De glorieuse tocht van de K XVIII
SOERABAJA BEREIKT!
RIL
lüruiur £rtteri)r (frttraitt
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden 3n Omstreken
„PRINCESS" m)
GEMAKSSCHOENEK Prmcess
FALTHE
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agenlschap gevestigd is 235
Franco per post 235 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending530
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 cL met Zondagsblad 77» ct
niet afzonderlijk verkrijgbaar
No. 5522
Bureau: Breestriat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
DONDERDAG 11 JULI 1935
15e Jaargang
abbertrntieprijjcn:
Van I tot 5 regels 1.177»
Elke tegel meer 022'/»
Ingezonden Mededeelingen
van 1-5 regels 230
Elke regel meer0-45
Handelsadvertentiên per regel 0.177»
Bij contract belangrijke korting
Voor het bevragen aan *1 bureau
wordt berekend 0.10
Grootste tocht ooit door een
onderzeeër volbracht
Een reis van 22.710 mijlen
Vijf werelddeelen bezocht
Met de aankomst van <Je Nederlandsche
duikboot K XVIII te Soerabaja kan de Ko
ninklijke Nederlandsche Marine in volle
vredestijd een overwinning boeken zooals
geen vlootvoogd in welke zeeslag ook zou
kunnen behalen. En die een gulden blad
zijde zal vormen in de geschiedenis der
Nederlandsche marine.
Donderdag n Juli te 9.24 Ind.
tijd (om 3.14 Amsterdamsche
zomertijd) kwam de K XVIII
omgeven door marine-vaartui
gen en geëscorteerd door vlieg
tuigen onder het geloei der
sirenes en het gejuich der me-
nigte, terwijl het Wilhelmus
langs de haven klonk, te Soera-
baja binnen en voltooide daar-
mee een wereldreis van bijna
22000 mijl, zooals nog nooit te.
voren een duikboot heeft on
dernomen en waarbij alle vijf
werelddeelen werden aange-
V daan.
Waarschijnlijk zullen vele radio-amateurs
fin Nederland deze belangrijke gebeurtenis
niet hebben willen missen en een gedeelte
N,an hun nachtrust hebben opgeofferd om te
pogen op 'tie korte golf iets op te vangen
van de radio-reportage, die de Nirom yan
de aankomst van de K XVIII uitzond.
En vermoedelijk is deze poging voor de
in eesten hunner, waarschijnlijk mede ten
gevolge van het ongunstige jaargetijde en
ondanks het gunstig uur, een teleurstelling
geworden. De korte golf-ontvangst was van
nacht zeer slecht en aanvankelijk was de
zender heelemaal niet te hooren. Toen ein
delijk een stem hoorbaar werd, was deze
zeer onduidelijk en door storing onderbro
ken. Soms zakte het geluid geheel weg om
,dan weer met flarden door te komen.
Slechts toen de duikboot in zicht kwam,
was de omroeper even te verstaan en ook
toen hij het was op onze klok precies 3.14
aankondigde dat de K XVIII op dat
oogenblik binnenkwam.
Da fantasie van Jules Verne's sprookje
„20.000 mijlen onder zee" is door deze reis
van de K XVIII verwezenlijkt en overtrof
fen, want herhaaldelijk moest de onder
zeeër op verschillende plaatsen van de
Océaan duiken ten behoeve van de slinger
en gravitatie-proeven van prof. dr. F.
Vening Meinesz, die de reis heeft mede ge
maakt. Het geeft deze reis een bijzonder
cachet, dat men het vlagvertoon in de ha
vens van vijf werelddeelen heeft weten te
combineeren met het dienen van weten
schappelijke doeleinden. Want niet alleen
próf. Veiling Meinesz heeft van deze gele
genheid geprofiteerd, doch ook prof. dr. J.
Cleef, die weliswaar de reis niet heeft mee
gemaakt, doch ten behoeve van wiens
proefnemingen een zelfregistreerend toestel
voor het meten van de intensiteit der kos
mische stralen werd meegenomen.
Commandant Hetterschij.
DE ROUTE VAN DE K XVIII
Onder commando van de luitenant ter zee
le klasse D. G M. Hetterschij vertrok de
K XVIII met een bemanning van 35 koppen
aan boord op 14 November 1934 uit Nieuwc-
diep om de totale afstand van 22.710 zee
mijlen af te leggen en over 132 zeedagen,
waarbij slechts 12 havens werden aange
daan. Daarbij werd lang niet altijd de kort
ste route gevolgd, want herhaaldelijk moest
naar bepaalde punten buiten de route ge
varen worden om daar te duiken ten be
hoeve van de proefnemingen van prof.
