MEUBELEN
DRENTSCHE EXPORTSLACHTERIJ
SABRULEC
Hf HOOGEVEEN
ZATERDAG 30 OCTOBER 1937
KERK EN ZENDING
GEREF. KERKEN
Tweetal: Te Amersfoort (3e ipred.-
plaats), G. Lustigheid te Amstelveen en
Chr. W. J. Teeuwen te Heerde.
Ds H. W. M. HUPKES Jr.
Het Prov. Kerkbestuur van Friesland
heeft thans een eindbeslissing genomen in
bet geschil dat gerezen is in de Ned. Herv.
Gemeente van Zwaagwesteinde, rond
om de figuur van Ds H. W. M. Hupkes Jr
aldaar.
De Al'g.. Synode der Ned. Herv. Kerk had
aan dat bestuur ongedragen naar aanlei
ding van de bezwaren, ingediend door vijf
kerkeraadsleden. en het voorstel van het
classicaal bestuur van Dokkum. om Ds
Hupkes uit zijn ambt te ontzetten wegens
„gekrenkte geestvermogens" en geestelijke
afwijkingjen, deze kwestie nog eens op
nieuw te onderzoeken. Dit College heeft
daarop tal van lidmaten gehoord en een
diepgaand onderzoek ingesteld, met als
resultaat,
dat de ingediende klachten en de uit
gesproken beschuldiging van het clas
sicaal bestuur geheel ongegrond zijn
bevonden en er dus geen redenen zijn
om Ds Hupkes uit zij,n ambt te ont
zetten.
COLO'S ZENDINGSZIEKENHUIS
1 November a.s. zal het 25 jaar geleden
zijn dat het zendingsziekenhuis Soerakarta te
Solo werd geopend. Het was een zeer be
scheiden begin. Thans staat er een modern
ziekenhuis met 320 bedden, een hulpzieken
huis en 17 buitenpoliklinieken, aan welke
wordt gewerkt door 4 doktoren, 4 Europee-
sche verpleegsters, een apothekers-assistent,
een administrateur en ongeveer 200 mannen
en vrouwen inlandsch personeel. Het aantal
verpleegdagen bedroeg in 1935 114402,be
halve de patiënten der polikliniek ten getale
van 43961 patiënten met 171890 consultaties.
Bij het jubileum hoopt men door een jubi
leum-gave een nieuw operatiegebouw en een
.vierde dokterswoning te verkrijgen. De ge-
VRAAGBAAK r\ voor
CHRISTELIJKE INSTELLINGEN
V ertrouwensadressen ten dienste van
Stichtingen van Barmhartigheid. Zieken
huizen. Sanatoria, Instellingen. Tehuizen.
MODDERKOLK DIJS
TEL.No.2 WADDINXVEEN
FABRICEERT SEDERT 1898
voor
HUIS
KANTOOR
KERK
EN ANDERE INRICHTINGEN
(LEVERING VIA WEDERVERKOOP)
TELEFOON 10
prima Grove Metworst
(Gerookt of ongerookt) en
Grove Snijworst
Vraagt olferte ol reizigersbezoek
DE ONDERLINGE BRANDWAARBORG
MAATSCHAPPIJ
Directie De Jong Co
Keizersgracht 583
AMSTERDAM
Tel. 41913; 44901; 44001
BRAND-, INBRAAK-, STORM- EN
ANDERE VARIA-VERZEKER ING
VAN DEN BRIEL EN VERSTER
N.V. Linnenfabrieken - Eindhoven
Leidend sinds 184? op het gebied van:
HUWELIJKSUITZETTEN en
AANVULLING LINNENKAST In
Linnen, Halflinnen en Katoen.
Stalen, Monsters en Reizigersbez. gratis
'Levering direct aan Particulieren I
TooDkatn Rottcrdomi Rochannenstrant 803
Toonkomer Den Hoog» Ij. v. Meerderroort 46
C. LI ND ZOON
Alle Effectenzaken. Administratie
van Vermogens. Verzekeringen.
Automatische Kolenstook-
inrichting
50 pet. bezuiniging en auto
matische temperatuursregeling
N.V. Technische Handelsmij
RENOVA - ARNHEM
«;j|La De Coöp. Zuivelfabriek
Hofleverancier Hofleverancier v. H M. de Koningin
is groot-producenle van: Roomboter,Geconden
seerde melk, Melkpoeder en Consumptie-melk
producten Hare producten hebben al sinds
meer dan 40 jaren een wereldreputatie. Dit
modern geoutilleerde bedrijf verwerkt per jaar
meer dan 20 millioen kilo's melk.
