SliCOl
dinsdag 28 april 1936
derde blad pag. 9
Bijbel en Openbare School
Verkade's Fabrieken in het Goud
fj^zonehw
$ch k
Hoe het niet
en hoe het wel moet
In de discussie, die zich rond „Bijbel
en Openbare School" ontsponnen heeft,
doet zich het eigenaardige verschijnsel
voor, dat er weinig of geen rekening ge
houden wordt myt het godsdienstonder
wijs (in het vervolg g. o. te noemen),
dat ingevolge Art. 26 L.O. Wet-De Visser
g e g e v en wordt;
aldus een ongeteekend, ingezonden artikel
in De Nederlander van 18 April
dat over de belangrijke vraag van de dag
bizonder licht x\erpt. Gcheele overname
vraagt te veel plaatsruimte; enkele citaten
mogen daarom volgen.
De kinderen der openbare school, aldus
begint de schrijver te betoogen, groeien niet
op zonder eenige kennis van Gods Woord.
„Bij onderzoek van de statistische ge
gevens blijkt, dat. van de 151.800 kin
deren, die op 31 Dec. 1029 in de hooge
leerjaren (5de, 6de. 7de en 8ste leerjaar)
waren, 77.311 godsd. onderwijs ontvin
gen. Ieder ziet onmiddellijk, dat dus d.
grootste helft go. heeft en men dus nooit
zeggen kan, dat „het openbare schpol
kind zonder kennis van den Bijbel op
groeit."
Onze Minister van Onderwijs sprak over
62j/2 der Ned. kinderen, die een gods
dienstige schoolopvoeding ontvangen. Hier
bij doelde Z.Exc. waarschijnlijk op de kin
deren der bijzondere scholen. Van de ov<
blijvende 38 ontvangt echter het grootste
deel (velen 3 jaar lang) g. o., zoodat du:
het aantal kinderen in ons land niet gods
dienstonderwijs in de school, veilig op
r ii i m 82 gesteld mag worden."
Langs een andere weg komt. de schrijv«
tot de conclusie, dat 91500 leerlingen dei-
openbare school gelegenheid hebben
g.o. te ontvangen en dat daarvan 77311 of
84 gebruik maken. En hij vraagt:
„Zou er bij invoering van een vak B.G
wel veel stijging in dit percentage kunnen
zijn? En in elk geval, wij mogen geen be
staande zegenrijke arbeid gaan vernietigen,
terwille van een vaag iets, dat zakelijk wel
licht veel minder te beteekencn heeft en
dat in allen gevalle op zeer grocte practi-
5che en vooral principieele bezwaren stuit.
Godsdienstondenvijs omvat méér dan al
leen Bijbelsche geschiedenis. Het wordt
door specialisten gegeven; het is tot groote
zegen voor het schoolkind, en, het heeft
beteekenis ver buiten de school.
In het hijzonder is dit het geval voor d'
Hervormde Kerk. Duizenden deuren gaan
voor ons open, die anders gesloten zouden
blijven. Tal van aanrakingspunten komen
er aldus voor de Kerk. Vele kinderen ko
men later op de avondcatechisatiën, leggen
nog later belijdenis des gcloofs aL"
„Heerlijk is het, dat in alle steden boven
de 100.000 inw. godsdienst-onderwijs gege
ven wordt (Amsierdam echter jammer ge
noeg, niet volledig!) Verder vindt rpen het
vooral in da plaatsen met minder dan
20.000 inwoner». Gr o o te h i at e n zij n
er echter in de niiddelgroote
plaatsen*
Het is duidelijk, dat 'deze schrijver er
Weinig voor voelt om wijziging aan te bren
gen:
„Is het nu mogelijk en wensche-
1 ij k een leervak „B ij b e 1 s c h e Ge
schieden is" op de openbare
school in te voeren?
Bij de bespreking van de mogelijkheid
stuiten wij op tal van bezwaren. Geestelijk
geschikte mcnschen zullen vaak ontbreken.
Door levensbeschouwing en wereldbeschou
wing zijn wellicht zeer vele openbare on
derwijzers ongeschikt, lofwaardige uitzonde
lingen daargelaten. Wij willen geen gevoe
ligheden wekken en geven hier geen nadere
uiteenzetting noch voorbeelden; het feit
staat voor eiken onbevangen beoordeelaar
vast.
