VRIJDAG 22 MAART 1935
TWEEDE BLAD PAG. 5
EERSTE KAM F.n
Het einde van de Vierdaagsche
Prof. de Savornin Lohman dient
een motie in over de Spelling
Deze wordt met 23 tegen 17
stemmen verworpen
Thans kan de spelling-Mar chant
voortgaan
Begrooting van Onderwijs
aangenomen
Vergadering van 21 Maart 1935
Overzicht
De Senaat was op den vierden dag der
behandeling van do Onderwijsbegrooting
voor 1935 eindelijk aan de laatste ronde toe
gekomen.
De dag werd ingezet met een naar den
vorm en deels ook naar den inhoud voor
treffelijke repliek van Prof. de Savornin
Lohman.
Zijn Leidsche collega Kranenburg, wiens
redevoering van verleden week Vrijdag een
zwakke verdediging van het ministerieel
beleid was geweest, moe§.t het in.de eerste
plaats geducht ontgelden. De heer Kranen
burg had hot zwaar en wist er later wei
nig op terug te zeggen. Hij heeft glansrijk
het onderspit gedolven.
De bestlijding van Prof. Lohman, die een
afstraffing werd, gold o.a. de bewering, dat
de heer Lohman niet naar objectieve staats
rechtelijke en wetenschappelijke opvattingen
geoordeeld had. Dat is het typisch-vrijzinnige
waanwijze argument tegen alle niet-vrijzin-
nige wetenschap. Terecht poneerde de heer
Lohman de stelling: er bestaat geen weten
schap, ook gèen staatsrechtwetenschap, zon
der beginselen. Zoo is het Wie spreekt van
objectieve wetenschap spreekt onwetenschap
pelijk en camoufleert slechts de wijsgeerige
grondslagen van zijn heele denken.
Ook verder had de repliek van den heer
Lohman meer dan een goed moment Zij
werd besloten met het indienen van een
motie, waarin als wensch der Kamer werd
uitgesproken, dat de Regeering aan de be
zwaren van het invoeren der nieuwe spel
ling zonder voldoende overleg, zou tegemoet
komen.
Deze motie, die wel uitdrukking gaf aan
wat in de meerderheid der Kamer leefde,
was uit den aard der zaak niet zeer con
creet. Dat was oorzaak, dat van meet af
vast stond, dat ze niet zou worden aangeno
men. Een deel van hen die tegen 's minis
ters spellingbeleid waren, wenschte über
haupt geen molie en greep zich vast aan de
verklaring van den minister, dat de motie
geen effect kon hebben, om er tegen te stem
men. Zoo b.v. de heer v. Lanschot. Ook de
heer Mendels sprak er zich tegen uit, hoe
wel hij op 's ministers beleid heel wat aan
merking had en de urgentie der spellingwij
ziging geenszins zoo absoluut zag als de mi-
Prof. Kranenburg meende, dat het de taak
der Eerste Kamer niet is politieke lijnen aan
te geven. Terecht. Maar dat zegt nog niets
tegen een motie. Overigens zouden we wil
len opmerken, dat 's professors partijgenoot
Dr. v. Enibden van deze waarheid niet al
tijd doordrongen schijnt Zijn ontwapenings-
eu aanverwante redevoeringen wekken al-,
thans dien indruk.
De minister kreeg nog eens een kans om
in een oude rol op te treden. Hij ging de
motie op haar woorden ontleden en maakte
haar zoo „kapot", om in z'n eigen termino
logie te blijven.
Toch handhaafden de voorstellers, ook na
dat de minister verklaard had zich bewust
te zijn, dat in de Kamer een meerderheid
tégen zijn spellingbeleid was, de motie.
Anderen constateerden hetzelfde feit en
meenden, dat daarmee kon worden volstaan
en daarom de motie beter kon worden inge
trokken. Dit laatste geschiedde niet, wat o.i.
de politiek beho«
De bec-r DOCK (lib.) was 0(
dat de Eoiste Kamer me't mo
zij. Zij heeft echter heel
niet verstandig was. De motie werd toen
verworpen met 23 tegen 17 stemmen. Voor
stemden alle aanwezige A.R., C. H. en libe
ralen (resp. 4, 7 en 3), de soc. dem. Dr. Po
lak en Moltmaker en de R.K. Mr. Sasse v.
IJsselt.
De begrooting passeerde daarna z.h.s. en
de Kamer ging tot nader oproeping uiteen.
We zeggen: eindelijk.
Verslag
waren replieken.
