Dr KUYPER-HERDENKING TE AMSTERDAM
Minister-president Dr H. Colijn teekent
zijn voorganger als nationale liguur
De Kuyper-figuur van vijf zijden
belicht
VRIJDAG 29 OCTOBER 1937
DERDE BLAD PAG. 0
1S8HM
■■■I
liiCnilUlHI'flMfliPi'tiffiliaiHHlUniHHmiBIIBBPaiBHBMHHOMIMlMIBB
De hulde van 't Vrouwen-Comité en
van Senaat en Studentencorps der V. U.
Overweldigende belangstelling, ook
uit officieele kringen
Het tweede gedeelte der Kuyper-herden-
king was bedoeld als een officieele en veel
zijdige huldiging van den man, wiens naam
in deze dagen op aller lippen is. Daartoe
was vanmorgen de groote zaal van het Con
certgebouw tot in de uiterste hoeken bezet
en nóg waren er vele teleuigestclden
en hadden, behalve de familieleden van
Dr Kuyper, zeer vele autoriteiten plaats
genomen. Onder hen merkten we op de
Ministers v. Buuren, Van Dijk, Goseling,
Patijn, Slotcmaker de Bruine, Weiter en
De Wilde (de Ministers Van Boeijen en v.
Steenberghe waren verhinderd); de com
missaris der Koningin in Gelderland, mr S.
Baron v. Heemstra, de vice-pres. van den
Raad van State, jhr Beelaerts van Blok
land Tm de leden dr Rutgers, mr dr Kooien,
mr Kan en mr dr Schokking; burgemeester
dr de Ylugt en de wethouders Baas en Rus
tige namens het gemeentebestuur van Am
sterdam de voorzitter van de Eerste Kamer
Baron de Vos van Steenwijk. de voorzitter
van de Tweede Kamer, Z. Exc. Prof. Mr
Aalberse, de vrijwel complete A.R. Tweede
Kamerfractie, de A.R. Eerste Kamerleden,
jhr v. Citters, jhr mr v. Asch van Wijck,
prof. mr Anema, prof. mr Diepenhorst, prof.
dr Woltjer; de gezant van Zuid-Afrika, dr
v. Broekhuyzen, mr dr de Vries en mr Ver
dam, namens het Curatorium van de Vrije
Universiteit, mr v. Beeck Calkoen, mr Gros
heide en Wolzak, namens het directorium
van de V U.; de oud-min. v. Schaik en Bon-
gaerts; de Minister van Staat mr Fock, den
rector-magnifieus en den secretaris van de
Senaat van de Technische Hoogeschool
te Delft; prof. dr Eerdmajis, namens de
Senaat van de Rijksuniversiteit te Leiden;
het oud-Kamerlid mr Baron van Wijnber
gen; oud-min. mr Verschuur; weth. mr
Kropman en prof. dr Steger, namens de
Kath. Eerste Kamerfractie; jhr mr de Sa-
vomin Lohman en J. ter Haar namens de
Chr. Hist. Eerste Kamerfractie; jhr mr D.
J. de Geer, mej. mr Frida Katz en Tilanus,
namens de Chr. Hist. Tweede Kamerfractie;
burgemeester mr Schwartz, namens het ge
meentebestuur van Maassluis; Snoeck Hen-
kemans en prof. dr de Zwaan, namens het
hoofdbestuur van de Chr. Hist. Unie; prof
dr den Hartogh, hoogleeraar aan de Theol.
School te Kampen; Maris en Bergmeijer,
namens de Chr. Staatk. .Partij in Ned. In-
dië; Ds Schouten en Ds Mevster. namens 't
Curatorium van de Theol School te Kam
pen; Ds Schouten en Dr Keizer, praeses en
scriba van het moderamen van de jongste
Gen. Synode der Geref. Kerken; prof. dr
Noordtzij uit Lausanne; een deputatie van
het bestuur van den Ned. Journalisten
kring, de senaat van het Studentencorps
der Vrije LTniversiteit: alle leden van het
Centraal Comité van A.R. Kiesvereenigin-
gen; alle leden van den Raad van Beheer
van de dr A. Kuvnerstichting; het bestuur
van de Geref. Studentenvereen. S.S.R.; na
mens den Senaat van het Studentencorps
van de Theol. School te Kampen de heerun
A. Veldman en R. de Vries; de besturen van
de Bonden van Jongelings- en Meisjesver-
eenigingen op Geref. grondslag en ten
slotte alle organisaties, welke een afgevaar
digde in het comité hebben.
