MAANDAG 7 SEPTEMBER 193S
EERSTE BLAD PAG. 2
Buitenland
HET FRANSCH-POOLSCH
ACCOORD
Langen tijd heeft het er naai' uitgezien,
alsof Polen in de Oost-Europeesche inter
nationale politiek een onberekenbare factor
zou blijven,, zwevende als het ware in het
Duitsch-Russische grensgebied, om zoo liet
ooit in deze streken tot een maehtsmeting
zou moeten komen tusschen de bondgenooten
van het communisme en het nationaal-socia-
lismc, op het allerlaatst moment partij kiezen
voor d i e zijde welke de voordeeligste aan
biedingen zou doen. De Poolsche buitenland-
sche politiek was merkwaardig geëvolueerd
sinds den tijd, dat het jonge land zijn nieuwe
komst aan Frankrijk te danken had. Men
toonde in Warschau meer en meer, wel een
bondgenoot doch geen werktuig van Parijs te
willen zijn, en deze neiging tot het behoud
der zelfstandigheid had tengevolge, dat Poien
zich meer en meer van Frankrijk verwijder
de, om de oplossing van althans een deel zij
ner problemen, de Corridorkwestie, de sta-
tusregeling van Danizig, in rechtstreeks
contact met Duitschland te zoeken. Sindsdien
geleek het erop, alsof Polen op blijvende wijze
met Berlijn zou samen gaan, met uitscna-
keling zelfs van den volkenbondsinvloed op
de wederzij dsche belangen. Daarna kwam
het keerend getij en thans is het Frankrijk»
beurt om optimist te zijn. Rydz-Smigly, cte
feitelijke opvolger van den Poolschen dic
tator Pilsoedski, heeft het bezoek dat de
Fransche generaal Gamelin hem onlangs te
Warschau bracht op een bijna overijlde ma
nier beantwoord; de Fransohe militaire en
civiele autoriteiten bereidden hem een meer
dan hoffelijke ontvangst; een zeer "nooge
Fransche onderscheiding viel hem ten deel,
en tenslotte bereiken ons de geruohten over
een lunch te Rambouillet, het buitenverblijf
van den president der Fransche republiek,
alwaar een nieuw accoord tusschen Polen
en Frankrijk met de wederzijdsche handtee-
keningen zou zijn bekrachtigd.
Over den inhoud van dit accoord wordt,
zooals gebruikelijk is, de grootst mogelijke
reserve in acht genomen, al gaan daarom
trent dan ook geruchten rond, die een zeer
sterke waarschijnlijkheid hebben. De bespre
kingen zouden voornamelijk hebben geloopen
over het verleenen van financieelen steun
aan Polen voor de versterking van zijn na
tionale verdediging. Dit is een zeer belangrijk
punt. Polen's positie is onzeker, wij wezen
er hierboven reeds op. Het ligt als een
scheidsmuur tusschen Rusland en Duitsch
land, die in hun onderlinge verhouding zijn
als de krater van een actieve vulkaan tegen
over een wilde zee. Zou deze zee erin sla
gen, den wand die haar van den onderaard-
schen vuurhaard scheidt te doorbreken, dan
zou een ontploffingscatastrofe daarvan het
gevolg zijn. Het moet dus van het grootste
belang wezen het isolement, dat Polen's rol
is ten opzichte van Rusland en Duitschland,
te bestendigen en te versterken. Te dien op
zichte klemt de vraag, van welke strekking
de nieuw gesloten overeenkomst mag zijn.
Heeft Polens vertegenwoordiger bevestigd,
dat zijn land tegenover beide buren een
strikte neutraliteit zal handhaven, en heeft
het uit dien" hoofde van Frankrijk de mil-
lioenen los gekregen, welke aan deze onzij
digheid het karakter van een 6olide weer
baarheid moeten verleenen?
Het is ook mogelijk, dat Frankrijk Polen
ïn één gelid gebracht heeft met zijn overige
bondgenooten, die 't als 'n stalen keten rond
Duitsohland heeft weten samen te trekken.
In dit geval zou het accoord van Ram
bouillet een vernieuwde, door vrees inge
geven poging wezen, het isolement van
Duitschland, in den geest van het fatale
Versailles-tractaat, ook thans nog te be
stendigen.