„Ieder brengt ook", naar het woord van
dr. W. J. Goslinga, „zijn eigen confessie
mee. Neutraal kan de onderwijzer geen
bijbelondenvijs geven. Beter geen Bijbel
dan een verdraaiden Bijbel". Tevens noemt
hij de tegenwoordige methode (in de hoo-
gere leerjaren g. o.) de beste.
Sommigen wcnschen den Bijbel om eul-
fureel-paedagogische redenen, maar de
Bijbel laat zich niet denatureeren. Hij
brengt heilsgeschiedenis en bij
behandeling uit „cultureel-paedagogisd
oogpunt" déraillceren onderwijzer en leer
vak beiden."
Is „invoering" wensehelijk? Neen,
want de Staat mag m. i. geen stukske
g. o. in handen hebben. Principieel niet,
omdat de „Staat" hier alle bevoegd
heid mist en de staatsambtenaar niet
kan. Met het oog op de toekomst niet:
hoe denkt men zich dit B.G.-vak in een
Socialistische of Nat. Soc. staat?
Met het oog op de Kerk niet, want dn
arbeid der Kerk op dit terrein zal er m.i.
door vernietigd worden."
Dit laatste licht de schrijver uitvoerig
toe. Men zal het onderwijs van de school
verkiezen boven dat van de Kerk.
„Wil men dit gevolg? Wil men,
gezien de beteekenende arbeid der Kerk,
dit werk o n m o g e 1 ij k maken?
En Wat ontvangt men in de
plaats?
In elk geval een bloedloos, kleurloos,
phibieachtig B.G. onderwijs, "terwijl velen
bet zéér waarschijnlijk zullen achten, dat
het een gevaarlijk wapen wordt in handen
an andei sdenkenden."
„Bcstaan er uitwegen uit deze
klemmende moeilijkheid?
Zij zijn er, althans één. Die ééne is in
derdaad de „via regia".
De Her v. Kerk zorge er voor dat óók
op 1/3 der scholen, waar dit nog niet
het geval is, g.ó. gegeven worde. In
sommige gevallen zal dit gemakkelijk kun
nen. In de middelgroote gemeenten zal het
de meeste moeilijkheden geven, omdat d-
plaatselijke predikanten er niet voldoende
tijd voor hebben.
Men zal dan, evenals in de groote ste
den, godsdienstonderwijzers met dit weri
moeten belasten. Zonder centrale re
ge li lig is echter niets te beginnen.
De Synode regelt de zaak 1 an-
Tegenover andere uitwegen staan wij ge
reserveerd, maar het is niet onmogelijk een
tweede uitweg le vinden: de Staat subsi
dieert het g. o. en bereikt daardoor met
weinig kosten, dat overal goed g.o. gegeven
wordt. Is een kerkelijke gemeente weiger
achtig om te helpen, dan zouden, in sa
menwerking met den Staat, de hoogere
kerkelijke besturen voor een godsdienst
onderwijzer moeten zorgen."
Rechters en huil tijd
Ook bij het Ale. H a n d e 1 s b I. is de
.aag gerezen of alle rechters hun tijd wel
verstaan en in volle objectiviteit recht
spreken.
Hiertoe is naast, strikte eerlijkheid niet
alleen nooilig en behoorlijke dosis rechts
kennis, maar ook, en in niet mindere
mate rechtsbegrip-. Onder dit laatste
verstaan wij vooral begrip van de maat
schappelijke verhoudingen niet liet opg
waarop de rechtsregels zijn vastgesteld en
moeten toegepast Een rechter, die van
liet leven rondom hem niets kent noch be
grijpt. maar uitsluitend van de bepalin-
gen der wet op de hoogte is. deugt niet
voor zijn taak. De rechtsbedoeling en
rechtseerbiediging zouden bij hem tenge
volge van zijn gebrekkig sociaal inzicht
en weten; in zeer onveilige handen kun
nen blijken te /.ijn.
