Jlieiuirc £riïtsrijc t&mmvA
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Concentratie Bijzondere Scholen
Gedenknummer
J>0 pCt. kortinn
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 portokosten
Per week 0.18
Voor het Buitenland bij wekelijkscbe
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j et
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
No, 5980
Bureau: Breestraat .123 Telefoon 2710 '(na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
VRIJDAG 8 JANUARI 1937 16e Jaargang
abbrrtentiepriben:
Van I tot 5 regels L171/»
Elke regel meer 0.22'/i
Ingezonden Mededeelingen j
van 1-5 regels 2-30
EJke regel meer 0-45
Voor bet bevragen aan '1 bureau
V wordt berekend 0.10
SPREKENDE CIJFERS
EN FEITEN
^Mring u
r P] gene.
Wat doet de Nederlandsche regeering nu
beigenlijk ter bestrijding der werkloosheid?
Ziedaar een vraag, die menigeen zich in
deze tijd stelt. En dan luidt het antwoord
van menig criticus en criticaster, van menig
politicus en politicaster, van vele staatslie
den van zakformaat of zonder eenig for
maat, dat de werkzaamheid onzer regee
ring blijft beneden de maat.
De regeering doet niets voor de werkloo-
2cn is veler leus. Daarom oordeelt men
'liet van verschillende kant noodig om te
genover het beleid van dit Kabinet en dat
van vorige ministeries andere plannen tot
werkverschaffing aan te bevelen plan-
Inen, die veelal de strekking hebben om het
iregeeringsbeleid in de schaduw- te stellen
en de suggestie te wekken, dat dit Kabinet
in zijn taak op dit punt schromelijk tekort
i schiet
Het was een goed denkbeeld van de re-
geering om tegenover de betweterij dezer
staatslieden de feiten te doen spreken, om
het debat met de mannen der plannen-
j makerij op hooger plan te brengen door
aan het Nederlandsche volk de nuchtere
vraag voor te leggen: Maar weet je nu wel
iwat op dit gebied de laatste jaren tot stand
lenikwam? Want door de uitgave te bevorderen
„Het werkende land" heeft de regee-
uitnemend materiaal gegeven, dat den
die belang stelt in het vraagstuk der
werkloosheidsbestrijding, eenig inzicht kan
k verstrekken omtrent hetgeen hier te lande
ant in 'iet belang der werkloozen werd gedaan.
Niet met brallende redevoeringen op na-
J tionale landdagen laat dit kabinet voor
rMzich uitbazuinen, gelijk elders geschiedt;
oes wanneer een werk gereed komt, worden
I geen nationale feestdagen georganiseerd
f_ om den volkeren daarvan kond te doen;
dagbladpers en propaganda worden niet
0r<? dienstbaar gemaakt om het regeeringsbe-
leid tot elke prijs te schragen neen,
n( de Regeering richt enkel tot de bevolking
c» de sobere uitnoodiging: neem en lees.
n Belangwekkende gegevens zijn in „Het
werkende land" van bevoegde zijde ver-
zameld en met deskundigheid verwerkt.
oes Wanneer Mr. van Balen, die deze stof op
rm voortreffelijke en ónderhoudende wijze be-
v arbeidde, bij een globaal overzicht van de
in de periode 1920—1936 uitgevoerde open-
bare werken ongeacht de bedragen, die
1 v| voor Onderhoud en herstelling van rijks-
vl werken zijn uitgegeven komt tot een
totale som van circa 2.2 milliard gulden,
I is dit cijfer toch inderdaad indrukwek-
kepd. En wanneer elders, in de Econo-
misch Statistische Berichten van 9 Decem-
ber j.L, de heer Meyer de Vries, hoofd
ei inspecteur voor de werkverschaffing,
raamt dat sinds 1918 alleen voor werk-
I verschaffing wellicht een bedrag van 500 a
j 600 millioen is uitgegeven, waarbij men
of dan in aanmerking dient te nemen, dat
verschillende dier projecten nog weer aan-
|"J leiding waren tot het doen uitvoeren
Uk niet in werkverschaffing van vele an-
der'e verknochte werken, zal men moeten
[f' toegeven, dat ook dit cijfer er mag zijn.