Adolf Hitler schijnt eveneens over de por
tee dezer stappen in het onzekere te ver-
keeren. Het valt tenminste op, dat naar
verluidt zoowel de Duitsche ambassadeur
te Parijs als de militaire attaché van
Duitschland te dier stede naar Berchtesga-
den zijn notboden, naar het buitenverblijf
van den Führer, met het duidelijke doel,
dezen over de nieuwste uitzichten in westen
en oosten te oriënteeren.
Onafhankelijkheidsbeweging
in Korea
De Japansch'e politie heeft onlangs een
honderdtal Koreanen gearresteerd, wegens
een samenzwering, welke de onfahankelijk-
heid van Korea ten opzichte van Japan be
oogde. Achttien hunner worden te Tokio nog
vastgehouden voor verder onderzoek. De po-
1-itie maakt bekend, dat zij de hand heeft
gelegd op plannen tot het uitvaardigen van
een oproep, waarin men een beroep zou doen
op de patriottische gevoelens van Koreaan-
sche inwoners. Deze oproep zou worden ge
publiceerd door middel van een Koreaansch
weekblad, dat te Tokio wordt uitgegeven
door twee Koneaansche communisten.
Een Fransch-Syrische
overeenkomst
De tusschen Frankrijk e<n Syrië sedert ge-
ïuimen tijd gevoerde besprekingen hebben
thans geleid tot een verdrag tusschen deze
beide landen, dat op 9 September a.s. offi
cieel zal worden onderteekend. In dit ver
drag worden de betrekkingen tusschen beide
partijen geregeld, waarbij een overgangs
periode van drie jaar is voorzien, welke zal
eindigen in een toetreden van Syrië tot den
Volkenbond.
De Fransche troepen zullen geleidelijk ver
minderd worden.
Geen mijnstaking in Wales
De mijnwerkersfederatie In Zuid-Wales
•heeft besloten haar advies nopens een alge-
meene staking in te trekken, daar het han
gende conflict door tusschenkomst van de
regeering geregeld is.
De directie der Bedwaa mijnen had zich be
reid verklaard, met de vertegenwoordigers
van de vakbonden de kwestie van het vrije
recht van vakorganisatie te bespreken, indien
de stakingsorder werd ingetrokken.
Vanwege het Britsche ministerie voor het
Mijnwezen wordt nog bekend gemaakt, dat
schikkingen zijn getroffen voor een confe-
tentie op. Woensdag a.s,
De Spaansclie burgeroorlog
Nationalisten bedreigen San Sebastian
j j7 7 j Sebastian bulderden. Een kanon, dat in het
De verdedigers Zijn verdeeld midden van de stad stond opgesteld, heeft
Hernanie onder vuur genomen, aangezien
dit plaatsje,, dat op 7.K.M. alstand ligt, in
D» ctriirJ r»n rlo handen der opstandelingen is. De stad lijkt
on iju up uc uitgestorven. De straten zijn verlaten, de
Xiwinkels gesloten.
Overige Tronien Er zouden 300 gijzelaars zijn geëxecuteerd
in den loop van de laatste twee weken.
De gouverneur, Ortega, heeft Zaterdag
avond de journalisten bij zich ontvangen.
Hij gaf toen blijk nog zeer optimistisch te
zijn. Wij zullen stand houden, zoo verklaar
de hij, want wij zijn sterk en welbewapend.
Dit lijkt echter niet de opvatting te zijn
van de meerderheid der bevolking. Trou
wens er lijkt verdeeldheid te heerscfren on
der de verdedigers der stad. Men gelooft
niet, dat de Baskische nationalisten en
zelfs de socialisten er in zullen toestemmen,
dat San Sebastian eenzelfde lot ondergaat
als Irun.
Uit San Sebastian te Hendaye aan
gekomen vluchtelingen vertellen, dat te
San Sebastian oneenigheid zou heer-
schen tusschen anarchisten en de an
dere bondgenooten van het volksfront.
Eerstgenoemden zouden n.l. aandringen
op een strijd tot het uiterste en voor 't
geval de opstandelingen de stad - zou
den innemen, deze te voren in brand
te steken.
In den nacht van Zaterdag op Zondag
hebben de troepen der nationalisten na
een kort vuurgevecht Fuentarabia inge
nomen, gelegen aan de monding van de
Bidassoa, op 3 K.M. ten Noord-Oosten
van het reeds door hen veroverde Irun.
Er werd weinig weerstand geboden. Het
aantal nationalisten, dat op het oogen-
blik op dit gedeelte van het front strijdt,
bedraagt ongeveer 6000; slechts 500 tot
600 manschappen zijn achtergelaten om
de laatst veroverde plaatsen te bezetten.
