Een depressie na een kortstondige hausse
I
I
1
i
BOEKEN EN GESCHRIFTEN
MAANDAG 27 DECEMBER 1937
EERSTE BLAD PAG. 3
Financieel economisch jaaroverzicht
!A.andeelenkoersen en Goederen-
prijzen in 1937 sterk gedaald
Opleving in ons land kwam
tot staan
Nieuwe evenwichtsbasis bereikt?
HET jaar 1937 zal in de annalen van de
economische wereldgeschiedenis ge
boekstaafd worden als het jaar van de
mislukte conjunctuurbeheersching. Men
heeft over dit onderwerp in de crisis
periode den mond vol gehad de leider
van het Duitsche „Institut fur Konjunk-
turforschung" Wagemann heeft het woord
„conjunctuur" onlangs uit zyn woorden
boek geschrapt! maar in de practyk
heeft men er tot dusver nog maar een
bitter schijntje van terecht gebracht. Het
jaar 1937 werd 't jaar van de beide uiter
sten. Een sterke hausse sloeg in haar te
gendeel om. Wat zal de toekomst brengen?
Het begon in het voorjaar langzamerhand
tot het Am-eri'kaansche staatshoofd door te
dringen, dat hiij op economisch gebied krach
ten had ontketend, welke hij vermoedelijk
niet meer baas zou kunnen, als niet tijdig
werd ingegrepen. Toen de publicatie van he
Engelsche bewapeningsplan de geesten fasci
neerde en er op de goederenmarkten een
enorme speculatieve beweging ontstond met
een opdrijven van de noteeringen, kwam
uit Washington de klaroenstoot, het w
schuwingssignaal van Roosevelt. Op 2 April
j.L deed hij n.l. de opmerkelijke verklaring
dat z.i. de grondstoffenprijzen, met name van
die welke voor de productie van kapitaalgoe
deren dienen, veel te hoog waren. Deze
klaring bracht een algeheele ontmoediging
teweeg bij de speculatie die practisoh uitslui
tend en in zeer sterfte mate a la hausse was
georiënteerd en tot dekking harer posities
moest overgaan. Daardoor ontstond een da
lende prijsbeweging welke op haar beurt
weer terughoudendheid deed ontstaan bij de
koopers, die vanzelfsprekend een afwachten
de houding gingen aannemen. Tegelijkertijd
won de overtuiging veld dat de gekoesterde
verwachtingen inzake de. vraag naar grond
stoffen (alweer tengevolge van de bewape
ningsplannen) zeer overdreven waren ge
weest en dat er geen sprake zou zijn van een
schaarste aan voorraden op de grondstoffen-
markten. Toen tenslotte tot overmaat van
ramp de conjunctuur in de V. S. flink begon
terug te loopen in den herfst, nam ook de
prijsdaling al ernstiger omvang aan, zoodat
tenslotte het niveau van ca. anderhall jaar
geleden weer werd bereikt.
Uit het volgende staatje blijkt hoe de ont
wikkeling van het prijsniveau in 1937 is ver-
loopen voor een aantal goederen. Natuurlijk
is voor elk product het verloop telkens weer
anders geweest doch de algemeen dalende
lijn komt er duidelijk in naar voren.
9«-
H
e
<p 2
CQ
Jan.
49^
233
28b/S2
5/7)4
7.13
13.00
Febr.
54^
226
27
107/l6
7.44
13.25
Mrt.
697/s
256
33
WX
7.01
13.84
April
70
284H
3 O7/ie
13)4
7.31
15.17
Mei
60^
249
247ia
1013/ie
7.25
13.58
Juni
57^
251
23^
9%
7.38
13.19
Juli
55
258
9Vs
7.18
12.62
Aug.
59^
270
24
9
7.06
11.35
Sept.
555/is
259^
21X
w
6.10
9.73
Oct.
513/i6 2Ö7
2019/33
9%
6.75
8.74
Nov.
39H
192J4
16>4
7)4
4.55
7.89
Laatste
40
186)4
16K
79/32
5.00
8.46
1) Standard Cash Londen.
2) Londen Cash.
3) Londen Cash.
4) Sheets Londen.
5) Termijn Rio nieuw contract
6) Middling loco.
Er behoeft geen twijfel aan te bestaan ''it
HET KOERSVERLOOP TE AMSTERDAM
1935
I. Indische fondsen. N. Nederl. nijverheids ondernemingen. -
S. Scheepvaartaandeelen.
A. Amerikaansche fondsen.
de prijsdaling op de goederenmarkten een
voorname oorzaak is geweest van de koersda
ling op de effectenbeurzen. Het verband tus-
schen beide blijkt duidelijk wanneer men de
indexcijfers raadpleegt van de Fondsen en
goederenmarkt, welke worden samengesteld
door het Centraal Bureau voor de Statistiek
oor dit jaar de volgende uitkomsten too-
100.