Zoo luist vej«clienen:
DER VAD'REN FAND
GESCHIEDENIS VAN ONS LAND EN VOLK
H. TE MERWE
Na tal van historische verhalen schreef de
heer te Menve nu dit prac-htige geschiedenis
boek. Het geeft geen dorre opsomming van
hebben gemaakt" toT"vat °h e t Vu "3 ^olVs
ruim aandacht geschonken aan kerk. zen
ding, kunst, wetenschap, handel, nijverheid
en verkeer.
325 platen, 5G kaartjes, 12 kleurstlftteke-
ningen, 672 bladz. Prijs f7.90 gebonden.
Vraagt Uw boekh. Prospectus gratis
N.V. W. D. MEINEMA DELFT
neesheer-directeur is dr. D. Verhagen te Solo.
Ongetwijfeld zal er voor het jubileum ook in
Nederland belangstelling 'bestaan.
GIFTEN EN LEGATEN
De Doopsgezinde Gemeente van St Anna
Parochie ontving een legaat onder let
ter N. N., groot f5000.
Ludendorffs anti christelijke actie
Binnenkort een „Ludendorff"-
belijdenis
ONDERWIJS
EN OPVOEDING
H. F. GANGEL f
Te Arnhem is overleden op 90-jarige!
H. F, Gangel, oud-schoc
district Leeuwarden.
DÉ SAMENWERKING VERBROKEN
In het Corresp.blad der Vereen, van Chr.
Onderwijzers, enz. wordt medegedeeld, dat
het Hoofdbestuur een schrijven gericht heeft
het Comité der zes samenwerkende orga
nisaties (waartoe ook de Vereeniging be
hoorde), waarin wij het volgende lezen:
„Deze drie feiten (het adres zou verzonden
worden ook zonder onze medewerking: de
brochure „Er dreigt gevaar"; en de oproep
tot een spoedvergadering, waarin de Verg.
ni->t wilde meedoen), waarbij overdreven
haast ons telkens voor een fait accompli stelt,
en men klaarblijkelijk niet met ons rekent en
daardoor handelt tegen de basisafspraak der
samenwerking, hebben ons buiten de deur
geplaatst. Wij constateeren en aanvaarden dit
feit met leedwezen, omdat wij deze samen
werking ter wille vam de ernstige onderwijs-
moeilijkheden hebben geappreciëerd. De op
vatting Uwerzijds brengt ons in een scheeve,
dus onhoudbare positie.
„Wij hernemen dus onze vrijheid
van handelen en zullen ten tijdie en ter
plaatse, waar ons dit geschikt voor
komt, zelfstandig strijden voor de ver
laging van de leerlingensohaal. Ons
materiaal hopen we binnenkort te p-u-
-bliceeren."
EXAMEN CHR. VOLKSONDERWIJS
Op het te Utrecht gehouden examen
van de Ver. voor Chr. Volksonderwijs zijn
geslaagd voor het volledig examen de heeren
G. J. ter Borg te Wapenveld, P. Houtsma te
Betterwird, P. Vegter te Groningen, M. Drent
te Groningen, P. Brouwer te Vriezenveen
Mej. J. Walda te Wommels.
Voor het aanvullingsexamen slaagden de
heeren L. Brink te Utrecht, W. J. A. Zwaan
te Zeist, H. J. Schroten te Hasselt, H. W.
Sohreuder te Hilversum en W. Goedhart te
Hilversum en de dames A. v. Ham te Hilver
sum en M. Bos, J. Bos, J. M. Dumans, Jac.
v. 't Veer, W. Pliester, C. A. Roelandschap, P.
A. J. Sprey en M. H. L. Pfaltzgrafï, allen te
Utrecht.
(Van onzen Duitschen correspondent).
Erich von Ludendorff behoort tot
de meest markante, maar tevens tot de felst
bestreden persoonlijkheden in het tegen
woordige Duitschland. Nog net eender als
twintig jaar geleden is hij een strijd
lustige natuur, compromisloos en eigen
zinnig. Na keizer Wilhelm II en von Hin
denburg was hij de groote man in de
anmeleiding tijdens den laatsten oorlog.