In de middaguren kwamen nog de com
missaris van de Koningin in de prov. Noord
Holland, mr dr A. Baron Röell en Staats
raad mr J. Limburg.
Od de voorste rijen hadden plaats ge
nomen Douair. Rammelman Elsevier—
Kuyper, de 90-jarige zuster van wijlen Dr
Kuyper, de kinderen van Dr Kuyper: prof.
dr H. H Kuyper, dr A. Kuyper Jr en bur
gemeester G. Kuyper, de dames mej. J. H
Kuyper en mej. C. Kuyper en verschillende
kleinkinderen.
Al deze officieele ipersonen werden bij de
ingang van het Concertgebouw ontvangen
door een commissie, bestaande uit de hee-
ren F. L. v. d. Bom, dr C. Beekenkamp en
jhr mr A. F. de Savornin Lohman.
„DR KUYPER ALS NATIONALE
FIGUUR"
Herdenkingsrede van
Dr. H. Golijn
Om kwart voor elf werd de samenkomst
geopend en tenstond daarna betrad de minis
ter-president, dr H. C o 1 ij n. het spreekge
stoelte voor het houden van zijn rede,
De waardeering van een groot deel onzer
landgenootpn, aldus dr Colijn, houdt op, als
het gaat om de beoordeeling van den tita
nenarbeid, door dezen volksleider verricht
Maar zijn levenswerk is voor ons natio
nale leven van bijzondere waarde en daar
om is hij een nationale figuur geweest. De
herleving van de Calvinistische volksgeest
is in zeer bijzondere mate vrucht van zijn
arbeid geweest. Spr schetst de oorzaken
van den tegenstand tegen Kuypers streven
en ducht geen tegenspraak, wanneer hij
zegt, dat, afgezien van de Franöche tijd,
de burgerlijke vrijheid in ons land nooit
geringer is geweest dan in de eerste helft
van de achter ons liggende eeuwkring. Het
eenheids-ideaal, dat ook Groen; van Prin-
sterer zich eerst voor oogen stelde, zou op
den duur slechts te handhaven geweest zijn
indien men bereid was om de levenskracht
van 't Christelijk beginsel in Nederlandsch-
Calvinistiêche zin prijs te geven. Groen zag
dat in en aanvaardde in 1857 de v r ij e
school en sloot zelfs een scheiding uit het
Kerkgenootschap onder bepaalde omstan
digheden, niet meer uit.
Op de schouders nu van Groen staat
Kuyper. Beider doel was hetzelfde.
Vier vragen zag Groen steeds vóór
zich geplaatst: le. hoe wordt voor de
invloed van het Christelijk volksdeel de
weg geëffend? 2e. hoe wordt de geeste
lijke kracht van het Geref. volksdeel
bevorderd? 3e. hoe wordt, indien het
Ned Calvinisme eenmaal weer tot her
nieuwd leven is gewekt, die nieuwe na
tionale kracht in ons volksleven weer
tot gelding gebracht? en 4e. hoe wordt
het tekort aan burgerlijke vrijheid voor
een groot deel van het gewone volk op
geheven?
Deze vragen had ook Kuyper zestig jaar
geleden te beantwoorden. Toch was er ver
schil tusschen Groen en Kuyper. De laatste
brak van meetaan met alle halfslachtigen
en wilde alleen optrekken met gelijkgezin
den. Voor de bewustwording van de Calvin,
volksgroep gaf hij in Stand, en Heraut ge
regeld en principieele voorlichting op een
wijze, welke tot nu toe niet geëvenaard is.
Naast dit talent was er de mystieke band
tusschen den man, die sprak en het volk,
dat luisterde. Groen was ten deze anders
dan Kuyper, die het eenvoudige volk ken
de. Het Calvinisme werd voor hem een
zaak \an beleven.