Het grootste gedeelte van d£ opstande
lingen-troep is tegen den nacht in de
richting van San Sebastian vertrokken.
Men heeft den indruk, dat een aanval
op het front Guipuzcoa nu niet lang
meer kan uitblijven, aangezien de weer
stand te Rentaria en Passeages de op
standelingen niet lang zal kunnen op
houden.
De aanval op San Sebastian
Het offensief der opstandelingen in de
richting van San Sebastian is in vollen
gang. Zij trekken om Rcnleria en het fort
Guadelupe heen, omdat zij deze plaatsen
ondanks de ontruiming niet vertrouwen.
Langs Pasaje Sancho dalen de opstande
lingen rechtstreeks af naar het station Pa-
sajes, dat achterin de baai als een kleine
haven ligt. De Pasajes San Juan met h>*t
fort Trincherpe, dat door de regeeringstroe-
pen sterk bezet is, zal vermoedelijk de
grootste hinderpaal blijken in den op-
marsch der opstandelingen naar San Sebas
tian. Behalve dit sterk verdedigde fort ligt
er vrijwel niets op hun weg. De slag is
hier gistermorgen begonnen.
Do zender van La Corona deelt mede, dat
San Sebastian gebombardeerd is door den
kruiser „Espana" en dat de civiele gouver
neur van de stad naar Frankrijk is ge
vlucht.
Te Jean de Luz zijn verscheidene gezin
nen van regeeringsleden uit San Sebastian
aangekomen. De evacuatie wordt voort
gezet.
De troepen van generaal Mola hebben in
den loop van den nacht op Zaterdag de
toppen boven Pasaje Sancho bezet. Gister
morgen slaagden zij er in met hun mitrail
leurs belangrijk op te rukken, ondanks het
hevige verdedigingsvuur van Trincherpe.
Tegen negen uur leken zij dicht bij den
weg naar San Sebastian te zijn aangeko
men, welken zij in ieder geval onder vuur
houden. Om half twee was het niet moge
lijk nauwkeurige berichten te krijgen over
de posities van dat oogenblik. De wegen
voorbij de Bidassoa zijn bedekt met tran
sporten der opstandelingen: batterijen ar
tillerie, op auto's gemonteerde mitraileurs,
gemotoriseerde convooien en muilezeltran
sporten.
De opstandelingen wantrouwen Guade
lupe nog steeds, zij denken, dat het onder
mijnd is. Van tijd tot tijd ontploft een gra
naat boven het fort, terwijl beneden op den
weg van Fontarrabie wandelaars van het
mooie weer profiteeren.
De in het fort van Guadelupe ze9
weken vastgehouden gijzelaars zijn Za
terdagavond laat plotseling op vrije voe
ten gesteld. Alle 160 zijn behouden in
Hendaye aangekomen. Zij vertellen, dat
gedurende de laatste dagen in het ge
heel tien gijzelaars geëxecuteerd zijn.
Uit Hendaye zijn 8300 uitgewekenen ver
trokken naar verschillende bestemmingen;
500 anderen zijn gistermiddag uit de stad
ertrokken.
Verdeeldheid in het volksfront
De strijd in het zuiden
Havas meldt van het front bij Talavera
del Tajo: De tegenaanval der regeering6-
troepen is voortgezet en heeft met name hun
posities verbeterd. Luchtstrijdkrachten en
artillerie hebben doeltreffend de opstande
lingenlinies gebombardeerd.
De verbetering van den toestand aan het
fror.it van Estremadura heeft het optimisme
in de regeeringsgelederen doen herleven.
Per radio is bekend gemaak, dat de op-
marsch der opstandige troepen in de provin
cie Toledo volkomen tot staan is gebracht
In Andalusië gaat de strijd voort, onder de
zelfde omstandigheden als in de afgeloopen
dagen. De regeeringstroepen omsingelen
Cordoba en Granada, welker toestand steeds
moeilijker wordt.
De opstandelingen van Cordoba hebben
verscheidene malen getracht uitvallen te
doen tegen de stellingen der negeeringstroe-
pen in de omgeving: Corro Muriano, Torres
Cablera en Villa Franca. Zij werden mei
zware verliezen afgeslagen na een opmer-
kelijken aanval der artillerie en der lucht
strijdkrachten van de regeering.