Ten deele beschouwt men hem in de
kritiek zelfs als den grootsten leider op
strategisch gebied, en zijn bewonderaars
schrijven hem de verdienste toe, dat hij
Hindenburg de geniale vondsten inspireer
de, waarmee deze later zijn onvergankelijke
roem oogstte. Als generaal-kwartiermeester
was Ludendorff het organisatorisch talent,
dat de keizerlijke armeeën in staat stelde,
om vier moeilijke jaren achtereen aan tal
rijke fronten den strijd vol te houden.
Maar ook vele vijanden heefjt Èrich Lu
dendorff onder zijn eigen volit. Daartoe
moeten zij gerekend worden, die hem ver
antwoordelijk verklaren voor het noodlottig
verloop van den oorlog. Terwijl Hindenburg
al meer en meer de nationale held van
Duitschland werd, bleef Ludendorff, het
type van den Pruisischen officier, onpopu
lair en geisoleerd. Als generaal was hij er
op uit, om het ongelijk van zijn militaire
tegenstanders te bewijzen in woord en ge-
schiTft. Zijn ideeën op strategisch gebied
gaf hij weer in allerlei brochures, brieven
aan de legerleiding en memoranda aan den
keizer, Toen hij zich voor het „Volksge
richt" te München wegens hoogverraad
moest verdedigen omdat hij had deel
genomen aan de mislukte Hitier-Putsch
van 9 November 1923 heeft hij deze
ideeën nog eens saamgevat en aangevuld
met zijn ervaringen uit den wereldoorlog.
Ruim een jaar later publiceerde hij het op
zienbarend boek „Der totale Krieg", hetwelk
een enorme verspreiding vond, hoewel het
eigenlijk niet voor den leek, maar voor den
militairen deskundige is geschreven.
En thans komt hij de wereld weer ver-
issen met een nieuw werk „Auf dem Wege
ir Feldhernnhalle".
In dit nieuwe boek zet Ludendorff de be
weegredenen uiteen, welke hem een tijd
lang tot Hitier dreven, maar deze toe
nadering schijnt nog altijd niet zoo sterk
te zijn, dat zij door een officieele vei'zoening
werkelijke vriendschap heeft geleid,
want in zijn veelgelezen tijdschrift „Am
heiligen Quell Deutscher Kraft" zet zijne
excellentie knorrend uiteen, dat ook dit
nieuiwste geschrift al net eender als
„Der totale Krieg" in de officieele natio-
naal-socialistische pers vrijwel wordt dood
gezwegen. En waar de Duitsche pers
tegenwoordig geredigeerd wordt door het
Rijksministerie van Volksvoorlichting en
Propaganda zijn deze verwijten dus onge
twijfeld bedoeld aan het adres van hooge
instanties in de Wilhelmstrasse
„Auf dem Wege zur Feldherrnhalle" geeft
echter ook een interessante kijk op de
politieke en geestelijke „Glaubensbekennt-
nis" van den generaal, want men v\
gewaar, dat Ludendorff pas onder den
directen invloed van zijn tegenwoordige
vrouw, dr. Mathilde Ludendorff, een fel
tegenstander van het Christendom gewor-
Hij leerde de toenmalige mevrouw von
Kemmnitz door den bekenden finan-
cieelen theoreticus der N.S.D.A.P. Gott
fried Feder, kennen en door haar
kwa/n hij in contact met den feilen strijd,
welke in toonaangevende nationaal-socia-
listische kringen tegen beide confessies
wordt gevoerd tegen gunste van een
„Deutsche Gotterkenntnis". Voordien ken
den wij den generaal reeds als een voor
stander van het anti-semitisme en een
fanatiek tegenstander van Rome en de vrij
metselarij. Maar onider den directen in
vloed van zijn tegenwoordige echtgenoote
ging hij nog een stapje vei'der en houdt hij
zich in zijn Beierseh landhuis te Tutzing
bezig met het religieuse en het kerkelijke
vraagstuk. Geen wonder, d&t hij zoowel
door de katholieke als door de protestant-
sche kerkelijke autoriteiten als een niet te
onderschatten vijand wordt beschouwd en
behandeld.
