De groote Vee- en Zuiveltentoonstelling geopend
DONDERDAG 19 SEPTEMBER 1935
TWEEDE BLAD PAP. 1
Feestelijke ingebruikneming van de vernieuwde Leid-
sche veemarkt Wat er te zien is op de Zuiveltentoon
stelling Bijzonder fraaie expositie van groenten, fruit
en bloemen Op de Veetentoonstelling de keur van
de Hollandsche veestapel Officieele opening in
Amicitia
Een oogenblik heeft het geleken
alsof de orkaan, die Dinsdag de ten
ten voor de groote zuiveltentoonstel
ling in elkaar smeet, ook de organisa
tie zelve chaotisch in de war had ge
schopt, maar zoo'n vaart heeft het
toch niet geloopen. Daarvoor zat die
organisatie veel te goed in elkaar en
hedenmorgen kon dan ook de ten
toonstelling kant en klaar worden ge
opend, tegelijk met do groote Vee
tentoonstelling, door den burgemees
ter van Leiden, mr. A. v. d. S a n d o
Bakhuyzen.
Weliswaar viel deze opening van de
Kuivel-tcntoonstelhng althans dus een
dag later dan de aanvankelijke opzet was,
maar de expositie zelf heeft overigens geen
zichtbare gevolgen van de verwoesting
overgehouden, of het moest dan zijn de
ietwat blceke gelaatskleur van sommige
exposanten en comitéleden, die met een
tekort aan nachtrust te kampen hadden
gehad, maar er overigens voldaan en te
vreden bij stonden.
Alvorens we echter over deze opening
het een en ander meededen moeten we
eerst nog even in 't kort vermelden de aan
leiding tot deze grootsch opgezette exposi
tie, namelijk het gereed komen van de ver
nieuwde Leidsche Veemarkt.
Dit feit zou tusscben al de feestelijkheden
Wel eens in 't gedrang kunnen komen, ter
wijl het toch voor de bloei van het Leid
sche stadsleven van de allergrootste betee;
kenis is.
Het vernieuwen van de
Leidsche Veemarkt
De geschiedenis daarvan is als volgt:
Een Koninklijk Besluit van het jaar 1922
Schreef de gemeentebesturen voor ingrij
pende maatregelen te nemen ten opzichte
van hun veemarkt cn ook het Leidsche
Stadsbestuur zag zich voor de noodzake
lijkheid geplaatst voor dit vraagstuk een
afdoende oplossing te zoeken in den vorm
van eeri geheel nieuw, aan *110 moderne
cischen voldoend marktterrein. Deze oplos
sing was niet in een hand-omdraai gevon
den cu het gemeentebestuur kreeg dan ook
van den Minister vijf jaar dispensatie om
'de plannen voor te bereiden. De directeur
Van den Markt- en Havendienst, de heer
Mennes, toog aan 't werk en aan de hand
•van zijn rapporten werden de plannen op
gemaakt, waarbij men het oog had op een
terrein aan de Haarlemmertrekvaart.
Deze plannen, die met betrekking
tot den aanslag op de gemeentekas,
de belangrijkheid van de op het oog
zijnde radicale veranderingen en de
.veelzijdigheid van het veemarkt-
vraagstuk, van zeer beteekenenden
aard waren en een volumineuzen om
vang hadden aangenomen, verkeer
den in een vergevorderd stadium,
toen
de noodlottige stadhuisbrand
van 12 Febr. 1929 ze vernielde en
slechts de herinnering er aan over
liet.
Het spreekt vanzelf, dat dit verlies niet
zoo spoedig hersteld was. Alle diensten
waren plotseling overladen met allerlei re-
constructiewerk" en de wederopbouw der
onderwerpelijke plannen had daaronder
ernstig te lijden. En inmiddels waren de
tijden hoe langer hoe slechter geworden en
zoo langzamerhand gingen g.1 die mooie
wenschen en verlangens, al dc fraaie plan
nen over een prachtig markterrein in rook
.vervliegen.
En toch kon de toestand niet blijven
zooals ze was. In de eerste en voornaamste
plaats was de parkeergelegenheid, tenge
volge van de steeds toenemende mechani
satie van het verkeer, ten ecnenmale on
voldoende geworden.
De directeur van den Markt- en
Havendienst gaf toen in overweging
den tuin van de Leidsche brood
fabriek aan te koopen, langs de molen
„De Valk" een weg aan te leggen,
een hulpbrug over de Rijnsburger-
singelgracht te slaan en een gedeelte
van het Schuttersveld voor parkeeren
bruikbaar te maken. B. en W. lieten
zich verschillende plannen voorleggen
om in den toestand verbetering te
brengen. Het college legde deze plan
nen daarna in handen van de Com
missie voor den Markt- en Haven
dienst. Deze bekeek de zaak wat rui
mer en overwoog, zich op het stand
punt stellende, dat voorshands xan de
verwezenlijking van de nieuwe Vce-
marktplanncn toch geen sprake zou
kunnen zijn, of de inrichting van een
parkeerterrein niet gepaard kon gaan
met de verbetering van de bestaande
veemarkt. De Commissie stelde voor
het gedeelte van de Veemarkt, dat
thans aan dc Steenstraat en Beesten
markt werd gehouden, te verplaatsen
naar de Lanimormarkt en omgeving.