102.4
115.9
108.8
101.8
De conjunctuurterugslag in de V. S.
De beroemde kwestie van de kip en het ei
de laatste decennia ook op economisch
gebied overgebracht. En nog is de kwestie
niet opgelost. Zeer vele gezaghebbende stem
men in de V. S. hebben de dalende conjunc
tuur niet aan economische, doch aan politieke
oorzaken toegeschreven, zooals b.v. de "wrij
ving tusschen de Amerikaansche Regeering
en Wallstreet en aan een overdreven vreer
voor de buitenlandsche politieke verhoudin
gen. Mr. Oliver Stanley, de Engelsche Minis-
Handel is een andere opvatting toe
gedaan. Hij meent dat de teruggang in de
bedrijvigheid in de V. S. het g ev o 1 g en niet
de oorzaak van de depressie ter beurze
Wanneer dit standpunt juist zou zijn, blijkt
zonneklaar op welk gevaarlijk terrein de
Amerikaansche Regeering zich heeft begev
toen zij in het voorjaar pogingen ging doer.
te geraken tot een beperking van het con-
junctuurhersteL Zij is zich deze gevaren
waarschijnlijk wel bewust geweest doch heeft
de beurs- Durb-
ite 1937 2S No-
at? 14 Decembc
sdag 15 Decern
irdag lë De<
linsdac 21 December
Woensdag: 22 December
>ondordag 23 December
92.4
77.3
De index van de aandeelenkoersen wordt
berekend uit de koersen van 10 toonaange
vende Nederlandsche fondsen genoteerd op
de beurs te Amsterdam, de index van groot-
handelsprijzen uit de noteerinigen van 10 sta
pelproducten; de gemiddele noteering gedu
rende Januari 1937 is voor beide indexcijfers
hierbij gelijk 100 gesteld.
Uit deze indexcijfers blijkt dat het koers-
herstel ter beurze in Augustus in het alge
meen geen reëele ondergrond vonn in
verloop der goederenprijzen. Een ineenstor
ting kon dus niet uitblijven.
De hausse in hef voorjaar
Wanneer men thans er toe overgaat het
verloop van de hausse in het voorjaar nader
te typeeren, kan men zeggen dat in het al
gemeen de groote koopbeweging haar uit
gangspunt vond in de volgende overwegin
gen:
A. De gunstige con junctuurontwikkeling in
de V.S.
B. Rentedaling op de beleggingsmarkt. Het
publiek wordt gedreven naar de fondsen^
markt en tracht hier een compensatie te
vinden voor de achteruitgang in inkom
sten. Men tracht te profiteeren van
economisch herstel.
C. Wantrouwen in alle valuta tengevolge van
de val van het goudölok. Vlucht uit het
goud in de zakelijke waarden.
In deze periode deelden de optimisten de
lakens uit. Alle pessimisme werd uitgeban
nen. Toch waren er ongunstige factoren:
1. De Amerikaansche arbeidsstaldivgen.
2. Dt sociale onrust in frankrijk.
3. Verscherping der politieke tegenstellin
gen.
4. Goudophooping in de kapitaalkrachtige
landen.
In het tweede kwartaal kwamen daarbij:
5. Financieele moeilijkheden in Frank.ijk
met verdere devaluatie van de franc.
6. Vrees voor een revalorisatie van den
dollar.
Dat zulke kwade factoren volledig konden
werden geëlimineerd bewijst welk een m
tige invloed er van het psychologisch element
uitgaat. Eerst in het tweede en derde kwar
taal (conflict Oost-Azië) slaagde het pessi
misme er in de overhand te verkrijgen: de
kiemen voor de najaarsinzinking waren ge
legd.
niet vermoed, dat de afbraak 7
i het
koersen, de financieele bovenbouw
economisch wereldsysteem ook werkelijk een
oorzaak van conjunctuurinzinking kan zijn.
Tal van andere factoren hebben uiteraard
200 primair als secundair de erns-t van
den terugslag in de V.S. nog geaccentueerd.
We noemen daarvan o.a.:
1. De internationaal zeer verscherpte poli
tieke toestand.
2. De vrees voor nieuwe „New-Deal"-
maatregelen.
3. Vrees voor nieuwe belastingen om de be-
grootingstekorten te dekken.
4. De druk, uitgeoefend door de belasting
op kapitaalswinsten en onverdeelde winsten.
5. Tegenstellingen tusschen Regeering en
bedrijfsleven (Public utility's).
6. Het keurslijf waarin Wallstreet door Re-
geeringsmaatregelen werden gedrongen waar
door de noodige soepelheid verloren ging.
7. Voor het eerst ging het buitenland tot
groote likwidatias over van Amerikaansche
fondsen.
Wat zal de toekomst brengen?