Het belegerde Alcazar
De corresponden van Havas is naar Toledo
geweest, waar hij zich heeft begeven onder
de volksfrontmilitie, die het Alcazar belc
gert, Des nachts was het paleis van den
militairen gouverneur, dat door de opstan
delingen bezet was, afgebroken en waren
de opstandelingen langs ondergrondsche
gaanderijen naar het Alcazar gevlucht De
vernieling van dit paleis zal de benadering
van het Alcazar gemakkelijker maken.
De artillerie gaat voort het Morenpaleis
stukje voor stukje af te breken. De linker
toren Is reeds verdwenen, terwijl een deel
van de rechtertoren afgebrokkeld is. De
toestand der belegerden is wanhopig en
telkens, wanneer de artillerie vuurt hoort
men het gejammer van vrouwen en kinde
ren. Stormafdeolingen, die gespecialiseerd
zijn in het werpen van granaten, hebben
in het Alcazar een kleine brand weten te
doen ontstaan, waardoor de opstandelingen
verstikt worden.
De belegerden hebben gebrek aan muni
tie voor hun mortieren, die reeds vier dagen
niet meer vuren. Ook hun geweren en
mitrailleurs zwijgen. Men verwacht, dat
over 24 uren het Alcazar zal zijn veroverd
Regeeringstroepen verlaten Majorca
De radiopost van Jerez de la Frontera
heeft gistermorgen het volgende bekend
gemaakt: Bij het evacueeren van Majorca
heeft kapitein Bayo een belangrijke hoe
veelheid materiaal achtergelaten, o.m. vier
vrachtauto's, 2500 geweren, eenige mitrail
leurs, talrijke paarden en mui fezels, bene-
i 600 uitgehongerde gevangenen.
Onder groote be
langstelling arri
veerden de Ame
rikanen Ricliman
en Merrill met
hun toestel .,Lady
Peace" op het
vliegveld Croydon
waar zij met veel
enthousiasme wer
den ontvangen.
De vliegers beant
woorden de harte
lijke toejuichin
gen van 't publick
FRANKRIJK EN SPANJE
Léon Blum spreekt
Een delegatie van Fransche metaalbewer
kers heeft aan den Franschen minister-pr
sident Léon Blum verzocht, zijn politiek
van niet-inimenging in den Spaanschen bur
geroorlog te laten varen en partij te trek
ken voor het bewind van het Spaansche
volksfront.
In een rede tijdens een roode demonstratie
te Parlj6 heeft Blum echter verklaard, dat
hij deze houding heeft aangenomen, om aan
internationale ontwikkelingen van dreigen
den ernst te ontkomen.
Ons aanbod van niet-interventie, zoo zeide
spreker, heeft Europa wellicht behoed voor
het gevaar van een algemeene brand. Spre
ker weigerde dan ook op zijn houding terug
te komen, daar dit een Europeesche crisis
zou kunnen veroorzaken, waarvan men de
gevolgen niet zou kunnen overzien.
Blum verklaarde verder, een Franschman
te zijn, die even trotsoh op zijn land is als
wie ook, ondanks zijn ras.
Na afloop der rede van Leon Blum, die
luide werd toegejuicht, weerklonk de Inter
nationale en werd die kreet gehoord: „Leve
Blumf'
Desondanks zouden de roode metaalbewer
kers hebben beslot-en, heden de fabrieken
een dag te laten stilstaan, uit protest tegen
de niet-ïnimengingspolitiek dier Franschi
regeering.
Vier Fransche piloten in arrest
Zij wilden naar Spanje
In de marinevlieghaven van Rochefort
heeft men op het allerlaatste oogenblik een
poging van vier Fransche marine vliegers
kunnen verijdelen om zich met een drie-
motorig Fransch bombardementstoestel
naar Spanje te begven, teneinde zich ter
beschikking van Madrid te stellen. Het on
derzoek heeft uitgewezen, dat de marine
vliegers hun plan tot in alle bijzonderheden
hadden voorbereid. Het is 6lechts aan het
toeval te danken, dat het op het laatste
oogenblik kon worden verijdeld. De vier
soldaten zijn naar de militaire gevangenis
overgebracht.