Wannéér bijv. een politierechter ge
lijk onlangs gebeurd moet zijn zich
niet ontziet ter zitting een werklooze, al
leen omdat h ij werkloos is, voor
baliekluiver uit te maken, dan geeft, een
dergelïjqke uitlating ernstig te denken, ol
men nog wel het volle vertrouwen kan stel
len in zulk een dienaar van het Recht, en
bestaat er, zooals de a r. ..Rotterdammer"
onlangs te kennen gaf, reden tot twijfel
omtrent de objectiviteit (en het sociaal
begrip) van zulk een rechter. En. als wij
voorts eens acht slaan op verschillende
beslissingen, die er de laatste tijd geno
men zijn met betrokking tot personen,
welke op straat, in bioscopen of in een
vergaderlokaal relletjes hadden gemaakt,
dan vragen wij ons af, of er niet leden der
rechterlijke macht zijn. die onvoldoende
begrip hebben van de ernst van dergelijke
■verstoringen der rechtsorde in deze
t jj cL
DE FIJNSTE S
CHOCOLAAD
Verpakt in «tuis
van 25e, 45c, 75e
In trommal» 11.50
^Los 30 c paron»^
GEBOREN IN CRISISTIJD
Een echte familie-onderneming
Nog meerdere uitbreiding
te wachten
Een halve eeuw Verkade.
Er is alle aanleiding om bij dit gouden
jubileum, dat Zaterdag 2 Mei feestelijk her
dacht zal worden, stil te staan. Immers, tol.
de industriën, waarop Nederland met recht
trotsch kan zijn, behooren ongetwijfeld
Verkade's Fabrieken te Zaandam.
Tot de pioniers die de grond
slagen van onze moderne industrie
hebben gelegd, behoorde de stich
ter van Verkade's Fabrieken, de heer
E. G. Verkade Sr., Oliefabrikant aan
de Zaan. De heer Verkade was olie
fabrikant maar was gedwongen om de
bakens tc verzetten. Dat was ook in
dien tijd lang niet gemakkelijk, omdat
er ook toen, gelijk wij het nu noemen,
een hevigecrisis heerschte, als gevolg
waarvan vele zaken ten onder waren
gegaan. Zoo weinig uitzicht bestond er
zelfs, dat een energiek en begaafd man,
als de heer Verkade, zich strikt wenseh-
te te bepalen tot de fabricage van een
artikel van dagelijksch verbruik. Zoo
kwam hij op de gedachte, een brood
fabriek van bescheiden omvang te stich
ten. Brood zouden de mensehen immers
wel altijd moeten blijven eten.
Gestaald door vele tegenslagen ïot
tweemaal toe had hij zijn zaken zien ver
kwijnen begon de ruim vijftigjarige het,
hem geheel vreemde bedrijf en op den Zon
dagavond van 2 Mei 1886 werd de stoom-
broodfabriek „De Ruyter" le Zaandam ge
opend. Natuurlijk zaten de plaatselijke bak
kers niet stil. Zij bonden op medoogenlooze
wijze den strijd met de „fabriek" aan en
tot overmaat van ramp bleek het publiek
aanvankelijk 'geenszins van het „stoom-
brood", zooals de bakkers het brood sma
lend noemden, gediend. In het niet al te
groote bedrijfskapitaal werden reeds spoe-
die bedenkelijke gaten geslagen.
De oudste zoon, de heer E. G. Verkadc
Jr., behaalde ondertusschen te Londen zijn
diploma en op nauwelijks twintig-jarigen
leeftijd viel hem zelfs de onderscheiding
ten deel van de medaille der City and Gui;d
of the Londan Institute. Technische ver
anderingen Werden er nu in de fabriek te
Zaandam aangebracht en als eerste in den
lande begon do firma Verkade het gist in gs-"
procédé op wetenschappelijke wijze te on
derzoeken. Vader en zoon vulden elkaar op,
jortrcffelijke wijze aan.
Het prima brood van de fdbrick „Dé
Ruytyer" had zijn weg gevonden, maar
daarbij zou het niet. blijven. Na een paar
jaar begon men met dc productie vau be
schuit, waarvan de kwaliteit, evenals van.
het brood, uitmuntend was. Dat. "Zou echter
eerst recht blijken, toen dc z.g. prima Zaan-
sclie beschuit in blikken werd vei pakt. Dat
iets geheel nieuws, waarmede een eind
m aan het geknoei \an de bescliiiif-r
slijters, die terwillefvan wat meer provisi/^j
ook andere, minder goede bescljuit ond^r
deïi naam Verkade' verkochten.