En zoo is het geschied. Behalve de door
den heer Mennes voorgestelde plannen
werd het thans ook noodig, dat de reeds
aan de gemeente (ocbehoorende huizin ten
noorden van de Lammermarkt en westelijk
van de Korte Scheistraut, werden gesloopt.
Er werd voor deze verbeteringen een bp-
drag van 155.000,aangevraagd en door
de gemeenteraad toegestaan en daarna is
men met bekwamen spoed aan de uitwer
king der plannen begonnen. Op 4 Juni 1934
nam de gemeenteraad zijn bc luit en van
daag, een jaar en drie maanden later, kon
de vernieuwde markt officieel worden ge
opend.
Het is een prachtige verbetering. De be
schikbare markt ruimte is verdubbeld. De
parkeergelegenheid aan den Rijnsburger-
singel biedt plaats aan meer dan 150 auto's.
Het markterrein is prachtig afgerond, mede
doordat dc marktgebomven in de buurt
van de molen „De Valk" zijn geconcen
treerd en deze molen, het teerc punt in het
heele plan, is in een passende entourage op
gelukkige wijze in het stadsbeeld behouden
gebleven.
Men kan misschien zeggen, dat deze op
lossing nog niet geheel afdoende is, maar
voor de eerste tientallen jaren is zij dat
zeker wel.
Leiden: marktcentrum
De causaliteit van de tentoonstelling is
dus de ingebruikneming van de nieuwe
Veemarkt, haar doel is o.m. die veemarkt,
die in de rij der veemarkten in ons vader
land steeds de derde plaats heeft ingeno
men, weer eens op intensieve wijze te
plaatsen in het midden van de interesse
van stad en streek. Leiden is het middel
punt van welhaast de meest bekende vee
teelt- en zuivelproductie-streek van ons va
derland. Leiden is als marktcentrum ge
schikt als bijna geen andere plaats. Zij
moet de plaats der ecre die zij als zoodanig
inneemt tot eiken prijs behouden. Dat is
voor de bloei van het stadsleven in 't al
ge me eh van niet to onderschatten belang.
De tentoonstelling van zui
vel, groenten, fruit en bloe
men
Het groote feest ter gelegenheid
van de ingebruikname van de nieuwe
veemarkt is scherp in twee deelcn
gescheiden, n.l. in de groote zuivel
tentoonstelling annex tentoonstelling
van groenten, fruit en bloemen, die
gehouden wordt op het Schuttersveld
en in de daaraan grenzende school en
in de groote veetentoonstelling, die
gehouden wordt op het nieuwe markt
terrein.
De eerstgenoemde tentoonstelling
duurt tot en met Zaterdag, de laatst
genoemde wordt alleen vandaag ge
houden.
E enrondwandeling door de school en
over het Scvhuttersveld leerde ons, dat het
tentoonstellingsbestuur in de opzet daar
van op meesterlijke wijze is geslaagd. Er is
veel schoons en interessants en leerzaam
op deze expositie te zien en te beleven.
Op waarlijk voortreffelijke wijze heeft
men in dezen korten tijd het schoolgebouw
weten te metamorfoseeren in een imposant
tentoonstellingsgebouw, waar de artikelen,
zoo niet beter, dan toch zeker even goed tot
hun recht komen asl in de tenten het
val geweest zou zijn.
In de lokalen en gangen, die overal op
feestelijke wijze, veelkleurig versierd zijn,
treffen wij stands aan van de meest uiteeu-
loopende artikelen op het gebied van land
bouw. en veeteelt cn alles wat daarmee
annex is, speciaal ook op het gebied van
de zuivelproductie. Ook hetgeen oorspron
kelijk bij de tent „Nederland zuivelland"
zou worden geëxposeerd, heeft in de school
een plaats gevonden. Het motto is: Wie
recht gezond wil leven, moet drinken wat
de koeien geven. Om aan al de trage melk-
drinkers tegemoet te komen, geeft de Nod.
Zuivelccntralc nieuwe recepten uit voor
melkdrankcn met vruchtensmaken. Een
zeer bijzondere bezienswaardigheid is de
kaas- en botermakerij, waar een vijftal
;jes van de boerderij laten zien op welke
wijze rondom Leiden de kaas cn boter wordt
gemaakt.. Aan deze zuivelexpositie is ook
verbonden een z.g. kaaskeuring, waaraan
een zestigtal boeren hebben deelgenomen.
Dc Leidsche slagers maken een intensieve
reclame voor meer gebruik van spek en vet.
