lliruuir £ciïtódjr (ümtrant
HET REGEERINGSBELEID GOEDGEKEURD
DE VERRASSENDE
WAAR HET ACCENT
STEMBUS-UITSLAG
OP VALLEN MOET
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leidenden Omstreken
DE NIEUWE KAMER
DE OUDE KAMER
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 135
Franco per post 2.35 portokosten
Per weekQJ8
Voor het Buitenland bij wekelijkscbe
zending4-50
Bij dagelijksche zendingJ 5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/* et
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
No. 6095
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 '(na 6 uur 3166)' Postbox 20 Postgiro 58936
DONDERDAG 27 ME11937 18e Jaargang
HbbertentieprijjEn:
Van 1 tot 5 regels 1.17'/»
Elke regel meer 0.22'I,
Ingezonden Mededeelinget»
van 1—5 regels 2-30
EJke regel meef 0-4*
Voor bet bevragen aaa 'I bureau
V wordt berekend ƒ0.10
Toen heden nacht klokslag 3 uur de
cijfers van de laatste kieskring, n.l.
Utrecht, binnengekomen waren, wisten
we na enkele minuten hoe de verdeeling
der Kamerzetels voor de e.k. periode is.
Bekwame rekenmeesters hadden de
cijfers zoodanig bijgehouden, dat de
verrassende uuaiag gemakkelijk was
vast te stellen. Men zal het verstaan,
dat ons een wonderlijk gevoel door
stroomde en dat wij niet onmiddellijk
de op ons aanstormende gedachten kon
den ordenen en zeker niet in staat wa
ren alle conclusies vast te stellen en
onder woorden te brengen, welke uit
deze ongewone verkiezing te trekken
zijn. Trouwens, dit is het merkwaar
dige, ieder Nederlander is daarmee
thans ernstig bezig en vandaag wordt
het laatste woord er niet over gespro
ken.
Het eerste wat wij echter hebben te
doen is God te danken voor ontvangen
zegen en voor de wijsheid en het voor
zichtig beleid cfctt Hij de groote meer
derheid van ons volk schonk om drei
gende gevaren we gebruiken na
drukkelijk de meervoudsvorm! te
keeren. Hij behoedde ons volk voor het
vervallen in uitersten. Het zou zijn vol
gens sommige fantasten Mussert öf
Moskoude overgroote meerderheid der
kiezers heeft geantwoord met een
krachtig: Mussert noch Moskou! Dit
stembusaccent valt niet te loochenen
en het verheugt ons, dat wij ons daar
bij met vele andere partijen in één
breed nationaal gelid kunnen scharen,
al was de stembusuitslag voor deze
partijen onderling wel zeer ongelijk.
Het debacle van de N.S.B. het kan
niet ontkend is wel het, meest in het
oog loopende feit. Het staat vast, dat
haar pers morgen schrijft, dat ze geen
waarde hecht aan veel Kamerzetels en
gezuiverd de strijd zal voortzetten,
maar zij, die gisteravond den gedesillu-
sioneerden leider bij zijn kringhuis te
Rotterdam gezien hebben omringd door
weinige getrouwen, konden er niet aan
twijfelen hoe pijnlijk de zweepslagen
't corpus der N.S.B. hebben gestriemd.
Zelden is een waan van een fantast
sneller en radicaler verscheurd dan dit
maal.
Immers, nog in September 1936
schreef de leider: „Wij marcheeren met
twintig man het Kamergebouw bin
nen". Op 19 Maart 1.1. gaf Mussert vol
gens Volk en Vaderland het parool uit:
„De derde in de rij". Het was een her
haling van wat op 4 Mei 1935 geschre
ven was:
„Onze taak staat te dezen opzichte
klaar en duidelijk voor ons: Bij de
eerstvolgende Tweede Kamerverkie
zingen hebben wij de Christeljjk-
Historischen en de Anti-Revolution-
nairen te passeeren en daardoor te
worden
DE DERDE IN DE RIJ!"
Op Pinkstermaandag sprak de leider
nog over „Bergopwaarts", toen ieder
een reeds op de vingers kon natellen,
dat men benedenwaarts begon te tui
melen. Nog gisteren verscheen er een
plaat, waarop Mussert en zijn mannen
het Kamergebouw binnenmarcheerde
en alle andere partijen vluchtten ang
stig weg.
En zie nu het povere resultaat. De
N.S.B., die de derde in de rij wilde
worden, komt naast de gehalveerde Vrij
heidsbond te staan en wordt de zesde
of zevende in de reeks van tien partijen.