Van de verpakte beschuit kwam men' op
verpakte koek, welke ook spoedig haar
weg door geheel Nederland, ja zelfs tot
buiten de landsgrenzen vond. Met één ruk
had de onderneming zich losgewrongen uit
de kluisters van klein-plaatsclijk bedrijf eii
boven alle verwachting snelde dc roep van
erpabte koek en beschuit uit Zaandam
de productie ervan vooruit.
De tweede zoon, de heer A. II. Verkade
werd na zijn Academische opleiding in
Schotland en Amerika met de leiding van
de beschuitfabriek belast Zijn oudste, broer
begon zich toen meer en meer uit dc tech-
iche leiding van de fabrieken terug te
trekken om zicli intensiever te kunnen ~be-
yerliade's fabriek In
zighouden met den verkoop, cTe admini
stratie. vooral ook de reclame, terwijl Ar
nold allengs de leiding van liet bedrijf als
zoodanig v oor zijn rekening begon te nemen
Pakkende reclames werden ontworpen,
maar men bleef in alles de latere uit
gaven van dc albums getuigen daarvan
ioftners beschaafd, hetgeen intusschen
aan dc pittigheid geen afbreuk deed.
De gcheele geschiedenis van Verkade's
Fabrieken verraadt hoog plichtsgevoel
van den ondernemer, niet alleen tot
uiting komend in kwaliteit en prijzen
van de geleverde producten, maar ook
in een sterken drang tot lotsv er ©bete
ring van het steeds in aantal toenemend
personeel.
Het venten met brood op Zondag werd
afgeschaft, zoogenaamde wisselploegen vver
den gevormd om aan den doorloopend-en
nachtarbeid in hef. zoo zware hakkers-
bedrijf een einde tc maken. Zelf namen de
toen nog jeugdige patroons en grondleggers
van liet moderne bedrijf, maar heel weinig
rust, omdat mén' hot pcrsoneél' nooit aan
Ichzelf wilde overlaten. Men slaagde erin
om van stonde af aan een blijmoedige geesr
samenwerking in het bedrijf aan te
kweeken. De loonen waren nog schraal in
dien tijd, maar een ieder wist, voor welk
doel hij werkte. De finantieele uitkomsten
werden allengs beter en bij het tienjarig
bestaan kon de eerste balans met een batig
saldo worden afgesloten.
De beide directeuren van Verkade's
fabrieken A. H. Verkadc flinks) en
J. A. E. Verkade (rechts).
winstmarges voor den winkelier, die in alle
opzichten op voorlichting en hulp van de
fabriek kan rekenen.
Aan het maken van een goede en
smaakvolle reclame wordt voortdurend
zorg, tijd en geld besteed. Behoeven wij
in dit verband bijv. nog melding te ma
ken van Verkade's albums ,die door hun
artistieke waarde in zoo menig Neder-
landsche gezin een blijvende en liefde
volle plaats zijn gaan innemen? Over
drijven wij met te zeggen, dat alles, wat
Verkade brengt, een geest ademt van
gaafheid en volmaaktheid? Een indus
trie, die zoo geleid wordt, zal alle moei
lijkheden tc boven komen.
Als men hij Verkade komt, krijgt men
niet aanstonds den indruk, dat dit bedrijf
zwaar gebukt gaat onder de moeilijkheden
Hocoladefabriek van Verkade aan 'de Zaan.
Odder 'den naam Waxinelichtfa-
brick der firma E. G. Verkade en Zoon,
■richtte de toen ruim 60-jarige heer Verkade
te Amsterdam de later eveneens zoo be
kend geworden Macht- en Theelichten-
fabriek óp, zulks ten behoeve van den der
den zoon uit het zoo talrijke gezin, nl.
Joljaii Anton Eduard Verkadc, die even
als zijn beide oudere groers zijn technische
lljleidiiig in E.ugcland ba^ va] top id. Voor.