Vliegramp nabij Pittsburg
Acht dooden
Een driemotorig vliegtuig met negen in
zittenden, dat zich naar Allegheny begaf,
is nabij Buttermilk Hollow, eenige minuten
na de start te Pittsburg (V.S.), neergestort
en in brand gevlogen. Acht passagiers
koolden in de vlammen. Slechts een vrouw
is aan den dood ontsnapt, doordat zij nog
voor de ontploffing uit het toestel had weten
te springen.
Ongeluk bij autorennen
25 personen het slachtoffer
Tijdens autorennen te Belfast is een der
deelnemende wagens uit de baan geraakt en
op het publiek ingereden. Drie personen
werden op slag gedood. Een vierde overleed
tydens het transport naar het gasthuis. In to
taal moesten 25 personen in het ziekenhuis
worden opgenomen.
Frankrijk reorganiseert
zijn defensie
In overleg met den minister van Marine,
Gasnier-du Pare en dien van Luchtvaart, Cot,
heeft de Fransche minister van Oorlog,
Da la dier, president Lebrun een de
creet ter onderteekening voorgelegd, waarbij
vice-admiraal Castex benoemd wordt tot
directeur van het instituut voor bestudeering
der nationale verdediging.
Dc vorming van een dergelijk instituut
W'as, aldus Reuter, absoluut noodzakelijk. De
meest vooraanstaande officieren der drie
wapens en de burgerlijke ambtenaren der
ministeries van Buitenlandsche Zaken, Fi
nanciën. Economische Zaken en Onderwijs
dienen bijeen te komen ter gemeenschappe
lijke bestudeering van alle problemen der
militaire strategip en van alle politieke, fi
nancieele, economische problemen, welke van
befeckenis zijn voor het voeren van den
oorlog. Het instituut zal tusschen genoemde
personen een eenheid van actie tot stand
brengen, welke noodig is om in vredestijd de
verdediging van het land voor te bereiden.
Over de uiteenzetting, die minister
Daladier daaromtrent voor den mi
nisterraad heeft gegeven, verneemt de
„Matin". dat hij heeft voorgesteld al
leen voor het ministerie van Oorlog
meer dan tien milliard francs beschik
baar te stellen ter versterking van de
defensie.
Hitier neemt poolshoogte
Graaf von Welozel. de ambassadeur van
Duitschland te Parijs en generaal von Kuh-
lental de militaire attaché, hebben zich naar
Hitier beseven te Berchtesgaden. In politieke
kringen te Berlijn heeft men geen enkele aan
wijzing omtrent het doel van het bezoek,
maar men veronderstelt dat de ambassadeur
en de attaché op verzoek van Hitier rijn
overgekomen in verband met actueele ooli-
tike kwesties, met name de reactie in Frank
rijk op den tweejarigen dienstplicht in
Duitschland, het bezoek van Ryd^ Smiglv
aan Parijs en de gebeurtenissen in Spanje.
Hitier zou zich eveneens op de hoogte
willen stellen van het belang, dat de Fran
sche regeering hecht aan het Fransche-Sov-
jet-Rjissische pact met het oog op de tegen
woordige politieke sitiuatie.
Daze inlichtingen zouden Hitier noodzake
lijk voorkomen aan den vooravond van het
partijcongres te Neurenberg, waar hij de bui
tenlandsche politiek der nationaal-socialisten
zal bespreken, met name de houding van het
rijk teeenover Sovjet Rusland en den strijd,
welke Duitschland in de wereld voert legen
het communisme.
Ryóz Smigly te Parijs
De Poolsch-Fransche besprekingen
De Poolsche generaal R y d z Smig
ly, Pilsoedki's opvolger, die zich mo
menteel te Parijs bevindt, zou meer
dan een uur hebben geconfereerd met
den Franschen minister van financiën
Vincent Auriol, over een bewape-
ningsleening voor Polen van 500 mil-
lioen Fransche francs.
De diplomatieke besprekingen, die de mi
nister van buitenlandsche zaken Delbos heeft
gevoerd met de diplomatieke vertegenwoor
digers van Engeland en de landen der Kleine
Entente hebben vermoedelijk ten doel gehad
deze landen op de hoogte te brengen van de
Fransch-Poolsche onderhandelingen, welke
in principe reeds tot een accoord hebben ge
leid, dat de deskundigen thans uitwerken
iten aanzien van de financieele en militaire
modaliteiten. De werkzaamheden dezer des
kundigen staan op het punt tot een gunstig
finde te worden gebracht.