Het geheele najaar heeft gestaan in het
teéken van de terugslag in de V. S. en daar
om vestigden wij er hier wat uitvoeriger de
aandacht op. Bovendien geeft de Unie op eco
nomisch gebied nog altijd de toon aan
stagnatie ginds kan elders niet ongemerkt
voorbijgaan. Voor wat ons land betreft, meld
de de Nederl. Conjunctuur reeds dat de op
leving tot staan is gekomen, hetgeen „voor
een groot deel samenhangt met de ontwikke
ling van de wereldconjunctuur en de daaruit
voortvloeiende daling van het prijspeil der
grondstoffen op de wereldmarkten". Toch is
er allerminst reden om het jaar in een zwart
gallige stemming te besluiten want ongetwij
feld zijn er nog tal van lichtpunten, die een
optimistische kijk op 1938 wettigen. De laat
ste maand is een toestand van evenwicht in
getreden ,die wellicht na verloop van tijd
plaats zal maken voor een langzaam stijgen
de lijn. Hoopvol stemt dat de goederenmark
ten (zie de bovenstaande indexcijfers etc.)
een gunstiger ondertoon te zien geven. De
invloed daarvan op de fondsenmarkten is niet
uitgebleven. In elk geval schijnt de periode ^ec- Zon op 8.13
van voortdurende koersdalingen en likwida- aon nn vm
ties voorloopig te zijn afgesloten.
De golfslag van den tijd herinnert ons zoo
nu en dan aan de vergankelijkheid van het
leven. Men werpt den blik een wijle achter
waarts en maakt de balans op. Voor Neder
land en Koloniën was 1937 een jaar van
baanbrekend herstel, zij het dat niet alle lagen
van de bevolking (de middenstand!!) hiervan
reeds konden profiteeren. Bij het scheiden
van de markt in dit jaar spreken wij de
wensch uit dat 1938 velen zal brengen wat
1937 niet kon geven: een opgaande wereld
conjunctuur, welke over alle volkeren der
aarde in toenemende mate welvaart, vrede en
geluk zal verspreiden!
Hoogste barometerstand 782.1 te Ham
barometerstand- 752.2 te Jan-
Li tags te
mayen.
Stand vanmorgen half twaalf 779.8
WEERVERWACHTING
Meest zwakke veranderlijke wind, gedeel
telijk bewolkt, weinig of geen neerslag, aan
vankelijk lichte tot matige vorst, later tem
peratuur om het vriespunt.
BUITENLANDSCH WEEROVERZICHT
Gedurende de Kerstdagen trok een diepe
depressie door 't Noorden, ie in het geheele
Westen en Noordwesten buitengewoon
zacht weer bracht in het Zuiden
land acht en negen graden celsius op den
morgen van den Eersten Kerstdag -
thans nog temperaturen tot ver boven
maal in Lapland en in de Pool zee veroor
zaakt. Boven Zuid-Scandinavië- kwam een
gebied van hoogen luchtdruk tot ontwikke
ling, dat zich langzaam Zuidwestwaants
verplaatst. Na het voorbijtrekken der de
pressie begon de barometer op IJsland
gelmatig te stijgen. Het gebied van hoogen
luchtdruk op het Vasteland zette zich ver
naar het Westen voort en heeft een tweeds
maximum om den Oceaan op omstreeks
graden Westerlengte en 55 graden Noor
derbreedte. In Oost-Duitschland veroorzaakt
een vlakke depressie nog sneeuwval. Cen-
tiaal-Europa is overdekt met een gebied
van lichte vorst, In het Oosten vriest het
matig. Het deel van Noord-Scandinavië
binnen den Poolcirkel is nagenoeg geheel
vorstvrij. De Alpensitations melden lage
bieden (Saentis min 12 graden, Jungfraujoch
min 10 graden Celsius), met krachtigen
wind uit het Noorden. Ten Zuiden van den
breedtegraad is de wind overal uit Oost.
Ten Noorden van den 55sten breedtegraad
uit West, langs de Noorsche kust, stormt
het uit Zuid tot Zuidwest. De sneeuwbedek-
king in Centraal-Europa reikt tot de lijn
BerlijnMünchen.
De vooruitzichten voor vorst zijn in onze
omgeving onzeker. Vermoedelijk zal de
vorst niet langer dan één twee etmalen
aanhouden.
THERMOMETERSTAND
Stand va^iorgen half twaalf —2.0 C.
HAVFR. Slot prijshoudend
KOGGE. Slot prijshoudend
PROVISIEN. Slot prllshoudend
cuzel: Prima W Steam loco 7.87% 8.
ecember 8.17% 8.22%
arkens: 160-230 Pd. 8.25 8.40
240-325 pd. 7.25 7.65
"WINNIPEG. 24 DECEMBER
TARWE. De markt steeg: op duldelngen van
espannen locosituatie en op de bewering:, dal
S'estelüke maalderijen trachten tarwe uit hel
innenland te bekomen voor onmiddellijke af
lading en 5 c. boven de Mei-optie betalen vooi
III Northern. Slot vast.
