FRANK KELLOGG OVERLEDEN
UIT OOST- EN WEST-INDIE
WOENSDAG 22 DECEMBER 1937
EERSTE BLAD PAG. a
NVvh. J. GILTAY ZN
BOEKBINDERIJ
Buitenland
TERUEL
REPUBLIKEINSCH
Van republikeinsch Spaansche zijde wordt
met zulk een stelligheid gepubliceerd, dat
de stad Teruel in linksche handen is geval
len, dat men, ondanks de tegenspraak van
generaal Quiepo de Llano, daaraan wel moet
geloof hechten. Het feit is overigens genoeg
opzienbarend, om daarbij even stil te staan.
Teruel is gelegen juist aan de uiterste punt
van het rechtsdhe front, op de plaats waar
dit het verste doordringt in de richting van
Va'encia en van de Middellandsche Zee. Het
is als het ware de mijlpaal, het merkteeken
der Franco-successen. Tot daartoe waren de
rcchtschen gevorderd bij hun moeizame po
ging, het tevergeefs belegerde Madrid van de
tijdelijke hoofdstad Valencia af te
snijden. Al hun verdere inspanning,
om de belegerde metropool geheel
met een gordel van menschen en ma
teriaal te omgeven, en zoo als het ware te
verstikken, heeft door het krachtige verzet
der linkschen moeten falen. Maar Teruel
kreeg daardoor tevens de beteekenis van
een baken. Algemeen bestond de verwachting
dat van deze stad uit het tot op heden ver
geefs verbeide, „finale" offensief der Franco
aanhangers zou losbreken, de laatste, mach
tige stormloop op het sterk gereduceerde ter
ritoir der republiek. Allerlei redenen voerde
men aan, waarom dit offensief uitbleef. Men
verklaarde het zelfs uit den aard der recht-
sche troepen, welke immers o.m. uit een niet
gering contingent Marokkanen bestaan.
Welnu, deze heeren zouden als goede zonon
van den. Islam een maand rust hebben moe
ten genieten, namelijk tijdens de voorge
schreven periode der 6trenge vasten, en zou
den eerst opnieuw weder in beweging komen,
als de opgaande maan het einde van Rama
dan aankondigde. Die maan is intusschen al
weder aan het afnemen, zonder over eon
rechtsche overwinning te zijn opgegaan.
Het is niet twijfelachtig, waaraan de recht-
schen de overrompeling van de zijde hunner
tegenstanders hebben te wijten. Deze hebben
•van een 6neeuw- en vorstperiode gebruik
gemaakt tot een initiatief, hetwelk de recht-
schen zou moeten dwingen, kleur te beken
nen. Zoo werd deze overrompelende aanval
een toetssteen, om te doorgronden, op welk
frontgebied Franco eigenlijk zijn nieuwe
slag voorbereidde. Thans blijkt dit in geen
geval de Teruel-sector te zijn geweest. Im
mers, dan zouden de linkschen aldaar op
zulk een opeenhooping van manschappen
en materiaal ijn gestooten, dat hun zeker de
lust tot doorzetten spoedig zou zijn vergaan.
De vraag die zich thans voordoet is deze:
In welke mate heeft Barcelona hier werke
lijk een succes geboekt? Tot op heden heeft
het linksche Spanje zich zoo weinig bekwaam
getoond als „stedendwinger", hoe vaak
heeft men niet, op papier, Oviedo veroverd,
tot het tenslotte door de recht6chen voor
goed werd ontzet? dat men het succes
van heden toch wellicht nog overschat. Het
is intusschen te hopen, dat deze nieuwe op
leving der vijandelijkheden eindelijk eens
tot de een of andere beslissing moge leiden.
In welken zin dan ook. Want nu wel voor
elkeen duidelijk is, dat Spanje geen anderen
vrede zal kunnen erlangen, dan dien door
't zwaard, de verbittering aan weerskan
ten is waarlijk al te groot, nu kan men
het land niet beter toewenschen dan een
linksche of rechtsche victorie, die een rust
oplegt, welke door onderhandelingen noch
compromissen valt te bereiken.
.Geen „vrede tot eiken prijs"
Land on, die bij de Amerikaansche
presidentsverkiezingen Roosevelts te-
gencandidaat was, heeft aan den president
een telegram gestuurd, waarin hij zijn in
stemming betuigt met de buitenlandsche
politiek der Amerikaansche regeering.