Als zeer opmerkelijke stands noemen we
o. m. die waearein op aanschouwelijke wijze
cordt gtooond boe van melk kunstboom ge
laakt wordt. Het betreft hier het product
zooals we dat in zijn uiteindelijken staat
kennen bij sierknoopen, vulpotlooden, fiches
ets., een kunsthoornproduct. dat vervaardigd
ordt uit caseine, die uit ondermelk wordt
bereid. Deze caseine ondergaat een verhar
dingsproces in formaline. Ook de uitstalling
statistische gegevens onvtrent de vee-
kt te Leiden is zeer interessant. Het
meest aantrekkelijk voor het pujiliek is on
getwijfeld de uitgebreide en zeer welver
zorgde expositie van groenten, fruit en
bloemen ,die deels in het gymnastieklokaal,
deels in de gangen van de school is onder
gebracht. De groote stand van de Coöp.
fruit- cn bloemenveiling te Leiden in het
nastieklokaal is alleraantrekkelijkste
grootsche compositie van veelkleurig
veeltallig tuinbouvvartikclen geworden;
selioonresultaat, dat tc danken is aan het
werk van den internationaal bekenden ar
rangeur Volders uit Don Haag. In deze ex
positie zijn o.m. verwerkt 2000 kg. witte en
blauwe druiven, 500 k.g. peren, 500 k g. ap
pelen, tallooze varens, honderdtallen roodc
kooien gele kooien en bloemkoolen. Een
merkwaardig onderdeel van deze stand is
de demonstratie \an het groeiproces an de
champions, zooals die op dc Naaldwijkschcn
proeftuin worden gekweekt.
Van beneden tot boven is ihet schoolge
bouw, tot in de kleinste hoeken door de
expositie gevuld. Van de tenten op het ter
rein is de meest belangrijke die waarin men
een overzicht geeft van hetgeen wetenschap
en praktijk ton behoeve van de landbouw en
veeteelt hebben tot stand gebracht. Verschil
lende grafieken geven een overzicht van dc
resultaten, welke zijn behaald voor de ver
betering an den veestapel, zoowel wat de
gezondheid van het vee betreft als wat aan
gaat de venbooging van dc productie. Ge
toond wordt hoe de voeding van het vee zoo
economisch mogelijk kan geschieden, waar
bij de juiste samenstelling an het voeder
een groote rol speelt.
Ook aan de hygiënische zijde van de zui
velproductie is groote aandacht besteed. Om
eerste klas melk tc winnen, is het nood-g
dat gezonde melkers in een zindelijke om
geving met schoone handen gezonde sclioo-
ne koeien melken in goed gereinigd melk-
gerecdschap en dat deze melk snel wordt
gekoeld. Dat is hetgeen in de tent van we
tenschap en practijk duidelijk wordt gede
monstreerd, terwijl, voorts de aandacht ge
raagd wordt voor een goede wolproductie,
die helaas door de boeren nog maar al te
wordt verwaarloosd. Bij deze afaeeling
behoorende, maar in een andere tent on
dergebracht, treft men een kleine stal met
vee aan: in deze stal geldt als voorbeeld
van de wijze welke boer, zonder in de hoo-
ge kosten van een modestal tc hoeven ver
valen, de beste resultaten met zijn vee kan
•bereiken. De meest opmerkelijke nieuwig-
hid van dze stal ig dat de vloer met oude
autobanden is belegd, wat blijkbaar voor
de koeien een betere en meer hygiënische:
ligging verzekert. Ook n de tenten voor we
tenschap en practijk ontmoet men diverse
inzendingen van producten, die in het veo-
houdresbedrijf nutig en noodig rijn. Oo het
Schuttersveld treffen we voorts aan een z.g.
grassilo, waarin gedemonstreerd wordt de
nieuws te methode om het gras te conser-
vceren. In een groote tent bij den ingang
van het terrein organiseert de Crisis-zuivel-
centrale dagelijks kookdemonstraties, om
aant tc toonen wat er met een goede berei
ding van zuivelproducten bereikt Lan wor
den.
De Veetentoonstelling
Op het veemarktterrein wordt inmiddels
vandaag de groote veetentoonstelling ge
houden, waarbij niet minder dan ca. 1000
stuks vee (runderen, varkens, schapen en
geiten) waren ingeschreven. Alle vijf vee
slagen (cn dat is een groote bijzonderheid)
waren op de tentoonstelling vertegenwoor
digd, nl. het zwartbonte Hollandsche vee
slag, het zwartblaar Groningsche, het rood
bonte Maas, Rijn en IJselvecslag, de zwart
bonte Lakenvolders en de roodbonte Laken
velders. Men had bij de inschrijvingen nauw
lettend toegezien, dat men alleen vee kreeg,
dat tentoonstellingswaardig was, zoodat op
dezen eersten dag van Leidens nieuwe vee
markt. daar inderdaad 'liet allerbeste van
de Nederlandsche veestapel aanwezig was
De officieele openingsplechtigheid
De officieele opening van de beide ten
toonstellingen en van de nieuwe veemarkt
vond plaats in de bovenzaal van de Sociëteit
Aruicitia, door den burgemeester van Lei
den Mr. A. van de Sande Bakbuyzen.
Onder de aanwezigen ibevonden zich o.m,
het voltallig college tan B. cn W. der ge
meente Leiden, de gemeente-secretaris Mr.