KOGGE per December
'ER per December
LIJNZAAD 1
MAÏS per Januari
116%
75%
77—
•17%
6874
16174
172—
4 DECEMBER
8.96
RIVIERBERICHTEN
HANS WEERT, 23 DECEMBER
ROOSENDAAL: Onderneming, Bezemer.
DORDRECHT: Stad Hasselt. Cornells.
CAPELLE A, D. 1JSSEL; Albatros 3, IJseldljk'
ZW1JNDRECHT: Alvracht XI, Wilting.
AMSTERDAM: Vertrouwen, v. d. Vliet.
GOR1NCHEM: Anjo, Oom.
GRONINGEN: Onderneming Jot.
DRIMMELEN: Wljka, van Gils.
LEEUWARDEN: Louwlna Evenhuls.
MEPPEL: 2 Gebroeders, Wieland.
AMSTERDAM: Teusejja. Muller.
DUITSCHLAND: Ideaal. Mulder: Hontesuoom
ïouterse; Montan'7. Terschure; Express 4. Dorr
hamarant, Poppelier; W. van Driel 59. van
Josterom; Vertrouwen, Kerpel; Stad Namen,
Zremlnksel; Littoral, Vijth; Express 1. Kerle;
Dankbaarheid 2, van Dongen. Dranaco 10,
'loegaart; Helvetia, Huybrechts; Spes, Boer;
ïx Voto, Feil; Gean, Veenma; Petrus Hubens
!t Petrus Canlslus, van Steen; Jean Baptiste.
iaems; Mannheim 186. Roth; Walsum 5. Kocks
thenania 16. Olieslager: Ellana. Teunlsse, Lloyd
il, Drless; Nelly, van Zwol, Auvergue, August
it Antoine, Boods; Vlsscher 1, Fleerackers; SI
Copiosa. Haems; Roger Rott-
Calypso, Slegmund.
stel 6; st. Telegraaf XI: Tot
28 Dec. Maan op vm. 4.12 u, onder nam. 0.53 u.
VOERTUIGEN MOETEN HUN LICHTEN
OP HEBBEN
28 Dec. Van 's av. 4.21 uur tot 's morg. 7.42 u.
Inbrekers te Vlaardingen
aan 't werk
Poover resultaat
Men meldt ons uit Vlaardingen:
Op den avond van Eersten Kerstdag hebben
Inbrekers gepoogd te Vlaardingen hun
plag te slaan in een tweetal villa's, waarvan
de bewoners afwezig waren, doch de buit is
niet groot geweest.
Tusschen 8 en 11 uur 's avonds hebben zy'
getracht in te breken in de villa van de dames
Poortman aan de Schiedamscheweg 97. Zij
verschaften zich toegang door een W.C.-
raampje. Verder dan de W.C. hebben zy het
echter niet kunnen brengen, omdat de deur aan
de andere zijde met een paar grendels was ge
sloten. Hier moesten zy dus onverrichter zake
terugkeeren.
Op dezelfden avond hebben zy ook ingebro
ken in de villa van den heer Jac. van Toor
aan den Schiedamscheweg 133. Door indruk
king van een keukenraam aan de achterzijde
van de villa zijn ze hier naar binnen gekomen.
Alle kamers werden doorzocht en overhoop
gehaald. Zy vonden slechts een bedrag van
f 8.50 aan zilvergeld, wat zij hebben meegeno
men. Blijkbaar ip 't him uitsluitend om geld te
doen geweest, want enkele voorwerpen van
waarde hebben zij laten liggen. Langs dezelf
den weg, als zy gekomen waren, hebben zy de
Villa verlaten.
Door zolderluik gevallen
Slachtoffer overleden
Aan den Rietdijk te Tin te bij Brielle le
iVrijdagmiddag j.L de heer J. Vermeer in zijn
woning door een zolderluik gevallen. De
toestand van het slachtoffer liet zich zoo
ernstig aanzien, dat verschillende genees-
heeren werden geraadpleegd, die er echter
niet in mochten slagen het slachtoffer in het
leven te behouden. Dee avonds is de heer
Vermeer aan de gevolgen van zijn val over
leden.
INBREKERS BEZOEKEN POSTKANTOOR
De bait was niet groot
Inbrekers hebben in den nacht van Zon-
Öag op Maandag een bezoek gebracht aan
het postkantoor te R h e n e n. Als eenige
buit zijn wat postwaarden medegenome uit
de loketten der ambtenaren. Wel is getracht
de kluis te forceeren, doch dat is niet ge
lukt Uit alles blij'kt, dat men hier niet te
doen heeft met geroutineerde inbrekers.