Door de officieele verzoening tusschen
Hitier en Ludendorff, welke te München
door de persoonlijke bemiddeling van
generaal-veldmaarschalk von Blomberg
tot stand kwam, werd Mathilde's „Deutsche
Gotterkenntnis" door den staat als een
religieuse beweging naast zoovele andere
soortgelijke stroomingen in het Derde Rijk
officieel erkend, zoodat er van dit oogenblik
af aan den Stamberger See begonnen kon
worden rnet een nieuwe propaganda-aetie,
welke zich thans over heel Duitschland
uitstrekt.
In Juli vond te Tutzing een samenkomst
plaats, welke beoogde, de zoogenaamde
„Wanderredner'' voor hun propagandisti-
schen arbeid te scljolen. Door middel van
den Ludendorff-Verlag zag men kans, in
vrijwel alle groote steden winkels te openen
te Berlijn vindt men zoo 'n filiaal in de
Friedrichstrasse waar alle boeken en
brochures van Mathilde en Erich Luden
dorff ten verkoop worden aangeboden. En
in het tegenwoordige Duitschland is de
publieke belangstelling voor zulke lectuur
als haast even sterk als voor Julius
Streichers „Stürmer", het anti-semi-
tische hetzlblaad/je, dat op de drukste ver
keerspunten in houten muurkastjes achter
dun traliewerk wordt neergehangen, om
dan vooral door de onrijpe jeugd verslon
den te worden!
Het „Haus Ludendorff' wijst principieel
de oprichting eener kerkelijke organisatie
weliswaar van de hand, maar zijn felle
actie tegen de bestaande confessies bevor
dert niettemin een andere „belijdenis",
welke op den duur erkend zal willen wor
den naast de bestaande constituties. Dat
blijkt reeds uit een schrijven, hetwelk de
Rijksminister van Binnenlandsche Zaken,
dr. F r i c k, op 20 Augustus van dit jaar aan
generaal Ludendorff zond en waaraan wij
het volgende ontleenen:
„Inschrijving eener religieuse belijdenis
in de officieele registers vindt op het, oogen
blik niet plaats. Een hervatting van de
vroeger gebruikelijke inschrijvingen is
echter bij de voorgenomen nieuwe regeling
wel mogelijk. Zoodra deze in kracht treedt
kan dei-halve op wensch ook de „Deutsche
Gotterkenntnis" (I-Iaus Ludendorff) worden
ingeschreven.
Zoo kunnen wij het dus binnen afzien-
baren tijd beleven, dat de anti-christelijkc
organisatie van Erich en Mathilde Luden
dorff van staatswege naast de al meer en
meer in het gedrang komende katholieks
en evangelische Kerk officieel wordt
erkend!
J. Meiners.
iale Geografie: c
de heer D. G. Ruiaru»
Stern, P. C. Verhe;
Lelden. Gesl.: Rechten: doet. ex., mei. H.
XT tCI,, Hasselt: cand.ex.. mej. J.
ïrdam; de heeren W. F. K.
J. M.
M. Hardenberg
Versteeg, Leid
Twee promoties op een dag
Vrije Universiteit
„Een wettelijk of justitieel verbod
om eenig geschrift te doen verschijnen
is in strijd met artikel 7 van de Grond
wet". Dit is de conclusie, waartoe Mr.
E. D i e m e r komt in zijn proefschrift,
waarmede hij volgende week Vrijdag
aan de Vrije Universiteit den graad
van doctor in de rechtsgeleerdheid
hoopt te verwerven. De dissertatie is
getiteld „Vrijheid van drukpers. Eenige
opmerkingen over haar staatsrechte
lijke regeling, voornamelijk in Neder
land". Promotor is Prof. Mr. A,
Na een aantal inleidende gegevens, wel'ke
in Hoofdstuk I een plaats vinden, wordt
Hoofdstuk II een uitvoerig overzicht geboden
van 'de geschiedenis der drukpersvrijheid in
ons land, beginnend met 1500 en opklimmend
tot onzen tijd. Hoofdstuk III wijdt dan aan
dacht aan de interpretatie, vooral door den
Hoogen Raad aan het grondwettelijk artikel
inzake de drukpers geschonken. Tevens wordt
daarbij de vraag besproken, hoe de versprei
ding, met name de'colportage, is geregeld en
behoort geregeld te zijn.