Dr. C E. van Strijen, Prof. Dr. H. C. L. R.
Berger, directeur-generaal van de Land
bouw. de voorzitter van de Leidsche K. v. K.
de heer D. ten Cate Brouwer, ie garnizoens
commandant van Leiden, overste J. Haitsma
Muilier,, dé heec Jac. Biemond, voorzitter
van de C.T.B.T., verschillende burgemeesters
van omliggende gemeenten, hoofden van tak
ken van dienst der gemeente Leiden. d>
heer J. Barendse, regeeringscommissaris
voor den tuinbouw, de heer G. W. Kamp-
schöer, voorzitter van de R.K. Boeren- en
Tuindersbond, vertegenwoordigers van de
Leidsche middenstandsvereenigingen en tal
van anderen.
Rede van den heer J. W.
Bonda
Allereerst werd liet woord gevoerd door
den voorzitter van het tentoonstellingsco
mité, den heer J. W. Bonda, die de com
missie gelukkig prees, dat in weerwil
de verwoestingen, verleden Dinsdag door
den orkaan aangericht, het toch mogelijk
is gebleken deze tentoonstelling doorgang
te doen hebben. Spr. dankte allen, die aan
de totstandkoming van de tentoonstelling
medewerking verleenden, in 't bijzonder d«
Koningin en de Prinses voor dc beschik
baarstelling» van een groote zilveren medail
le. Spr. gaf vervolgens een uitvoerig over
zicht van de totstandkoming der tentoon
stelling en herinnerde eraan, dat ook
landbouwtentoonstelling in 1911 te Leiden
door storm werd verwoest. Thans, n;
jaar, lieeft men de officieele ingebrulknn-
ming van het nieuwe veemarktterrein ga;
nc aangegrepen tot het organ'.scoren v,
deze tentoonstelling. De opgemaakte pla
nen werden door tal van organisaties rn
officieele lichamen met enthousiasme aan
aard cn uitgevoerd, o.a. door de handeia
en in zuivel en zuivelproducten, alsmede
ook van de zijde der Coöp. Vciling-Vorecin-
ging voor Leiden en omstreken, zoodat Ut'
tentoonstelling nu is uitgegroeid tot éóri
voor vee, zuivel, groenten, fruit en bloemen.
Dc gemeenteraad hielp op onbekrompjen wij
ze en spr. gaf de verzekering, dat dc com
missie haar zware veraniwoordelijkhcid
heeft gevoeld om deze subsidie terdege goed
te besteden.
De burgemeester heeft na do stormramp
een gehcelen dag voor het bestuur klaar
gestaan, hij greep onmiddellijk en doortas
tend in: om -4 uur ging de school uit, werd
ontruimd en om 5 uur waren de timmerlie
den in koortsachtige haast bezig om do
stands te bouwen. Alhoewel deze ensis
daardoor grootendeels als opgelost kon wer
den beschouwd, bleek het helaas niet meer
mogelijk de 800 M2. groote tent. Wetenschap
en Practijk, met de vele belangrijke expo
sities voldoende te herstellen. Deze afde«-
ling is thans ondergebracht gedeeltelijk in
de school, in twee afzondelijkc tenten eu
een stal.
Komende tot het doel der tentoonstelling,
zeide spr., dat het binnenlandseli gebruik
van zuivelproducten dient te worden opge
voerd. Daarom zegt spr., tot het publiek:
ziet met eigen oogen ook deze tentoonstel
ling, ons edelste vee, het melken, kaasma
ken, hoterfahicage. enz., de wonderen, die
met melk, boter en kaas te verrichten zijn.
Spr. wil niet den noodkreet aanheffen:
Redt. ons. maar hij zegt: Helpt de boeren
en gij helpt uzelf.
Spr. verzocht vervolgens den burgemees
ter de tentoonstelling te willen openen.
Rede van den burgemeester
Hierna sprak de burgemeester zijn ope
ningsrede uit, waarin hij er op wees dat Lei
den door in zooveel jaren niets van den
aard als deze tentoonstellingen to onderne
men, zich aan nalatigheid heeft schuldig
gemaakt. De centrale ligging van Leiden in
een zoo bij uitstek aan veeteelt cn zuivelbc-
liding geweide streek legt ons de verpiiclet
ting op om eenerzijds een gelegenheid te
scheppen waar als het ware ecu gemeen
schappelijke reclame gemaakt kan worden
door de resultaten van do-ze bedrijven aan
anderen te toonen en anderzijds om hen
bierhui te lokken, die aan onze landbou
wers wat nieuws te bieden hebben want
voor landbouwende streken hebben tentoon
stellingen nog niets van hun nuttigheid in
geboet. Spr. bracht hulde aan degenen die
met opoffering van hün nachtrust, de door
den storm aan de .tentoonstelling aange
lichte schade op zoo lofwaardige wijze heb
ben weten tc herstellen en herinnerde er
aan dat deze eerste tentoonstelling haar
ontstaan dankt aan particulier ini'iatief,
al hebben de verschillende betrokken ge-
meenediensten met enthousiasme aan liet
welslagen medegewerkt. Namens het ge
meentebestuur betuigt spr. dank aan den
voorzitter van liet comité van uitvoering,
den heer Bonda, voor zijn gelukkige gedach
te, die hij als een goed vader, na haar m
het leven geroepen te hebben, is blijven
ontwikkelen, verzorgen en tot wasdom bren
gen niet een prijzenswaardige geestdryt.
