JliriiHir jCriitedjf lourant Ingrijpende wijzigingen in Duitschland Hitier neemt het opperbevel der weer macht Geheime kabinetsraad ingesteld GIN abonnementsprijs: Per kwartaal in Leiden en in plaatsen waar een agentschap gevestigd is 2.35 Franco per post 2.35 portokosten Per week0.18 Voor het Buitenland bij wekelijksche zending4.50 Bij dagelijksche zending5.50 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j Ct. Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936 NO. 6311 ZATERDAG 5 FEBRUARI 1938 18e Jaargang Stbbertentiepr tjjen Van 1 tot 5 regelsf,171/» Elke regel meer0.22'/» Ingezonden Mededeelingen van 1—5 regels 2.30 Elke regel meer 0.45 Voor het bevragen aan 't bureau wordt berekend0.10 Oranje en ordening Deze dag is de laatste van een week vol nationale vreugde. Staten-Generaal en Kerk en alle tusschenliggende corpo raties, ja alles wat maar vergaderen kon, kwam in herdenkingssamenkomst bijeen en overal was slechts één onderwerp aan de orde: Oranje en Nederland. Sommige buitenlandsche bladen gelukkig niet a 11 ij d schrijft de vreemde pers op zonderlinge wijze over Neder land hebben het zuiver aangevoeld: „De Nederlanders kunnen zich niet als zelfstandige natie denken zonder Oranje". Daarom droeg de feestvreugde over het nieuwe leven in het Huis van Oranje ook een breed algemeen nationaal karak ter. Het was een dag voor het volks geheel in al zijn rangen en standen. Dit neemt echter niet weg. dat ook elke cor poratie op zich zelf reden van verheu ging heeft. Voor de kerk geldt dat in bijzondere mate, want wat is haar dierbaarder dan de vrije verkondiging van het Evangelie en dan naast haar een vrije school, waar het onderwijs zich richt naar de leer in de kerk verkondigd? Echte, het vrijheidsbeginsel geldt eyejieèr voor andere levensterreinen, In de afgeloopen week zijn ook tallooze gemeenteraden, kleine zoowel als groote, in plechtige zitting bijeen geweest. Daar was alle reden toe. Niet alleen omdat de gemeenten deel uitmaken van het groote landsgeheel, maar ook in hun hoedanig heid van zelfstandige corporaties. Immers, de strijd van Oranje ging niet alleen voor de vrijheid der kerk maar ook voor een vrije burgerij, voor vrijheid op maatschappelijk gebied, voor souveremi- iteit in eigen kring. Wij bedoelen hiermee geenszins te seqqen, dat men vóór het optreden van Oranje in ons land geen volksvrijheden kende. Het tegendeel was het geval. Van oude tijden af wisten de poorters en gilden zich allerlei rechten en privileges te bedingen. Ze gavèn den vorst geen cent zonder er iets voor terug te krijgen Als we het zoo zeggen mogen: het materiaal was er dus wel, maar er was het talent van den eersten Oranje voor noodiq om het in dienst te stellen van de nationale zaak. Daarom deed Oranje toen, maar ook later telkens een beroep öp de burgerij; op de „kleine luyden zooals ze ook genoemd werden, niet, orn aat ze allen tot de smalle gemeente be hoorden verre van dat maar in tegenstelling met de regenten. "Op de/* wijze naar voren gehaald en Eot aanzien gebracht kregen de gilden een ciqen plaats in de volksgemeenschap, maar ook in het staatsbestel. En het cor poratieve leven kwam hier tot hooger bloei en rijker beteekenis. Zoo vestigde zich al meer de gemeen telijke autonomie, vooral de steden met vele privileges begiftigd, kregen zeer veel invloed. Deze vergroeide niet zelden 'in verkeerde richting en leidde