In antwoord daarop heeft Roosevelt
de volgende verklaring afgelegd:
„De Vereenigde Staten verwerpen een
politiek, die volkomen veiligheid tracht te
verkrijgen, doordat men de oogen sluit,
voor wat er in andere deelen der wereld
geschiedt".
Deze verklaring wordt aldus uitgelegd,
dat Amerika niet de politiek van „vrede
tot eiken prijs" wil volgen.
Amerika's vlootuitbreiding
President Roosevelt heeft aan het
Amerikaansche Congres om machtiging ge
vraagd, voor het nieuwe marinenHootpro-
gram 577 millioen dollar uit te geven, dat
is omstreeks 150 millioen meer, dan oor
spronkelijk werd uitgetrokken. Dit meerdere
bedrag zal voor het grootste deel aan vloot-
houw worden besteed.
Naar de „Herald Tribune" uit Washing
ton meldt, zullen vermoedelijk gebouwd
worden tien kruisers, vijf slagschepen en
een aanzienlijk aantal torpedojagers en duik-
hooten.
Egyptische belangen bedreigd
De Italianen aan het Tsanameer
het gevaar is besproken, dat ligt in het len
uitvoer brengen van de Italiaansohe plan
nen in Abessynië voor millioenen Egyp'e
naren, aangezien hierdoor wijziging komt
in den watertoevoer van den bovenloop van
den Nijl.
De vroegere inspecteur-generaal van de
ïrri gratie werken in den Soedan, majoor
Frank Newhouso, verklaarde te hopen,
dat de Italianen niet hun plannen tot. het
omkappen van de dichte bosschen rond het
Tsa-namoer zullen uitvoeren, want deze bos
schen zi' v.*»n veel invloed op den water
toevoer van den Nijl.
SABOmAO-T* IN SOVJET-RUSLAND
Wetens het toebrengen van schade aan
'den irre-nn'v'st zijn 7 personen in Tiflis ter
dood gehr-eht.
Zeven ambtenaren van de Georgische
graantrust, onder wie Lazaref, de direc
teur, zijn ter verantwoording geroepen we
gens poging tot vergiftiging van graan.
ENGELAND WIL VREEDZAME
REGELING VAN GRIEVEN
Maar: „Wij laten ons
niet drijven"
Chamberlains lagerhuis-rede
IN het Britsche lagerhuis heeft de premier
Chamberlain, tijdens een debat
over den internationalen politieken toe
stand, een groote rede gehouden, waarin
hij een beeld heeft gegeven van de huidige
wereldsituatie. Spr. zeide, dat de gesprok
ken tusschcn Halifax en Hit lor aan
de Engelsche regeering een omlijnd donk
beeld hebben gegeven van de problemen,
welke naar Duitsche opvatting moe"en
worden opgelost om tot Europeesche sa
menwerking te geraken.
Over de reizen van den Franschen mini?
ter van buitenlandsche zaken D e 1 b o
sprekende, verklaarde de premier: „Ik zou
willen zeggen, dat bij de gedachtenwisse
lingen er niet naar is gestreefd om vriend
schappen te verbreken, doch evenmin om
blokken te vormen."
Aan de Spaansche kwestie wijdde hij o.a.
de volgende woorden:
Ik denk, dat wij wel mogen beweren, dat
m de afgeloopen zes maanden een merk
bare vermindering van spanning in Europa
Chamberlain
is ingetreden, hetgeen hoofdzakelijk te dan
ken is aan het feit dat de Spaansche toe
stand minder acuut is geworden. Ook mo
gen wij beweren, dat de Britsche regeerings-
politiek de belangrijkste rol heeft gespeeld
bij het tegenhouden van een mogelijk con
flict buiten Spanje.
De Spaansche kwestie is evenwel naar
den achtergrond gedrongen door de gebeur
tenissen in het Verre Oosten. Het verloop
der Brussclsclie conferentie was ongeluk
kig. Er bestond slechts één middel, waar
door het conflict tot een eind gebracht kon
worden, dat was door geweld. Er wordt,
echter geen melding gemaakt van ge
weld in het negenmogendhedenverdrag.