Spr. bracht ook dank aan de overige
leden van dc commissie van uitvoering en
aan allen die in meerdere of mindere mate,
in welke hoedanigheid ook, tot het welsla
gen van deze tentoonstellingen het hunna
hebben bijgedragen.
Spr. prees den spoed, waarmede het werk
in de vernieuwing van de veemarkt is
tot stand gebracht door den dienst van ge
meentewerken, terwijl hij er zjjn verheuge
nis over uitsprak, dat het fraaie stukje
stadsschoon. gevormd- door de molen „De
Valk" en hftar entourage^ waarop iedere
Leidenaar trotsch is, -ongeschonden kon be
waard blijven. De gemeente Leiden voteer
de een groot bedrag voor het scheppen van
de verbeterde toestand, omdat zij het markt
belang zoo hoog aanslaat. Leiden's centraie
ligging maakt het als vanzelf tot eon
marktplaats. Dat het dat ook door de ge-
lieele geschiedenis heen geweest is, daarvan
getuigen de vele namen en straten, die
aan de vroeger gehouden markten herinne
ren. Dc veemarkt is de voornaamste gewer
den en gebleven. Voor de streek de mees!
belangrijke, is zij ook voor het goheele land,
als een der drukst bezochten, van groote
beteekenis. Van de Beestenmarkt, m den
tooi, waarin wij die sinds onheugelijke ja
ren op Vrijdagmorgen gekend hebben, na
men wij afscheid, niet met weemoed naar
spr. vermoedde. De gemeente vleit zich, dat
zij de aantrekkelijkheid van dc Leidsche
veemarkt verhoogd heeft en hoopt dat de
boeren zich in de nieuwe omgeving thuis
zullen gevoelen en dat zij zich er aan zul
len hechten. Aan het eind van zijn rede
richtte spr. woorden van hulde tot den ge
wezen wethouder Goslinga, onder wiens lei
ding dit plan rijpte en die een zeer belang
rijk aandeel in de totstandkoming ervan
heeft gehad, men den wensch, dat. de ten
toonstellingen, zij het na aanvankclijken
tegenspoed, voorspoedig mogen verloopen,
verklaarde spr. daarna de tentoonstelling
voor geopend.
De heer ten Cate Brouwer
aan het woord
De voorzitter der Kamer van Koophandel
voor Rijnland, de heer D. ten Cate B
wer huldigde de Tentoonstellingscommis
sie voor het vele werk, dat door haar is
verricht. Ook spr. wees op de vele moeilijk
heden, die waren te overwinnen. De behaal
de resultaten hebben echter de verwachtin
gen verre overtroffen. Spr wees op ae ern
stige tijden die we thans doormaken. Ten
toonstellingen zijn, in het algemeen geno
men, teekenen van voorspoed en welvaart.
In tijden, waarin we thans leven en waar
in de vraag in geen redelijk verband meer
staat tot. het aanbod, is het inzonden op
tentoonstellingen een meer riskante onder
neming dan voorheen. In dat verband hul
digde spr. de inzenders, want deze tentoon
stelling toont ten duidelijkste, dat door een
dacht iets grootsch tot stand kan worden
gebracht.
Spr. hoopte, dat dc oude Leidsche markt,
die lot xoor kort de derde plaats innam m
de rij van Nederlandsche veemarkten, deze
plaats in de toekomst zal herwinnen
Tenslotte bracht spr. speciaal hulde aan
den heer L. A. Mennes, directeur van den
inarkt- en havendienst en aan den heer Is.
Leman, secretaris van liet tentoonstellings
bestuur.
Men begaf zich daarna naar het terrein
om dc tentoonstelling te bezichtigen.
De eerste uitslagen
De uitslagen van den kaaswedstrijd lui
den als volgt:
Goudsrhe kaas boven 10 K.G.: Ie prijs,
verg. zilv. jned aangeboden door de Ned,
Ver. van Kaashandelaren te Gouda, afd.
Leiden, cn f 20, Adr. Hoogstraten te Ter
Aar; 2c pr., verg. zilv. legpenning van de
Ver. „Het Knasmérk" te Leiden en f 10, J.
\V. v. d. Geest te Oegstgeest; 3o pr., f 5, M.
van Zwieten te Alphen a. d. Rijn: te pr.,
verg. zilv. med. van het Kaascontrolestation
Z.-Holland. J. H. Straathof Lzn., te Rjjpwa
tering; 5e przilv. med. van het tentoonstel
lingsbestuur, A. v. d. Berg te Zoetcrwoud3
Goudschc kaas van 710 K.G.: 1c prijs
niet toegekend; 2e pr., f 10, G. Eikelenboom
Hoogtepunten der 3 October-
feestviering
DE OPTOCHT
Het kijkspel op straat
Tot 't hoogtepunt der hoogtepunten kan
men zonder cenig voorbehoud rekenen dc
3 Octoberoptocht. Sinds 1886 tot 1934 organi
seerde dc 3 October-Vereeniging 37 optoch
ten, waarvan er 22 gecostuniecrd cn een vier
tal water-optochten waren. Voor de rest wa
ren 't in die jaren muziek-festivals en op
tochten met banieren.
Een respectabel aantal dus.
Wij kennen een Leidenaar, een allergezel
ligste kerel in 't dagelijksch leven, die be
weert een afkeer tc hebben van al die edel
lieden (hij zegt dit niet van de edclvrou
wen), die op den 3 Octoberdag, gezeten op
een vurig ros, door Leidens straten rijden.
Ilij motiveert zijn uitspraak door er op to
wijzen dat „al dit gedoe" uit den tijd is en
als kijkspel weinig belangrijk meer is. Wij
onderschrijven zijn meening niet. Integen
deel. wij houden ons overtuigd, dat dergelij
ke „kijkspelen op straat" in 't algemeen door
het publiek in al zijn geledingen zeer ge
waardeerd worden, zelfs kritisch bekeken cn
besproken worden.
„Het gebeuren op straat" heeft immers al-
..jd een buitengewone bekoring op de men-
solien gehad. Of dit nu was de brandstapel,
het schavot, het binnentrokken van den \eld
heer aan 't hoofd van zijn troepen, kerke
lijke processies, begrafenissen van Vorsten,
om nu maar enkele gebeurtenisen te noe
men. het bracht de nicnsclien op de straat,
aak zelfs zoo, dat „geen beslje van 't spin
newiel thuis bleef" volgens een oud-llol-
ïandsch gezegde. Zoo n schouwspel, van
meestal anders gckleede menschen, paar
den, olifanten, kameelen, praalwagens, mu
ziek en wat al niet rukt de menschen eens
een oogenblik uit hun dagclijkscln
sleur. Het straatbeeld van alle dagen is nu
eens anders geworden, dc nieuwsgierigheid
dt geprikkeld. Hoe 't toch wezen zal, hoe
die of die er uit zal zien cn dan vooral de
muziek, die men maar zelden door de stra
ten hoort marcheeren. Kortom 't straatbeeld
is door zoo'n gebeurtenis anders geworden.
Er valt wat te beleven. Hierin schuilt o.i. de
prikkel, die de menschen de straat op
brengt, in 't bijzonder op een 3 Octoberdag.
Zoo is het nu en zoo was het reeds tien
tallen eeuwen geleden.
Door alle eeuwen heen heeft men zich dan
ook voor 't vertoonen van optochten (straat-
vertooningen) geïnteresseerd en deze vaak
tot een hoogte opgevoerd, waarvan wij de om
vang ons in onze dagen niet meer kunnen
Toorstellen. Het waren vooral de Italianen,
die tijdens de bloeitijd der Renaissance
meesters waren op het gebied van het ont
werpen van allegorische optochten. Een
rondgang in de stedeijke muséa te Bologna,
Pisa, Siënna en Floxence laat u op talrijkp
schilderijen zien de prachtvolle optochten,
die in die dagen door deze steden rondtrok
ken.
De beroemdste kunstenaars uit die tijden,
als Benvenuto Cellini, maar vooral een
Leonardo da Vinei hebben bij het ontwerpen
van deze optochten aan de scheppend#
kracht hunner fantasie de volle maat kun
nen geven. Vooral in Florence tijdens 't be^
rind van Lorenzo de'Medici, den Renaisse-
orst „per exeelleence", of zooals de Ita
lianen hem gaarne noemen „II Magnifico",
werden straatvertöoningen en optochten ge
houden, waaraan de bekwaamste kunste
naars uit die dagen medewerkten en een
groote vermaardheid kregen.
Zoo was o.m. de oogsttijd een gereedé
leiding voor het houden van oogstfeesten en
optochten. In 't bijzonder gaf de wijnoogst
een gereede aanleiding hiertoe. Vooral Hon
earije was hiervoor bet land bij uitnemend
heid, tenvijl ook in Frankrijk 't binnenhalen
van den wijnoogst nog steeds gepaard gaat
met het houden van schilderachtige optoch
ten. Vooral in Baune (Bourgondië) hebben
deze een groote vermaard-beid gekregen.
Zooals bekend waren 't vooral de Bourgondi
sche Vorsten, die er slag van hadden om
prachtige allegorische optochten te organi-
seeron. Zeer bekend zijn o.m. de
feesten en optochten, die door Ivarel de Stou- I
te ter gelegenheid van zijn huwelijk met
Margarctha van Engeland in 1468 te Brugge
zijn gehouden.
