Qvmw ^ciitsdjr (thnimnt
De „Gaai" van de K. L.M.
neergestort
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden ïn Omstreken
Nieuwe vliegramp, die alle vorige overtreft
Alle dertien opvarenden omgekomen
Het vliegtuig bij den St.Bernhardpas te pletter gevallen
Hoe de „Gaai" verongelukte
Abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten I
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending530
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/a ct
iel afzonderlijk verkrijgbaar
Bureau: Breestr-jat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
15e Jaargano
Abbertentieprijjen:
NO. 5531
MAANDAG 22 JULI 1935
Van 1 tot 5 regels1.17
Elke regel meer 0.22 7i
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meer 0.45
Handelsadvertentiên pgr regel 0.17'/»
Bij contract belangrijke korting
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend0.10
- Een vreeselijke ramp heeft opnieuw
onze K.L.M. geteisterd.
Wel zelden heeft een Jobstijding zulk
een verpletterende indruk gemaakt als
het sombere bericht, dat Zaterdag laat
ih den middag door den aether tót ons
kwam.
De ,-,Ga$i" verongelukt.in de. St.
Bernardpas.waarschijnlijk, dertien
dooden....
Bij 't vernemen van zulk een tijding
houdt men evén den adem in.... Mis
schien is 't wel zóó erg niet, hoopt men
o-zoo graag. Toen de „Uiver" bij Albury
verdwaald was geraakt, werd 'n oogen-
blik ook 't ergstegevreesd. En toen
werd die bange vrees weggevaagd door
uitbundige blijdschap, waarin heel 't
volk deelde.
Wié wëetmisschienEen van
Öe eerste berichten meldde: het is* nog
rriet bekend of er overlevenden zijn.
Wie weet....
Maar een uur later stond 't wel voer
ieder vast, dat Zaterdagmiddag daar
boven den J pas van den Grooten'St.
Bernard zich een ontzettend drama
heeft afgespeeld, dat inderdaad niet
minder dan dertien menschenlevens
eischte.
't Is precies zeven maanden geleden
21 Dec. 1934 dat de „Uiver" in de
Syrische woestijn verongelukte, bij
Vvelke ramp 7 slachtoffers waren te be
treuren. Op 6 April j.L stortte de
„Leeuwerik" neer in het heuvelland
schap van Sauerland, waarbij eveneens
7 menschen om 't leven kwamen. Ver
leden week Zondag volgde de „Kwik
staart" in de droeve rij: 6 dooden. En
nu komt in deze vreeselijke climax de
ondergang van de „Gaai" alle vorige
rampen overtreffen.
Er zal gistermorgen ïn Nederland
wel niet één kerkdienst zijn gehouden,
waar de droeve ramp in gebed of pre
diking niet werd herdacht. En overal
werd den Heere gesmeekt of Hij wil
gedenken de nagelaten betrekkingen
van hen, die op zoo vreeselijke wijze
hun levenseinde vonden.
Maar ook is gewezen op de kleinheid
en nietigheid van den mensch, wiens
vernuft de lucht veroverde en die zoo
vaak meent ook daar onbeperkte heer
schappij te kunnen voeren.
En toch telkens blijkt: de mensch is
niets. God alleen is groot!
We zeggen en schrijven dat zoo vaak,
maar staat 't ons wel immer als on
wrikbare realiteit voor oogen?
Zeker, wij gelooven, dat God in Zijn
gemeene gratie den mensch met mach
tige gaven van kennen en kunnen heeft
toegerust, en dat wij van die gaven een
dankbaar gebruik mogen maken.
Maar in kritieke, beslissende oogen-
bjikken blijkt telkens weer, dat die
machtige mensch toch eigenlijk niets is.
Ach, hoevele malen moesten we daar
aan in de laatste maanden herinnerd
Worden!
We denken aan de echtgenooten, de
kinderen, aan al de in rouw gedompel
de families van de dertien „Gaai"-
slachtoffers. Wat zijn menschelijke
woorden arm en leeg en onmachtig om
hier troost te bieden. Gód sta hen bij!
Drie-en-dertig menschenlevens, vijf
zeer ernstige vliegongelukken in zeven
maanden tijds 't zijn benauwende
cijfers en feiten, die veel hebben te
zeggen.
In de eerste plaats tot onze K.L.M. en
al de instanties, die op luchtvaartgebied
iets te zeggen hebben.
Maar ook zijn 't ernstige roepstem
men voor heel ons volk, dat op 't ge
bied der luchtvaart een vooraanstaande
plaats inneemt.
Elke nieuwe verkeersmogelijkheid
vraagt slachtoffers, leert de geschiede
nis van de laatste eeuw.
Maar de luchtvaart zal voorloopig
toch zeker wel tot de gevaarlijkste ter
reinen blijven behooren, gelijk de laat
ste gebeurtenissen angstig duidelijk be
vestigen.
■Mogen Overheid, luchtvaart-instellin
gen en heel ons volk op die ernstige
roepstemmen acht geven!
HET OFFICIEELE BERICHT
De officieele lezing die de heer A. Plesman, directeurvan de
K.L.Monder voorbehoud van de juistheid der door hem zelf ontvangen
inlichtingen, van het gebeurde Zaterdagavond gaf, was de volgende:
„Het Fokker-Douglas-toestel P H.-A.K6., de „Gaai" was op den gewonen
tijd vanmorgen te 11.56 uur uit Milaan vertrokken om via Frankfort naar
Amsterdam te vliegen in den dienst, die door de K.L.M. tezamen met de
Deutsche Lufthansa wordt onderhouden. Het ongeluk is te 12.30 uur
gebeurd, ongeveer honderd kilometer ten Noorden van Milaan boven de pas
van den Grooten St. Bernhard, op een hoogte van ongeveer 2100 Meter.
Het was slecht en stormachtig weer en ooggetuigen, die op deze hoogte aan
het werk waren, verklaren, dat zij gezien hebben hoe het toestel in een wolk
vloog, er uit kwam en weer terugkeerde :in de richting van het dal, waarbij
het opnieuw in een wolk terecht kwam en toen tegen, den kalen rotswand.is
gevlogen. Met de snelheid waarmee deze Douglas-vliegtuigen vliegen, moest
deze botsing noodlottig worden en werd het toestel geheel vernield.
Een ontploffing heeft zich niet voorgedaan en ook is' het toestel niet in
brand gevlogen. Alle dertien inzittenden waren echter om het leven geko
men. Blijkens de mededeelingen der ooggetuigen is het wrak niet op een
ontoegankelijke plaats terecht gekomen en kon men het vrij spoedig bereiken.
Het stoffelijk overschot der dertien omgekomenen is dan ook eenigèn tijd later
overgebracht naar San Giacomo, een in de St. Bernhard-pas gelegen dorpje,
nog op Zwitsersch_gebied en dicht bij San Bernardino."
de „Gaai" in het prachtige dal hij San Bernardino
Resultaat van het onderzoek
Het toestel niet tegen bergwand
gevlogen, doch bij noodlanding
waarschijnlijk met transport
kabel in aanraking
gekomen
De heer M o e s, inspecteur der K.L.M., die
Zaterdag, nadat de vliegramp met de „Gaai"
bekend was geworden, zich van Frankfort
naar Milaan had gespoed, heeft gistermid
dag een telefoongesprek met den heer Ples-
man gehad en daarbij eenige bijzonder
heden medegedeeld over het ongeluk.
Daarbij is gebleken, dat de veronder
stelling, welke Zaterdag op grond van
de ontvangen beriehten geuit werd, nl.,
dat de Gaai tegen een bergwand gevlo
gen zou zijn en verpletterd, niet juist
is. De feiten, welke door den burgemees
ter van Mesocco waren medegedeeld,
zie het bericht hierboven werden door
den heer Moes thans grootendeels be
vestigd,
Op grond van zijn bevindingen ter plaat
se en ook op grond van de verklaringen
van ooggetuigen en bewoners van de streek
meende de heer Moes, dat de laatste oogen-
blikken voor het ongeluk zich ongeveer als
volgt hebben toegedragen:
De „Gaai" is "over de. Sint Bernard-pas ge
vlogen en kwam toen uit Zuidelijke richting-
in het dal. De piloot vloog over dit dal en
moest toen over een tiveede bergpas vliegen.
Deze pas vond hij gesloten. Er was zwaar
was. Slagregens en onweer maakten het on
mogelijk door den tweeden pas te komen.
Er zat toen voor den piloot niets anders op,
dan zijn machine te draaien en terug te
keeren. Dit gelukte hem en hij vloog het dal
weer terug naar de Sint Bernard-pas. In die
tijd 'was echter door het noodweer, dat in
die streken Zaterdagmiddag heerschte, ook
de Sint Bernard-pas dichtgetrokken, zoodat
hij daar ook niet meer doorkon. De „Gaai"
was dus in het dal gevangen en het eenige
wat den piloot overbleef was een landings
terrein te zoeken, waar hij zijn machine
zoo goed mogelijk aan de grond kon zetten.
Van der Feyst heeft toen zijn landingsklep-
pen uitgezet, wat erop wijst, dat hij snel
heid trachtte te verminderen. Zijn \vielen
heeft hij ingehouden, om op de buik van de
machine te kunnen landen. Deze methode
is natuurlijk niet zonder gevaar, doch wordt
meer toegepast. Men veripindèrt de snelheid
zooveel mogelijk en laat dan het"toestel met
ingetrokken wielen opde grond glijden.
Deze feiten, welke op het wrak van
de „Gaai" duidelijk .te constateeren wa-
ren, bewijzen, dat Van der Feyst om
laag wou. Hij heett een klein plekje op
gemerkt in het dal, dat hem nog het
meest geschikt voorkwam om zijn nood
landing te beproeven In 't midden ston
den een huisje en eenige boómen en
daarlangs heeft de piloot getracht zijn
machine neer te zetten.
Öf dit gelukt zou zijn kan niemand
zeggen. Zeker is, dat op 't laatste oogen-
blik nog iets gebeurd is, waardoor aan
d© pogingen van Van der Feyst een
noodlottig einde is gemaakt»
Volstrekte zekerheid daaromtrent is en
niet.
Maar naar alle waarschijnlijkheid
heelt de vliegmachine een kabel van
een transportbaan geraakt en is toen
door de geringe snelheid recht naar be
neden gekomen en met de neus de grond
ingeboord.
De heer Moes heelt nog kunnen consta*
teeren, dat de piloot de beschikking heelt
gehad over zijn beide motoren en dit doet
do vraag rijzen: „Waarom was van dec
Feyst in het dal en waarom vloog hij zon
laag?"
Onze piloten vliegen altijd boven de" ber>
gen, zoodat men de hoogste toppen onder
zich ziet liggen en zeker zal men dit doen
met slecht weer.
Het probleem voor den heer Plesman en
voor den vliegdienst der K.L.M. is dan ook:
„Welke dwingende redenen waren er voor
van der Feyst om tusschen de bergen door
te vliegen inplaats van er overheen?" Dat
er een dwingende reden voor moet geweest
zijn, staat volgens den heer Plesman vast»
aangezien van der Feyst te goed bekend
was met de gevaren, welke verbonden zijn
met het vliegen tusschen de bergen en door
de bergpassen.
Van Zwitsersche zijde heeft men, deelde
de heer# Plesman nog mede, kritiek uitge
oefend op Van der Feyst omdat hij zich
tusschen de bergen gewaagd had. Voor men
hier echter een oordeel over velt, zal men
eerst moeten weten, wat den piloot dwong
om zoo laag te vliegen. En dit, zoo voegde
do heer Plesman eraan toe, zal misschien
wel altijd een raadsel blyven.
Met den heer Moes is ook de heer Piek,
de vertegenwoordiger van de K.L.M. in Mi
laan, op de plaats van de ramp aangeko
men. Voorts is daar ook de heer van Hoo*
genhuyze, een der afdeelingschefs van da
K.L.M. die zijn vacantie aan de Italiaansche
meren doorbracht en gisteren zich dadelijk
naar San Giacomo had begeven.
Wij vroegen den heer Plesman nog, of dit
ongeluk verdere beperking der K.L.M.-dien-
sten noodzakelijk maakte. De directeur zei-
de, dat tot verdere beperking, als welke
reeds bekend was, nog niet besloten was,
(Zie vervolg blz. 2)
(Dit was de officieele lezing over het ontzettend ongeval en ze was een vol
komen bevestiging van vorige berichten, die per radio en bulletin waren bekend
gemaakt. Alleen blijkt uit latere berichten, dat het toestel niet tegen een
rotswand is .gevlogen.)
Wat ooggetuigen vertelden
Slechts één der inzittenden
leefde nog
Ooggetuigen, die de „Gaai" in zijn laatste
oogenblikken hebben gezien het vliegtuig
bevond zich toen bij het Kurort Pian San
Giacomo, tusschen San Bernardino en Me
socco in 't kanton Tessin verklaren, dat
het vliegtuig kwam uit de riohting Milaan
en vloog in de richting van de pas. Het
keerde te ruim half één terug, waarschijn
lijk in veaband met het hevige onweder,
dat er op dat moment woedde. Het toestel
zette toen koers in de richting van het
Laghetto d'Osso.
Plotseling hoorde men een sirene en
even later een doffe knal. Tegelijkertijd
zag met het vliegtuig om zichzelf
draaiend naar beneden vallen. De oog
getuigen uit San Bernardino konden
daarna niets meer van het vliegtuig
zien. Men heeft de Indruk, dat de be
stuurder van het vliegtuig getracht
heeft, nabij het Laghette d'Osso een
noodlanding te maken, want het vlieg
tuig is in het dal neergekomen.
Alle inzittenden van het vliegtuig zijn
gedood; de stewardess leefde nog toen
hulp ter plaatse kwam, doch terwijl zij
nit de puinhoopen werd bevrijd, gal zij
de geest.
De lijken werden geborgen 'door Roode
Kruis-personeel uit het kanton Tessin en
zijn voorloopig in een berghut neergelegd
Ook de politie uit het kanton Tessin was
spoedig ter plaatse en heeft de omgeving
van de plaats van de ramp afgezet.
Behalve de beide arbeiders, die in de
buurt aan het werk waren, en zich naar 't
dal .hebben gespoed, om de mededeeling te
doen, waarna zij weer naar het vernielde
toestel terugkeerden, heeft ook een chauffeur
van de postautodienst, die passeerde, ge-
ruimen tijd bij het wrak van het toestel
vertoefd, zonder echter eenige hulp te kun
nen bieden.
Door de bliksem getroffen?
Wat de burgemeester van Mesacco
vertelde
Zaterdagavond had oen bijzondere corres
pondent van het A.N.P. een onderhoud met
den heer Tognola, burgemeester van de
•gemeente Mesaoco, binnen welker gebied
ook San Bernardino en San Giacomo gele
gen zijn.
De burgemeester was onmiddellijk na de
ramp gewaarschuwd en was nog zeer onder
de indruk van heteeen hij gezien had. Het
vernielde toestel moet plat tegen de grond
zijn geslagen, want terwijl de bovenkant
van de cabine intact was, was de onder
kant geheel ingedrukt. De cabine was van
achteren naar voren in elkaar geschoven,
en ook de cockpit was op deze wijze ineen
gedrukt, zoodat alle inzittenden waarschijn
lijk met groote kracht in hun stoelen be
kneld zijn geraakt De meeste lijken waren
dan ook onherkenbaar verminkt. Twee land
arbeiders, die in de onmiddellijke nabijheid
aan het werk waren geweest, en onmiddel
lijk na het ongeval ter plaatse waren, von
den nog slechts de jeugdige stewardess in
leven, doch slechts na enkele minuten gaf
zij de geest.
Gezien de plaats, waar de machine is
neergestort, is het aldus burgemeester
Tognola onmogelijk, dat de Douglas
tegen een bergwand is opgevlogen. Wel zijn
er rotswanden in de buurt, doch het vlieg
tuig had eenige malen rondgecirkeld boven
de open ruimte en sirenesignalen gegeven,
alsof het een noodlanding wilde maken
Hoewel de open ruimte daartoe eigenlijk te
klein is, hadden de ooggetuigen, die 't vlieg
tuig volgden, gedacht, dat het toch wilde
dalen, toen het plotseling neerstortte. Het
plateau, waarop het terecht kwam, ligt op
een hoogte van circa 1100 meter boven de
zeespiegel.
Onder de bewoners veroorzaakte het ge
beurde groote ontsteltenis en alle dorpen
uit de omgeving liepen uit naar de plaats
van de ramp. De burgemeester zorgde dan
ook terstond voor een afzetting van land-
jagers en ZwMsersche grenswachten uitBel-
linzona. Ook een Roode Kruis-colonne uit
Bellinzona was spoedig ter plaatse en deze
heeft, vaak met moeite, de lijken uit het
wrak geborgen en per vrachtauto naar San
Giacomo vervoerd, waar zij vannacht zijn
neergelegd in de Katholieke Kerk en heden
ochtend gekist zullen worden. Het wrak is
onder bewaking gesteld.
Tenslotte deelde de burgemeester ons
mede, dat het boven de Pian San Gia
como, op het tijdstip, dat de „Gaai" is
neergestort, zeer hevig heeft geonweerd,
zoodat, gezien de plotselinge wijze, waar
op het toestel neerstortte, het niet ge
heel onmogelijk zou zijn, dat het door
de bliksem is getioffen. Aan de onder
kant van de romp heeft hij een zwarte
vlek waargenomen, die een schroeivlek
Vier slachtoffers van de Gaai-ramp. Van links naar rechts: J. S. W. van der Feijst, gezagvoerder; R. Aafjes, meca
nicienmej. A. E. Hermanides, stewardess; de heer S. Hoogstra, van Dordrecht
Het wrak van
tengevolge van blikseminslag zou kun-
nen zijn, doch de heer Tognola achtte
zich in deze te weinig deskundig om
hieromtrent iets met zekeriïeïd te dur
ven beweren.
Wilde Van der Feijst een
noodlanding maken?
De meening van den Nederlandschen
consul
De Nedierlandsche consul te Lugaino, H. G.
W. Baron van Wassenaer, die tegen half
drie Zaterdagmiddag telefonisch van het
ongeluk op de hoogte werd gesteld, was te
gen half vijf ter plaatse aanwezig, 's Avonds
na zijn terugkeer in Lugano, heeft de A.N.P.-
correspondent een onderhoud met hiem ge
had, waarin de consul het een en ander
mededeelde. Ook hij was diiep onder den in
druk van het gebeurde. Toen hij bij het wrak
van de „Gaai" arriveerde, waren alle lijken
hier reeds uit geborgen, waarvoor men het
dak van de cabine had moeten opensmijden.
De linkervleugel van het toestel lag tegen
een boom aan en was gedeeltelijk afgeknapt.
De beide motoren zaten nog in de vleugels,
doch waren eveneens geheel in elkaar ge
drukt, zooals in de cabine alle stoelen van
achteren naar voren in elkaar gedrukt wa
ren. Op vrij grooten afstand van het wrok
vond men een der machtige wielen, dat was
afgerukt van het landingsgestel.
De Pian San Giacomo, waar het wrok ligt,
is een kleine vlakte, een soort Alpenweide,
waar doorheen het riviertje de Mesacco
loopt en op slechts enkele minuten afstand
de autowieg van Mesacco naar San Bernar
dino
„Als die piloot nog 40 meter had door
gevolgen was hij tegen den rotswand
te pletter gevolgen". Thans kan
daarvan volgens hem geen sprake
zijn. De piloot durfde blijkbaar bij het
zware weer het gevaarlijke Alpen-
parcours niet aan, of er was iets niet
in orde met het toestel, zoodat hij een
noodlanding wilde maken op die eenige
plaats, die hem daartoe geschikt leek,
de Piain San Giacomo. Hierop wijst niet
alleen het cirkelen boven deze kleine
vlakte, maar vooral het feit, dat bij
onderzoek van het wrak de benzine-
Hieraan is het wellicht ook te danken, dat
bij de botsing met den grond geen brand is
ontstaan. Vermoedelijk is bij de noodlanding
de vleugel van het toestel met de boom, waar
tegen het wrak rust, in aanraking gekomen
en is daardoor neergestort.