dan tot gemeentelijke autarkie, die bruggen brak en dammen in de waterwegen wierp om het handelsverkeer te dwingen zijn tol aan bepaalde plaatsen te betalen; maar er zaten ook mooie kanten aan; men denke aan de „belooning", welke Leiden na heldhaftige verdediging kreeg: een hoo- •gesChool der wetenschappen. Wij moeten nooit, wat geweest is, ide- aliseeren, alsof er vóór ons volmaakte menschen geleefd en geregeerd hebben; maar wij mogen, ondanks de gebreken, welke de burgers en dus ook de burger lijke corporaties hadden, het goede dat er ïn gilden, stenden en standen school, niet loochenen. Wij spraken gisteren over ordening op economisch en sociaal gebied en wij ba seerden onze beschouwing op de waar heid, dat de maatschappij niet gemaakt, niet geconstrueerd wordt, maar dat ze een levend organisme is en dus groeit. Zij is dus zoowel gebonden aan de his torie als aan de wet Gods; ze is even zeer een welvaartsvraag als een vraag stuk van menschenrecht, en dat met tel kens wisselende aspecten. Het ware dwaasheid om te ontkennen, dat het optreden der gilden nimmer de [welvaart noch het menschenrecht hebben geschaad en gekrenkt. De geschiedenis leert het ons waarlijk wel anders. Maar ze waren kostelijke en onmisbare schakels 'in de ontwikkelingslijn der ordeningsge dachte. Ze hebben ons volk de kracht der vrije organisatie geleerd; zij hebben het Nederlandsche volk geschikt ge maakt om aan het publieke leven, aan het bestuur van land, gewest en gemeente deel te nemen. En wanneer ten onzent geen revolutie noodig is om de maatschappij om te bouwen, alttid door, niet door en met geweld of óp mechanische wijze, dan danken wi; dat aan Oranje, die de bur gerij en de vrije corporaties inschakelde. Juist met het oog daarop mogen we zeg gen, dat „ordening" op de agenda blijft en telkens rijpe vruchten zal afwerpen. Von Blomberg en Von Fritsch gaan heen 1^1 A zeer langdurige en zeer hardnekkige geruchten, dat er oneenigheid zou bestaan tusschen den Duitschen Rijksminister van oorlog, generaal Von Blomberg en den opperbevelhebber van het leger, generaal Von Fritsch, komt thans als een groote verrassing, dat aan hen beiden ontslag uit hun functies is verleend. H i 11 e r heeft namelijk besloten, zelf voortaan als minister van oorlog op te treden, en tevens als opperbevel hebber van de geheele Duitsche weermacht, als hoedanig hij zal worden geassisteerd door generaal Keitel, als chef van den generalen staf. Wat het opperbevel over het leger aangaat, in de vacature-Von Fritsch is benoemd generaal-overste Von Branchitsch. Tenslotte is ook voorzien in de leemte, ontstaan door het aftreden van Von Blomberg als generaal-veldmaarschalk. Deze eere-functie is nu aan Hermann G o e r i n g toegevallen, die haar vereenigt met de positie van opperbevelhebber der luchtmacht. De geheime kabinetsraad De Führer hééft het volgende decreet uit gevaardigd inzake de instelling van een ge heimen kabinetsraad: „Te mijner adviseering bij de leiding der buitenlandsche politiek stel ik een geheimen kabinetsraad in. Ik benoem tot president van den geheimen kabinetsraad den rijksminister baron von ath. Ik benoem tot leden van den geheimen kabinetsraad: den rijksminister van buitenlandsche za ken: Joachim von Ribbentrop, den minister-president, van Pruisen, rijks minister van luchtvaart en opperbevelheb ber van het lucbitwapen, generaal-veldmaar schalk Hermann