\\ydèmml w as bel maken'van deze licht-
'es een geheel nieuwe bedrijfstak. In 1900
ivcyd 'dit. bedrijf van Amsterdam naar Zaan
danl overgebracht
In V00 wérd de oudste broer. Ericus, door
den lieer Waller, toentertijd directeur van
de Nedorlandsche Gist- en Spiritusfabriek
te Delft, aangezocht, om als mededirecteur
an dit groote industricele bedrijf op tc
treden. Voor de onderneming te Zaandam
was dit heengaan een zware slap. doch do
hoeren A. II. Verkadc en J. A. E. Verkade
hadden zich bij het onvermijdelijke neer
te leggen. Dc eerste roemrijke periode van
expansie .was trouwens afgesloten en hechte
grondslagen war,en gelegd voor verdere uit
breiding. waaraan door de heide firmanten,
die nn nog de. directie vormen, met ener
gie werd oor (gewerkt.
Tot. op dén imidigen "dag zijn dc Ver-
kado's Fabrieken een familie-vennootschap
gebleven in den besten zin van het woord.
De oorlogsjaren gingen aan de Verkade's
Fabrieken niet ongemerkt voorbij. Dc groote
biscuit fabriek, die in 1916 gereed gekomen
as, Kan vanwege het gebrek aan grond
stoffen niet aanstonds functionccren .zooals
men zich dat gedacht had. Eerst na den
oorlog kon met den ophouw van dezen zoo
belangrijk eh bedrijfstak op grondige wijzo
worden begonnen.
Het broodibakkersbedrijf, dat de eerste
grondpijler van do onderneming had ge
vormd, heeft men moeten opgeven .toen de
sociale wetgeving liet verbod van nachtar
beid in broodbakkerijen bracht.
De vrijgekomen fabricksruimfc werd in
gericht voor de fabricage van suikerwerken,
-bonbons, toffees en chocolade. Ook met den
afzet van deze nieuwe artikelen gaat liet
steeds vooruit.
Dc verkoopsorganisatie van Verkadc
werkt feilloos, als eenmaal nieuwe wegen
worden ingeslagen. Van de oude beproefde
ginselen wordt evenwel nooit een duim
breed afgeweken: betrouwbare kwaliteit, re
delijke .verkoopsprijzen, gegarandeerde
van de crisis. Toch' moet dit wel het geval
zijn, want tonnen gouds moeten hier jaar
lijks worden opgebracht aan crisisheffingen
op allerlei grondstoffen, zooals suiker, bo
ter, meel, vet, enz. enz. Daarbij komen dan
uiteraard de moeilijkheden van den afzet,
welke de kwaliteitsproducten van Verkade
thans op hun weg naar een verarmd pu
bliek ontmoeten. In alle opzichten is men
dit,publiek eihtei* ter wille en waar èenigs-
zins mogelijk,' heeft men de prijzen tot het
laagst denkbare peil aangepast. De consu
ment weet dat tc waardceren en zoo heeft
de prijsverlaging, met behoud van dezelfde
kwaliteit, niet nagelaten, haar resultaten
voor de onderneming af te werpen.
Verkade's Fabrieken werken, in weerwil
van een moordende concurrentie, die men
intusschen niet vreest, op volle capaciteit
-en men is er zelfs in geslaagd, het debiet
voor sommige artikelen nog aanzienlijk uit
te breiden. Een nooit ophoudende expansie
De tweede helft van de eeuw van Verka
de zal werden ingegaan met den bouw van
een nieuwe chocoladefabriek,
waarvoor men dezer dagen den eersten
steen hoopt te leggen.
Zwaar drukt de tijd ook op dezo groote
onderneming, maar dank zij een politiek
van voorzichtig financieel beleid in het ver
leden heeft de crisis, welke in 1930 uitbrak,
Verkadc je Zaandam niet onvoorbereid ge
vonden. Na zes moeizame jaren van aanpas
sing ,staat men nu financieel ongeschokt.
Massa ontslagen zijn niet voorgekomen, de
loonen werden slechts op beperkte schaal
verlaagd en wat wel het mooiste is: de oude
dag van allen, die in deze industrie werken,
is verzekerd. In het nu welhaast door dc
tijdsomstandigheden stil geworden Zaan
dam verrijst een nieuwe fabriek van Verka
de, waarvan de bouw ruimschoots uit eigen
middelen kan worden betaald.