De daders hebben zich hoogstwaarschijn
lijk toegang verschaft door 'n valschen sleu
tel of door het openschuiven van een dei-
ramen. De ambtswoning boven het kantoor
is niet bewoond.
De p..litie heeft een uitgebreid onderzoek
Ingesteld,
Geestelijke liederen uit den schat imaar hem sregeven moet worden), is
een cultureele vraag van de eerste orde. De
van de Kerk der Eeuwen
Het derde (laatste) deel
der koorzettingen verschenen
Het derde deel van de Koorzettingen der
„Geestelijke Liederen uit den Schat van de
Kerk der Eeuwen" (Postbus der Admini
stratie 333, 's-Gravenhage) is thans ver
schenen.
Het 640-tal harmonisaties is hiermee Vol:
een buitengewoon respectabel werk. Te
meer nog als men let op de kwaliteit van
deze uitgave, die op zwaar wit papiep en
in zeer helderen druk van muziek en tekst
is geschied.
In dit laatste deel zijn ook 40 bekende
kinderliederen opgenomen.
Het ons mede toegezonden iprospectus
spreekt niet zonder gegronde reden van
„een muziekbibliotheek van onschatbare
waarde'r
Die onschatbare waarde ligt zeker in de
eerste plaats in den omvang van de verza
meling, die zeker wel iets eenigs ter wereld
is. Maar deze aanduiding krijgt nog meer
relief als we bedenken dat het doel van
den verzamelaar, Ds H. Hasper, is geweest
om deze onuitputtelijke schat van geestelij
ke liederen voor al wat Nederlandsch
spreekt en zingt ter beschikking te stellen
vrij van auteursrechten.
Het heeft al jaren geleden zijn hartgron
dige verontwaardiging opgewekt, dat tal
van liederen van dezen aard niet in het
openbaar gezongen mogen zonder dat men
er betaling voor verschuldigd is.
Op één der laatste bladzijden staat nog
in kleine letters een bekend mooi kinder
versje („*k Sluit mijn oogjes, vouw mijn
handjes") afgedrukt, zooals het in de een
stemmige uitgave der „Geestelijke Liede
ren" is opgenomen, doch met de mededee-
lirog erbij: Dit versje, voorkomende in de
éénstemmige uitgave, wordt uit deze verza
meling teruggenomen, daar het niet in het
openhaar gezongen mag worden zonder be
taling aan BUMA.
Ook onder den inhoud van dit derde deel
staat nog eens een ontboezeming van den
samensteller, waaruit blijkt hoe hardnek
kig hij in zijn kamp is tegen de banden
waarin de psalmen, lofzangen en geestelij
ke liederen in onzen tijd geraakt zijn. Hij
deelt daar nl. mee, dat ten tijde van ae eer
ste uitgave van deze koorzettingen. Novem
ber 1935, de statuten van BUMA de bij dat
bureau aangesloten leden niet toelieten aan
deze verzameling medewerking te verlee-
nen en dat een verzoek om een uitzonde
ring te maken niet door de directie kon
overwogen worden. Ds Hasper merkt hier
bij op'. „De vraag of een kunstenaar reeds
van tevoren beslag kan laten leggen op een
mogedijke toekomstige productie van zijn
geest (zelfs ten aanzien van arbeid, waar
toe hij zelf niet het initiatief kan nemen.
vrijheid van een mensch en do belangen
in een bedrijf botsen hier".
Na deze mededeeling is het nu ook dui
delijk hoe het komt. dat Ds Hasper het
jrootste deel van deze koorzettingen in
handen heeft moeten geven aan Belgische
musici
Dit is o.i. zeer te bejammeren. Dit groot-
sche Noord-Nederlandsche initiatief zou
nog beter tot zijn recht zijn gekomen als
onze Noord Nederlandsche musici, waarbij
bekwame menschen in overvloed zijn, een
veel grooter aandeel er aan hadden kunnen
nemen.
Wij bevelen deze geheele uitgave harte
lijk in de aandacht van koordirigenten aan.
Een overzicht van dichters en vertalers,
componisten der melodieën en componisten
der koorzettingen is achter in het laatste
deel opgenomen.
HET SCHRIFTBEWIJS- Door Dr.
F w. Grosheide. Uitgave van
J. H. Kok N.V- te Kampen 1937.
Eenige dagen vóór het zilveren jubileum
van Prof. Grosheide verscheen bovengenoemd
geschrift. Het zou dus een souvenir aan den
13en December kunnen heeten. In elk geval is
het een boekje dat den hoogleeraar uitnemend
teekent in zijn talent van eenvoudig en helder
behandelen van wetenschappelijke onderwer
pen. Het Schriftbewijs is dit ten deele; er is
ook een groot leeken-element by betrokken
en in dit opzicht vooral is deze verhandeling
in onzen tijd van beteekenis. In rustig tempo
zet Prof. Grosheide den grondslag, de soorten
het gebruik, het verkeerde gebruik en de me
thode van het Schriftbewys uiteen, daarby
niets vergetende, wat in de practyk aanmoedi
ging of critiek verdient- Hoewel deze stof aan
leiding te over zou geven tot geleerd betoog
en vooral tot breed dispuut, is het juist Prof.