Go&ring, den plaatsvervanger van den Führer, rijksminister Rudolf Hess, den rijksminister voor volksvoorlichting en propaganda, Dr. Josef G o e b b e 1 s, den rijksminiser en chef der rijkskansela rij Dr. Hans Heinrich Lammers, den opperbevelhebber van het leger, gene- ral-oberst Walther von Brauc'hitsch, den opperbevelhebber der marine gene- raal-admiraal Dr. H. C. Erich Raeder, den chef van het oppercommando der weermacht, generaal der artillerie Wilhelm Keitel. De loopende zaken van den geheimen ka binetsraad leidt de rijksminister en chef der rijkskanselarij. Hitier heeft derhalve baron Von N e u- rath ontheven van zijn ambt van rijks minister van bui tenlandsche za ken, om in zijn plaats te benoe men J o a c h i lq von Ribben t r o p, thans Duitsch ambassa deur te Londen. Tevens heeft hij, vermoedelijk met 't oog op verdere mutaties, zijn ge zanten te Rome, Weenen en Tokio teruggeroepen, resp. Von Hassel, Von Diercksen en Von Papen. Ook wat de bezetting der voornaamste diplomatieke posten aan gaat moet men derhalve belangrijke wijzi gingen verwachten. Von Neurath blijft rijksminister, -en wel met weglating van de tot dusver gebruike lijke toevoeging „zonder portefeuille". Bij deze gelegenheid heeft de Führer te: viens bepaald, dat ook de overige rijksmi nisters, die geen departement beheeren, voortaan den titel van minister zullen dra gen zonder toevoeging van de aanduiding „zonder portefeuille". De Rijksdag bijeen De Duitsche Rijksdag is te gen Zondag, den 20sten Febr., te Berlijn bijeengeroepen. Hitier aan Von Blomberg H i 11 e r heeft generaal-veldimaarschalk von Blomberg naar aanleiding van zijn aftreden uit de functie van rijksminister Von Ribbentrop „Sedert het in 1936 voltrekken herstel van de volledige Duitsche souvereiniteit in mili tair en territoriaal opzicht, hebt gij mij her haaldelijk verzocht, ontlast te worden van een dienst, die aan uw gezondheid de zwaar ste eischen stelt Ik wil thans, na het einde van het vijfde jaar van den wederopbouw van ons voflk en zijn weermacht, voldoen aan uw wederom ingediende verzoek. Moogt gij door den voor u liggenden tijd van verlof het herstel vin den, waarop gij meer dan vele andere men schen aanspraak kunt maken. Op den SOsten Januari 1933 hebt gij, als eerste officier van het. nieuwe rijk, den eed van trouw aan de nationaal-socialistische staatsleiding voof mij afgelegd. Vijf jaar lang hebt bij dien eed onwrik baar in acht genomen. In dit tijdperk vol trok zich de meest unieke militaire reorga nisatie, die de Duitsche geschiedenis kent. Met dit werk echter zal ook uw naam ;n de, geschiedenis voor altijd verbonden zijn. Namens mijzelf en namens het Duitsche volk breng ik u ook op dit. oogenblik de uit drukking van diepbewogen dankbaarheid". Het schrijven aan Von Fritsch Aan Von Fri tsch heeft Hitier, bij diens heengaan als opperbevelhebber van het l3- ger, het volgende schrijven doen toekomen: ,Met het oog op uw ondermijnde gezond heid heeft u zich gedwongen gezien, mij om ontheffing van uw taak te verzoeken. Nadat een eerst kort geieden in het Zuiden door gebracht verblijf niet het verhoopte resultaat had, heb ik besloten, uw verzoek thans in te willigen. Ik neem de gelegenheid van uw uittreden uit de actieve weermacht te baat. om in diepe dankbaarheid mijn waardeering uit te spreken voor uw uitmuntende presta ties in den dienst van den wederopbouw van het