Aangezien men de vrijheid van drukpers
immer gerekend heeft tot de zgn. grond- of
vrijheidsrechten, verdiende het aanbeveling,
bij deze rechten afzonderlijk stil te staan, om
dat zoodoende inzicht wordt verkregen over
den dieperen zin van de drukpersvrijheid
zelve. Na dit onderzoek in Hoofdstuk IV komt
in het laatste Hoofdstuk de vraag
orde, of de huidige regeling voldoet,
niet, in welke richting naar een o
kan worden gestreefd. Daarbij is met name
stilgestaan bij de wijze, waarop het onder
werp in kwestie bij de grondwetsherziening
1936/37 is behandeld.
Op grond van principieele en histori
sche overwegingen is Mr. Diemer van
meening, dat ten aanzien van de druk
pers elke preventieve censuur, in wel
ken vorm zij zich ook openbaart, in
staatsrechtelijk opzicht dient te worden
verworpen. Hij dringt dan ook aan op
handhaving van het bestaande grond
wetsartikel, zij het ook, dat hij dit aan
enkele practisohe wijzigingen wil on
derwerpen .Met den tekst en den geest
van dit artikel acht hij eveneens elk
verspreidingsverbod, ook als dit wordt
opgelegd als zgn. „bijkomende straf",
verwerpelijk. Tegen misbruiken van
de drukpersvrijheid trede men, des
noods zeer streng, repressief op.
Van de bij dit proefschrift gevoegde veer
tien stellingen vernielden we behalve de
reeds in den aanhef van dit overzicht ge
noemde:
III. Wettelijke erkenning van het recht van
antwoord behoeft niet in strijd te zijn met
vrijheid van drukpers.
IV. Bijeenvoeging van drukpersdelicten in
een afzonderlijk Wetboek is niet noodzakelijk.
V. Voor de revindicatie van een archief is
het niet noodzakelijk, in de dagvaarding een
omschrijving van de bestanddeelen van het
archief op te nemen.
VII. Tegen het toekennen van het
promotierecht aan de Theologische
School te Kampen bestaan geen ju
ridische bezwaren.
IX. Invoering van een staatsexamen
voor politieambtenaren is gewenscht.
X. „Sit down"-stakingen zijn te be
schouwen als onwettige inbreuken op
den eigendom.
XII. Het staat den leden der Staten-
Generaal vrij, over een voorstel, waar
van aanneming of verwerping voor het
al of niet-aanbl'ijven van eenig Ministe
rie beslissend is of kan zijn, naar eigen
overtuiging hun stem uit te brengen,
ook al is geen meerderheid in de Sta-
ten-Generaal aan te wijzen, waarop
een eventueel volgend Ministerie zou
kunnen steunen.
Eveneens hoopt volgende week
Vrijdag aan de Vrije Universiteit te
promoveeren tot doctor in de rechtsge
leerdheid Mejuffrouw Mr. F. T. Lin
deboom. Haar proefschrift is getiteld
„De ontwikkeling van het strafstelsel
in Sovjet-Rusland 19171937". Nu in
dit jaar in Rusland een regeerperiode
van twintig jaar wordt afgesloten, die
volgens de Sovjet-aanhangers gezien
moet worden als een afzonderlijk tijd
perk, heeft de behandeling van dit on
derwerp wel bijzondere beteekenis.
Promotor is Prof. Dr. H. Dooye-
weerd.
In haar dissertatie, waarin Mr. Lindeboom
niet weinige gegevens aan Russische dagbla
den, dus, gezien de strenge censuur in den
communistischen staat, aan betrouwbare bron
ontleend, heeft gebruikt, geeft de promo
venda allereerst een uiteenzetting van d<
bolsjewistische opvatting over staat, récht ei
criminaliteit. Behandeld wordt dan het straf
recht tijdens het z.g. Oorlogscommunisme
vervolgens de invloed van den Nieuwen
Koers op de Strafwetgeving. Uitvoerig wordt
gesproken over de Strafwet van 1926. Van
bijzondere beteekenis achten we hierbij het
gedeelte, waarin overeenkomst en verschil
deze Strafwet met het Italiaansche Ont
werp var. 1921 worden onderzocht. Van niet
minder belang echter zijn de Hoofdstukken,
•in gehandeld wordt over strafrecht er
1 en het strafstelsel in verband met de
moraal en de houding ten aanzien van het
gezinsleven.
Na haar uitvoerig onderzoek komt Mr.