De klap is aangekomen. Voor dezen
man is in Nederland geen toekomst
meer. Hij heeft zich als leider zijner
beweging onmogelijk gemaakt. Wie
zich zóó brandt, wordt op zij geschoven.
De oorzaak? Humbug houdt het in
ons land niet lang uit. Maar van de
strijdwijze der N.S.B. wilde ons volk
heelemaal niets weten. Het mag wel
gaarne critiek hooren, maar men zag
aan alle kanten de fatsoenlijke men-
schen uit de beweging verdwijnen: de
strijdwijze was al te onbehoorlijk. Ons
volk is gaver dan Mussert meent. Bo
vendien groeit onkruid het weligst op
een mesthoop en schimmel in een be
dompte sfeer. Zoo moet de N.S.B. het
van de misère hebben en toen de op
leving merkbaar was, begon de N.S.B.
te tanen. Het gezonde lichaam werpt
de parasiet af.
Echter, het communisme heeft ook
een vergeefsch beroep op ons volk ge
daan om tegen de N.S.B. te strijden.
Het is duidelijk afgewezen. Welgeteld
zaten er vijf extra-revolutionairen in
R.K. Staafspariij31
S.D.A.P23
Anti-Revolutionaire Partij17
Christ. Hist. Unie 8
Vrijheidsbond 4
Vrijz. Dem. Bond 6
Communisten3
Staatk. Geref. Partij
Christ. Dem. Unie
N.S.B
zetels
R.K. Staatspartij
28
S.D.A.P.
22
ll
Anti-Revolutionaire Partij
14
II
Christ. Hist. Unie
10
Vrijheidsbond
7
ll
Vrijz. Dem. Bond
6
ll
Communisten
4
li
Herv. Geref. Staatspartij
1
ll
Chr. Dem. Unie
1
Rev. Soc. Arb. Partij
1
ll
n
de Kamer, van de communisten keeren
er 3 van de 4 terug en de R.S.A.P.'er
valt uit. Hij haalde nauwelijks drie
kwart van de kiesdeeler, verspeelt
daardoor nog juist zijn waarborgsom
niet, maar wel de zetel.
Mussert zou Nederland, dat anders
geen toekomst heeft, voor het commu
nisme bewaren; de kiezersmassa ant
woordde: non tali auxilio en gaf beiden
de bons.
Bovendien werd een flinke opruiming
onder de dissidente groepen gehouden.
Vijf oude splinterpartijtjes en vijf
nieuwe vielen af van 20, zoodat er
thans 4 partijen minder in de Kamer
zullen terugkeeren dan er waren.
En dan moet men gelezen hebben
welke fantasieën de Kath. Dem. Partij,
Alg. Belang, Herv. Geref. Staatspartij,
de Chr. Nat. Actie, Nat. Herstel en
Zwart Front zich zelf voorgetooverd
hadden. Het werd echter een ware af
slachting. Weggevaagd zijn Nat. Her
stel met zy'n 6000 stemmen; de Nat.
Boeren met 6900de H.G.S. haalde
nog geen 25000 en de K.D.P., die vast
op 2 zetels rekende, bleef ook 13000
beneden de kiesdeeler. Negen van de
tien, welke opgeruimd werden, konden
geen driekwart van de kiesdeeler halen
en verspelen dan de waarborgsom van
4500de schatkist incasseert 'n dikke
40.000, gespendeerd om toch maar
mee te doen.
Natuurlijk verheugen we ons harte
lijk over de les aan de S.G.P. toege
diend en zij kan zelfs haar wraak niet
koelen op de C.N.A. van Prof. Visscher,
want zelfs bij allerinnigst samengaan
had men de 3 zetels niet kunnen be
houden. Negativisme sloopt het partij-
corpus langzaam maar zeker.
Dat zal ook de C.D.U. ondervinden,
al juicht zij nu over de winst van ruim
één zetel. In haar verwachting, dat er
minstens 3 gekozen zouden worden is
zij teleurgesteld; grooter teleurstelling
zal in de toekomst haar deel zijn, wan
neer blijl$, dat zij even onvruchtbaar
werk doet als de S.G.P.
Al met al zijn we blij met de oprui
ming van eenige der altijd critiseeren-
de en nooit iets presteerende groepjes
van dissidenten.
Wij betreuren het ten zeerste, dat de
Chr. Hist. Unie tusschen hamer en
aambeeld geraakt is, gevolg mede van
het feit, dat zij door haar positie in en
naast het Kabinet minder in de pu
blieke belangstelling stond.