Vermelden wij tenslotte, dat vijf j'ongere
Verkade's kleinzoons van den stichter
nu al wederom in de fabrieken leidende
functies beklceden, dan is het duidelijk, dat
ook in de toekomst het karakter van dc
goed gefundeerde familie-onderneming ten
volle blijft bewaard.
Naar wij vernemen, zal des Zaterdags
middags tusschen 330 en 5 uur een recep
tie worden gehouden in de Recreatiezaal
van de Biscuitfabriek der jubileerende fir
ma. gelegen aan het eind van de Valkstraat
te Zaandam,
WOENSDAG 29 APRIL
HILVERSUM h 1875 NI. NCRV-Uitzending.
8.00 Schriftlezing. 8.159.30 Gramofoonpl.
10.30 Morgendienst door Ds. S. E. W e s-
bonk. Gerei*. Pred. te IJmuiden. 11.00
12.00 en 12.15 Ensemble v. d. Horst. 2.00
Orgelspel. 3.00 Chr. Lectuur. 4.00 Trio
concert. 5.00 Kinderuur. 6.00 Landbouw-
halfuur. 7.15 Reportage. 7.30 Lezing. 8.00
Berichten. 8.15 Samenkomst v. d. Fed.
Ohr. Corp. in Nederland tot bevordering
van de toenadering tusschen Jood en
Christen. 10.00 Berichten. 10.05 Kwartet
concert.
HILVERSUM n 301 M. 8.00 VARA. 12.00
AVRO. 4.00 VARA. 8.00 VPRO. 11.00
VARA. 9,30 Kookpraatje. 10.00 Morgen
wijding. 10.15 Orvitropia. Voordracht en
lezing. 12.40 Orgelspel. 1.00 Omroeporkest.
3.00 Voor de kinderen. 4.00 Kinderuurtje.
5.30 De Flierefluiters. 6.30 RVU: Medische
causerie. 7.35 „De Krekeltjes". 7.45 en
8.00 Berichten. 8.05 Cursus. 8.30 Viool en
piano. 9.30 Viool en piano. 10.00 Voor
dracht.
DROITWICH 1500 NI. 11.05 Orgelspel. 11.35
Orkest. 2.10 Pianorecital. 2.35 Orkest. 4.05
Kwintet. 5.50 Koorconcert. 7.35 BBC-
orkest en solist. 9.20 Voordracht. 10.50
11.20 Gramofoonpl.
RADIO PARIS 1648 M. 10.20 Concert. 3.20
Gramofoonpl. 4.50 Orkestconcert. 7.20
Zang. 8.05 Radiotooneel.
KEULEN 456 NI. 12.35 Concert. 1.35 Ge var.
Concert. 3.50 Westduitseh kamerorkest.
5.20 Populair concert. 8.05 Het Omroep
orkest en solisten.
BRUSSEL 322 en 484 NL: 322 M.: 11.20 Zi-
geunermuziek. 12.301-20 Omroeporkest.
5.50 Kamermuziek. 7.20 Zigeunermuziek,
8.20 Concert.
484 M.: 11.20 Omroeporkest. 12.30 Klein-
orkest. 5.50 Zigeunermuziek. 7.20 Hoor-
DEUTSCIfLANDSENDER 1571 NI. 7.30 Viool
en piano. 8.35 Blaasconcert. 9.40 Politiek
overzicht.
'Jnctcrdaaoi
help! tegen
zenuwpijn altijd
Aspirin
o^njeiakje^vin z'ubl.'VlO si*!
De inpoldering der Zuiderzee
Zooals hekend, zal weldra begonnen wor
den met de voorbereidende werkzaamheden
voor de inpoldering van den Noord-Ooste-
Iijken IJselmeerpolder. In de „X. Rolt. Crt."
troffen wij over dit werk een relaas aan van
ir. J. G. Sclülthuis, die belast is niet liet ma
ken der ontwerpen voor dezen polder.
Voorloopig zal men beginnen met 'n ha-
venaanleg op Urk en het fundeeren van
een gemaal aldaar. Er is 2 millioen gul
den voor dit aanvangswerk uitgetrokken
op de Rij"ksbegrooting. De gelieele polder,
waarin de eilanden Urk en Schokland
worden opgenomen is begroot op 164 mil
joen gulden, waarbij gerekend wordt op
38 millioen gulden aan ontvangsten voor
uit te geven land. zoodat dan nog
126.100.000 gulden aan kosten overblijven,
of 2600 gulden per hectare. De polder is
n.l. 47.600 hectare groot; het werk zal 15
jaren in beslag nemen; 66 millioen gul
den arbeidsloon is er in begrepen, of
84000 manjaren aan werk, wat hierop nee*
komt, dat gemiddeld 5500 arbeiders per
jaar er werk kunnen vinden.