Dwang zou van geen der leden ter Brussel-
sche conferentie steun hebben gekregen.
Ofschoon het resultaat der conferentie
teleurstellend was voor alle vrienden
den vrede, was er toch één punt, waaruit
wij voldoening mogen putten, n.l. dat wij
voortdurend volledig in overeenstemming
verkeerden met de gedelegeerden der V
eenigde Staten ten aanzien van alle zaken,
die besproken werden.
Na deze uiteenzetting besprak Chamber
lain de laatste gebeurtenissen in China,
niet inbegrip van de incidenten op de
Jangtse en de Britsche protesten bij Japan.
Wat wij thans doen, aldus spr., is een be
wijs afwachten van de vastbeslotenheid en
de bekwaamheid der Japansche regeering,
om een herhaling van deze incidenten te
voorkomen.
Lankmoedig, niet lal
Men moet echter niet denken, dat
onze wensch naar vrede en ons geduld
onder herhaalde provocatie beteekent,
dat wij onverschillig zijn ten opzichte
van onze internationale verplichtingen
of onzen plicht om de Britsche belan
gen te beschermen vergeten.
Het is thans aan de Japansche regee
ring te toonen dat zij op haar beunt de
rechten en belangen van dc buitenlan
ders gedachtig is en dat haar verzeke
ringen en verontschuldigingen iets
meer beteekenen dan enkel woorden.
Het uittreden van Italië uit den volken
bond behandelde Chamberlain als
het volgende punt. Dit uittreden zoo zeide
hij, heeft geen werkelijk verschil gebracht
in den toestand. Het stelde slechts in het
licht, dat in den tegenwoordigen toestand
de volkenbond niet in staat is, eenige van
zijn functies, die hem opgedragen zijn bij
zijn oprichting, ten uitvoer te leggen. Dit
moet ongerustheid wekken bij hen, die
looven in internationale samenwerking. De
volkenhond kan echter nog een rol spelen
in de wereldpolitiek en zulks doeltreffen
der naarmate hij meer bereid is, om de
•erkelijkheid van den toestand eerlijk on
der oogen te zien. Wij zullen voortgaan
den volkenbond onzen warmsten steun te
geven, daar wij gelooven, dat hij de kern
kan vormen van een betere en meer om
vattende organisatie, zooals wij noodig
achten voor de handhaving van den vrede.
Ten slotte zeide Chamberlain:
,Wij laten ons niet drijven. Wij hebben
een bepaald doel: een algemeene regeling
van de grieven in de wereld, zonder oorlog.
De manier, om dit te bereiken is niet drei-
gemeenten uit te spreken, maar te trachten
persoonlijk contact te vestigen. Alleen door
vriendschappelijke besprekingen tusschen
naties kunnen wij hopen te komen tot
een toestand waarin wij wederom de be
zorgdheid van ons kunnen afzetten".
Een opmerking van Eden
Ook Eden heeft zich tijdens het lager
huisdebat laten hooren. Ten aanzien van
het Verre Oosten en de geruchten over
sancties zeide hij, dat er twee vormen van
sancties mogelijk zijn, namelijk ondoeltref
fende, welke de moeite van het toepassen
niet waard zijn en doeltreffende, welke de
mogelijkheid, zoo niet de zekerheid van
oorlog beteekenen.
_,Ik verklaar, aldus vervolgde Eden.,
met den meesten nadruk, dat niemand een
dergelijke actie in het Verre Oosten moet
overwegen, tenzij hij ervan overtuigd is,
over een overweldigende macht te beschik
ken, om zijn politiek te steunen.
Wij hebben in het Verre Oosten belan
gen, welke niet vergeleken kunnen worden
met die van andere naties en wij zullen
p\E Amerikaansche staatsman Frank
Kellogg, de ontwerper van het ver
maarde Kellogg-pact, is gisteravond tc
New-York op 81-jarigen leeftijd overleden.
Van 19171923 was hij Amerikaansch sena
tor; van 19251929 staatssecretaris; van
19301935 rechter in het permanente hof.
In 1923 werd hem de Nobelprijs voor den
vrede toegekend. Kellogg was lid der repu-
blikeinsche partij.