In 1878 kwam het tot organisatie van
directe geestverwanten; in 1938 bestaat de
anti-rev. partij 60 jaar. Dat is Kuypers werk
geweest. En de betuiging past: wij zijn ge
wassen in dit land en onze invloed op den
gang van 's lands zaken is in 1937 heel wat
belangrijker dan in 1887.
Intusschen begreep Kuyper, dat met or
ganisatie en voorlichting niet kon worden
volstaan. De geestelijke en intellectueele
krachten van de Calvin, volksgroep moesten
worden versterkt. Zoo stichtte hij de Vrije
Universiteit, een greep van heroieke betee-
kenis. Zijn doel is bereikt: er is een leger
gekomen met geschoolde officie-
>3.ii Kinderen bieden de dames van 't Vrouwen-Comité bloemen aan,
Dr. Colijn tijdens zijn rede in de Apollohal
Dan ging het om de derde vraag: het
tot gelding brengen der hernieuwde krach
ten in ons volks leven. Als minister heeft
Kuyper getoond, hoe een partijgroepeering
in ons volk alleen dan waardeering ver
werven en behouden kan, als zij haar na
tionale taak onder alle omstandigheden
blijft vooropetellen. Het karakter van zijn
reeeeringsperiode is niet in strijd geweest
met het nationale streven der partij, waar
van hij de leider was, al dient te worden
toegegeven, dat het wetgevend beleid niet
altijd ten volle heeft beantwoord aan de
hooggespannen verwachtingen. Ondanks
een enkele struikeling (het kiesrecht-Tak)
is men er echter sedert 1878 in geslaagd,
door volhardend beleid de door het her
leefd Calvinisme nieuw gewekte volks
krachten dienstbaar te maken aan de
waarachtige belangen van land en volk.
Inzake de vierde vraag constateert spr.,
dat Kuyper in 't pleiten voor een volledige
vrijheid van Kerk en School, bevredigend
werk heeft geleverd voor alle deelen der
bevolking.
Dit alles overziende, vraagt Dr. Co-
lijn: zou men als nationale figuur niet
mogen eeren hem, die in het Neder
land der 19e eeuw geworsteld heeft om
herwinning der geestelijke krachten,
die eens ons volk tot zoo kloeke daden
als ten tijde van Coen en De Ruyter in
staat stelden?
Zeker, partijman was Kuyper. Maar
daardoor verwekker van krachten, die eens
de roem van ons volk waren. In stillen eer
bied danken wij den almachtigen God, die
in Zijn voorzienig bestel dezen man aan 't
vaderland geschonken heeft en wij bidden
ootmoedig om begenadigd te mogen wor
den met de wijsheid, de kracht en de vol
harding, die noodig zijn, om de ontvangen
erfenis trouw te bewaren en aan het nage
slacht ongeschonden over te dragen, opdat
het Calvin, volksdeel zich immer bewust
blijve van de hooge roeping, die het tegen
over het vaderland, ook in de tijden, die
na ons komen, te vervullen heeft.
MIDDAGSAMENKOMST
Vijf 15-minuten redevoeringen
De middagsamenkomst in het Concertge
bouw, aangevangen te twee uur, was ver
deeld over vijf redevoeringen, die elk een
kwartier duurden en afgewisseld werden
door orgelspel.
Eerste spreker was prof. dr J. R i d d
bos van Kampen, die een rede hield over
Dr Kuyper en de wetenschap
De strijd voor een Christelijke, nader
gezegd Calvinistische wetenschap, waarin
de beteekenis van Dr. Kuyper gelegen is,
veronderstelt, al
dus spr., een p o -
sitieve waar-
dee rin g der
wetenschap. Kuy-
iper vond bij de
meerderheid van
het Christenvolk
een onverschilli
ge, soms vrees
achtige houding
t.o v. de web n
schap; in dien af
keer van een we
tenschap, welke
Schrift en belij
denis aanviel, en
wist hij zich één
met dat volk,
doch hij heeft de
wetenschap al3
zoodanig geëerd als een schepsel Gods, ge
roepen om op haar wijze God te verheerlij
ken. Door de daad der stichting van de
V. U. heeft hij deze beschouwing beves
tigd, en bij het Cristenvolk waardeering
voor de wetenschap opgewekt.
