T T
I. A. BACZEWSKI
BRANDENDE VRAAGSTUKKEN
VAN ONZE TIJD
De „ALGEMEENE FRIESGHE"
LAURA ANTHRACIET
LAURA EIERKOLEN
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1935
-v-
t T
,s„ -. f j,
s.
MNV.
f "'f*
1 v*
l4» -*«5fWtare.
I
Terwijl Italië de voorbereidingen, trof voor de operaties tegen Abessinië nam ook Engeland zijn i
beschermd te zijn. Een groot aantal oorlogsschepen werd naar de Middel landsche Zee gedirigeerd en
Links: Branders en snijders uit Hendrik-I do-Ambacht verrich
ten hun werk op de sleepboot „Drenthe"welke te Egmond aan
Zee is gestrand en thans gesloopt wordt
om tegen alle eventualiteiten
rd in de haven van Alexandria.
In,4,11e steden van Engeland waren de massa's samengestroomd om onmiddellijk kennis te nemen
kiezings-uitslagen.Een overzicht der menigte te Fulham (Londen).
de binnenkomende parlementaire ver
proclamatie van generaal
wordt in de heroverde gebied*
belangstelling kennis van.
e Bono over de vrijmaking der slaven
aangeplakt. Inwoners nemen er met
ÖIJKS-TEUrOON Sr»OOM£ND WAftM
EH KOUD WAT EO 00 ALLE KAMCQS
IERS NET ONTBIJT-P-3-MET BADKAMER -P 4.-
Kummel Wodka
Established 1782 Lwów
fc=ES-0P>l SOOS IN DEN WAAG-""%T
JfREEF GUMIVvchenD °vE? Z'N MAAG
«wade"Jacob-das iets
jEveqgelijuen met niets
(drinkVa en lust m wat graag
!a(eï« dag. 'n dagje jongen J
wijnhandel hamer van belle
ERKOOPT GROVE METWORST
(gerookt of ongerookt) en
IROVE SNUWORSf van de
.V.DRENTSCHE EXPORTSLflCHTERSJ
ASSEN TELEFOON 10
[aagt offerte of r e 1 z i g e r sbezoek
tnt U ons nieuwe
srvies INEKE
ziet het o.a. in onze
pnanente Toonzaal met N.YDe Sphinx
v r ij e n toegang 0
KIN 15. AMSTERDAM
ICHT
ken f9.65 - f6.75 - f2.75
Naar aanleiding van het boek
In de schaduwen van morgen,
door Prof. Dr. J. Huizinga
Van de hand' van de Leidse hoogleraar
Prof. Dr. J. Huizinga, verscheen een boek
onder de titel-: „In de schaduwen van mor
gen".,
Deze „diagnose van het geestelijk
lijden van onzen tijd", zooals de onder
titel luidt, is een schitterend boek. een
rijk boek. een boek in sobere maar
verheven stijl; een boekdat ontzag
lijk veel stof tot nadenken en vergelij
ken biedt. Kortom een boek. waarvoor
ieder die 't wel meent met de Westerse
cultuur, niet de mensheid, met de
wereld, den Leidsen hoogleeraar niet
dankbaar genoeg kan zijn.
Het is een boek voor iedereen,
d.w.z. voor ieder die belang stelt in de
brandende vraagstukken van onze tijd. Voor
ieder die geroepen is leiding te geven op
welk terrein des levens dan ook: voor oen
econoom zoowel als voor den politicus; voor
den denker en den dichter; voor den psy
choloog en den medicus; voor den histori
cus en den literator; voor den technicus
en den kunstminnaar.
Het is een moeilijk boek in dien
zin, dat een ontzagwekkende kennis der
feiten is samengevat in beknopt gehouden
historische beschouwingen, waardoor van
den lezer gevorderd wordt een geschiktheid
des geestes om in beperkt bestek een afge
ronde en doorwrochte behandeling van een
bepaald tijdssymptoom te volgen.