Op 27 Augustus 1928 werd te Parijs het
door Kellogg en Briand ontworpen verdrag
gesloten, dat een plechtige verklaring in
houdt, waarbij de contracteerende partijen
afstand doen van den oorlog.
Het dankte zijn ontstaan aan een ont-
werp-verdrag van eeuwige vriendschap tus
schen Frankrijk en de Vereenigde Staten.
Briand en Kellogg kwamen overeen, dit
plan om te werken in een algemeen trac-
taat tegen den oorlog. Het pact van Kellogg
is door vrijwel alle staten der wereld on
derteekend, ook door Nederland; het
Iaat de mogelijkheid van een verdedigings
oorlog bestaan.
Het overlijden van Frank B. Kellogg
wekt herinneringen, ook aan deze zijde van
den Oceaan, aan het op 27 Augustus 1928 te
Parijs gesloten verdrag, waaraan ook de
naam Briand maar vooral de naam Kellogg
verbonden is.
Dit Kellogg-Pact, zooals het sindsdien in
den regel is genoemd, dient geheel los te
worden beschouwd van het Volkenbondspa cl
en uiteraard ook geheel los van het niet in
positieve rechtsregels neergelegde volken
recht
Van het Volkenbondspact onderscheidt het
Kellogg-Pact zich in 't bijzonder, doordat 't
geen „artikel 16" bevat, m a.w dat het van
sancties nauwelijks rept Deze omstandig
heid heeft, naast het feit, dat de formulee
ring van de drie artikelen, waaruit het Pact
bestaat, eer vaag dan duidelijk is te noemen,
het aan Amerika mogelijk gemaakt, om tot
onderteekening van het verdrag over te gaan
zonder in wezen in strijd te komen met de
aldaar zoo geliefkoosde Monroe-leer.
Men kan het Kellogg-Pact een vereenvou
digde editie noemen van het Volkenbonds
pact. Maar juist doordat het minder ver gaat
dan het Volkenbondspact, hebben de staten,
die behalve onderteeikenaar van het Kellogg-
Pact ook onderteekenaar van het Volken
bondspact zijn, met het Kellogg-Pact minder
te rekenen dan met het Volkenbondspact.
Voor staten als Amerika, Duitschland, Ja
pan, en nu ook Italië blijven, zelfs nu den
Volkenbond de rug is toegekeerd, de bepa
lingen van het Kellogg-Pact gelden.
De beteekenis van het Kellogg-Pact is met
name, dat het den oorlog uitsluit als middel
tot het beslechten van geschillen, Slechts als
middel tot noodzakelijke zelfverdediging
ons uiterste best doen, die belangen te ver
dedigen. Naar onze meerling zal het hui
conflict onvermijdelijk groote verar
ming brengen in het Verre Oosten en aan
iedere natie daar, hoe groot haar onmid
dellijke militaire winsten ook mogen zijn.
Er zijn drie groote principes, welke ons
moeten leiden: op de eerste plaats moeten
we alles doen. wat we in overeenstemming
met onze eer kunnen doen, om een herstel
van den vrede te bewerken. Vervolgens
moeten we met anderen ons volledig aan
deel bijdragen tot de naleving van onze in
ternationale verplichtingen en ten derdo
moeten wij onze eigen belangen en natuur
lijk het Britsche territorium beschermen".
Frank Kellogg
mag de krijg worden gebezigd.' Men voelt
echter, dat hier een van de zwakke punten
van het Kellogg-Pact schuilt Immers wan
neer kan men spreken van noodzakelijk zelf
verweer? Is dit er alleen bij directe geweld
daden of ook ingeval van indirecte dreiging,
ja zelfs ten opzichte van streken waarin men
vitale belangen heeft? Door gezaghebbende
schrijvers over volkenrecht wordt als regel
in laatstgenoemden zin beslist. Dus m.a.w.
het Kellogg-Pact wordt vrij spoedig buiten
werking gesteld. Ja, men kan zelfs met eenige
reden volhouden, dat het verdrag eigenrich
ting, overigens in strijd met elk ontwikkeld
rechtsgevoel, in de hand werkt.
De sanctie, welke het Pact stelt op over
treding van zijn voorschriften, is, dat de
voordeelen van het tractaat worden ontzegd.