Grosheide's sterke kant, dat hy dezen weg
niet inslaat, zoodat elke leek hem volgen
er veel van leeren kan. De wijze, waarop de
schrijver ook dit terrein betreedt met de
penrusting van persoonlijk geloof en geheilig-
den zin, verleent het boekje het gezag, dat 't
noodig heeft in dezen tyd van felle aanvallen
op de autoriteit der H. Schrift- Het zal voor
predikanten en ouderlingen een sterke steun
blijken
DE BETERE WERELD. Tien toe
spraken van Dr J. C. A- F
1937. J. Ploegsma. Zeist-
Van de gebroken bakken, die geen water
houden, laat dit boekje er eenige -
schrijver is blijkbaar een vrijzinnig man, die
van de betere wereld wel iets, maar van de
beste wereld niets verstaat, van „diepe gods
dienstigheid" houdt en 't middelaarswerk var
Christus vervaagt tot een troostelooze be
spiegeling waarin 't hart der zaak ontbreekt.
Wij hebben geen enkele aanleiding, dit boekje
aan te bevelen.
Coen, consequent koopman, door
JOH AN VAN DER WOUDE. H.
P. Leopold. Den Haag, 1937.
Deze monografie verscheen als derde in
de serie historische figuren, welke Leo
polds U.M. is begonnen. Het doet voor zijn
beide voorgangers: „De Ruyter" en „Olden-
barneveldt" niet onder wat schrijftalent, uit
beelding en levendigheid betreft.
Sympathie bezit Van der Woude voor
Coen niet, Coen's Calvinistische opvattin
gen zijn hem een gruwel. Daarom (is objec
tiviteit bij geschiedschrijving geen onmoge
lijkheid') begaat hij de hinderlijke fout.
de gebreken en zonden van Coen te schet
sen als uitvloeiscis van zijn godsdienstige
overtuiging en orienteering: „Was Coen
geen volgeling van Calvijn, den onverdraag
zame, die uit de duistere roerse-
v a n z ij n ziel de vreugde van het
leven haatte, de mensen verachtte?"
Reeds uit dit enkele citaat volgt, dat we
het beeld, dat Van der Woude van Goer,
ontwerpt, niet zonder meer kunnen aan
vaarden. Het is, evenals Stefan Zweig's Cal-
vijnportret, verwrongen naar het caricatu-
ra'e.
De waarde van dit boekje 1 ig^t dan ook
elders. Hierin, dat het een uitstekend in
zicht schenkt aan de beteekenis van Coen
als grondvester van ons Indische Rijk. Wij
zien hier een man voor ons, zonder wien
Nederland onverbiddelijk zijm koloniaal be
zit zou hebben verloren, voor het nog was
bemachtigd.
De bedoeling der vaderlandsche kooplie
den met Indië was principieel fout: de
eenige kwestie, die zij van belang achtten,
was: op welke wijze de rijkste retourvloten
uit Indië terug te zien keeren? Geld ver
dienen. Anders niet.
Nu was Coen ook vóór alles koopman,
maar „consequent koopman". Hij zag in,
wat de Heeren XVII nooit hadden begrepen,
dat het behoud van de Indische handels-
voordeelen alleen te verzekeren was. wan
neer van het onmetelijke eilandenrijk een
hensche kolonie gemaakt werd, die door
Nederland definitief werd onderworpen en
beheersoht van uit een vast centrum met
daarnaast overal vaste steunpunten.
Coen, die snel tot de hoogste functie in
Indië is opgeklommen, heeft het klaar ge
speeld, ons koloniaal Rijk te grondvesten,
en de toestemming daartoe en medewer
king daaraan aan zijn meestens af te
dwingen.
Dat bij zrulk een grootsche opvatting van
zijn taak Coen niet steeds gehandeld heeft
in overeenstemming met recht en billijkheid
is jammer, maar begrijpelijk. Van der
Woude erkent rondweg: „Een humaan
mensch had Indië niet kunnen veroveren.
Coens daden waren noodzakelijk, om Ne-
derlandsch-Indië te kunnen bevestigen
geen ander man dan Coen had het ooit
kunnen volbrengen".
Als specimen van subjectieve histone-
schrijvine is Van der Woude's boekje zeker
geklaagd Het doet het verleden opnieuw
leven in zijn geweldige strijd en conflicten,
in z'n misslagen en geniale daden, in zijn
zoeken ruaar nieuwe vormen en juister
formaties. Het doet ons ook inzien, hoe
sterke persoonlijkheden, die daarbij (na
tuurlijk geen heilige, maar toch) gave
karakters zijn, aan de toekomst van een
volk onschatbare diensten kunnen bewijzen.
Inzien ook, dat Coen, ondanks zijn fouten,
een man is. waarop wij trotsch mogen zijn,
een man, die in zich droeg de eigenschap
pen van .het stoer. oud-Hollandsche helden
ras, dat Spanje bedwong en werelden door
kruiste: ernst, werkkracht, onverzettelijk
heid, moed, betrouwbaarheid, doorzicht en
(we voegen er bij, Van der Woude ten spijt)
godsvrucht.
HET GEMENGDE HUWELIJK, door Da
C. v. d. Woude. Geref. Pred. te
Leeuwarden. D. H. Llttooy Azn te Ter-
ordt ln onzen
:de huwelijken
ndat dit ondei
Christelijke kri
i Ds C. v. d. Worn
Hing. De schr. handelt achtereer
t wezen van het Christelijk huw
ngde huwelijk en de Schrl"
(Ierland bel
i de Kerl
r kerkelijke
irgaderingen
Geref. Kerkei
>gen inzonderheid c
■ze studie kennis n<
blijft het gemengd
og een donkere schadu
en wordt het volle, rijke hi
:ekend. Zoo terecht merkt Ds
.t liefde zich geheel wil g
ping intreedt, lm
den g voeld, wai
geestelijke man
e jonge menschel
agens richtlijnen
Lende gevallen.
d. Woude geeft op
14 ge waarschuwingen
en aan ouders en
oor hun taak bij
AMERIKAANSCHE
HANDELSBERICHTEN
1 DECEMBER
TARWE. No. 1 Manitoba
No. 2 Harde winter
No. 2 Roode winter
MAIS. No. 2 Mixed West
ROGGE. Can. W no. 2
GERST No. 2
MEEL. Springclear
KOFFIE. De
uge i
KATOEN. De markt opende stil en 3 p. hoo-
rer tot 1 p. lager en handhaafde zich daarna bü
ustelooze handel: de priizen ondervonden wei-
lik invloed van de hoogere markt te Liverpool
i-egcns matige hedgeverkoo en Jan.-likwida
ies; nieuwe belangstelling ontbrak. Slot prijsh.
RUBBER. Slot 2
CHICAGO 24 DECEMBER
TARWE. De termlinmarkt opende i
c. lager, steeg in sympathie met V
lernard Schljv.
BELGIE: st.
aine, "Windhaus, Mi
chuur; Elisabeth, B:
N&gold.
nosa, Selp; N&-
Lel; Paula, Jean
_een, Noodts: Mannheim 208
Ig. Germalne, de Souter; Rhelnfahrt 126.
Engelhardt; Disponibel, Steenbergen; Hugo
Stlnnes 23, Neubauer; Adrians, Heuveman; Math
Stlnnes 5, Dlehl. Tltania, Heuss; Joh. Frederick
Kers, Maria, de Souter. Hean. de Bakker; Adelfa
Verschelden; Louis Spel; Onderneming, Hoo-
gendoorn; De Hoop, de BeJJer; Wilcor. van Meel
Fraternité, de Met): NIeawendijk. Wassenaar;
San José, Bruyninckx. Adagio, Fleck, Spes Mea
Krook, 5 Gebroeders, van Rijk; Condotta van
Rijk; Mubo Muler; Overtjsel. Boon; Clementine
Broekaarl; Jacoba Bevelander: Jannetje Suzan
na. Vermeil: En Avant, van Baaien; Hoop op
Zegen, Waardenburg; Ambulant, v d Straaten:
Gelderland, Hoogerhuls; Aravis Friedman; 3
ROTTERDAM: st. Tilly; st. Fulla; st. Marle;
st. Bego; st. Stormvogel; st. Gelria; st. Wlngi;
st. Fiat 14; st. Paul; st. Time is Money; st.
Vatna; st. Harmonie 3; st. Fiat 4; st. Maria
Cornelia- Stavely, de Hondt; Slegmund, Noor-
-d, Heym
Stormvogel. Leeuwen:
zanna. Schelling; Jol
Rheinfahrt 94. Weiss;
Katharina II. Biltjes;
yn; Armin, Jager; Su-
de Gruyter, Tophoven
rhemis, Boelen-, Rosalia,
■ns: Palatlna. 'Suydam;
Kohmefi; Margaretha, v. Scholl; Gerar-
meulen; Nieuwe Zorg, de Pree; Susco,
Alberecht, Smaal; Merapie, v. Brugge;
Harpen'62, Wenzcl: Cornelia, v. Schouwen; Mar-
querant, de Bot; Magda, Ballegooy; Rhenus 88,
Schonig; St. Antonius. v. Poll; Pfalz, Nout;
Cornelia, Schoenmakers; Europa, Buchloh; Sant
Firmine. v. KesselEdison, Kuhnel; Vertrouwen,
Sempei; Marksburg, Platz.
AMSTERDAM: Gerjo, Hofstra; st. Harmonla
I; Pruwer, Herrig; Rival Botter; Maria 3, Ver
straten. Cem 4, Hutflies.
DORDRECHT- st Scarpe; at. Frits; St. St.
Odile;! st. Joha'n; PANHEEL: st. Lema; DEN
HAAG: Oso 4, Bauman; VLIEREEDE: Neeltje,
Dekker; Willy, Lutje; UTRECHT: Gulseppe. de
Bot; VLAARDINGEN: Emma Herman, Maas;
BERINGEN: Drie Gebroeders. Vredenburg;
NIJMEGEN, st. Harmonie; ZUTPHEN: Martin.
Motter; HANSWEERT: Adriaan, v. Bon;
WEURT: Willem Anton, Baggerman; NIJME
GEN: De Vliegende Hollander, Neyenhof;
UTRECHT: De tUd zal 't leeren, Honkoop;
ZWIJNDRECHT: Geertrulda, Smits: VLAAR
DINGEN: W. van Driel 69. Schreuders; ASSEN:
Johanna, Rutjes; ZWOLLE- Ora et Labora,
Schuilenburg: WERKENDAM: Neeltje. Ruiten
berg; KERKDRIEL: Talion, de Haas; ARNHEM
Energie 8. Veldman; ROTTERDAM: st. Hollan-
dla. GENT: st. Elko.
BELGIë: Peligona, v. Bulck; Sirene, v. d. Bus-
sche; st. Bona Spes; st. Ophir; st. Secunda; st.
Egalite; st. Infatlgable; Rhenus 25, Gotz; Flu-
viale 23. Fromm; Fluviale 31, Koster; Kroonland,
Carron; Energie, Galenkamp; Trols Frères,
Lufthart; Gretha, Walhout; Isabella, Claus;
Beom II,
Molenaard; Stad Yperen, Fierant- Dlna, KruiL
hof; Analyse, Stlvlus; Hendrika, ifreyer; Marga
retha, v. Dijk; Renee, de Groot; Simone, Hoo
vers; Tulsko 2. Mussig; Marcel, Korperaal An
dre, Rothenbucher; Justine, Veirman; "Willy,
Kegels; Ad. Linden 16. Kind; Isabella, Damme;
I. Lammerts; George Sand. Stumpf;
Allee, Keet
•egher
Willet
Rademaker; Jelo, Willems- San Franclsc
Koninck.
DUITSCHLAND: st. Siegfried; Hean. Hoefna
gel.
Gepasseerd na 's middags 12 uur en bestemd
ROTTERDAM; st. Msgnle; st. Harmonie 6;
Gelria, Buisman; st. Attractie; st. Bellatrix; st.
Andries Willem: Verandering, Rijkers- Volente,
*vold; Oso 1. Struyk; st. K. Vaart'8; Hilde-
Bronsino. Vermeulen: Adalgath,
igi Ruysdael,
v. t>«k; Bader
Hendrika, Vis-
DRECHT; Jet
S:in, Milder
onck: Voorburg,
BorstWlljo, Borsje4 Get
11, KaufmanMunchen, B
AMSTERDAMWotan,
'Je, Wakkes; Elisabeth, Vos; DOR-
"stters... DEVENTER: St.
o,.. Mathllde; Gerard Stephan,
Lukassen; DELFT: Corjo. v. Weel: VREES-
WÏJK: K. Vaart IV, Groenewegen; DORDRECHT
S. j?r pnma- Kroon; Pax, Veenma- ARKEL:
Ad nana, Troost; ALPHEN ad RIJN:'Margare
tha. Huurman; HANSWEERT: Isala 3 Bok-
slag; WEURT. st. Tireur; HAARLEM: Gerdl do
Bot; LOBITH: Neeltje, Oudshoorn: LEEUWAR
DEN; Soli Deo Gloria. DORDRECHT: Verande
ring, Rijkers; st. Heiniich; VLIEREEDE: Char
lotte Grabbendorf, Grabbendorf; WEURT- Jo
hanna Gerdina, v. Bosch; VLISSINGEN- Bal-
BELGIë: st. Zeemeeuw; Levlen. de Vos; Mi
mosa. Meeren; Cesarlna, de Souter; Emma, v. d.
Broek; Succes, Bokslag; Merkur, Adler; Sleg-
iriea, v. Klee; Onderneming, v. Bressum- Lln-
quendiL Blok; Rival. Jansen; Phenix 9. v.'Nieu-
Zaterdag 25 Dec. lag de klaring te Loblth stil.