leger. Want met deze vernieuwing en herversterking van het Duitsche leger in den tijd van Maart 1935 tot Februari 193S zal um naam voor altijd in de geschiedenis verbonden zijn". De dank aan Von Neurath Ter gelegenheid van zijn benoeming tot president van den geheimen kabinetsraad, heeft Hitier aan Von Neurath een schrij ven gezonden van den volgenden inhoud: „Bij gelegenheid van het einde van het eerste halve decennium der nationaal-socia listische staatsleiding hebt gij mij weder verzocht, met pensioen te mogen gaan. zoo- Wie zich heden op ons blad abonneert, ont vangt onze Feestbijlage ,,NU [UICHT HEEL HOLLAND", nog gratis toegezonden ADMINISTRATIE DE „ALGEMEENE FRIESCHE" te LEEUWARDEN is de grootste ONDERLINGE LEVENS VERZEKERING-MAATSCHAPPIJ itr Nederland Verzekerd kapitaal RUIM 294 MILLIOEN GULDEN Hitier als gij dit. hoopte. Ik kan met 't oog op uwe voor mij onontbeerlijke diensten, al houd ik rekening met hot feit, dat gij zooeven 65 jaar zijt geworden en een 40-jarig dienstjubileum hebt gevierd, dit verzoek niet inwilligen. In de vijf jaar van een gemeenschappelij ke samenwerking zijn mij uw raad en uw inzicht onontbeerlijk geworden. Wanneer ik u dierhalve, met vrijmaking van de loopende zaken van het rijksministe rie van buitenlandsche zaken, benoem tot president van den geheimen kabinetsraad, geschiedt dit, om mij ook in de toekomst een raadgever aan den hoogssten top van net rijk te behouden, die mij in vijf zeer moei lijke jaren in loyale trouw ter zijde gestaan heeft U daarvoor thans dank te zeggen, is mij een diepe behoefte des harten". Von Neurath Blijft het leger conservatief Merkwaardig is, dat in het nieuwe opper commando der weeiwacht en ook als op volger van von Fritsch mannen benoem-1 zijn, die eveneens tot de „conservatieve" kringen van de rijksweer gerekend kunnen worden. Luitenant-generaal von Brauchitsch in ieder geval geldt als een niet minder over tuigd tegenstander van het zoogenaamde „nieuw heidendom" dan von Fritsch zelf I-Iot feit, dat generaal von Reichenau, wiens goede betrekkingen met partij-krin gen reeds van vroeger bekend zijn, gepas seerd is, heeft een zekere verwondering gewekt. Hierin ziet men eveneens een toe geven aan de wenschen van conservatieve rijksweerkringen. welke een candidatunr van von Reichenau voor een der hoogste mi litaire ambten weinig sympathiek was. Het heengaan van von Fritsch interpre teert men als een soort van „daad van nivel lerende gerechtigheid". Nadat von Fritsch hij de protesten tegen von Blombergs huwe lijk zoozeer op den voorgrond was getreden, aohtte men zijn aftreden onvermijdelijk. Zijn opvolger, luitenant-generaal van Brau chitsch, is 56 jaren oud en was commandant van de eerste divisie en bevelhebber van den weerkring 1 (Oost-Pruisen). GESCHENKEN VOOR PRINSES JULIANA Origineele gedachte van de Banketbakkers Een krentenbrood en Twentsche poëzie Volgens oud gebruik ontvingen in het ver leden kraamvrouwen een reeks geschenken in den vorm van versnaperingen, welke be halve lekkernij, ook grootendeels beproefde versterkende en geneeskrachtige middelen Deze geschenken, met name: een tulband, een amandelstrik. een zakje kaneelkoekjes en een dito muisjes, 'een rol amandelpers, een flesch amandelmelk (orgeade), een flesch kandeel en een netje met eieren, wer den gewoonlijk door buren bijeengebracht en ten plattelande in een ouderwetsche Veluw- sche sluitmand naar hun bestemming ver voerd. Daar het' meerendeel dezer artikelen ban ketbakkersvoortbrengselen zijn, kwam de Ned. Banketbakkers vereen, op de origineele gedachte een dergelijke mand volledig vol gens oud gebruik uit te rusten. Voorzien van een sobere bloemversiering is dit karakteristiek kraamgeschenk gister door een vereenigingsdeputatie ten 'paleize Soestdijk aangeboden. Een krentenbrood nit Twente Doop een deputatie uit de Burgerij van Almelo is ten paleize Soestdijk, in over eenstemming met het oud-Twentsch gebruik de z.g. krentewegge (een groot krenten brood) aangeboden. Het gebak was 1.20 M. lang en woog pl m. 45 pond, en was versierd met rose linten en vergezeld van een Oorkon de, geteekend door den heer C. W. Vee n- st.ra leeraar teekenen aan het Chr. Lyceum Almelo. In deze Oorkonde was opge nomen een gedicht in Twentsch dialect van 28 regels, dat vervaardigd is door de Twent sche dichteres, Mej. Joh. F. v. Buren te Hellendoorn. De deputatie bestond uit de heeren Mr. M. Sichterman, burgemeester, Ds J. P. A. Ie Rov en H. Geerling Tzn. bestuurs leden der Chr. Oranjevereenigingén en J. J. Meyerink en C. D. W0 11ers, bestuurs leden der Alg. Oranjevereeniging. Het gedicht luidjt als volgt: Door is in Twente 'n oald gebruu: Kump der ne vrouw' in bedd', Dan brengt de Vreene en kunnigheid Nen krintenweggen met, En nouw door in oonz Koningshuus Wat jongs ekömmen is, Nouw mut door toch uit t Twentelaand Nen wegge hen, de-s wisse, Hier komme wiej uit Almelo En brengt den weggen mee. Wiej wèènscht uit naem van oonze stad Het goo veur alle dree, Veur de preensesse en de preens. En 't langverwachte wich. Det in 't paleis, woer Emma was. In 't mooie weegchien lig. Det moo en va ook laeter tied Plezier beleefdt van 't wich. En gropmoe op Eern oalen dag Der oorigheid an krig, Mocht' woor en good deur 't leven goan En éénmael op den troon, Zooals Oranje vaeke doen. Veur 't volk zien beste doon, Veur 't volk en veur 't Oranjehuus Te hoope lange 't goo! En noew de grootenisse nog Van 't volk van Almelo. Helderen, Januari 1938, Een bloemenhulde voor de Prinses Gister is ten paleize Soestdijk bezorgd een groote bloemenmand van de Nederlandsch Zweedsche vereeniging te Stockholm en Gothenburg, bestaande uit witte lelies en een groote hoeveelheid prachtige orchi deeën van groene, paarse, rose en creme kleur. De mand was versierd met een oran- jekleurigen strik en een lint in de blauw gele Zweedsche kleur. Voorontwerp Werkloosheidsverzekering Vergadering van het C.N.V. Het Dagelijksch Bestuur van het Chr. Nat. Vakverbond heeft besloten op Dins dag 1 Maart a.s. te Utrecht een verga dering van het Algemeen Bestuur te houden, tot welke bijeenkomst ook de hoofdbestuurders der aangesloten bon den als introducé's toegang hebben. De voorzitter van het Verbond, de heer A. Stapelkamp, zal in die vergade ring inleiden het voorontwerp van „Wet telijke regeling inzake de verzekering tegen de geldelijke gevolgen van werk loosheid", dat door Minister Romme aan den Hoogen Raad van Arbeid om advies werd toegezonden. Tilburg garnizoensstad Enkele dragen geleden werd gemeld, >!at de minister vain defensie besloten had ook Tilburg in aanmerking te doen komen voor de legering van een garnizoen en wel van een bataljo/n infanterie. Naar thans van officieele zijde wordt me degedeeld, is bij het gemeentebestuur van Tilburg berioht ingekomen, dat in deze stad een bataljon Jagers zal worden gelegerd, De ontginning van de Peel Werkzaamheden vangen begin Maart aan Naar wij vernemen, heeft het bestuur van de stichting „Binnenikolonisatie", gevestigd te Maastricht, bericht ontvan gen, dat de Minister van Sociale Zaken bereid is, 100 pet overheidssubsidie te verleenen in de arbeidsloonen ten be hoeve van de ontginning in werkver schaffing van een gedeelte der Seve- numsche Peel. Het subsidie dat ten hoogste een bedrag ran 550.000 aal bedragen, is bestemd voor Ie ontsluiting van een complex woeste gronden, groot plm. 400 H.A., gelegen in het westelijk deel der gemeente Sevenum. Verwacht kan worden, dat begin Maart een aanvang zal worden gemaakt met de werk zaamheden, waarmede voornoemde stich ting een belangrijke verruiming der be- staans- en vestigingsmogelijkheden hoopt te erkrijgen voor de plattelandsbevolking in deze streek. VOORNAAMSTE NIEUWS Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen en het ZONDAGSBLAD. Verschenen is het Voorloopig Verslag van de Eerste Kamer over de begrooting van Sociale Zaken. De Eerste Kamer heeft de begrooting van Binnenlandsche Zaken aangenomen. De Duitsche Rijksdag zal op 20 Febr. a.s. bijeenkomen. Tegen den oud-wethouder van Vlaar- dinger-Ambacht, die in zijn dienstbetrek king valsche handteekeningen zette, it twee jaar gevangenisstraf geëischt. Financieel Weekoverzicht Von Blomberg en Von Fritsch hebben hun functies in de Duitsche weermacht neergelegd. Thans is Hitier opperbevel hebber geworden, en Goering generaal- veldmaarschalk. Het Britsche s.s. „Alcira" is door recht* sche vliegtuigen in den grond geboord. BETONHOUT KISTENHOUT HOUTHAN DEL „ALBLAS'Vv. WADDINXVEEN Opslagplaatsen te 's-Gravenhage, Fahrenheit- straat 343. Rotterdam, Zwaanshals 119-121 vTRIPLEXVraagt prijs LIJSTWERK BOEKHOUDINGEN BELASTINGZAKEN J. M. VAN OSNABRUGGE KR00SWIJK (bij Oud-BeijerlandV Telef. O.-B'land 108 ASSURANTI EFFECTEN E'S 1 N.V, GRONINGSCHE HYPOTHEEKBANK gevestigd te GRONINGEN De Bank geeft uit: 3'/2 Pandbrieven a 10Oy2 (Koers van omwisseling 100% Stormschadeverzekering Een specialiteit op het gebied van STORMSCHADE-VERZEKERING Algemeen Onderling Waarborg Genootschap „RENOVATÜM" te Amsterdam, Spuistraat 219/21, Tel. 35626 Vraagt eens een prospectus aan! «EAGER? SPECIAL DRY Generaal Agent ANDRE KERSTENS. Tilburg KAMERS HET0NT6in--P-3.-r.ET BADKAMER -f. 4.- PRAKTIJKEXAMENS BOEKHOUDEN Middenstands - diploma Boekhouden M.0. Handelskennis L.0. Frans, Duits en Engels L.O. Wiskunde L.O. en M.O.K. 1 Nederl., Engelse en Duitse Handelscorrespondentie Hoofdakte}^.vin'. ORANJE-AVOND TE UTRECHT Gisteravond hooft do N.C.R.V. te Utrecht in die groote Tivolizaal een Oranjeavond ge houden, welke druk bezocht was. Tweedui zend bezoekers waren er aanwezig, toen de heer Joh. C Franc ken den avond open de, die na de openingsrede voorstelde om telegrammen van gelukwenscli te zenden aan het Prinselijk Paar, aan de Koningin en aan Prinses Armgard, waartoe onder luid applaus besloten werd. Staande werd het Wilhelmus gezongen. Als feestredenaars tra den op Ds. B. van Gin kei, Ned. Herv. pred. te Wezep en min. Mr. J. A. d e W i 1- d e. Een aardig moment was, toen aan alle tweeduizend bezoekers een beschuit met muisjes geoffreerd werd. Muziek en samen zang luisterden den goedgeslaagden avon i op. IK

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1938 | | pagina 1