Met groote voldoening heeft men te War
schau vernomen, dat het bezoek van gene-
naal Smigly aan Parijs bekroond werd door
ae onderteekening van verscheiden proto-
cpllen, welke beoogen het Fransch-Poolsche
bondgenootschap op ieder gebied te verster
ken. De snelheid, waarmede de resultaten
wjerden verkregen, doen het beste verwach-
tejn van de toekomstige ontwikkeling in de
Fijansch-Poolsehe betrekkingen.
peneraal Rydz Smigly is gisteravond om
lcvyart over negen per speciale trein van het
Ocjst-station te Parijs naar Warschau ver
trokken. Tal van autoriteiten hebben den
Poplschen veldheer uitgeleide gedaan.
Geen diensttijdverlenging
in Frankrijk
Irt den Franschen ministerraad hebben de
ministers Daladier en Cot de maatrege
len ter sprake gebracht, die zij zich voorstel
len le treffen ten einde de nationale defensie
te versterken. De ministers aanvaardden het
denkbeeld van een aanzienlijke verbetering
van de kwaliteit der bewapingen. Frankrijk
zal den arbeid, waartoe reeds in het afgeloo
pen jaar met betrekking tot den aanmaak
van munitie, materiaal en gasmaskers beslo
ten was, voortzetten. Hetzelfde geldt voor de
luchtvaart. De grensverdediging zal uitge
breid worden met fortificaties, tot welker
aanleg eveneens reeds is besloten.
De ministers wezen echter een ver
lenging van den duur van den militai
ren dienstplicht van de hand. Deze zal
noch tot drie noch tot 2Yi jaar ver
lengd worden.
De regeering zal overigens een be
roep doen op alle volkeren om aan de
bewapening een grens te stellen.
Mevrouw Markham te New York
De Britsche vliegenie^ster mevr. Mark
ham. die ofschoon moeder van een 7-jarig
kind geheel onnoodig haar leven waagde,
door een. vliegtocht van Engeland naar de
Vereenigde Staten te ondernemen, heeft ee-
luk gehad. Ondanks de afwezigheid van
boord-radio heeft zij Nieuw-Schotland weten
te bereiken, alwaar zij een landing maakte,
waarbij haar vliegmachine werd vernield. Zij
zelf kwam er met twee kleine verwondingen
aan het hoofd af. Met een geleend toestel is
zij daarop doorgevlogen naar N.-York, waar
zij met gejuich en claxongeloei werd ont-
vangen.
DE MONUMENTALE WELFENSCHAT
Na langdurige onderhandelingen
is het gelukt, den kostbaren
Wellenschat die eenige jaren
geleden ook in Nederland ten
verkoop is aangeboden voor
Duitschland te behouden.
(Van onzen Duitschen correspondent.)
„Doll. 6.000.000! Art Treasure! Saint's
boons seen!" Een kunstschat ter waar
de van zes millioen dollars! Beenderen van
heiligen te zien! Zoo luidde de smakelooze
inhoud van plakkaten en advertenties, wel
ke eenige jaren geleden de aanplakzuilen
van Broadway cn de Amerikaansche adver
tentiekolommen ontsierden.
De reclame had in zooverre gelijk, dat
er inderdaad sprake was van een schat,
zelfs van een kunstschat. Datgene, waarvan
de waarde op vijftien millioen gulden ge
taxeerd werd, bestond immers voor een be
langrijk deel uit goud en onder de hand
van bekwame kunstenaars is dit goud in
den romantischen tijd der Middeleeuwen ge
groeid tot de zuivere weergave van hemel-
sche figuren.
Sedert 1930 hoorde men in alle deelen
van het Duitsche Rijk in al of niet bevoeg
de kringen over de waarde en over het
behoud van den Welfenschat discuteeren.
De sociaal-democratische minister-president,
Otto Braun die zich tijdens de nationale
en teling „tot herstel van zijn geschok
te gezondheid" in Zwitserland ophield en
sedertdien maar wijselijk is weggebleven
wilde van den aankoop voor het Berlijn-
sche Museum niets weten en toen begon
de zwerftocht via Nederland naar U.S.A.
en andere landen. Maar overal was de eco
nomische crisis een beletsel voor de uitgave
van millioenen voor zulk een kostbare ol-
lectie in haar geheel. Vergis ik mij niet,
dan kocht een museum in Cleveland de bei
de Gertrudis-crucifixen en het hierbij be-
hoorende altaar. Eenige monstransen, rele-
quieën en crucifixen moeten tijdens de reis
om de wereld, die door een consortium was
georganiseerd, „verloren" zijn gegaan. In
omvang kromp de Welfenschat zoodoende
de helft samen, maar niettemin „ijn
de voorwerpen, die het kostbaarst zijn van
financieele en historische waarde, gelukkig
nog gered.