De hoofdzaak in dit opteden van Kuyper
was echter het poneeren van de an
tithese op wetenschappelijk ge
Prof. J. Ridderbos
Na een overzicht van den historisohen
achtergrond dezer noodzakelijkheid, schets
te Prof. Ridderbos, hoe Kuyper een bolwerk
tegen het naturalisme vooral in den pan-
theïstisehen \orm, oprichtte. Noch de Apolo
getische School, noch de Vcrmittlungs-
theologie, noch de dualisten konden geven
wat bovenal noodig was: een wetenschap,
die opkwam uit eigen beginsel.
Zoo kwam de tegenstelling tusschen wa
re en valsche wetenschap op den voor
grond, die als waarheid en leugen tegen
over elkander staan onder het licht des H.
Geestes. Deze antithese nu staat niet op
zichzelf, maar is dezelfde, die geldt voor
heel het leven. Hier raken we het ver
band tusschen wetenschap en le
ven, dat in Kuyper's gedachtengang cen
traal is- Voor het practisch nut der weten
schap had Kuyper een open oog. en dat
nut is z.i. alleen bij een Christel ij ke
beoefening der wetenschap gewaarborgd.
Zulk een beoefening steunt en sterkt des
Christens geloof.
Hier zien we Dr. Kuyper diep in de
ziel; hij is de levensreformator, die alle
leven opeischt voor God en Zijn Ge
zalfde; ook de wetenschap heeft ge
hoorzaam haar plaats in te nemen in 't
leger van dezen Koning, opdat zij het
sterke en steune.
Het Christelijk leven geeft aan de Chr.
wetenschap ook zijn voedingsbodem. Kuy
per is niet maar de stichter van een eigen
wetenschappelijke school maar ook roept
hij het leven én de wetenschap op, zich
aan God en Zijnen Christus te geven en
dusdoende het leven te zegenen. Daarom
ook kan de door Kuyper vertolkte bood
schap niet verouderen, en is zij van belang
voor ieder onzer, geleerd of ongeleerd, die
bij het leger van Koning Christus is inge
lijfd en persoonlijk is betrokken hij
heel den strijd voor Zijn eer.
De tweede spreker ter middagvergade
ring was prof. mr A. Anema. die zijn ge
hoor bepaalde bij
Dr. Kuyper en het staatkundig leven
Prof. Anema stelde voorop. Kuvper niet
de anti-rev. partij,
zijn beteekenis
oor 't Ned.
staatkundig leven
h et a 1 g e-
•n te willen
schetsen. Deze
ziet hij in drie
opzichten: le
Kuyper heeft het
beginsel van 0 r -
n i s a t i e in
politieke le-
1 gebracht; 2e
heeft ons
staatkundig leven
genoopt zich te
organiseeren 00
de grondslag van
tkun d i-
e g i n se -
hii heeft Pr°fAAnema
de religieuze grondgedachte van onze Ned.
politiek steeds meer doen doordringen-
Samenvattend kan men dat zóó zeggen:
Kuyper heeft ons Ned. Staatkundig leven
door het beginsel der organisatie tot nieu-
ve pn gezonde actie gebracht; hij heeft 't
erdiept door het te dwingen tot organisa
tie op den grondslag van vaste staatkundi
ge beginselen: en eindelijk heeft hij het
erband tusschen religieuze wereldbe
schouwing en politieke beginselen gemaakt
waarheid, waaraan geen richting
meer kan voorbijgaan zonder zichzelf in
grijpende schade te doen en zich te plaat
sen buiten de actualiteit van den eigen
aard van ons nationaal volksleven.
En daarom hebben niet alleen zijn
geestverwanten, maar heeft al wie prijs
stelt op een gezond nationaal staatkun
dig leven in hot algemeen op dezen ge
denkdag overvloedige reden tot dank
baarheid en erkentelijkheid voor den
rijken schat, dien God in Kuypers ipoli-
tieken levensarbeid aan heel ons volk
heeft geschonken.
Hierna was het woord aan Prof. Mr. V.