Dat de Vrijheidsbond van 7 op 1
zetels viel, was te verwachten. Zelden
heeft een partij een zóó ontactische
verkiezingsactie gevoerd als de libera
len, die zoo graag naast Colijn genoemd
werden. Daar komt echter bij, dat zij
de lasten en onaangenaamheden liefst
op anderen afschoven en met eigen
voortreffelijkheid te koop liepen. \V^'
moesten er daags voor de stembus nog
aan herinneren.
De Roomsch-Katholieken en Sociaal
democraten hebben zich kranig gehou
den. De eerste kwam van 28 op 31
zetels, de tweede van 22 op 23. Echter
is dat niet zóó mooi als het lijkt. De
vooruitgang in zetelaantal is meer te
danken aan de nieuwe wijze van zetel-
verdeeling dan aan percentueele voor
uitgang. De R.K. kregen in 1933 im
mers 27.87 in 1935 27.77 en
thans 28.82 Voor de S.D.A.P. zijn
de percentages 21,46, 21.09 en 21.94.
Daaruit blijkt, dat er van wezenlijke
aanwas bijna geen sprake is.
Geheel anders staat het bij de A.R.
partij. Daar klom het percentage van
13.43 in 1933 en van 11.35 in 1935 op
16.39. De klim van 14 op 17 zetels is
dus precies verdiend.
Ongetwijfeld zal aan de val van Mus
sert en de glorie van Colijn de meeste
aandacht geschonken worden. Men zal
verstaan, dat wij over de beteekenis
van de rijke oogst der A.R.P. thans nog
niet veel zeggen. Ongetwijfeld zal men
van vele kanten zich naarstig beijveren
om de beteekenis van deze bijkans on
gelooflijke overwinning men beden
ke, dat wij onder het Evenredig Kies
stelsel leven te verkleinen. Roomsch-
Katholieken en Sociaal-democraten zul
len daarbij niet achter blijven. En wij
zouden hen met Elisa willen antwoor
den: wij weten het ook wel; zwijg gij
stil.
Nu willen we deze partijen niet op
elkaar aandringen, maar zij hadden
toch beiden dit gemeen, dat zij tegen
over het Kabinet-Colijn de leuze aan
hieven „het roer moet om". Dit stond
al sedert maanden bij de kiezers vast
met het beleid van Dr. Colijn moet het
uit zijn. En nu komen ze toch voor deze
puzzle te staanwat leert ons dit stem
busaccent?
Eenerzij ds zal men ons voorhouden
meen niet, dat de tien maal tien dui
zenden, die nu hun stem aan Dr. Colijn
gaven, overtuigde anti-revolutionairen
zijn. Straks dwalen ze weer af. En wij
ontkennen de waarheid niet, welke
hierin schuilt. Maar daarmee is de
vraag niet opgelost. Want dan accen
tueert deze stemming, dat het volk niet
zóó afkeerig is van het beleid van Dr.
Colijn als velen in volle verzekerdheid
beweren. Dit klemt te meer, omdat de
Vrjjz. Dem. Bond wegens zijn steun
aan de aanpassingspolitiek door velen
feitelijk ten doode was opgeschreven.
Hij zou door de kiezers gehalveerd, zoo
niet gedecimperd worden.
Welnu, Mr Oud heeft als ministei
van Financiën onbeschroomd Dr. Colijn
In het geheele land werden in totaal
uitgebracht 4.059.576 stemmen,
welke als volgt over de partijen zijn
verdeeld:
R.K. Staatspartij 1.169.867
S.D.A.P890.880
Anti-Rev. Partij665.378
Christ. Hist. Unie303.798
Vrijheidsbond 160.266
Vrijz. Dem. Bond239.466
Comm. Partij137.070
Staatk. Geref. Partij 78.627
R.S.A.P32.823
Nat. Boeren-, Tuinders- en
Midd. Partij 6.964
Kath. Dem. Partij27.673
N.S.N.A.P1.012
Christ. Dem. Unie 85.007
Algemeen Belang 9.034
Nat. Soc. Beweging 171.057
Herv. Geref. Staatspartij 24.498
Christ. Nat. Actie 20.493
Actie-Bouwman 21.199
Nationaal Herstel6.256
Zwart Front8.210
De KIESDEELER heeft bedragen:
40596
gesteund en de Bond klom van 5.08 in
1933 en 4.21 in 1935 op 5.90 Door
de gewijzigde zetel verdeeling kreeg de
V.D.B. geen zetel meer, maar hjj be
hield met glans zijn 6 zetels, ondanks
de somberste voorspellingen.
Dat spreekt boekdeelen.
Hoe men het ook wendt en keert: de
kiezers hebben Colijns beleid niet ver
oordeeld, doch veeleer goedgekeurd.