-ze Het stemt dan ook tot voldoening, dat
k"" men de beteekenis van hetgeen in dit op-
zicht door de Regeering is gewrocht vrij
ni algemeen erkent, ook in de kring der
0 sociaal-democratische dagbladpers, zij het
dan ook, dat zij er bezwaarlijk van tus-
M schen kan in navolging van C. en A.t
te betoogen, dat het Plan van den Arbeid
toch beter is! Helaas laat van die zijde een
ander geluid hooren het propaganda-
|P weekblad Vrijheid, Arbeid., Brood, dat al
leen schampere opmerkingen over heeft
525 yoór „Het werkende land" hoewel dat
slechts simpel historie geeft en „eer
biedig aanbeveelt" om bij een tweede druk
N de titel te wijzigen in „Het land der werk-
I loozen", daarbij betoogende, dat het zeer
noodig is de feiten te stellen tegenover de
halve waarheden, die in het boek worden
verkondigd, en een schat van materiaal in
uitzicht stelt, die ieder in de bestrijding
van de goedpraterij van Colijns aanpassing
noódig heeft. Men is geneigd de vraag te
stellen, of dit wellicht de voorstelling is,
die voor propaganda-doeleinden is be
stemd.
Dit standpunt huldigde geluk wc op
merkten de officieele socialistische dag
bladpers niet. Maar wij betreuren het, dat
de S.D.A.P. ten onzent het blijkbaar nog
altijd zonder dit dualisme niet stellen kan.
jj Terwijl de dagbladen van die zijde en de
I lieer Van den Tempel in de Tweede Kamer
waardeering uitspreken voor het regee
ringswerk, dat in „Het werkende land'
J wordt beschreven, colporteert het s.d. pro-
II pa pandablad een geheel andere voorstel-
J ling, maakt het werk der regeering he-
1 laehelijk en gaat daarmee nog steeds door
td hetgeen er op wijst, dat men bewust
handelt. Als de heer Albarda zich bij de
algemeene beschouwingen op de staatsbe-
i grooting zeer ingetogen en herhaaldelijk
j met waardeering uit over het werk van het
j Kabinet, vindt men van deze bcschou
i wingswijze weinig of niets terug in de
I roode pers: daar leeft men nog altijd naar
liet oude recept van critiek en hol'e woor
den. Zulke tweeledigheid dwingt geen be
wondering af.
het zoo goed, dat de regee-
tgave te bevorderen van het
uk, de feiten liet spreken.
iande buitenissigheden, die
rf en doortastendheid mis-
ineeren in anti-nationale
naar Italië, zie naar Duitsch-
naar Zweden, zie naar Rusland,
Daarom wai
ring door de
bekende beo'-
Tegenover
de nation:
kennen
adagia:
land, zie
fcnz,, yraagt dit Kabinet aandacht voor het
Officieele bruidsfoto
Foto F. Ziegler, s-Gravenhage
sobere relaas van onze arbeid: dat is
bondig en eenvoudig, dat is nationaal in
de beste zin. Wie elders zijn idealen vindt,
is excentrisch en omdat hij mis
kent de maatstaf dér werkelijkheid, die
voor oogen is excentriek tevens.
De onmisbare cijfers, door het Departe
ment van Sociale Zaken verstrekt, toonen
zonneklaar aan, dat er geen reden is om
het eigen land te kleineeren en op te gaan
in lofzwaaierij voor hetgeen in andere lan
den geschiedt. Wij zijn wars van alle na
tionale zelfvoldaanheid, maar wat
in ons land op het gebied der werkloos
heidsbestrijding tot stand kwam, mag ons
als kleine natie voldoening verschaf
fen.
Dat leeren ons de cijfers en feiten, die
spreken.
TROMPENBERG's
PALACE HOTEL
Hilversum, Telefoon 7941 (2lijnen)
Aangenaam verblijf voor najaar en winter
i BILLIJKE PRIJZEN. J
Het Rapport der Staats
commissie van 11 Febr.
1936 thans verschenen
De Staatscommissie ingesteld bij
K. B. van 11 Februari 1936 welke
had te onderzoeken of een wettelijke
regeling kon worden getroffen om de
concentratie van bijzondere scholen
voor algemeen vormend lager onder
wijs te verwezenlijken op een wijze,
die de bezwaren tegen paragraaf 12
van het ingediende wetsontwerp zou
ondervangen en eventueele voorstel
len in die richting zou doen, heeft
thans haar verslag uitgebracht en aan
de Kroon een ontwerp van wet
voorgelegd:
Artikel 1. De in het derde lid van
artikel 22 der Lager Onderwijswet aan
Gedep. Staten en de Kroon verleende
bevoegdheid om opheffing van openbare
scholen te bevorderen vervalt.
Artikel 2. Voor de instandhou
ding van openbare lagere scholen wor
den getailennormen gesteld.
Artikel 3. Ook bij verbouw en ver
andering inrichting eener school wordt goeJ
keuring van Gedep. Staten vereischt.