Het piéce de milieu is ongetwijfeld het
Welfenkruis, een gouden crucifix, met fon
kelende edelsteenen versierd. Het is hoogst
waarschijnlijk nog geen Duitsch werk. maar
afkomstig uit Italië in den tijd der Sali-
sche keizers. Het Welfenkruis bestaat uit
drie deelen, waarvan met vrij groote zeker
heid kan worden aangenomen, dat zij eigen
lijk niet bij elkander behooren. Een onbe
kende edelsmid heeft ze echter tot Jen
wonderbaarlijk geheel tesamen gesmolten.
Bijzondere opmerkzaamheid verdient de
voet van het Welfenkruis, die nog met vol
komen onchristelijke motieven is versierd.
Hij bestaat uit drie leeuwenklauwen, waar
uit drie gevleugelde eroten groeien, die
haar fakkels naar beneden richten. Deze
antieke en absoluut heidensche voorstelling
kon nog omstreeks het jaar 1050 als oksel
worden gekozen voor het hoogste zinnebeeld
van het Christendom, het kruis.
Ongeveer een eeuw jonger dan het Wel
fenkruis is het Saksische staande kruis, dat
slechts uit verguld koper bestaat en niet
met juweelen, maar met eenvoudig berg
kristal is versierd. Het materiaal moge ech
ter veel minder kostbaar zijn, van artis
tiek standpunt beschouwd, staat het Sak
sische kruis op een even hoog peil als het
Welfenkruis.
De voornaamste stukken uit de hoog-
romaansche periode, welke de Welfenschat
telt, zijn het draagaltaar van Eilbertus en
een iets later ontstaan koepel-reliekschrijn.
Beide kunstvoorwerpen stammen uit het
Rijnland. De figuren van het draagaltaar
hebben nog niet alle een volmaakte uit
drukkingskracht, maar enkele, zooals bij
voorbeeld de profeet Maliachie zijn van
een monumentale levendigheid. De kunst
vaardigheid, waarmede het koepel-reliek
schrijn is vervaardigd, is zoo mogelijk nog
grooter. Deze miniatuur-kerkbouw in Bv-
zantijnschen stijl toont aan, hoe de goud
smeden van het middeleeuwsche Rijnland,
ofschoon zij eigenlijk toch meer handwer
kers dan kunstenaars waren.de Byzantijn-
sche kunst volkomen beheerschten en met
koepels, zuilen en arcaden omgingen, zoo-
a's hun leermeesters dat in hun besten
tijd hebben gedaan.
Er zou geen einde komen aan onze op
somming, indien wij al de 84 stukken van
den Welfenschat, die na een avontu jrlijk
leven tijdens de Napoleontische oorlogen
in Engeland, tijdens den wereldoorlog in
Zwitserland, in de laatste jaren in Hanno
ver, Berlijn, Amsterdam, New-York, Wee-
nen, en nogmaals Berlijn thans in da
gobelinzaal van het Slotmuseum tot rust
gekomen is, stuk voor stuk wilden be
schrijven. Wij noemen nog de reliek van
het hoofd van St. Cosmas en vooral '■en
vcrtameling van arm-relieken, waaronder
die van St. Sigusmondis en St. Laurentius
de mooiste zijn. Voorts bevelen wij gaarne
een ieder, dip naar Berlijn komt. een bezoek
aan deze afdeeling van het Slotmuseum
aan. Men zal er niet teleurgesteld van te-
rugkeeren.
Eenigszins zonderling was het commen
taar op den aankoop van den Welfenschat,
dat wij aantroffen in het orgaan van den
Rijksminister voor Propaganda, Dr. Joseph
Goebbels. „Der Angriff". Het blad beweerde,
dat het voor de Duitschers van onzen tijd
al heel weinig belang heeft, om een verza
meling kruisen, relieken, cibories en andere
keikelijke kleinodieën en paramenten te
gaan bezichtigen, en dat men in den Wel
fenschat dan ook voornamelijk het hand
werk moet bewonderen! Er stond niet bij,
of belangstellenden ook speciaal op het
Duitsche handwerk moeten letten.
Berlijn, 1 September 1936,