In de schetsboeken van Albrccht Dürer
(deze bevinden zich in 't Alhcrtina Museum
Ie Weenen) kan men nog talrijke schetsen
cn ontwerpen voor praalwagens vinden, die
hij toenmaals voor de beroemde allegorische
ommegangen in Neurenberg ontwiep (1471^- I
1528). Ok in de Zuidelijke Nederlanden, doch
ooral in Brussel en Antwerpen, heeft men
zich ten allen tijde bezig gehouden met het
organisecron van allerlei optochten, op zijn I
VTaamsch geheeten „ommegangen". Vooral I
in het groteske en karikaturale (narren en
reuzen), door Nizza thans nagevolgd, heeft
dit soort optochten nog steeds zijn groot a
aantrekkelijkheid voor het Belgische volk
behouden.
Een bijzondere optocht, die in de Vlaam- I
sche geschiedenis een groote vermaardheid I
hoeft gekregen, is die welke gehouden werd
bij gelegenheid van den intocht van Ferdi
nand van Oostenrijk binnen Antwerpen in
't jaar 1635.
De plannen hiervoor, alsmede teekeningen
<n details, werden door niemand minder
dan door Rubens ontworpen.
In 't museum tc Antwerpen kan men nog
ele teekeningen, afkomstig van zijn hand,
hiervan vinden.
Vermelden wij ten slotfe nog de enorm j
groote optocht, die ter gelegenheid van het I
ren huwelijksfeest van het Oostenrijk*
«chc Keizerspr.ar te Woencn in 187S gehou*
werd en ontworpen werd door den be
roemden Weensclicn schilder Hans Makart*
Hieraan werkten 10.000 menschen mede. i
Wij hebben in dit opstel getracht met en
kele penstreken u zeer in 't kort een over
zicht te geven van de wijze w aarop men zich i
door alle eeuwen heen'onledig heeft gehou-
den met het ontwerpen van optochten en om i
megangen, die in de meeste, gevallen een
boeiend schouwspel voor 't volk zijn geble
ken.
Wij kennen in ons land slechts tweo plaat
sen, die in staat zijn jaarlijks een welver
zorgde optocht of ommegang te kunnen or-
ganiseeren. Dit is 's-ITcrtogenbosch met zijn. j
prachtvolle en bijzonder artistiek verzorgde j
processie van Onze Lieve Zoete Vrouwe van i
Den Bosch cn de 3 Octoberoptochtcn te Lei I
den. Wij ontveinzen ons niet, op tc merken,
dat 't steeds moeilijk blijft om het peil, waar
op in dc laatste tien jaar deze vertooningen
In Leiden zijn gebracht vol te houden of
juister gezegd, inzinking te voorkomen. Hrt
tc kiezen onderwerp voor zoo'n optocht
speelt inderdaad dan ook hier een zeer
groote rol.
Voor dit jaar is. zooals men weet, de keus
gevallen op een Arabisch onderwerp, geti-
leid: Haroen al Raschid, de Kalief van Bag- i
dad, waaraan toegevoegd is een der meest
bekende Duizend en één Nacht-verhalen r
wel die van Aladdin cn- de Wonderlani. 1
Wat dc hoofdpersoon van deze optocht. Ha
roen al Raschid, betreft, is ons bekend, dat i
deze Vorst een tijdgenoot was van Karei dei i
Groote. Haroen al Raschid wil zagen: Ha- i
roen de Rechtsgeleerde. Volgens de overleve- i i
ring was hij alom bemind vanwege zij H
groote rechtvaardigheid als Opperste Rech-
ter in zijn groot rijk. Deze verhalen van de
Duizend en één Nacht zijn ontstaan in de
8ste en 10e eeuw. De eerste bundel ven
scheen omstreeks het jaar 850 te Bagdad,
en ze zijn zeer verschillend van karakter. j
Geestverschijningen, bovennatuurlijke krachj
ten, vaak ethisch, soms ook vol schelmstre
ken. andere weer van meer anecdotischa
aard, worden in grooten getale in dezen
bundel ten tooneele gebracht.
Ten slotte is het wel interessant te we
ten dat de titel van deze bundels van da
Drizend eri één Nacht vertellingen zijn oor-
sprong moet vinden in het Arabisch bij
geloof. nl. in de vrees voor even getallen,
daarvoor koos men het getal 1001.
In een volgend opstel zullen wij nu hefi
een cn ander vertellen over de Oosterscha
optocht, die opgeluisterd door Oosterscha
muziek als een kleurig cn boeiend sprookja
op 3 October door Leidens straten zal trek-
te Rijnsatcrwoude; 3e pr., f 5, C. van Dam
te Bodegraven.
Goudsche kaas van 57 K.G.: le prijs
met toegekend; 2e pr., f 10. T. Kersbergen
te Lopik; 3o pr. niet toegekend.
Leidsche kaas beneden 6 K.G.: le prijs,
verg. zilv. med. van de Ver. „Leiden Hol
land" en f 20, Jac. v. d. Satm te Zoeterwou-
dc; 2e pr., zilv. med. van idem en f 10, C.
C. van Leeuwen te Zoeterwoude; 3e pr., f 5,
F. J. van Vliet te Voorschoten.
Leidsche kaas boven K.G.: le prijs, verg.
zilv. med. van de Ver. „Leiden Holland" en
f 20. Jac. v. d. Salm te Zoeterwoude; 2e pr.,
bronzen plaquette van üen heer H. M. Ver
hulst en f 10, W. G. Duyniisveld te Voor
schoten; 3e pr., f 5, Tli. A. v. d. Hulst te
Oud-Ade.
Plaquette, aangeboden door de Ver. van
Handelaren in Zuivelproducten tc Leiden,
voor beste polderkaas: Jac. v. d. Salm ie
Zoeterwoude; idem voor de beste kaas van
den geestgrond W. Heemskerk te Lissc.
Bezoek van H.M. de Koningin
Hedenmiddag heeft H. M. de Koningin een
bezoek gebracht aan de groote Vee- en Zui
veltentoonstelling alhier.
H. M. dc Koningin arriveerde precies te
half twee op het terrein der tentoonstelling.
Onder Haar gevolg bevonden zich freule Van
Tets, hofdame; jhr. Dedel, kamerheer; cn
luit.-kol. De Jonge van Ellemeet, adjudant
der Koningin.
H. M., die geheel in het wit was gekleed,
liet zich voorstellen aan het uitvoerend comi
té der tentoonstelling en bezocht daarna
eerst de. groote veetentoonstelling op het
nieuwe Veemarkerrein, waar Zij werd ver
welkomd door den burgemeester mr A. v. d.
Sande Bakhuyzen, die Haar op het terrein
rondleidde; de heer G. v. d. Stoel, diepde
Haar van deskundige voorlichting.
Na geruimen tijd op de Veetentoonstelling
te hebb endoorgebraclit, begaf H. M. zich
naar de Zuiveltentoonstelling, waar de heer
F. v. d. Kloot zich bij het gezelschap voeg
de, na aan de Koningin te zijn voorgesteld
om speciaal, wat de zuivel betreft, van voor
lichting te dienen.
II. M. toonde zich zeer ingenomen met de
beide exposities en sprak daarover meer
malen Haar bewondering uit.
Vooral de tentoonstelling van groenten,
fruit en bloemen trok Haar bijzondere be
langstelling.
Te omstreeks half drie vertrok II. M.
weer naar de Ruigenhoek.
Het publiek juichte Haar hartelijk toe.
Het bezoek van II. M. was zeer stil ge
houden, zoodat er betrekkelijk weinig pu
bliek op het terrein tegenwoordig was, dat
echter met het oogenblik aangroeide
.(Ongecorrigeerd)
Bijslagregeling
Ter bevordering van dc opneming van
arbeiders in landbouw-, weide- en tuin
bouwbedrijven wordt van overheidswege een
bijslag verleend op de arbeidsloonen.
De daarvoor vastgestelde regeling geldt
voorloopig voor de periode van 15 Septem
ber tot on met 31 December 1935.
De bijslag wordt gegeven in het loonbe
drag, dat in bovengenoemd tijdvak in een
bedrijf is uitbetaald, boven een bepaald mi
nimum-loonbedrag.
De werkgever, die voor bijslag in aanmer
king wenscht te komen, diene vóór 23 Sep
tember a.s. daartoe een aanvrage in bij den
Gem. Dienst voor Sociale Zaken, Levcndaal
1 te Leiden, alwaar nadere inlichtingen be
treffende de regeling kunnen worden in
gewonnen.
De Directeur v. d. Gem. Dienst
voor Sociale Zaken,
P. C. G. A. WIJKMANS.
De nieuwe electriciteitstarieven j
Naar aanleiding van dc vele verzoeken
om inlichtingen over de berekening van
liet stroomverbruik in dc maanden Juli-- 1
Augustus verzocht de Directie van de Licht
fabrieken ons het volgende mede te deelen.
Dc verlaging der electriciteitstarieven
werd bij raadsbesluit aangenomen, ingaan
de met het Juli-verbruik, evenwel onder
voorbehoud van de goedkeuring van Gede
puteerde Staten van Zuid-Holland.
Aangezien deze goedkeuring nog niet was
ontvangen, toen ter voorkoming van stag
naiie bij de administratie der iclitfabrie-
ken noodzakelijk met dc berekening en l
het uitschrijven der kwitanties over het
Juli-Augustus-verbruik moest worden be-
gonnen, Is bij een deel van de aangeslotenen
in Leiden en enkele buitengemeenten op I
deze kwitantie nog gerekend met de oudo
tarieven.
Het spreekt vanzelf, dat hetgeen die kwi
tanties daardoor te hoog zijn, aan de ver
bruikers zal worden terugbetaald. Dit zal, j
ter vermijding van veel extra admjnistra-
tleven arbeid, geschieden bij de kwitantie j
over het September-verbruik, waarbij het
thans te veel berekende in mindering zal
wen gebracht.
Aan de verbruikers, wieri over JuliAug.
een kwitantie met oude pr\zen wordt aan
geboden, wordt vriendelijk verzocht met het
vorenstaande wel rekening te willen hou
den.