Vening Meinesz en een zeer speciale om
weg maakte men in December op de route
van SL Vincent naar Dakar, toen men tot
de 40ste lengtegraad de Atlantische Oceaan
instevende om als steunpunt en radio-peil-
station te dienen voor het K.L.M.-vliegtuig
de „Snip", dat door zijn fraaie Kerstvlucht
naar West-Indië voor de zooveelste maal
bevestigde, dat Nederlands prestaties in de
lucht niet onderdoen voor die ter zee.
Het was een treffend oogenblik, toen het
Nederlandsche Fokker-vliegtuig als een
6tip aan de einder verscheen en korten tijd
later laag over de weinige vierkante meters
drijvend staal scheerde, waar eenige Neder
landsche jongens in de eenzaamheid van
lucht en water zich inspanden om hun
een groet toe te wuiven.
Op 24 November kwam men aan to
Madeira, vanwaar men 3 December ver
trok. Op 12 December arriveerde de duik
boot te S t. V i n c e n t, waar zij slechts
vier dagen bleef om daarna de Snip tege
moet te varen en op 28 Dec. te Dakar
aan te komen. Hier werd het Kerst- en
Nieuwjaarfeest gevierd en op 5 Jan. stak
men over naar Brazilië, waar de K XVIII
op 17 Januari arriveerde.
In alle genoemde havens werd men door
de autoriteiten en indien er Hollanders wa
ren, natuurlijk in de eerste plaats door de
De route van de K XVIII langs de vijf werelddeelen, die nu is afgelegd,
Nederlandsche kolonie, op de hartelijkste
wijze ontvangen, evenals te Riode Janei
ro, Montevideo en Buenos Aires.
Dit is trouwens de geheele reis zoo geble
ven.
Op 7 Maart vertrok men uit de Argen-
tijnsche hoofdstad naar het eenzame
Oceaan-eiland Tristan da Cunha, waar
de aankomst van de K XVIII op 21 Maart
met bijzondere vreugde gevierd werd, om
dat slechts enkele malen per jaar een
schip hier binnenloopt en de K XVIII op
verzoek der Britsche regeering mail had
meegenomen voor <le eilandbewoners, waar
van een aantal nog van Nederlandsche af
komst is.
Op 22 Maart verliet men het eiland en op
2 April arriveerde de Nederlandsche duik
boot te Kaapst a d, waar de bemariliihg
een rustpoos van bijna vier weken werd
gegund. De stamverwante Zuid-Afrikaan-
ders hebben het de Hollandsche gasten
-«urn niets laten ontbreken.
Met frissche moed en geheel fit vertrok
de bemanning op 29 April uit Kaapstad
naar Durban, waar men van 4 tot 13
Mei bleef en vandaar naar Mauritius
waar men op 27 Mei aankwam. Drie daget
had men de tijd om zich voor te bereiden
op de groote sprong over de Indische
Oceaan en op 3l Mei vertrok de K XVIII
voor het laatste traject van zijn reis Viui
Mauritius naar Fremantle in West-
Australië, een afstand van 3520 zeemijlen.
Op 20 Juni kwam men daar aan en Dins
dag 2 Juli vertrok men voor de laatste
etappe,
Scbip en bemanning
Een woord van hulde is op zijn plaats
voor de technische prestaties van het "schip
en de Dieselmotoren, die deze reis hebben
kunnen volbrengen zonder eenige storing
of averij. Onze hulde en bewondering gaat
echter in de allereerste plaats uit naar de
kranige bemanning, dié zich met de groot
ste opgewektheid, kameraadschap en dis
cipline de opoffering heeft getroost, die het
dagen lang verblijf aan boord van een duik
boot met een minimum van comfort, ruim
te en accomodatie eischt en die bovendien
op zoo voorbeeldige wijze de Nederlandsche
vlag in de vijf werelddeelen hebben ge
toond.