Want het frappante van al is, dat hjj
niet met beloften gestrooid heeft, zoo
als menig ander deed, maar dat hij op
grond van het gevoerde en door velen
veroordeelde beleid van de kiezers bij
massa's een bewijs van goed gedrag
kreeg.
Dat is eigenlijk het merkwaardige in
heel deze verkiezing: vele kranten heb
ben de bevolking voorgepreekt, dat er
geen grooter ramp kon gebeuren dan
voortzetting van de aanpassingspoli
tiek en deze critiek wordt beantwoord
met het plaatsen van méér anti-revolu
tionairen naast Ooljjn.
Zóó overwint de waarheid en eerlijk
heid in de politiek!
HOE DE UITSLAG
BEREKEND WERD
Het totaal uitgebrachte stemmen be
droeg 4.059.576. De kiesdeeler kon der
halve vastgesteld worden op 40.596.
De eerste verdeeling leverde het
volgende resultaat op:
1 R.K. Staatspartij 28 zetels.
2 S.D.A.P. 21 zetels.
3 Anti-Rev. Partij 16 zetels.
4 Chr. Hist. Unie 7 zetels.
3 Vrijheidsbond 3- zetels.
6 Vrijz. Dem. Bond 5 zetels.
7. Comm. Partij 3 zetels.
8 Staatk. Geref. Partij 1 zetel.
13 Chr. Dem. Unie 2 zetels.
15 Nat. Soc. Beweging 4 zetels.
De andere partijen hadder. de kiesdeeler
niet gehaald en moeten dus na de wetswij
ziging van 1935 (ook de R.S.A.P., die boven
de 75 pet, van den kiesdeeler kwam) onmid
dellijk afvallen.
Bij de eerste verdeeling waren dus 90 ze
tels toegewezen. Vervolgens moesten de 10
overige zetels volgens het stelsel der grootste
gemiddelden worden toebedeeld. (Het klein
ste nog in aanmerking komende van deze
gemiddelde bleek 37.737 te bedragen).
Deze tweede verdeeling geschiedde
als volgt:
De eerste zetel aan de S.D.AP. met het
grootste gemiddelde van 40.494. De tweede
zetel aan de R.K. Staatspartij (gemiddelde
40.340). De derde zetel aar. den Vrijheids
bond (gemiddelde 40.066). De vierde zetel
aan de Vrijz. Dem. Bond (gemiddelde
39.910). De vijfde zetel aan de Staatk. Geref.
Partij (gemiddelde 39.313). De zesde zetel
aan de Anti-Rev. Partij (gemiddelde 39.139).
De zevende zetel aan de R.K. Staatspartij
(gemiddelde 38.995). De achtste zetel aan de
S.D.A.P. (gemiddelde 38.733). De negende
zetel aan de Chr. Hist. Unie (gemiddelde
37.974). De tiende zetel aan de R.K. Staats
partij (gemiddelde 37.737).
Wij kunnen het bovenstaande nog op
eenigszins andere wijze weergeven, welke
wijze voor sommigen wellicht nog duidelij
ker zal zijn. Wij nemen dan het laatstge
noemde gemiddelde 37.737 als nieuwe kies
deeler. Dit is de zgn. kiesdeeler van d'Hondt.
Wij krijgen dan de volgende staat:
R.K. Staatspartij
31 X 37.737 20
S.D.A.P.
23 X 37.737 22.929
Anti-Rev. Party
17 X 37.737 4- 23.849
Chr. Hist Unie
8 X 37.737 4- 1.902
Vrijheidsbond
4 X 37.737 -t 9.318
Vryz. Dem. Bond
6 X 37.737 13.042
Comm. Partij
3 X 37.737 4 23.759
Stac'k Geref. Partij
2 X 37.737 4 3.153
Chr. Dem. Unie
2 X 37.737 9.533
.169.867 stemmen
890.880 stemmen
665.378 stemmen
303.798 stemmen
160.266 stemmen
239.464 stemmen
137.070 stemmen
78.627 stemmen
85.007 stemmen
Nat. Soc. Beweging 171.057 stemmen
4 X 37.737 4* 20.149
De 100 zetels worden dus bij gebruik van
deze verlaagde kiesdeeler van d'Hondt alle
bij de eerste verdeeler toegewezen en alle
resten vallen weg.
Uit deze tabel blijkt tevens duidelijk, welke
partijen een weinig gelukkig en welke iet
wat ongelukkig hebben geboerd.