Artikel 4. Voor de oprichting van
openbare scholen worden getailennor
men gesteld.
Artikel-5. Correctie van het systeem
van berekening der exploitatievergoeding,
indien een openbare school in bijzondere
omstandighden yerkeerh
Artikel 6. De voor stichting van
een bijzondere school vereischte leer
lingenaantallen worden met 23 pCt.
verhoogd.
Artikel 7. Tijdelijke beperking van 't
aantal leerlingen dat bij de stichting var
een bijzondere lager school mag worden
medegetcld.
Art. 8 De Raad verleent geen medewer
king tot verbouw, verandering van inrich
ting of aanschaffing van schoolmeubelen.
leer- en hulpmiddelen daaronder begrepen,
indien de aanvrage van het schoolbestuur
de normale eischen overschrijdt.
Artikel 9. Tij delijk wordt alleen mach
tiging vergoeding verleend voor scholen,
welke zonder toepassing van artikel 72 zijn
gesticht.
Artikel 10. Het recht op de Rijs-
vergoeding wordt aan een hooger mi
nimum aantal leerlingen gebonden, doch
blijft in elk. geval tot het einde van den
loopenden cursus beihouden.
Artikel 11. De bevoegdheid van den
Minister om afwijking van het eerste lil
onder kleine a van artikel 96 toe te staan
wordt verruimd.
Artikel 12. Ingeval van opheffine der
school wordt de verseniging financieel scha
deloos gesteld.
Artikel 13. De gevolgen van de ver
hooging der vergoedingsnormeu worden
voor de bestaande scholen verdacht
Artikel li. Correctie van het systeem
van berekening der exploitatievergoeding
indien oen bijzondere school in bijzondere
omstandigheden verkeert.
Artikel 15. De gunstige uitzonderings
bepalingen voor de tusschen 1 Januari 1921
en 1 Jan. 1923 opgerichte scholen verval li
Artikel 16. He t in werking trelen van
deze wet kan geen verlenging van den in
artikel 96, eerste lid, onder a., genoemde ter
mijn van drie jaren tengevolge nebben.'
Artikel 17. De verplichting om een
G.L.O.- en een U.L.O.-school eik onder
een afzonderlijk hoofd te stellen, kan
wordQn opgeschort.
Bij ons blad van' heden sluiten wij in een Gedenknummer
ter gelegenheid van het huwelijk van H. K. H. Prinses Juliana
en Z. K. H. Prins Bernhardt
Daar vele lezers er ongetwijfeld prijs op zullen stellen dit
blad te bewaren, werd het op beter papier gedrukt.
Wij twijfelen er niet aan of dit Gedenknummer zal voor
onze lezers een zeer gewaardeerd bezit zijn en tevens een
middel om de herinnering aan den dag van gisteren nog vele
jaren levendig te houden
beter da
geeft méér kilometers
miskenbaar feit:
t slechts aan de spits,
Artikel 18. De wet treedt in werking op
een nader door de Kroon te bepalen tijdstip.
Dit ontwerp van wet is toegelicht in een
uitvoerige Memorie van Toelichting.
Memorie van toelichting
In de Memorie van Toelichting merkt de
Commissie (welker voorzitter Minister Slo-
temaker de Bruine is) op, dat vooral het
onderzoek naar de financieele gevolgen
van gedwongen concentratie van scholen,
omvangrijk en tijdroovend is geweest. Het
hierboven afgedrukte wetsontwerp is door
de Commissie eenparig aanvaard;
de tegen par. 12 gerezen bedenkingen zul
len hiermede h.i. zijn ondervangen.
Bij art. 1 dient de volgende toelichting:
De gemeenteraad besluit tot opheffing
eener open bore school voor gewon lager
onderwijs, waarvan het aantal leerlingen,,
berekend naar den maatstaf van artikel 28,
minder bedraagt dan 125, 100, 75 of 50, naar
gelang d-e schóól is gevestigd in een ge
meente met meer dan 100.000, met 50.000
tot en met 100.000, met 25.000 en meer doch
minder dan 50.000 of met minder dan
25.000 ingezetenen, niet dien verstande, dat
de school kan worden in stand gehouden
tot drie maanden nadat het besluit is ge
nomen en tot het einde van den loopenden
cursus, indien deze langer duurt.