Het is een beangstigend boek, daarom,
omdat met onverbiddelijke strengheid de
ene levensopenbaring na de andere onder
handen .genomen wordt Telkens opnieuw
laat de schrijver zien, hoe droef en zorgwek
kend de toestand in de huidige wereld is.
Ontaarding overal! Wetenschap en bescha
ving er op uit om eigen bestaan te bedrei
gen! En toch is de schrijver geen profeet
der vernietiging als de pessimist Oswald
Spengler. wiens „Untergang des Abend-
landes" en „Jahre der Entscheidung" meer
malen critisch worden aangehaald. Integen
deel: „ik ben een optimist", zegt Huizinga
in zijn voorrede. Maar de historische ana
logieën tussen onze tijd en ineengestorte
cultuurperioden trekt hij zo onheilspellend
scherp, dat den lezer de schrik om 't hart
slaat, wanneer hij zich verstout de conse-
kwenties voor onze cultuur vast te stellen,
welke de schrijver in wetenschappelijke
voorzichtigheid en nog niet geheel verloren
toekomstverwachting angstvallig vermijdt
aan te duiden. Het is een boek. rijk aan
prachtige en scherpe formuleringen van
grote waarheden, die we wel onbewust aan
voelden, maar die we niet zo klare en rake
vertolking vermochten te bieden. Veel uit
spraken verdienen ruime en blijvende be
kendheid.
Ter adstructie van 't bovenstaande zal 't
nodig zijn enkele punten van een volledige
Prof. Dr. J. HUIZINGA
De grootste crises die de Westeuropese
wereld gekend heeft, zo betoogt de schrij
ver, vallen omstreeks 1500 (Renaissance,
Humanisme, Reformatie) en omstreeks 1800
(Franse Revolutie). Hoe geweldig beide om
keringen ook waren en hoezeer ook tijdens
de Revolutie het Kerkgeloof werd verzaakt,
toch was van een „principieele en berede
neerde aantasting van de christelijke zede-
leer in ae 16e eeuw (behoudens fantastische
uitspattingen) nog niet, en omstreeks 1800
nog nauwelijks sprake". Thans en dit is
't grote verschil met vroeger is er overal
„stelselmatige ondermijning van de maat
schappelijke orde" waar te nemen. Het ge
hele bedrijfsleven is meer dan ooit ont
wricht
Zal daarom de omkeer zo geweldig wor
den, dat hij alleen zijn collega vindt in de
ruïne van 't machtige Romeinse rijk? Te
groot is 't verschil in de algemeene levens
verhoudingen dan dat een vergelijking tus
sen oe periode van omstreeks 200600 en
onze tijd tastbare resultaten zou kunnen le
veren, maar met dat al blijven wij „voort
stormen in het onbekende".
Wat is cultuur?
Zeer instructief is het hoofdstuk, waarin
Huizinga deze vraag aan de orde stelt
Cultuur acht hij niet alleen een zeker
evenwicht tussen stoffelijke en geestelijke
waarden; niet slechts een streven naar een
ideaal, maar bovenal een beheersen van de
natuur. En dit „natuur" dient men dan in
de ruimste zin des woords op te vatten en
daarbij vooral de eigen menselijke natuur
niet te vergeten.
Cultuur wil hoger waarden laten
heereen over lagere. Daarom is haar
eerste eis: dienst. En juist dat dienst-
begrip is al te veel door 't rationa
lisme ontworteld. Het algemeen gel
dend ideaal van vroeger eeuwen was:
de ere Gods. De moderne tijd lacht
om dit verouderd metaphysisch begrip.
De koorts van onze tijd.
Is de geweldige technische voorziening
van de laatste eeuw inderdaad zo hoog te
loven? Of zijn de draden te strak gespannen
en is het geheel van 't economisch, politiek
en technisch wereldapparaat door de dis
harmonische ontwikkeling der delen hope
loos ontredderd? Is iedere nieuwe uitvin
ding een schrede op de weg ter perfectie?
Of richt de ongemene ontwikkeling oer cul
tuur niet 't wapen meermalen tegen zich
zelf? Is de technisch volmaakte en hygië
nisch onschadelijke methode der geboorte
beperking niet een geraffineerde vinding
der vernietiging? En iö aan de gas- en bac
terieoorlog iets beters te zeggen?