Als nieuwigheid bij deze verkiezing moge
nog gemeld worden, het fei dat verschil
lende partijen hun waarborgsom ver
speeld hebben.
Van alle partijen, die geen zetel hebben
gehaald, is alleen de Rev. Soc. Arb. Partij
boven driekwart van de kiesdeeler gekomen,
zoodat deze partü haar waarborgsom niet
verspeeld heeft.
Alle andere partyen, die geen zetel heb
ben gehaald, zien hun waarborgsom verloren
gaan. doordat zij de driekwart van de kies
deeler niet hebben kunnen halen. Hieraan
heeft de Staat te danken, dat een bedrag van
35.000 in 's Rijks kas vloei
Uit de vaststelling van de uitslag blijkt
overigens, dat zetelwinst hebben be
haald:
R.K. Staatspartij winst 3 zetels.
S.D.A.P. winst 1 zetel
Anti-Rev. Partij winst 3 zetels
Chr. Dem. Unie winst 1 zetel
Zooals gemeld zal de Nat Soc. Beweging
door 4 leden in het parlement vertegenwoor
digd zijn.
Verliezende partijen zyn:
Chr. Hist. Unie verliest 2 zetels
Vrijheidsbond verliest 3 zetels
Comm. Partij verliest 1 zetel
Staatk. Geref. Partij verliest 1 zetel
Rev. Soc. Arb. Partij verliest haar
eenige zetel
Nat. Boeren-, Tuinders- en Midd.
Partij verliest haar eenige zetel
Herv. Geref. Staatspartij verliest haar
eenige zetel
Verbond voor Nat. Herstel verliest
haar eenige zetel
Kath. Dem. Partij verliest haar eenige
zetel.
Uit de Tweede Kamer zullen nu verdwij
nen alle éénmans-partijen, mei dien ver
stande. dat de heer van Houten van de Chr.
Dem. Unie voortaan een geestverwant naast
zich zal hebben.
Het aantal partijen, dat in die thans
ontbonden Tweede Kamer 14 bedroeg, is als
gevolg van deze verkiezingen gedaald tot 10.
Ten aanzien van de toewijzing der zetels
moge nog eenig voorbehoud gemaakt worden
voor wat betreft de zetel van den heer dr.
I. H. J. V o s. op de lijst van den Vrijheids
bond, aangezien bij de berekening van den
uitslag het overschot van de lijst met jhr.
van Lidth de Jeude aan het hoofd slechts
enkele tientallen stemmen geringer bleek te
zyn dan het overschot van de lyst, waarop
dr. Vos nummer 1 was. In ieder geval staat
vast, dat de heer van Lidth de Jeude zelf is
gekozen. Mocht by de officieele telling het
overschot van de lijst van jhr. Lidth de
Jeude grooter zyn dan dat van de lijst van
dr. Vos, dan zou nog een loting moeten
plaats hebben.
ZIJ DIE HEENGAAN
Tweede Kamerleden, die in het
nieuwe parlement niet weerkeeren
In de gisteren gekozen nieuwe Tweede
Kamer zullen de volgende 37 leden doordat
zij bedankten of niet werden gekozen, geen
zitting nemen:
A.R. Partij: Mr G. van Baren, Mr C. S.
van Dobben de Bruyn, Mr P. A. Schwartz
e'n P. Wielenga.
C.H. Unie: Dr C. W. Th. baron van Bort-
zelaer van Dubbeldam Dr H. J Lovink sn
Jhr Dr J. W. H. Rutgers van Rozenburg.
Staatk. Geref. Partij: Ir C. N. van Dis.
R.K. Staatspartij: Ch. L. van de Bilt. 11.
E. van der Brule, A H. J Engels, G. W.
Kampschöer, G. VV. J van Koeverden. J H.
Lockefeer, mej. J. M. J. A. Meijer, Th. F. M.
Schaepman, L. F J. M. baron van Voorst
tot Voorst en M. P. van der Weyden.
Kath. Dem. Partij: Mr P M. Arts.
Nat. Herstel: Mr Dr W. M. Westerman
Vrijz. Dem. Bond: D Kooiman.
S.D.A.P.: Ir Ch. G Cramer. Mr J R. W.
Duvs. mej. S. Groeneweg, A van der Heide,
P. Hinnstra. K. ter Laan, W. H Vlieg>n
en J H. F van Zadelhoff.
Nat. Boerenpartij: Mr C. Vervoorn
Rev. Soc. Arb. Partij: H J. F. M, Sneevliet
Comm. Partij: CJ P Schalker
HET AUTEURSRECHT van de In dit
nummer voorkomende verkiezingsuitslagen
berust bij het A.N.P.