Lindeboom dan tot de conclusie: „Het is
juist de Sovjet-Russische ontwikkeling der
laatste jaren, welke het meest klemmend
pleidooi heeft geleverd tegen de orthodox-
bolsjewistische rechtstheorie, en in feite is dit
door de tegenwoordige machtshebbers
Achter dit proefschrift is een twaalftal
stellingen toegevoegd. We vermelden de vol
gende:
II. Het is niet zoozeer de hanteering van
het analogie-principe op zichzelve, welke
Rusland tot desorganisatie van het rechtsle-
leidde, als wel de dienstbaarmaking
dit beginsel aan de regeeringspolitiek.
III. De Planwirtschaft in Rusland heeft
niet tot harmonieuse behoeften-voorziening
gevoerd.
IV. Het streven naar generale preventie
behoeft niet, en behoort ook niet in botsing
te komen met het beginsel: straf naar schuld.
V. Indien een gedetineerde een onvoor
waardelijke straf ondergaat, welker duur een
voorwaardelijke in vrijheidsstelling toelaat, en
hij daarnaast te zijnen laste heeft een voor
waardelijke veroordeelinig al dan niet ge
combineerd met een onvoorwaardelijke straf
welker tenuitvoerlegging de rechter niet
ïvolen heeft, moet het verleenen van een V.
van de eerstgenoemde onvoorwaardelijke
straf, in het algemeen onwenschelijk worden
geacht.
VI. Het is gewenscht, dat aan de di
recties van Rijksopvoedingsgestichten
en -tuchtscholen meer vrijheid wordt
toegestaan bij de samenstelling van de
menu's.
VII. Het veelvuldig eischen van de
eedsaflegging in de Nederlandsche wet
geving en practijk schaadt het plechtig
godsdienstig karakter van deze hande-
IX. De ontwikkeling van die werking
van de collectieve arbeidsovereenkomst
in Nederland sedert 1920, heeft niet die
uitbreiding tengevolge gehad, welke
men aanvankelijk in de kringen der
christelijk-sociale beweging had ver
wacht.
XI. De theorie, welke de rechtssubjectivi-
teit van de stichting qua talis loochent, en de
individueele bestuurders als ambtelijke ge
rechtigden tot het stichtingsvermogen aan
wijst, is als in strijd met den werkelyken
rechtstoestand te verwerpen.
Het proefschrift van Mr. Lindeboom is
evenals dat van Mr. Diemer op keurige wijze
uitgegeven door de L i b e r t a s-d rukke
rsen, Rotterda m-U t r e c h t.
Geneeskunde, arts-ex. Ie ged.. de dames K. v.
wan/en berg:, Den Haag; C. E. Rosskopf, Gouda;
e heeren Wahab, Leiden; J. B. Ejjbinga. Gorre-
lijk; -,rtsex., de heeren E. Jansen, Oegstgeest;
Theologie: propaed. ex., de heer J. A. Quak,
and.ex.. Jhr R. A.
skunöe: arteex., A. W. Goedhart.
Tandheelkunde: theor. ex. Ie ged. L. Wix; id.
e ged., H. D- de Cock en J. Ch. M. Obbink.
i C. H. LIndyer en J. L.
NIEUW AMERSFOORT
BESTAAT 300 JAAR
Wolphert Gerritsen van
Couvenhoven stichtte deze
stad op Long Island
Een tentoonstelling
wordt opgebouwd
Gesl.: Econ. Wetei
>er B. M. de Groot,
r u h e. Techn. Hoogeschi
:h.; dot
I. Gelderblom, ge
M.O. Akte K5 (hoogere -wiskunde),
a a g. Gesl.: de heeren W. D.
Tilburg en D. J. Meijer te Rotterdam.
M.O. Akte K 3 (natuurkunde, scheikunde en
smographie). Gesl.: mej. G. C. Visser, Den
rag; de heer J. A. Kouwenhoven, Rotterdam.
StnatHlnrichtlng M.O. Den Haag. Geel.: J.
Brui men, Swalmen.
Wiskunde L.O. Den Haag. Geel.: J. Gunst,
Vliasingen; J. Zandman, Rotterdam.
L-hInlaten. Den Haag. Gesl.: Voort. dlpl.
ffele. Amsterdam; A. Parmentier, Mtddel-
C.N.S.