Om dit goed te begrijpen diene men te be
denken, dat het Pact voornamelijk negatief
van inhoud is. Door zich daadwerkelijk
tegen een van de bepalingen van het Pact
te verzetten, zal men de steun van de overige
onderteekenaars hebben te ontberen.
De vraag heeft weinig zin, welke de
diepere waarde is van het Pact, naar Kellogg
genoemd. Ongetwijfeld heeft het zwakke zij
den. Maar welke internationale regeling
heeft die tot nu toe niet gehad? Veeleer heb
ben we ons te verheugen over de poging, in
dit Pact neergelegd om de staten dichter
bij elkaar te brengen en zoodoende het ideaal
van één volkenfamilie te verwezenlijken, al
zullen wij ons onthouden van het te luide
enthousiasme als dat van den Angelsaksi-
schen geestelijke, die indertijd Kellogg'g Pact
le grootste gebeurtenis sinds de geboorte
in Christus", meende te mogen noemen.
In het bijzonder is van beteekenis, dat na
het optreden van Wilson het Kellogg;Pact
voor Amerika den weg heeft geopend, om
van de Monroe-leer zij het ook met be
houd ervan de scherpe punten af te slij
pen. Ondanks alle teleurstelling op het ter
rein van de internationale politiek, vooral
zooals deze zich kenmerkt door het verbre
ken van allerhande vrijwillig opgenomen
verplichtingen, is het Kellogg-Pact te be-
sohouwen als een annsporing om in de rich
ting, die het vagelijk aangaf, voort te gaan.
De nagedachtenis van Kellogg kan niet
beter worden geëerd.
De Japansch'Chineesche oorlog
CHINEEZEN DRINGEN DOOR
JAPANSCHE LINIES
Kwantoeng-bevolking
onder de wapens
In tegenstelling tot de Japansche berich
ten. volgens welke te Nanking ongeveer
20.000 Chineesche soldaten nog steeds inge
sloten zijn, verklaart het. Chineesche mili
taire commando, dat deze troepen er in ge
slaagd zijn, door de Japansche linies heen
te breken. Na een zwaren strijd, waarbij
aan beide zijden groote verliezen werden
geleden, drongen zij door tot Woehoe en
reeds den 19en December bereikten zij
Zuid-Anhwei.
Van Chineesche zijde wordt deze door-
bfcak, waarbij de Chineesche troepen een
groote hoeveelheid oorlogsmateriaal zouden
hebben buit gemaakt, als een der grootste
successen van het Chineesche leger geken
merkt
Naar Havas nog nader meldt, heeft de
„Takoeng Pan" uit Hankau, bericht ont
vangen, dat de circa 20.000 Chineesche sol
daten, die uit Nanking hebben weten te
ontkomen, ten Oosten van Woehoe de acht
tiende Japansche infnnterie-divisie in den
rug hebben aangevallen. Zoodra dit feit
hekend werd, gingen de ten Westen var.
Woehoe gelegen Chineesche troepen even
eens tot den aanval over.
De strijd verloopt in het voordeel van de
Chineezen.
Kwantoeng weerbaar
Generaal Joe Hanmoe, de pacificatie-
commissaris van Kanton en generaal Woe
Tie T s j e n g, gouverneur van de Kwan-
toeng-provincie, hebben besloten, de ge-
heele bevolking van Kwantoeng te bewape
nen, om de vijandelijkheden tegen Japan
zoo lang mogelijk te kunnen voortzetten.
De Chineesche militaire autoriteiten van
Kanton zijn, naar verluidt, verontrust we
gens de aanhoudende geruchten over een
Japanschen aanval op Kanton.
Het blad „Sau teng Pau", dat in nauwe
betrekking staat met Chineesche militaire
kringen, meldt, naar het D.B.N. uit Hankau
verneemt, dat gisteren in de Bias-baai on
geveer 10.000 man Japansche troepen aan
land zijn gezet. Deze troepen moeten de
spoorwegverbinding tusschen Hongkong en
Kanton afsnijden.
Te Kanton heerscht groote beroering. De
Chineesche bevolking vlucht bij duizenden
naar de Europeesche wijk Sjamin.
De Britsche autoriteiten te Kanton heb
ben den Engelschen den raad gegeven, zich
gereed te houden, om de stad zoo noodig
direct te verlaten.
Waarschuwing aan Engeland
Tn een hoofdartikel waarschuwt de „Hosji
Sjimboen" Engeland, de boog niet al te
strak te spannen en de door het incident
op de Jangtse ontstane situatie niet als
pressiemiddel tegen Japan te gebruiken.
In de eerste plaats keert het blad zich
tegen het voornemen van Engeland, zijn
zee-strijdkrachten in het Verre Oosten te
versterken.
„Het zou een roekeloosheid zijn, aldus Tiet
Japansche blad, indien Engeland nog meer
schepen naar het Verre Oosten zou zenden."
Het blad raadt vervolgens Engeland aan,
eventueele plannen, om zich op Japans weg
te plaatsen en voordeel te trekken van de
beschieting van een Engelsche kanonneer
boot, eerst rijpelijk te overwegen, voor ze
in daden om te zetten. Japan heeft correct
zijn verontschuldigingen gemaakt, doch is
vastbesloten, geen onverstandige voorwaar
den aan te nemen, of te wijken voor onge
rechtvaardigde pressie."
OE BURGEROORLOG
'N SPANJE
De republikeinen veroveren
Teruel
De republikeinsche minister van Defensief
Prieto. heeft te Barcelona officieel be
kend gemaakt, dat de linksche troepen de
stad Teruel op de Franco-troepen hebben
veroverd. De tegenstand der verdedigers
werd gebroken door een mastsalen aanval
van vier kanten met een numerieke over
macht. Het innomen der stad hing nog
slechts af van het vernietigen der reeds ge
decimeerde nationaljsten. die verbitterd
weerstand boden. Uit het noorden hebben
deze bovendien nog pogingen tot ontzet
ondernomen. Volgens een linksch com
niqué zijn deze op niets uitgeloopen. De
rooden hebben ook volgens „United Press"
Teruel thans in hun bezit.
De rechtsche zender te Salamanca mclddo
daarentegen nog gisteravond om acht uur,
dat de strijd uiterst hevig was, en dat de
rooden geweldige contingenten ten aanval
voerden. De aanvallers zouden gedurende
drie dagen meer dan 10.000 dooden hebben]
verloren. Volgens het communiqué
dezen rechtschcn zender was de vijande
lijke actie reeds zwakker geworden en wer
den de republikeinen zelf met omsingeling
bedreigd.
Een rechtsche mijnenlegger
De nationale scheepswerven hebben
Franco's vloot met een nieuw oorlogsschip
vergroot en wel met den mijnenlegger „Nep
tune". die gisteren te water werd gelaten.
Zoodra het schip geheel gereed is zal het l
zich bij de nationalistische vloot in de Mid
dellandsche Zee voegen, om voor Barce< j
lona en Valencia dieast te doen.
Uitwisseling van gevangenen
Franco heeft toestemming gegeven, om
een aantal republikeinsche oorlogsgevange-1
aen voor een gelijk aantal buitenlandsche
en nationalistische vluchtelingen, die zich
momenteel in verschillende buitenlandsche
legaties en ambassades bevinden, uit te wis
selen. Men spreekt van 5000. Dit zou het
eerste resultaat zijn van de missie van^den
nieuwen Britschen agent, Hodgson, die j
dezer dagen in Burgos aankwam, waar hij
met generaal Jordana onderhandelingen
voerde. Hodgson heeft de Britsche ambas- i
sade te Hendaye van Franco's besluit om j
toe te stemmen in deze uitwisseling, op de
hoogte gesteld en deze heeft op haar beurt j
Eden daarvan mededeelingen gedaan.
Dr. Cators N.-Guinea-onderzoek
Nieuwe volksstam ontdekt
De expeditie vam Dr. W. J. C a t o r, die een
stuk Nieuw-Guineesch binnenland heeft ge
ëxploreerd, heeft een nieuwe bergstam ont
dekt, van geheel ander ras dan de tot nog toe
ontmoete Kapaoekoes.
Men had hier te doen met de lang gezochte
bewoners van de meervlakte, de Zongigoe-
noes. Zij zijn grooter van gestalte, minder
rond van hoofdvorm, veel lichter van huids
kleur en vooral geheel anders in hun optre
den, dat uitermate vrij en zelfbewust is,
zonder echter brutaal te zijn.