FEUILLETON
om Stuabt Oebgsma
;(i9
„Jehova zij geprezen, dat je gekomen bent, mijn zoon", zei
Judith. „Ik was bang dat je mee zou doen met lien die vannacht
de Verschijning van de volle maan vieren daar op dien heuvel-
lop. Je moeder is blij, dat je nu het goede pad gekozen hebt.
De jongen keek schuldbewust een anderen kant uit en bloosde
(van schaamte, toen hij probeerde zijn moeder te vertellen, wat
liij doen ging zonder haar daardoor al te erg pijn te doen.
„Ik ben niet langer een kind, moeder, maar een man. Ik
•weet de weg, dien ik kiezen moet Ik ben alleen maar gekomen
om U te zeggen, wat ik doen ga- Ik moet vanavond naar dien
heuvel gaan, waar de trommelslagen me heen roepen."
„Mijn zoon", smeekte Judith met tranen in de oogen. „ua
ïiiet weg om mee te doen met die heidensche gebruiken. Je
bent iemand van een edel geloof, het geloof van de oude
Ethiopiërs. Je vader was de grootste onder zijn volk. Laat niet
deze erfenis van je edelen vader en ie arme moeder in den
steek voor de schande en de wreedheid van gindschen
heuveltop."
Een oogenblik scheen het dat de jongen overreed zou worden
door de smeekende slem en de tranen van zijn moeder. Maar
daarop antwoordde hij met een onderdrukten snik:
„Moeder ik zal vannacht naar dien heuveltop gaan. Eeti
heilige taak is mij opgelegd, die ik. volbrengen moet."
Verrast vroeg Judith: „Wat is dat .voor een heilige taak,
waarover je spreekt, mijn zoon?"
De jongen aarzelde, bang, dat haar tranen' hem zouden be
wegen de moeilijke taak, die hij op zich genomen had, niet
te volbrengen. Dan zei hij:
„Moeder, U denkt, dat ik Uw blindheid niet opgemerkt heb.
U dacht, dat het mogelijk was te struikelen over iedcren steen
en te vallen bij iederen oneffen stap en nog voor Uw zoon te
verbergen, dat U blind wordt."
Nog stonden zijn oogen vol tranen, toen hij verder sprak:
„Nog een paar maanden en dan zult U niet meer kunnen zien
te loopen. en Uw eigen voedsel gereed te maken. Ik hen,
evenals Uzelf, een slaaf van den koning. Ik zal niet in staat
zijn U te helpen, als ik niet
„Als je niet wat?" riep Judith vol angst.
„Als ik niet een machtige plaats krijg, een positie van
invloed en rijkdom, een positie, die me zal veranderen van
iemand, die als slaaf veracht wordt in iemand die gevreesd en
gehoorzaamd wordt."
„Spreek, mijn zoon," riep Judith, „wat is die positie, die je
wil hebben?"
„Moeder, vannacht zal de toovenaar Obo cr vast en zeker niet
in slagen Koningin Zarimha te genezen. ITct lot van Obo zn!
verschrikkelijk zijn. Om, toovenaar te zijn mag men nooit
mislukkingen hebben, of men moet geslepen genoeg zijn om
allo mislukkingen tc bedekken. Obo zou zijn mislukkingen nog
voor het gewone volk kunnen verontschuldigen, maar niet voor
den koning. Obo's vergissing moet vanavond uitkomen. En hij
zal moeten sterven."
„Maar, mijn zoon, hoe zal dat j'ou tot voordeel kunnen zijn?"
„Tumbo zal in zijn.plaats komen- En ik ben al vele maanden
geleden Tumbo's helper geworden. Ik zal ook een machtige
toovenaar worden."