H. Rutgers, die sprak over het onder
werp:
Dr Kuyper en het onderwijs
Kuypers aandeel in d>en schoolstrijd
gedurende meer dan vijftig jaar is onge
evenaard. Overal stond hij op zijn post;
maar wil men de
geheel eenige
plaats, die Kuy
per in den school
strijd innam ver
staan, dan ver-
diepe men zich
in de geschiede
nis van 't volks
petitionnement.
Het volkspetition
nement, als door
een tooverslag uit
den grond ge
stampt, verwierf
meer dan 300.000
handteekeningen.
Een grootscher
episode dan de Prof. V. H. Rutgers
worsteling tegen
de wet van Kappeyne heeft die strijd niet
gekend.
In hetzelfde jaar 1878 werd de stichting
der Vrije Universiteit ter hand genomen.
E»en groote voldoening is het voor Kuyper
geweest zelf de wet in het Staatsblad te
mogen brengen, die aan de Vrije Universi
teit de mogelijkheid van verdere ontplooing
schonk.
In dien schoolstrijd heeft Kuyper na
tionaal werk verricht. Ten deele blijkt
dit reeds hieruit, dat voor meer dan
tweederden der schoolgaande kinderen
de ouders de bijzondere school verkie
zen. Maar ook heeft Kuyper een hoo-
gere opvatting van volkseenheid en
van vrijheid gehad, die ten slotte door
Cort van der Linden tot grondslag van
onze schoolwetgeving is gemaakt.
Voor Kuyper ging het, kort gezegd,
om de plaats van den Bijbel in het Ne-
derlandsche volksleven.
De familie Kuyper bij de herdenkingsplechtigheid in de Apollohal.
Verwonderlijk is het, dat Kuyper, met
allerlei werk overladen, ook buiten het
terrein van den schoolstrijd zoo veel voor
het onderwijs kon doen. Zijn voorstel tot
tot oprichting ecner middelbaar technische
school is na zijn aftreden niet verder be
handeld, maar dit voorstel heeft krachtig
medegewerkt om de zoo hoog noodige mid
delbaar technische school tenslotte te doen
komen. Ook is de Nijverheidsonderwijswet
tot stand gekomen, ten deele op de basis
gelegd door de ineenschakelingscommissie,
die de vrucht was van Kuypers initiatief,
terwijl hij er eveneens in geslaagd is de
Polytechnische School tot Technische
Hoogeschool te verheffen.
In al dezen arbeid uitte zich niet
alleen een reactie tegen het intellec
tualisme, dat het onderwijs te lang be-
heerschte en aan de ontwikkeling van
het- vakonderwijs in den weg stond,
maar ook Kuypers breede, heel het na
tionale leven omvattende blik. Hij wil
de niet aldus besloot spr. dat het
Nederlandsche volk in practische ken
nis en vaardigheid bij andere volke
ren zou achterstaan.
De vierde spreker was de heer C Smeenk,
lid der Tweede Kamer, wiens taak het was
het onderwerp
Kuyper en het sociale leven
te belichten.
Menschenvergoding noch het oprichten
van standbeelden aldus spr., ligt in de lijn
van het Calvinis
me. Maar wel
willen wij dank
baar gedenken de
groote beteekenis
van Kuyper voor
do Chr. sociale
beweging. Ook in
dit stuk ging hij
hij de H. Schrift
te rade. Na een
kenschets van de
sociale verhou
dingen bij Kuy
per's optreden,
wees spr. er op,
dat. 't den leider
niet ging om
philantropischc
bemoeiingen doch
om recht, om goede regelingen om billijke
en rechtvaardige verhoudingen.
Spr. herinnert ten deze aan Kuyper's lei
ding in het eerste Chr. Sociale Congres,
aan zijn arbeid als Kamerlid en aan zijn
geschriften Met beslistheid koos hij partij
tegen het liberale individualisme- De groo
te sociale beweging van den nieuwen tijd
had z.i. het recht od te komen voor het ge
meenschapsrecht en voor de organische na
tuur der maatschappij. Onze menschelijke
maatschappij, zoo zei hij het zelf, is geen
aggregaat van individuen maar een orga
nisch lichaam. De solidariteit van onze
schuld en het mysterie der Verzoening op
Golgotha zijn met zulk een individualisme
volstrekt in strijd.