HET OOGENBLIK VAN
AANKOMST
SOERABAJA, 11 Juli. (Aneta). Heden,
reeds vroeg in den morgen, was er groote
dirukte aan den Oedjoeng te Soerabaja, waar
de Marine-etablissementen zijn gevestigd, en
waar de Marine-haven uit de Straat ven
Madoera in het land een inham vormt. De
Marine-societeöt „Modiderlust" was het cen
trum der belangstelling. Hier bevonden
zich talloozen in afwachting ven de komst
van de K XVIII, die onderzeeër die een tocht
van 22.600 mijl, met tal van moei lij klieden,
tot een succesrijk einde zou brengen.
Do feestelijke stemming werd vertioogd
door een versiering van bloemen, het vrien
delijke ochtendzonnetje en een frissche ver
koelende wind. Do Straat van Madoera was
bézaaid met vele, vroolijk versierde, vis-
schersprauwen. Tegen den helderen horizon
toekenden zich de silhouetten af van de
„Witte de With", de „Gouden Leeuw", de
„Prins van Oranje", een drietal onderzeeërs
en vele pleziervaartuigjes, welke de K XVIII
tegemoet zouden varen.
Een aantal Dornier Walls cirkelden ron
kend door de lucht.
Tallooze belangstellenden waren aanwezig.
Onder het spelen van het Wilhelmus voer de
onderzeeër de Marinekom binnen. De K 18
koos een ligplaats, waarna de bemanning
naar de kazerne voor den onderzeedienst
marcheerde, waar de vlootcommandant, vice-
admiraaJ Van Duim, hen toesprak.
Hartelijke ontvangst.
Vioe-admiraal Van Duim was spoedig ter
plaatse. Nadat hij ai ah persoonlijk had onder
houden met den commandant, de officieren,
'onderofficieren en minderen, richtte hij tot
hen het woord.
In zijn toespraak huldigde hij de schitte
rende prestatie van de K 18, welke heeft bij
gedragen tot den goeden naam van de Kon.
Ned. Marine. Hij richte zioh verder afzon
derlijk tot Prof. Venig Meinesz, die zooveel
deed in het belang van de wetenschap.
Daarna spraken de commandant van de
K 18 en Prof. Venig Meinesz voor de radio,
waarna het gezelschap werd gehuldigd in de
Marine-societeit ModderlusL Hier werden
verschillende cadeaux aangeboden.
EERSTE INDRUKKEN VAN
DE BEMANNING
De hartelijkheid van de
Hollanders
Het nut van vlagvertoon
SOERABAJA, 10 Juli (Aneta). Aneta ver
nam uit Banjoowangi de eerste indrukken
van de reis van Hr. Ms. onderzeeër E XVIII
welke uniek en schitterend genoemd wordt.
In totaal werden afgelegd 22.600 mij
len. De K-XVIII dook in totaal 230 keer
zoodat de boot elf etmalen onder water
is geweest. De geheele bemanning is
gezond; één onderging een lichte ope
ratie in Buenos Aires en één te Kaap
stad.
In het reisverhaal wordt herhaaldelijk ge
memoreerd de groote hartelijkheid welke
van de zijde van landgenooten werd onder
vonden op Madeira, te Rio de Janeiro,
Buenos Aires en Kaapstad.
Incidenten deden zich voornamelijk voor
tijdens den oversteek van Buenos Aires
naar Kaapstad, welke oversteek 25 dagen
duurde, toen de eerste groote storm werd
ontmoet, met zware zeeën die voortdurend
over de geheele boot en brug sloegen, wel
ke geheel onderwater verdwenen, zoodat
alleen de wacht aan het dek bleef.
Ook tijdens de oversteek van Mauri
tius naar Fremantle werd veel ruw
weer ontmoet, o.a. een ernstige storm
nacht, waarbij de K XVIII eenmaal zoo
danige slagzij bekwam, door een onver
wachte zee, dat alle slapers aan bak
boord uit de kooien werden gesmeten.
Een warboel ontstond van tafels, bed
den, menschen, schrijfmachines en bed-
degoed, alles door en over elkaar. Het
is wonderbaarlijk dat er geen ongeluk
ken gebeurden op dezen ruim 3500 mij
len grooten oversteek, die 20 dagen
duurde.
Het reisverhaal gewaagt voorts van de
merkwaardige opwindende „Snjp"-nacht.
vaarin de ,„Snip" vlak over de K XV!II
vloog, doch in wolken gehuld bloef. De
radio-peilingen die ae „Snip" noodig had,
'aagden volkomen.