Judith moest de deurposten stevig vastgrijpen om niet te
bezwijmen. Zou haar zoon. het kind van den edelen Ras Daraba,
leider worden in de verschrikkelijke zondige aanbidding van
den zonne-gód, den maan-god, do geesten van de rivieren en
do bergen, de bloedige ceremonieën van hetheidendom? Dat
mocht niet gebeuren.
En Michael vertelde verder:
„Tumbo is een machtige toovenaar- Ik heb gezien dat hij zijn
vijanden op grooten afstand wist te bctoovcren. Over zijn vijand
Hurumu die hem bedroog met zijn rechtvaardig aandeel in de
opbrengst van een veld graan, riep hij de wraak van de geesten
van de hoornen in. Een groote vijgen-boom viel om cn ver
pletterde Ilurumu. Over zijn vijand Alanga, die weigerde hem
de overeengekomen som voor een amulet te betalen, riep hij de
wraak van den geest-van de rivier in. Alanga was nauwelijks
de hut van Tumbo uit, toen hij naar zijn huis terugkeerde, of
do geest vain het water stak zijn hand uit cn greep hem. Tumbo
is een machtig medicijn-man. Ik zal zijn leerling zijn."
Met een kreet van wanhoop viel Judith op den grond. Rachel
ging zoo gauw mogelijk water halen, en door dat over haar
gezicht te sprenkelen, wist zc tenslotte de bcwustelooze vrouw
weep bij te brengen.
Michael keek hulpeloos neer op zijn moeder. Toen ze weer
bij kwam, probeerde hij haar te troosten, want hij had haair
oprecht lief.
„Moeder, dc toovenaar Tumbo. heeft me gezegd, dat hij U
het gezicht terug kan geven- Als ik zijn leerling blijf, zullen Uw
oogen binnen twee maanden het gezichtsvermogen terug krijgen,
verzekert hij. Als ik hem in den steek laat, dreigt hij directe
en ongeneeslijke blindheid over U te brengen. Verhinder rne
daarom niet, moeder. Ik doe het voor Uw bestwil."
Voordat ze een woord van protest kon uiten, was hij" opgestaan.
Haastig draaide hij zich om en ging hij het door de maan be
schenen pad naar den heuvel op, vanwaar nog steeds liet geluid
.van de trommen weerklonk
Een verward geschreeuw van zangers en dansers vervulde
de lucht.
In het heldere roode schijnsel van de vuren kon men de
priesters, die volgelingen van den medicijn-man waren, onder
scheiden. Zelf danste Obo, bijna geheel naakt, als waanzinnig,
bij een soort bed dat in het midden van den heuveltop stond.
Op het bed lag de stervende Zarimha. vrouw van den hoofdman
van de Berbers.
„O Maangodin, verhoor ons!" riepen de priesters al maar
achter elkaar. „Gij vrouw van den grooten Zonne-god, hoor ons!"
Dc toovenaar Obo boog zich over de patiënte heen, een klei a
pijpje in zijn mond. Door dat pijpje zoog hij de booze geesten
door kleine insnijdingen, die hij in haar huid gemaakt had- Zoo
nu cn dan spuwde hij in het vuur, om de booze geesten, die hij
opgezogen had, kwijt te raken. Zijn voorhoofd was nat van
zweet, zijn gezicht stond angstig en zijn handen beefden van
zenuwachtige verwachting. Er was een voorgevoel, dat hij maar
niet van zich af kon zetten, dat deze patiënte niet in leven
zou blijven, al zijn magische formule's ten spijt.
„O maangodin, hoor ons!" riepen de priesters, die heel goed
wisten dat ook hun lot bezegeld was, als hun leider niet zou
slagen.
Toen hij cr meer en meer van overtuigd raakte, dat zijn val
aanstaande was, dacht Obo terug aan het slecht bestede leven,
dat achter hem lag. Nooit had hij ook maar het minste mede
lijden gevoeld voor de duizenden, die hij naar ziel en lichaam
gekweld had in den naam der goden, die hij zei te vereeren.
Nooit had hij zich iets aangetrokken van de smart van zijn
hulpelooze slachtoffers, wier ziel hij vervuld had met vre-s
voor de demonen om hen heen. Door die vrees bij hen op te
wekken had hij hun wil aan den zijne onderworpen. Nu voelde
hij voor de eerste maal in zijn le\cu zelf die vrees.
(Wordt vervolgd).