Niet minder bedenkelijk dan deze techni
sche „vooruitgang" ter zelf vertering is de
algemeen waarneembare verzwakking van
oordeel en het gemis aan kritische behoefte
en de daling van waarheidsbesef, „niet als
massaverschijnsel bij het geheel der kennis
consumenten, maar als organisch gebrek bij
de kennisproducenten."
Veelsoortige maar oppervlakkige kennis,
thans 't deel van velen, leidt tot verzwak
king van oordeelsvermogen, 't Passieve ele
ment zegeviert over 't actieve! De radio
„hooge technische prestatie, van de nuttigste
en heilzaamste werking" vervlakt, en ver
slapt het intense in werking stellen van de
geestelijke vermogens. Het lezen en stude
ren, het zelf-nadenken en schiften worden
vervangen door zonder aandacht en wispel
turig luisteren.
De reclame een opeenhoping van uit
spraken, waarvan de gebruiker zelf weet,
dat ze maar voor een deel waar zijn richt
verwoesting aan in 't waarheidsbesef. Toch
wordt ze een steeds machtiger middel in
handel en politiek.
De dramatiek wordt teruggebracht tot 't
uiterlijk zichtbare. De betekenis van 't ge
sproken woord wordt daarbij steeds gerin
ger.
Ontaarding in de literatuur.
„Ze gaat de kindormoordster en het ver
leide meisje vrijspreken." Het ethisch ge
zichtspunt wordt meer en meer losgelaten.
Wat Huiziiuja zegt van de ontwikkelings
gang, die de realistische roman te zien
aeeft, is in zijn grote soberte een niet min
der felle en juiste terechtstelling;
„Een letterkundig genre moet, om de
aandacht te blijven prikkelen, zichzelf
steeds overtroeven, totdat het bezwijkt.
Het realisme zoekt zijn taak in stij-
gende mate in de onthulling van de
détails, van het menschelijk natuur
lijke eerst, daarna ook van het per
verse. Met dat al geraakte een groot
en in zekeren zin argeloos publiek
gewend, verbazingwekkende uitersten
van licentie, en moraliteit te verdra
gen, doordat het geleerd had, daaraan
de presumptie van kunst te verbin
den."
Door deze en dergelijke glanzende passa-
33 de herlezing en nog veel meer de
behartiging overwaard toont de schrij
ver ons het vp»*val der zedelijke normen ten
gevolge van de moderne „aesthetisch-senti-
mentale doctrine.s". Natuurlijk vergeet hij
in dit verhand evenmin de strijd aan te
binden tegen de verderfelijke leer van Freud
die 't met deze karakteristiek voorlopig
doen kan: „Het freudisme is ondanks de
mogelijkheid, die het openlaat voor een ze
kere zelfstandigheid van den geest, eigen
lijk nog veel onchristelijker dan de ethische
theorie van het Marxisme".
Twee uiterst gewichtige en urgente pro
blemen, bij oppervlakkige beschouwing mis
schien minder onrustbarend clan talrijke,
duidelijk aanwijsbare hedendaagse exces
sen, maar in wezen vol ontstellend gevaar,
vormen een intrinsiek stuk van Huizinga's
waarschuwende uiteenzettingen, nl. de „cul
tus des levens" of „&e levensfilosofie" en de
„amorele, absolute staat". Het lijkt ons ge
wenst daarop in een volgend artikel nader
terug te komen.
Grondige bestrijding van deze moei
lijke kwesties blijft hoogstnodig. Mo
gelijk brengen ze weifelaars tot het
ware inzicht, dat 't principe van fas
cisten, nationaal-socialisten en N.S.B.-
ers nog iets meer inhoudt dan 't flink
durven optreden tegen de S.D.A.P.,
dat hoe nuttig ook op zichzelf
per slot van rekening weinig anders
is dan een lokkende vogelaar bij een
wurgende strik.
Dr J. KARSEMEYER.