Prof. Vening Meinesz deed belangrijke
waarnemingen tijdens deze reis. Hij loodde
de diepste plek in den Atlantischen Oceaan,
'iihv:
II *ii»
mrni
Snapshots van de reis der K XVIII.
Boven: storm op zee. Daaronder: een
zendeling van Tristan da Cunha aan
boord. Ten slotte drie festijnen: de
entree van Neptunus, Sint Nicolaas op
bezoek en Kerstmis aan boord.
n.l. 7600 meter tusschen Dakar en Pernam-
Prinses Marie Louise, een nicht van den
F.ngelschen Koning, bracht een bezoek aan
de K XVIII, tijdens het verblijf te Monte
video.
Van Engelsche zijde werd bij monde van
den Gouverneur van Mauritius groote dank
baarheid geuit over het bezoek van de
K XVIII.
Ethousiast memoreeren officieren en be
manning de onvergetelijke radio-uitzending
die op Mauritius overkwam, evenals de gast
vrijheid van alle naties waarmede men tij
dens den tocht in aanraking kwam, o. a.
van de zijde van de Australiërs te Fre-
bieden U comfort
en elegance.
0e beste hulp voor
gevoelige voeten.
VAN BLADEL - WAALWIJK
Voornaamste Nieuws*
DE NEDERLANDSCHE DUIKBOOT, DE
K XVIII, IS NA HAAR WERELDREIS,
THANS TE SOERABAJA AANGEKOMEN.
In verband met de zaak-Marsman is hst
geheele bestuur van de Maatschappij der
Nederlandsche Letterkunde afgetreden.
Te Kampen is de jaarvergadering gehou
den van de Geref. Zondagsschool Vereent-
ging „Jachin".
Te Arnhem is de jaarvergadering gehou
den van de Ned. Chr. Bond van Personeel
in Publieke Dienst.
In de Memorie van Antwoord inzake het
wetsvoorstel tot verlaging van de loodsgel
den gewaagt de regeering van haar bemoei
ingen met de belangen der havensteden.
De jaarvergadering van het NederlandscK
Zendeling-Genootschap is te Rotterdam ge-
honden.
Overleden is de heer J. Woldendorp, oud-
directeur der Chr. Landbouw-winterschool
te Hoofddorp.
Abessynië doet een nieuw beroep op den
Volkenbondsraad; het vraagt opheffing van
het wapenleveringsverbod; een uittocht van
uitlanders uit Abessynië; Incidenten te Addie
Abeba; de sterkte van de Italiaansche troe
pen zon nog lang niet voldoende zijn.
CHEMISCH REINIGEN - VERVEN
't Gevaar voor bederven van d«
tegenwoordige subtiele stollen te
groot. Wend U daarom tot
den meest vakkundige
Rott. Ond. Mij v. Levensverz,
Diergaardelaan 39 Rotterdam
STUDIEBEURZEN
AGEKTEK GEVRAAGD
mantle, die den eersten onderzeeër welke
deze plaats aandeed, hartelijk befuifden en
hoopten ook hierin een bewijs te mogen
zien van den wil tot versteviging van de
handelsbetrekkingen met Indië. Als souve
nir aan dit bezoek werd een pet van een der
officieren aangehouden.
Dit beknopt reisverslag samenvattend, re
sumeerde luitenant ter zee Ter Poorten «jrie
punten.
Ie. de hartelijkheid van de Hollan
ders; 2e. het succes van de Marine
„welke de mooiste herinnering is van
de geheele bemanning aan deze reis";
3e. het nut van vlagvertoon, dat voor
al in Znid-Amerika, waar in de laatste
25 jaar geen enkel Nederlandsch
oorlogsschip is geweest, sterk wordt
gewaardeerd.
ER ZAL EEN ALBUM VERSCHIJNEN
De officieren Hetterschy en Wytama zijn
op 't oogenblik bezig met het schrijven van
een album, dat den goheelen tocht zal be
handelen, van het vertrok in Den Helder In
November tot de aankomst in Soerabaja.
ÜIT HET LOGBOEK VAN DE K XVIII
Vertrek Den Helder:
Aankomst Madeira:
Vertrek Madeira:
Aank. St. Vincent:
Vertrek St. Vincent:
Aankomst Dakar;
Vertrek Dakar:
Aank. Përnambüco:
Vertr. Pernambuco:
Aank. R. de Janeiro:
Vertr. R. de Janeiro:
Aank. Montevideo:
Vertr. Montevideo:
Aank. Buenos Aires:
