JliriiHir jCriitedjf lourant
Ingrijpende wijzigingen in Duitschland
Hitier neemt het opperbevel der
weer
macht
Geheime kabinetsraad ingesteld
GIN
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j Ct.
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
NO. 6311
ZATERDAG 5 FEBRUARI 1938
18e Jaargang
Stbbertentiepr tjjen
Van 1 tot 5 regelsf,171/»
Elke regel meer0.22'/»
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend0.10
Oranje en ordening
Deze dag is de laatste van een week
vol nationale vreugde. Staten-Generaal
en Kerk en alle tusschenliggende corpo
raties, ja alles wat maar vergaderen kon,
kwam in herdenkingssamenkomst bijeen
en overal was slechts één onderwerp aan
de orde: Oranje en Nederland.
Sommige buitenlandsche bladen
gelukkig niet a 11 ij d schrijft de vreemde
pers op zonderlinge wijze over Neder
land hebben het zuiver aangevoeld:
„De Nederlanders kunnen zich niet als
zelfstandige natie denken zonder Oranje".
Daarom droeg de feestvreugde over
het nieuwe leven in het Huis van Oranje
ook een breed algemeen nationaal karak
ter. Het was een dag voor het volks
geheel in al zijn rangen en standen. Dit
neemt echter niet weg. dat ook elke cor
poratie op zich zelf reden van verheu
ging heeft.
Voor de kerk geldt dat in bijzondere
mate, want wat is haar dierbaarder dan
de vrije verkondiging van het Evangelie
en dan naast haar een vrije school, waar
het onderwijs zich richt naar de leer in
de kerk verkondigd?
Echte, het vrijheidsbeginsel geldt
eyejieèr voor andere levensterreinen,
In de afgeloopen week zijn ook tallooze
gemeenteraden, kleine zoowel als groote,
in plechtige zitting bijeen geweest. Daar
was alle reden toe. Niet alleen omdat de
gemeenten deel uitmaken van het groote
landsgeheel, maar ook in hun hoedanig
heid van zelfstandige corporaties.
Immers, de strijd van Oranje ging niet
alleen voor de vrijheid der kerk maar ook
voor een vrije burgerij, voor vrijheid op
maatschappelijk gebied, voor souveremi-
iteit in eigen kring.
Wij bedoelen hiermee geenszins te
seqqen, dat men vóór het optreden van
Oranje in ons land geen volksvrijheden
kende. Het tegendeel was het geval. Van
oude tijden af wisten de poorters en
gilden zich allerlei rechten en privileges
te bedingen. Ze gavèn den vorst geen
cent zonder er iets voor terug te krijgen
Als we het zoo zeggen mogen: het
materiaal was er dus wel, maar er was
het talent van den eersten Oranje voor
noodiq om het in dienst te stellen van de
nationale zaak. Daarom deed Oranje
toen, maar ook later telkens een beroep
öp de burgerij; op de „kleine luyden
zooals ze ook genoemd werden, niet, orn
aat ze allen tot de smalle gemeente be
hoorden verre van dat maar in
tegenstelling met de regenten.
"Op de/* wijze naar voren gehaald en
Eot aanzien gebracht kregen de gilden een
ciqen plaats in de volksgemeenschap,
maar ook in het staatsbestel. En het cor
poratieve leven kwam hier tot hooger
bloei en rijker beteekenis.
Zoo vestigde zich al meer de gemeen
telijke autonomie, vooral de steden met
vele privileges begiftigd, kregen zeer
veel invloed. Deze vergroeide niet zelden
'in verkeerde richting en leidde dan tot
gemeentelijke autarkie, die bruggen brak
en dammen in de waterwegen wierp om
het handelsverkeer te dwingen zijn tol aan
bepaalde plaatsen te betalen; maar er
zaten ook mooie kanten aan; men denke
aan de „belooning", welke Leiden na
heldhaftige verdediging kreeg: een hoo-
•gesChool der wetenschappen.
Wij moeten nooit, wat geweest is, ide-
aliseeren, alsof er vóór ons volmaakte
menschen geleefd en geregeerd hebben;
maar wij mogen, ondanks de gebreken,
welke de burgers en dus ook de burger
lijke corporaties hadden, het goede dat er
ïn gilden, stenden en standen school,
niet loochenen.
Wij spraken gisteren over ordening op
economisch en sociaal gebied en wij ba
seerden onze beschouwing op de waar
heid, dat de maatschappij niet gemaakt,
niet geconstrueerd wordt, maar dat ze
een levend organisme is en dus groeit.
Zij is dus zoowel gebonden aan de his
torie als aan de wet Gods; ze is even
zeer een welvaartsvraag als een vraag
stuk van menschenrecht, en dat met tel
kens wisselende aspecten.
Het ware dwaasheid om te ontkennen,
dat het optreden der gilden nimmer de
[welvaart noch het menschenrecht hebben
geschaad en gekrenkt. De geschiedenis
leert het ons waarlijk wel anders. Maar
ze waren kostelijke en onmisbare schakels
'in de ontwikkelingslijn der ordeningsge
dachte. Ze hebben ons volk de kracht
der vrije organisatie geleerd; zij hebben
het Nederlandsche volk geschikt ge
maakt om aan het publieke leven, aan het
bestuur van land, gewest en gemeente
deel te nemen.
En wanneer ten onzent geen revolutie
noodig is om de maatschappij om te
bouwen, alttid door, niet door en met
geweld of óp mechanische wijze, dan
danken wi; dat aan Oranje, die de bur
gerij en de vrije corporaties inschakelde.
Juist met het oog daarop mogen we zeg
gen, dat „ordening" op de agenda blijft
en telkens rijpe vruchten zal afwerpen.
Von Blomberg en Von Fritsch gaan heen
1^1 A zeer langdurige en zeer hardnekkige geruchten, dat er oneenigheid
zou bestaan tusschen den Duitschen Rijksminister van oorlog, generaal
Von Blomberg en den opperbevelhebber van het leger, generaal Von
Fritsch, komt thans als een groote verrassing, dat aan hen beiden
ontslag uit hun functies is verleend. H i 11 e r heeft namelijk besloten, zelf
voortaan als minister van oorlog op te treden, en tevens als opperbevel
hebber van de geheele Duitsche weermacht, als hoedanig hij zal worden
geassisteerd door generaal Keitel, als chef van den generalen staf.
Wat het opperbevel over het leger aangaat, in de vacature-Von Fritsch
is benoemd generaal-overste Von Branchitsch.
Tenslotte is ook voorzien in de leemte, ontstaan door het aftreden van
Von Blomberg als generaal-veldmaarschalk. Deze eere-functie is nu
aan Hermann G o e r i n g toegevallen, die haar vereenigt met de positie
van opperbevelhebber der luchtmacht.
De geheime kabinetsraad
De Führer hééft het volgende decreet uit
gevaardigd inzake de instelling van een ge
heimen kabinetsraad:
„Te mijner adviseering bij de leiding der
buitenlandsche politiek stel ik een geheimen
kabinetsraad in.
Ik benoem tot president van den geheimen
kabinetsraad den rijksminister baron von
ath.
Ik benoem tot leden van den geheimen
kabinetsraad:
den rijksminister van buitenlandsche za
ken: Joachim von Ribbentrop,
den minister-president, van Pruisen, rijks
minister van luchtvaart en opperbevelheb
ber van het lucbitwapen, generaal-veldmaar
schalk Hermann Go&ring,
den plaatsvervanger van den Führer,
rijksminister Rudolf Hess,
den rijksminister voor volksvoorlichting
en propaganda, Dr. Josef G o e b b e 1 s,
den rijksminiser en chef der rijkskansela
rij Dr. Hans Heinrich Lammers,
den opperbevelhebber van het leger, gene-
ral-oberst Walther von Brauc'hitsch,
den opperbevelhebber der marine gene-
raal-admiraal Dr. H. C. Erich Raeder,
den chef van het oppercommando der
weermacht, generaal der artillerie Wilhelm
Keitel.
De loopende zaken van den geheimen ka
binetsraad leidt de rijksminister en chef der
rijkskanselarij.
Hitier heeft derhalve baron Von N e u-
rath ontheven van zijn ambt van rijks
minister van bui
tenlandsche za
ken, om in zijn
plaats te benoe
men J o a c h i lq
von Ribben
t r o p, thans
Duitsch ambassa
deur te Londen.
Tevens heeft hij,
vermoedelijk met
't oog op verdere
mutaties, zijn ge
zanten te Rome,
Weenen en Tokio
teruggeroepen,
resp. Von Hassel, Von Diercksen
en Von Papen. Ook wat de bezetting
der voornaamste diplomatieke posten aan
gaat moet men derhalve belangrijke wijzi
gingen verwachten.
Von Neurath blijft rijksminister, -en wel
met weglating van de tot dusver gebruike
lijke toevoeging „zonder portefeuille".
Bij deze gelegenheid heeft de Führer te:
viens bepaald, dat ook de overige rijksmi
nisters, die geen departement beheeren,
voortaan den titel van minister zullen dra
gen zonder toevoeging van de aanduiding
„zonder portefeuille".
De Rijksdag bijeen
De Duitsche Rijksdag is te
gen Zondag, den 20sten Febr.,
te Berlijn bijeengeroepen.
Hitier aan Von Blomberg
H i 11 e r heeft generaal-veldimaarschalk
von Blomberg naar aanleiding van zijn
aftreden uit de functie van rijksminister
Von Ribbentrop
„Sedert het in 1936 voltrekken herstel van
de volledige Duitsche souvereiniteit in mili
tair en territoriaal opzicht, hebt gij mij her
haaldelijk verzocht, ontlast te worden van
een dienst, die aan uw gezondheid de zwaar
ste eischen stelt
Ik wil thans, na het einde van het vijfde
jaar van den wederopbouw van ons voflk en
zijn weermacht, voldoen aan uw wederom
ingediende verzoek. Moogt gij door den voor
u liggenden tijd van verlof het herstel vin
den, waarop gij meer dan vele andere men
schen aanspraak kunt maken.
Op den SOsten Januari 1933 hebt gij, als
eerste officier van het. nieuwe rijk, den eed
van trouw aan de nationaal-socialistische
staatsleiding voof mij afgelegd.
Vijf jaar lang hebt bij dien eed onwrik
baar in acht genomen. In dit tijdperk vol
trok zich de meest unieke militaire reorga
nisatie, die de Duitsche geschiedenis kent.
Met dit werk echter zal ook uw naam ;n
de, geschiedenis voor altijd verbonden zijn.
Namens mijzelf en namens het Duitsche
volk breng ik u ook op dit. oogenblik de uit
drukking van diepbewogen dankbaarheid".
Het schrijven aan Von Fritsch
Aan Von Fri tsch heeft Hitier, bij diens
heengaan als opperbevelhebber van het l3-
ger, het volgende schrijven doen toekomen:
,Met het oog op uw ondermijnde gezond
heid heeft u zich gedwongen gezien, mij om
ontheffing van uw taak te verzoeken. Nadat
een eerst kort geieden in het Zuiden door
gebracht verblijf niet het verhoopte resultaat
had, heb ik besloten, uw verzoek thans in
te willigen. Ik neem de gelegenheid van uw
uittreden uit de actieve weermacht te baat.
om in diepe dankbaarheid mijn waardeering
uit te spreken voor uw uitmuntende presta
ties in den dienst van den wederopbouw
van het leger. Want met deze vernieuwing
en herversterking van het Duitsche leger in
den tijd van Maart 1935 tot Februari 193S
zal um naam voor altijd in de geschiedenis
verbonden zijn".
De dank aan Von Neurath
Ter gelegenheid van zijn benoeming tot
president van den geheimen kabinetsraad,
heeft Hitier aan Von Neurath een schrij
ven gezonden van den volgenden inhoud:
„Bij gelegenheid van het einde van het
eerste halve decennium der nationaal-socia
listische staatsleiding hebt gij mij weder
verzocht, met pensioen te mogen gaan. zoo-
Wie zich heden op ons blad abonneert, ont
vangt onze Feestbijlage ,,NU [UICHT HEEL
HOLLAND", nog gratis toegezonden
ADMINISTRATIE
DE „ALGEMEENE FRIESCHE"
te LEEUWARDEN
is de grootste ONDERLINGE LEVENS
VERZEKERING-MAATSCHAPPIJ itr
Nederland Verzekerd kapitaal
RUIM 294 MILLIOEN GULDEN
Hitier
als gij dit. hoopte. Ik kan met 't oog op uwe
voor mij onontbeerlijke diensten, al houd ik
rekening met hot feit, dat gij zooeven 65 jaar
zijt geworden en een 40-jarig dienstjubileum
hebt gevierd, dit verzoek niet inwilligen.
In de vijf jaar van een gemeenschappelij
ke samenwerking zijn mij uw raad en uw
inzicht onontbeerlijk geworden.
Wanneer ik u dierhalve, met vrijmaking
van de loopende zaken van het rijksministe
rie van buitenlandsche zaken, benoem tot
president van den geheimen kabinetsraad,
geschiedt dit, om mij ook in de toekomst
een raadgever aan den hoogssten top van net
rijk te behouden, die mij in vijf zeer moei
lijke jaren in loyale trouw ter zijde gestaan
heeft
U daarvoor thans dank te zeggen, is mij
een diepe behoefte des harten".
Von Neurath
Blijft het leger conservatief
Merkwaardig is, dat in het nieuwe opper
commando der weeiwacht en ook als op
volger van von Fritsch mannen benoem-1
zijn, die eveneens tot de „conservatieve"
kringen van de rijksweer gerekend kunnen
worden.
Luitenant-generaal von Brauchitsch in
ieder geval geldt als een niet minder over
tuigd tegenstander van het zoogenaamde
„nieuw heidendom" dan von Fritsch zelf
I-Iot feit, dat generaal von Reichenau,
wiens goede betrekkingen met partij-krin
gen reeds van vroeger bekend zijn, gepas
seerd is, heeft een zekere verwondering
gewekt. Hierin ziet men eveneens een toe
geven aan de wenschen van conservatieve
rijksweerkringen. welke een candidatunr
van von Reichenau voor een der hoogste mi
litaire ambten weinig sympathiek was.
Het heengaan van von Fritsch interpre
teert men als een soort van „daad van nivel
lerende gerechtigheid". Nadat von Fritsch
hij de protesten tegen von Blombergs huwe
lijk zoozeer op den voorgrond was getreden,
aohtte men zijn aftreden onvermijdelijk.
Zijn opvolger, luitenant-generaal van Brau
chitsch, is 56 jaren oud en was commandant
van de eerste divisie en bevelhebber van
den weerkring 1 (Oost-Pruisen).
GESCHENKEN
VOOR PRINSES JULIANA
Origineele gedachte van de
Banketbakkers
Een krentenbrood en
Twentsche poëzie
Volgens oud gebruik ontvingen in het ver
leden kraamvrouwen een reeks geschenken
in den vorm van versnaperingen, welke be
halve lekkernij, ook grootendeels beproefde
versterkende en geneeskrachtige middelen
Deze geschenken, met name: een tulband,
een amandelstrik. een zakje kaneelkoekjes
en een dito muisjes, 'een rol amandelpers,
een flesch amandelmelk (orgeade), een
flesch kandeel en een netje met eieren, wer
den gewoonlijk door buren bijeengebracht en
ten plattelande in een ouderwetsche Veluw-
sche sluitmand naar hun bestemming ver
voerd.
Daar het' meerendeel dezer artikelen ban
ketbakkersvoortbrengselen zijn, kwam de
Ned. Banketbakkers vereen, op de origineele
gedachte een dergelijke mand volledig vol
gens oud gebruik uit te rusten.
Voorzien van een sobere bloemversiering
is dit karakteristiek kraamgeschenk gister
door een vereenigingsdeputatie ten 'paleize
Soestdijk aangeboden.
Een krentenbrood nit Twente
Doop een deputatie uit de Burgerij van
Almelo is ten paleize Soestdijk, in over
eenstemming met het oud-Twentsch gebruik
de z.g. krentewegge (een groot krenten
brood) aangeboden. Het gebak was 1.20 M.
lang en woog pl m. 45 pond, en was versierd
met rose linten en vergezeld van een Oorkon
de, geteekend door den heer C. W. Vee n-
st.ra leeraar teekenen aan het Chr. Lyceum
Almelo. In deze Oorkonde was opge
nomen een gedicht in Twentsch dialect van
28 regels, dat vervaardigd is door de Twent
sche dichteres, Mej. Joh. F. v. Buren te
Hellendoorn.
De deputatie bestond uit de heeren Mr. M.
Sichterman, burgemeester, Ds J. P. A.
Ie Rov en H. Geerling Tzn. bestuurs
leden der Chr. Oranjevereenigingén en J. J.
Meyerink en C. D. W0 11ers, bestuurs
leden der Alg. Oranjevereeniging.
Het gedicht luidjt als volgt:
Door is in Twente 'n oald gebruu:
Kump der ne vrouw' in bedd',
Dan brengt de Vreene en kunnigheid
Nen krintenweggen met,
En nouw door in oonz Koningshuus
Wat jongs ekömmen is,
Nouw mut door toch uit t Twentelaand
Nen wegge hen, de-s wisse,
Hier komme wiej uit Almelo
En brengt den weggen mee.
Wiej wèènscht uit naem van oonze stad
Het goo veur alle dree,
Veur de preensesse en de preens.
En 't langverwachte wich.
Det in 't paleis, woer Emma was.
In 't mooie weegchien lig.
Det moo en va ook laeter tied
Plezier beleefdt van 't wich.
En gropmoe op Eern oalen dag
Der oorigheid an krig,
Mocht' woor en good deur 't leven goan
En éénmael op den troon,
Zooals Oranje vaeke doen.
Veur 't volk zien beste doon,
Veur 't volk en veur 't Oranjehuus
Te hoope lange 't goo!
En noew de grootenisse nog
Van 't volk van Almelo.
Helderen, Januari 1938,
Een bloemenhulde voor de Prinses
Gister is ten paleize Soestdijk bezorgd een
groote bloemenmand van de Nederlandsch
Zweedsche vereeniging te Stockholm en
Gothenburg, bestaande uit witte lelies
en een groote hoeveelheid prachtige orchi
deeën van groene, paarse, rose en creme
kleur. De mand was versierd met een oran-
jekleurigen strik en een lint in de blauw
gele Zweedsche kleur.
Voorontwerp
Werkloosheidsverzekering
Vergadering van het C.N.V.
Het Dagelijksch Bestuur van het Chr.
Nat. Vakverbond heeft besloten op Dins
dag 1 Maart a.s. te Utrecht een verga
dering van het Algemeen Bestuur te
houden, tot welke bijeenkomst ook de
hoofdbestuurders der aangesloten bon
den als introducé's toegang hebben.
De voorzitter van het Verbond, de heer
A. Stapelkamp, zal in die vergade
ring inleiden het voorontwerp van „Wet
telijke regeling inzake de verzekering
tegen de geldelijke gevolgen van werk
loosheid", dat door Minister Romme aan
den Hoogen Raad van Arbeid om advies
werd toegezonden.
Tilburg garnizoensstad
Enkele dragen geleden werd gemeld, >!at
de minister vain defensie besloten had ook
Tilburg in aanmerking te doen komen voor
de legering van een garnizoen en wel van
een bataljo/n infanterie.
Naar thans van officieele zijde wordt me
degedeeld, is bij het gemeentebestuur van
Tilburg berioht ingekomen, dat in deze stad
een bataljon Jagers zal worden gelegerd,
De ontginning van de Peel
Werkzaamheden vangen begin Maart aan
Naar wij vernemen, heeft het bestuur
van de stichting „Binnenikolonisatie",
gevestigd te Maastricht, bericht ontvan
gen, dat de Minister van Sociale Zaken
bereid is, 100 pet overheidssubsidie te
verleenen in de arbeidsloonen ten be
hoeve van de ontginning in werkver
schaffing van een gedeelte der Seve-
numsche Peel.
Het subsidie dat ten hoogste een bedrag
ran 550.000 aal bedragen, is bestemd voor
Ie ontsluiting van een complex woeste
gronden, groot plm. 400 H.A., gelegen in het
westelijk deel der gemeente Sevenum.
Verwacht kan worden, dat begin Maart een
aanvang zal worden gemaakt met de werk
zaamheden, waarmede voornoemde stich
ting een belangrijke verruiming der be-
staans- en vestigingsmogelijkheden hoopt te
erkrijgen voor de plattelandsbevolking in
deze streek.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
en het ZONDAGSBLAD.
Verschenen is het Voorloopig Verslag
van de Eerste Kamer over de begrooting
van Sociale Zaken.
De Eerste Kamer heeft de begrooting
van Binnenlandsche Zaken aangenomen.
De Duitsche Rijksdag zal op 20 Febr.
a.s. bijeenkomen.
Tegen den oud-wethouder van Vlaar-
dinger-Ambacht, die in zijn dienstbetrek
king valsche handteekeningen zette, it
twee jaar gevangenisstraf geëischt.
Financieel Weekoverzicht
Von Blomberg en Von Fritsch hebben
hun functies in de Duitsche weermacht
neergelegd. Thans is Hitier opperbevel
hebber geworden, en Goering generaal-
veldmaarschalk.
Het Britsche s.s. „Alcira" is door recht*
sche vliegtuigen in den grond geboord.
BETONHOUT
KISTENHOUT
HOUTHAN DEL
„ALBLAS'Vv.
WADDINXVEEN
Opslagplaatsen te 's-Gravenhage, Fahrenheit-
straat 343. Rotterdam, Zwaanshals 119-121
vTRIPLEXVraagt prijs LIJSTWERK
BOEKHOUDINGEN
BELASTINGZAKEN
J. M. VAN OSNABRUGGE
KR00SWIJK (bij Oud-BeijerlandV
Telef. O.-B'land 108
ASSURANTI
EFFECTEN
E'S
1
N.V, GRONINGSCHE HYPOTHEEKBANK
gevestigd te GRONINGEN
De Bank geeft uit:
3'/2 Pandbrieven a 10Oy2
(Koers van omwisseling 100%
Stormschadeverzekering
Een specialiteit op het gebied van
STORMSCHADE-VERZEKERING
Algemeen Onderling Waarborg Genootschap
„RENOVATÜM"
te Amsterdam, Spuistraat 219/21, Tel. 35626
Vraagt eens een prospectus aan!
«EAGER?
SPECIAL DRY
Generaal Agent ANDRE KERSTENS. Tilburg
KAMERS HET0NT6in--P-3.-r.ET BADKAMER -f. 4.-
PRAKTIJKEXAMENS
BOEKHOUDEN
Middenstands - diploma
Boekhouden M.0.
Handelskennis L.0.
Frans, Duits en Engels L.O.
Wiskunde L.O. en M.O.K. 1
Nederl., Engelse en Duitse
Handelscorrespondentie
Hoofdakte}^.vin'.
ORANJE-AVOND TE UTRECHT
Gisteravond hooft do N.C.R.V. te Utrecht
in die groote Tivolizaal een Oranjeavond ge
houden, welke druk bezocht was. Tweedui
zend bezoekers waren er aanwezig, toen de
heer Joh. C Franc ken den avond open
de, die na de openingsrede voorstelde om
telegrammen van gelukwenscli te zenden
aan het Prinselijk Paar, aan de Koningin en
aan Prinses Armgard, waartoe onder luid
applaus besloten werd. Staande werd het
Wilhelmus gezongen. Als feestredenaars tra
den op Ds. B. van Gin kei, Ned. Herv.
pred. te Wezep en min. Mr. J. A. d e W i 1-
d e. Een aardig moment was, toen aan alle
tweeduizend bezoekers een beschuit met
muisjes geoffreerd werd. Muziek en samen
zang luisterden den goedgeslaagden avon i
op.
IK