L; H. A.
ej. J. H.
d. Siïdien, lvoofd
DE TSAAR ALLER RUSSEN
ALS SCHEEPSBOUWMEESTER
Peter was „een neerstig
en kloeck timmerman"
De bouw van het fregat ,jPeter
en Paul" te Amsterdam in 1698
Algemeen is bekend, dat Tsaar Peter
Groote, die in 1697 naar ons land kwam
Zaandam heeft gewoond, om daar den
scheepsbouw te leeren. Het huisje, waarin
hij verblijf hield, is thans nog te bezichti
gen en wordt met trots aan den bezoe
ker getoond.
Minder bekend is het misschien, dat de
overgroote belangstelling der bevolking in
zijn persoon den Tsaar reeds na een zever.-
daagsch verblijf dwong in zijn boeier de
wijk te nemen naar Amsterdam, waar hij
door de goede zorgen van den burgemees
ter Nicolaas Witsen een rustig onderdak
vond in het huisje op de Lijnbaan der Oost-
Indische compagnie. Daar heeft hij volle
vier maanden op de scheepswerf der com
pagnie als een gewoon timmerman ge
werkt en daar heeft hij dan ook van den
practischen scheepsbouw veel geleerd. De
compagnie deed te zijner leering een fregat
op stapel zetten, welks naam onbekend zou
zijn gebleven, indien niet in de archieven
van het Kremlin te Moskou het getuig
schrift was teruggevonden, dat de meester
timmerman Gerrit Claeszoon Pool den voi-st
op 15 Jan 1698 uitreikte. Daaruit blijkt niet
alleen, dat deze zich gedurende zijn ver
blijf als een „neerstig en kloeolc timmer
man heeft gedragen", maar ook, dat hij
„het fregat Peter en Paul, lang over 10Ö
voet, van het begin af (aen de voorsteven
aen stierboort) tot het bijna klaer was,
heeft helpen maken".
De herinnering aan deze geschiedenis
wordt levendig gehouden door een fraai
schilderij van Abraham Storck, waarop
men de „Peter en Paul" op het IJ ziet,
terwijl Tsaar Peter zich in zijn sloep naar
het schip laat roeien, vermoedelijk voor de
doopplechtigheid. Zooals vroeger veelal ge
bruikelijk, is het fregat, dat in de vlag het
monogram van de Kamer Amsterdam der
O. I C. voert, driemaal afgebeeld. In
spiegelversiering zijn „Petrus en Paulus",
beiden voorzien van hun attributen, te
derscheiden, geheel links zeilt 't jacht van
bewindhebberen der compagnie en aan
Tsaar Peters sloep valt de Russische vlag
op, welke volgens overlevering aan onzi
driekleur werd ontleend.
Het schilderij, dat tot de beste stukken
van den meester behoort, was vroeger reeds
enkele jaren in het scheepvaartmuseum te
Amsterdam tentoongesteld en, nu de eige
naar ons land metterwoon ging verlaten,
stelde hij het museum in de gelegenheid
het stuk aan te koopen. Dank zij de offex*-
vaardigheid van verschillende stadgenooten
gelukte .het om de geheele aankoopsom
bijeen te brengen, waardoor het belangrijke
stuk, dat op zulk een aardige episode uit
onze maritieme geschiedenis betrekking
heeft, thans voor goed voor ons land is be
houden,
Zooals bekend hebben in Amerika enkelef
plaatsen Nederlandsche namen gedragen.
Een daarvan droeg vóór zeventig jaar de
naam Nieuw-Amersfoort. Dit dorp, dat
steeds als Amersfoort bekend was werd
echter herdoopt in Flatlands, evenals Breu-
kelen in Brooklyn. Flatlands maakt nu
deel uit van New-York. Waarom deze plaats
juist den naam Nieuw-Amersfoort dx'oeg,
zal duidelijk zijn, als men weet, dat het
ongeveer 300 jaren geleden is, dat een
Amersfoorter, met name Wolphert Gerritsen
Couwenhoven, zich vestigde op Long
Island en daar Nieuw-Amersfoort stichtte.
