Geen van beiden was lid van
de zang geworden: ze hadden er geen tijd voor heette het.
Goed, dat kon waar zijn, maar als een uitvoering in de Kerst-
vacantie viel, dan hadden ze toch wel tijd. Dan zou je ze
daar toch samen verwacht hebben, was het niet om het kunst
genot dan in elk geval om wat er op volgde; het thuisbren
gen. Kobus evenwel kwam er nooit, Willy soms wel, maar
dan in gezelschap van haar moeder. Nergens anders waren
ze samen, dan in den trein en op weg daarheen. Nou, dat kon
je geen „vraien" noemen, wel? En toch ondanks alles was
Kobus Sr. de eenige, die er anders over dacht. Er was ook
niemand die Kobus Jr. beter kende dan zijn vader. Keek de
jongen zelf onder de maaltijden niet telkens naar het mees-
tershuis? Zocht hij niet ieder oogenblik een reden om er
binnen te komen? Stond zijn gezicht niet op storm, als Willy
vriendinnen over had?
Zoo er bij vader nog eenige twijfel had bestaan, dan was
die wel verdwenen op de avond van de groote fuif na Willy's
eind-examen. Kobus was daar ook bij genoodigd. maar had
geweigerd, gezegd geen tijd te hebben. Geen tijd! Uit zijn
zolderraam had hij gelegen, om te zien, wie er kwamen. De
tuindeuren hadden open gestaan, zoodat hij de kamer in kon
kijken, 't Was hem zeker te bar geworden, want op een ge
geven oogenblik was hij de trap komen afstormen, had zijn
fiets genomen en was weggebleven tot na het vertrek van den
laatsten trein.
Den volgenden dag had moeder de opmerking gemaakt,
dat er zeker zooveel jongens als meisjes waren geweest,
waarop Kobus had geantwoord: „natuurlijk, bij zoo'n ge
legenheid vraag je de heele klas". Meteen had hij zich achter
een krant verborgen net even te laat. om het zenuwachtig
trekken van zijn mond te verbergen, 't Had vader pijn gedaan.
Dat zijn jongen, een jongen, waarvan hij zooveel plezier be
leefde, een dergelijk verdriet zou moeten dragen. De jongen
moest toch voelen, dat het meesterskind niet meer bij hem
paste. Hij zelf was zoo heel anders. Hij was zoo gewoon
gebleven, ondanks het feit, dat hij nu al voor de klas stond.,
Dat was het eenige geweest, waarover vader wel eens zwa-,
righeid had gehad; als de jongen maar niet te veel de hoogte
ingaat. Zooiets kon toch, als hij met zulke geheel andere jon
gens in aanraking kwam. 't Was niet gebeurd. Kobus scheert
zich met die anderen maar weinig te hebben ingelaten. Vrien
den had hij niet gekregen, naar het scheen: hij had er ten-»
minste nooit een thuis gebracht. Toen moeder na zijn slagen!
gevraagd had, hoe het nu moest, of hij de anderen een avond
hier wou vragen of dat hij ze in de stad zou tracteeren. had
hij geantwoord: „Dat hoeft geen van beiden. Als je buiten
de stad woont raak je niet zoo eigen met de lui en dan ben
je daar af".
„Als je buiten de stad woont!" Net of Willy niet buiten de
stad woonde. Maar Kobus was anders, degelijker. En dat
zóó'n jongen nou zijn zinnen op een dergelijk meisje zetten
moest.
Toen vader Kobus hoorde, wat Willy worden zou, was er
een schok door hem heen gegaan. Tandarts? Was het dan
meester nou heelemaal in het hoofd geslagen?
„Net goed", zei moeder de vrouw. As die jongen van ons
dan soms nóg een oogie op d'r heb, dan weet ie. waar die
an toe is. Hai ken dan zoo zoetjes an na een ander gaan
Net goedl Maar het betrof Willy Verduynen! Het betrof
de „klaine maid", die eenmaal zoo'n groote plaats had in
genomen in koster Kobus' hartl I
(Wordt vervolgd)