De taal die deze menschen spreken, ver
schilt .van die der Kapaoekoes of kustbewo
ners. Dadelijk wordt door Dr. Cator begonnen
met het samenstellen van een woordenlijst,
welke de basis vormt voor verdere con
satie. Als staaltje van hun intelligentie dient
te worden vermeld, hoe zij met behulp van
een potlood en papier, nadat het gebruik
daarvan hen was gedemonstreerd, herkenbare
voorwerpen (ails vogels e.a.) konden teeke
nen, hetgeen zeer te pas kwam bij de samen
stelling van de woordenlijst. In afwijking van
de Kapaoekoe-taal, die voor de telwoorden
van 1 tot en met 10 verschillende woorden
heeft, kent de Zonggoenoetaal slechts ver
schillende woorden voor de getallen van 1
tot en met 5, welke dam als grondwoord voor
de hoogere getallen worden gebruikt. Uit hun
mededeelingen over hun land, I tod ah, en de
omliggende streken kam geconcludeerd
den, dat de hoogvlakte vrij uitgestrekt is met
vermoedelijk een paar honderd bewoners. Het
meer, dat diep is, wordt met prauwen be
varen.
Nieuwe vliegvelden op Sumatra
Het plan bestaat, om op Sumatra zes
nieuwe vliegvelden aan te leggen, die per
stuk één ton zullen kosten. Aanvankelijk was
het voo. stel, daartoe gelden aan te vragen uit
de tweede fase der rubber fondsen. De regee-
riinig echter is van meening, dat deze uitgaven
uit de algemeene middelen moeten worden
bekostigd.
Dorpshoofd mist een millioen
De kiai (dorpshoofdman) van Balikpapan
is dezer dagen slachtoffer geworden van een
inbraak. Vermist werd een trommel met
f 300.000 aam contanten en f 700.000 aan ju-
weelen.
Dan zij een door hemzelf ingesteld onder
zoek heeft de Kiai 't grootste gedeelte van 't
gestolene weder teruggevonden. Onder een
naburig schoolgebouw vond hij de openge
broken geldkist en daar in de buurt aldua
het „Soer, Hbld." lagen de gouden arm
banden, broches en andere juweelen ver
strooid op den grond. In het kippenhok
achter zijn huis voad hij het pakje met con
tant geld.
De dader moet iemand zijn die zeer goed
met het huis van den Kiai op de hoogte is.
Loonsverhoogingen over
geheel Indië
Men weet, dat de Regeering zich indertijd
met een circulaire heeft gewend tot de or
ganisaties der ondernemers, en daarin heeft
aangedrongen op spoedige verhooging der
loonen van het werkvolk. Er werd als wen
sch elijkheid een loonsverhooging van 20 per
cent gesuggereerd.
Sindsdien is de Ondernemersbond bezig
geweest allerwegen op loonsverhooging aan
te dringen. Een gemakkelijke taak is die
niet, bij een 3000 ondernemingen die over
geheel Indië verspreid liggen.
Het staat volgens de „Java Bode" d.d. 15
December vast, dat veel verhoogingen zijn
doorgevoerd.
Het blad vernam, dat de Regeering af
tvacht, wat de loonstatistieken na het jaar
einde als resultaat zullen toonen, alvorens te
overwegen, of zij verder moet ingrijpen.
DDJ5. rulvert d« poriën.
Duitsch schip op een zandplaat
Het Duitsche vrachtschip „Franto" is gis
termiddag bij Urk op de zandplaat de Vorm
geloopcn.
Met de hulp van een beurtschipper kon 't
schip vlot komen, doch de kapitein van de
418 ton metende. „Franto" ontdekte kort na
het vertrek een defect aan de stuurinrich
ting en maakte rechtsomkeer. Op Urk wordt
het schip hersteld, waarna de reis zal wor
den voortgezet.
Kindermishandeling te Bedum?
In verband met het plotseling overlijden
'an haar twee-jarig dochtertje is gisteren te
Bedum de 28 jarige echtgenoote van den
arbeider E. W., onder verdenking haar kind
te hebben mishandeld, aangehouden.
In het academisch ziekenhuis te Groni n-
gen is de gerechtelijke scliouwine op het
lijkje verricht, waarna de vrouw ter beschik
king van den officier yan Justitie is gesteld*