Nog vindt men in de omgeving van Amers-
foort hofsteden, die den naam „Kouwen
hoven" dragen, b.v. in Leusbroek in de
nabijheid van het landgoed „De Boom." In
de buurtschap Achterhoek bij N ij kerk is een
boerderij „Kouwenhoven", welke tot de
twintigste eeuw bewoond is geweest door
een familie Kouwenhoven. Tusschen Utrecht
De Bilt is een café, dabden naam „Kou
wenhoven" draagt
De hofstede „Kouwenhoven" bij dien Ham
in Hoogland bij Amersfoort is hoogstwaar
schijnlijk de bakermat van Wolphert Ger-
•itsen van Couwenhoven. Met zijn vrouw en'
ol wassen kinderen ging hij 21 Maart 1630
ter reede van Texel scheep op „De Een
dracht", terwijl hij 2-4 Mei 1630 te Nieuwe
Amsterdam (thans New York) aankwam.
1-Iij was gedurende de jaren 16301632 houw
moester en hoofd van de boerderijen in de
kolonie van Van Rensselaar. Later stichtte
hij zelf een boerderij op Long Island.
De mededeelingen omtrent de boerderij
.Kouwenhoven"' bij den Ham zijn ontleend
lan een brief, door een zekeren Peter van
Kouwenhoven eenige jaren geleden uit New
Yoi'k geschreven aan den tegeniwoordigen'
bewoner van „Kouwenhoven" bij den Ham,
Deze Peter van Kouwenhoven woonde toeh
op dezelfde plek, waar in vorige eeuwen de
boerderij van Wolphert moet hebben ge-
Behalve de Van Couwenhovens hebben'
zich tusschen de jaren 1630 en 166-4 verschil*
lende families uit Amersfoort in Nieuw-
Amersfoort in Amerika gevestigd. Onder
hen waren de families Schenck, Jeuriensen,
Lockerman eix Elbertsen. De plunderingen
der Indianen tusschen 1640 en 1645 leidden
ertoe, dat sommige van de kolonisten hun
hoeve verlieten en naar Holland terugkeer
den met al wat zij bezaten. Waarschijnlijk'
waren er onder deze kolonisten, die de
akten van de landerijen, die zij in hun be
zit hadden in Nieuw-Amersfoort, mede
namen naar Holland. Niet onmogelijk is
het, dat hun nakomelingen deze papieren
nog bezitten.
Een tentoonstelling
Binnenkort zal men in de Flatlands-af-
deeling van New York den 300sten verjaar-
t de vestiging op Long Island van.'
Nieuw-Amersfoort door Wolphert Gerritsen
van Couwenhoven vieren.
Een Ameiïkaansch rechtsgeleerde, de heep
Bernard Cowen, 225 Broadivvay te New York,
heeft zich tot den burgemeester der ge
meente Amersfoort gewend om de namen'
isen van hen, die deze akten nog irx'
hun bezit hebben, teneinde pogingen in het
werk te kunnen stellen met de bezitters
ervan een regeling te treffen voor de uit-
leening van deze oude documenten. Dezei
zouden in de Flatlands tentoongesteld kun
nen worden ter gelegenheid van de viering
an dën driehonderdsten verjaardag.
De heer Cowen is geneigd door bemidde
ling van den Amerikaanschen consul te
Amsterdam of den consul der Nederlanden
in New York een regeling te treffen, om
f 25 a f 30 te betalen voor het recht deze
stukken ten toon te stellen. Mochten do
papieren eenige historische waarde blijken
te hebben, dan is hij bereid een hooge som
te betalen voor ieder origineel.
Indien in de testamenten van de overleden
kolonisten, die naar Amersfoort terugkeer
den, melding is gemaakt van hun landerijen,
in Amersfoort in Nieuw-N'ederland, dan zou
heer Cowen gaarne de authentieke
copieën hebben. Namens den burgemeester
van Amersfoort verzoeken wij hun, dia
dergelijke documenten in hun bezit hebben
of adressen van personen, die deze stukken
nog zouden kunnen hebben, hiervan mede-
deeling te doen. Met hen kan dan overleg
gepleegd worden, hoe in deze verder to
handelen.
Ontploffing in een kolenmijn
Veertien dooden.
Uit Anchoragöj in Alaska wordt ge
meld, dat texx gevolge van een ontploffing
in een kolenmijn veertien ax*beiders om het
leveix gekomen zouden zijn.
Uitbreiding der Duitsche Rijksautowegen. Van Kaiserslautern naar de Rijnvlakte in
den Pfalz wordt een rijksautoweg aangelegd, waarvan het eerste gedeelte nl. door
het Pfalzer Wald gereedgekomen is en voor verkeer werd opengesteld.