Bij art 2:
Ten einde de verhouding, die sinds de
wet van 1920 tusschen het openbaar en het
bijzonder onderwijs is ontstaan, niet te ver
breken, wordt nu bij artikel II voorgesteld
een nieuw artikel 22bis in de Lager-onder-
wijswet 1920 op te nemen, krachtens het
welk de gemeenteraad een school voor ge
woon lager onderwijs moet opheffen, indien
het aantal leerlingen daalt beneden de
grens, waarbij voor de bijzondere school het
recht op Rijksvergoeding verloren gaat,
tenzij de school moet worden in stand ge
houden krachtens artikel 19 der wet.
Dit artikel vormt met het voorgestelde
nieuwe artikel 23bis en de voorgestelde wij
ziging van de artikelen 73 en" 96 de kern
van het ontwerp. Het dwingt de gemeente
besturen in bepaalde gevallen tot opheffinir
van openbare lagere scholen over te gaan.
Een school, wier leerlingen-aantal bene
den de vooi die gemeente gefixeerde getal
len-limiet daalt, komt dit is de hoofdregel
voor opheffing in aanmerking.
Op dezen regel wordt aanstonds een
uitzondering gemaakt voor het geval de
instandhouding der school wordt gevorderd
op grond van het bepaalde in artikel 19 der
wet.
Het eerste lid van artikel 3 der wet
4 Augustus 1933 verhoogde de miniri
aantallen vereischt voor de stichting
een bijzondere school met 50 pet. Dit
zeer stringent, maar het kon verdedigd
worden als „noodrerht"'. Een dergelijke
maatregel mag a!s tijdelijke rem voortref
felijk hebben gewerkt, op den langen duur
moet hij als een te ernstige belemmering
voor het bijzonder onderwijs worden be
schouwd.
Bij art. 6:
Thans wordt daarom voorgesteld om dc
stichtingsnormen blijvend te verhoogen,
doch daarnaast om het percentage der ver
hooging van 50 tot 25 terug te brengen. Di
bbjvende verhanging van de stichtingsnoi
me-n zal rr publieke kassen ook in de toe
komst beschermen tegen de oprichting van
een tc groot aantal kkine scholen. Op den
duur zal het aantal scholen dus kleiner zijn.
doch elk der scholen zal een grooter aan
tal leerlingen tellen, m a.w. het onderwijs
in ons land zal meer geconcentreerd
den gegeven.
TIJDELIJK
op ALLE prijzen
van chemisch reinigen en verven
PALTHP
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
Ter gelegenheid van het Vorstelijk Hu
welijk heeft Prof. Dr. J. Waterink in een
buitengewone zitting van de Senaat der
Vrije Universiteit een rede gehouden.
Nabeschouwingen over de huwelijks-
drukte in Den Haag.
De feestviering in Indië.
Verschenen is het rapport van de
Staatscommissie inzake de concentratie
n Bizondere Scholen
Te Den Haag is overleden Mr. J. H,
Telders.
Moordaanslag te Papendrecht.
De eindstanden in de reservegroepen
van het schaaktoernooi te Hastings.
De vorderingen der nationale troepen
ten N.W. van Madrid schijn-t van bijzon
dere strategische beteekenis te zijn.
De Duitsche en Italiaansche regeeringen
hebben geantwoord op de Britsch-Fran-
sche nota inzake de Spaansche vrijwilli-
gers-kwestie.
DE PERFECTE KOELKAST
Reeds vanaf 265.-
AQUAPR0 - AMSTERDAM
DB RUYTERKADE 143, TeL 41303, 41503
(Adv.)
Ingwersen Co
Keizersgracht 382
Amsterdam
Belast zlcb uiet de uitvoering
vao Effectenorders, bet tnens-
seeren van Coupons en bet
nazien van Lotingen.
Tel. 32121 en 33879, onder Beurstljd 31207
GESOIGNEE E DAGSCHOTt,
vanal FL 1.25
LUNCH FL 1.50
DINER SOIGNé FL 2.—, FL 3.-
a la Carte.
ORCHESTRE FARKAS JENO
P. W. COHEN
De bevelvoerende officiir van hen Leger
des Hei Is te Enschedé, adjudant P. W. Co-
hen. is, met ingang van 21 Januari a.s., be
noemd tot secretaris van de Centrale Divtsu
te Amsterdam.
UIT EEREPOORT GEVALLEN
Men meldt ons uit Sprang: (N.-Br.):
Terwijl de gemeente-opzichter W. van Wil-
ligenburg meehielp tot het in orde brengen
van de nabij de Molensteeg geplaatste eere
poort, had hij het ongeluk hieruit te vallen,
waardoor hij met het hoofd op den straat
weg terecht kwam. In bewusteloozen toestand
werd hij opgenomen en bij omwonenden bin
nengedragen. Dr. Winkelman constateerde
«en schedelfractuur en .gebroken pols.