Huisvaders
in Ghr. Militaire Tehuizen
JAARVERGADERIRNG TE UTRECHT
In het Tehuis voor Militairen te Utrecht
hield de Vereeniging van Huisvaders in
Chr. Mil. Tehuizen haar jaarvergadering
onder leiding van den heer W. Meke n-
kamp te Harderwijk. Deze stelde in zijn
openingswoord in het licht, de worsteling
der Huisvaders tegen de toenemende kracht
van allerlei wereldsche machten, met name
de sport en de bioscoop uitgeoefend op hart
en leven onzer jeugd, en stelde hiertegen
over de heilige roeping van allen, werk
zaam tot geestelijk heil van de weerinacnt.
getrouw te zjjn aan de opdracht van den
Meester: het Evangelie te brengen. Ook,
aan hen die ons omringen.
De verschillende verslagen werden goed
gekeurd. Dat van den penningmeester Sloot
met een batig saldo van ruim f 100.
De aftredende voorzitter werd met alge
meene stemmen herkozen.
De samenkomst werd bijgewoond door
den Legerpredikant i.a.d. Ds Janssen, door
de Legerpredikant en Ds. Bootsma en Ds.
Rademaker en vele anderen.
Na de pauze werd door den heer Brou
wer, Huisvader te Harskamp. gesprokeD
over: „De toekomst van onze Tehuizen".
Zijn betoog bedoelde, gedeeltelijke en
voorzichtige aanpassing aan den nieuwen
tijd. zonder hierbij het oude beginsel prijs
te geven. Met name achtte spr. het ge-
wenscht nu en dan eens een goede film te
doen draaien in het Tehuis, eigen sport
clubs oprichten, met de bezoekers tochten
maken om van natuurschoon te genieten,
en dat alles zonder iets af te doen aan
het beslag dat het Christendom op de har
ten behoort te leggen.
Dit referaat lokte een hreede bespreking
uit Het algemeen gevoelen bleek wel te
zijn: blijven bij de oude leuze, .Jiet Tehuis
zij in de allereerste plaats tehuis"; en
voorts, met groote omzichtigheid bevorde
ren dat de huiselijke sfefer geen schade
lijdt van hen, die meenen, wel een beetje
met de wereld mee te mogen doen Daarbij
moet echter niet uit het oog verloren wor-
te Leeuwarden, is de grootste Onderlinge
Levensverzekering-Maatschappij
in Nederland
VERZEKERD KAPITAAL:
RUIM 270 MILLIOEN GULDEN
PRIMA!
W. VAN DRIEL's Stoomboot- en
Transportondernemingen N.V. R'dam
llauskade 127 Telefoon 2IH55 <3 lijnen)
REEDERS CARGADOORS
TRANSPORTONDERNEMERS
Dageltjksche sleepdienst naar den Rijn
het Llmhurgschc Kolendlstrlct. vlei
Bevrachtingen
kwauteits.
DAMES
SCHOEISEL!
den, dat men de afged waal den met groote
liefde behoort tegemoet te treden.
Het was bijna half vijf toen de Voorzitter
de vergadering sloot, nadat de Secretaris,
de heer G. Oorthujjs van Soesterberg,
in dankzegging was voorgegaan.
HOOGE RAAD VAN ARBEID
Eervol ontslag Is verleend aan de heeren R
J Koopmeiners to Rotterdam en dr J Smit Azn
te Den Haag. als plaats
Geei
te Am
OPLEIDING VOOR VERKEERSVLIEGER
Aan don hoer W O J Versteegh, res.-kap.
vlieger bjj de Luchtvaartafd. Is eervol ontslag
verleend als lid van de Commissie van Advies
voor do RUksopleiding tot bestuurder van Ver
keersvliegtuigen. De heer H. van Weerden
Poelman, kap.-vlieger bü die afdc-eling is tot
lid der Commissie benoemd.
ONDERSCHEIDINGEN
Benoemd la tot Ridder ln de Orde van Oran*
Je-Naa; u de heer Bart Wirtz te Baltimore»