Kuyper heeft, het organisch en dus so
ciaal karakter van ons menschelijk leven
vooropstelelnd, gepleit voor bedrijfsorgani
satie en organisatie van den arbeid.
In zijn bekende rede „Souvereiniteit
in eigen kring" kiest hij reeds positie
tegen de indiv. strooming, en ander
zijds komt hij op tegen het oentralisti-
C. Smeenk
sche streven, tegen het staatsalbsolutis-
me, dat ook nu weer alle geestelijke en
sociale vrijheid bedreigt,
Kuyper heeft Staat en Overheid niet ge
ïdealiseerd; zij zijn voor hem slechts een
„chirurgische en medische factor". De
overheid moet ingrijpen als de bedrijfsge-
meenschap nog geen organisatie bezit*
waarin die gemeenschapsgedachte is ge
realiseerd. Hoewel Kuyper geen jurist en
geen econoom was. heeft hij door zijn voor
lichting en vasthouden aan de hoofdge
dachte de sociale wetgeving ten onzent
bevorderd. Zijn principieele voorlichting
heeft de Chr. arbeiders sterk doen staan in
hun strijd tegen de socialistische bewe
ging; zoo hebben zij, aan eigen organisa
tie bouwende, hun positieve taak kun
nen vervullen. Ook de Chr. werkgevena,
boeren en middenstanders hebben allengs
hun Chr. sociale roeping beter loeren ver-
Laat ons, 700 besloot spr., in zijn lijn
blijven voortarheiden. Dan staan wij sterk'
ook in dezen tijd,
De rij der vijf kwartier-redevoeringen
werd afgesloten met die van Prof. Dr. K,
D ij k, die sprak over
Dr Kuyper en de jeugd
Het zal, aldus prof. Dijk, in de nieuwö
eeuw, welke wij na de gelofte van trouw
aan Kuyper's erfenis zijn ingegaan, aanko
men op de jeugd van heden, die dan
de wapenen uit
de handen der
ouderen heeft
overgenomen. Op
de vraag,-of Kuy
per nog eenige
beteekenis heeft
voor de jeugd,
teekent spr. in
korte trekken,
wat Kuyper ge
daan heeft voor
de jeugd als pre
diker, als cate
cheet, als strijder
voor de School m.
d. Bijbel, als
stichter van de
V. U. Tot die ar
beid behoort ook,
dat Kuyper door
woord en geschrift, door zijn defensie vatf
de Geref. belijdenis, en zijn offensief tegen
alles, wat van haar afweek, de jongeren
onderwees en bezielde, hen inleidde in de
schatten van het Calvinisme. Zoo heeft hij
een vendel van jongeren om het oude vaan*
der vergaderd en geoefend voor den strijd*
In bijzonderen zin herdenkt spr. Kuy
per's warme belangstelling voor den Bond
van Jongel. Vereen, op Geref. Grondslag
waarvpi hij eere-lid was. In dezen Bond
zag hij een zegen voor onze maatschappelij
ke en nationale ontwikkeling. Hij riep de
jongeren toe: „Verbleekt uw kleuren niet
in Christelijke vaagheden, maar blijft en
wordt steeds meer beslist Calvinistisch, ge
zond Gereformeerd". Zoo ook is Kuyper
voor duizenden in hun geestelijken strijd
en jeugdig geloof ten zegen geweest.
Ouderen èn jongeren ze zijn allen ge
baat met een zoo scherp mogelijk thetische
uiteenzetting van de waarheid Gods. zon
der eenige concessie aan den tegenstander.-
Spr. ziet aan alle kanten weer een vragen
opkomen naar Kuyper enmen kén
naar hem vragen. Hij heeft voor religie en
wetenschap de zuivere lijnen getrokken,
die ook nu, in deze dagen van Staats-
vergoding en Gods verberging, den veili-
Prof. R. Dijk
Prof. Dr H. H. Kuyper onthult de gedenksteen, aangeboden door het Studenten4
corps, in het gebouw der Vrije Universiteit