Prof. DE SAVOBNTN LOHMAN (c h.) begon
met een uitvoerige bestrijding van Prof. Kra
nenburg. die hem gebrek aan objectiviteit ver
weten had. Wetenschap zondc-r beginselen be
staat niet. ook niet staatsrecht zonder be
ginselen. Prof. Kranenburgs boek. waarop
deze zich beroepen had, doet op elke blad
zijde den vröz.-deni. proeven. Zon beschouwin
gen gaan niet buiten beginselen om
Onbegrijpelijk is het. dat een vrtjz.-dem.
goedkeurt, dat een minister ziek zoo weinig
gelegen laat liggen aan positieve uitspraken
van de Staten-Generaal. ook ai blijft het recht
des ministers om moties naast zich neer te
leggen, onverkort erkend. Ook de byzantünsche
verheerlijking door den heer Kranenburg van
den minister was wonderlijk in den mond van
een democraat. De Kamer heeft er zich mis
schien meer mee geamuseerd, dan dat ze- den
minister aangi
De MIXISTI
lükh
TER: Ik mag dat weL (V roo-
om een spellingwijze gaat. Het
dat via de spelling de taal wordt aangetast
gelijk Dr. Polak heeft aangetoond. Het
is geen „relletje", maar ernstig
de Algem
diep Inglr
dubbele tact
den? Waarom zoo snel
t-ial-rf-olutièrmir-n.
l bevredigd zlln?, Do
eenzijdig. Waarom mi
tze belangrijke zaak doi
id van liet kabinet ach'
etast ln niet-crlslszak
Maar hebben de i
Motie-Lohman
Ned. Taal. He'
Dc Eerste Kamei
irende de Invoering
de Regéering alsnog 1
lelijkheid, dat
de daaruit
1 tegemoet
onderteekend do<
irenjiopen
ls "plicht 01
erkt. Vandaar
rijwel parallel
>edoelt slechts
icn dan deze onschuldige 1
1 den minister
r BRU5T (ar.) achtte het
?n verbitterden strijd slecht
minister gedaan heeft, verbit
fegen het Kabinet. Daat de
De heer MENDELS (s.d.)
Voor de nieuwe
'ts. Elke methode
;r!cg met de Kaï
En ln dezen ernstlgen tüd 1
geen behoefte aan. nu we toi
over deze begrooting hebber
1 MINISTER MAR-
de medc-deeling, dat de sohen-
de schilderijen-
Is ln het belang
n het onderwijs? Ing
;s cn Tc Winkel kar
bleef den minister niets
handeion als hü heeft
Het is beter, ook voor de St!
at niet te doen. En de heuren
len, dat ze 111e allemaal graag hou-
king van den spcllmgmaatregel.
8 goed beginnen.
zegt niet, wat ds Kamer wil. Over-
beteekent dat wettelijke regeling'
r niet in. Te aanvaarden Is niet. da
van de nieuwe spelling onvoorbe
krijgen door de Rei
LANSCHOT
redenen geen effe
r.lt.) had ook llevi
reeft de Kamer geen behoefte,
ichót kan daaraan zjjn medewe
Evenmin verschillende leden
die lid zjjn van de vereenig
ictle zal verwarrend werken
-etc-r worden Ingetrokken, ooi
rerplng er verkeerde conclusie
en worden ge!rokken.
Bij intrekking- der motie bev
:r een dienst aan de Eerste
De heer LOHMAN: En ook a;
De heer v L.ANSCHOTt-
■erbodig en zal ook geen
motie aal geen practl3ch
aan een slag In de lucht
Ingrijpender
1 dictatoriaal optre
imaal staat zooals
1 effect zal hebber
>rden uitgebracht.
:zige A.R., C.H.
TWEEDE KAMER
De wijziging van de Kieswet
Districtenstelsel van de baan
Vergadering van 21 Maart 1935
Overzicht
Gelijk voorzien was, is geschied. Minister
De Wilde heeft in de afwijzende houding der
Kamer ten aanzien van het drie-zetel-stelsel
geen verandering kunnen brengen. De tegen
standers hebben zich niet laten overtuigen.
De aangevoerde grondwetsbezwaren werden
gehandhaafd en al 's ministers welsprekend
heid en argumentatie op dit punt is niet
bij machte geweest het verzet te breken.
Maar ook de heer De Geer, die wil uitslui
ten al wie niet den vollen kiesdeeler heeft
gehaald en dus weer verder gaat dan ons
geldend stelsel van berekening van 75 pet.
het grootste gemddelde tastte daarmee
het bestaande aan en bemoeilijkte de kleine
partijtjes.
De minister had zijn antwoord gegeven
zeker niet op lichtvaardige gronden, al er
kende hii, dat de vraag twee of drie een
kwestie van opportuniteit is. Maar dat is
ook hét cijfer, dat den kiesgerechtigden leef
tijd aangeeft en van opportune grensbepa
lingen is voorts onze wetgeving vol.
Hoe dit alles zij de oppositie heeft
het gewonnen. Althans voorloopig. Of men
op den duur het thans ingenomen stand
punt zal handhaven, achten we allerminst
zeker. Ons parlement., dat in zijn verbrok
keling, vrijwel een unicum is, zal misschien
nog wel eens anders gaan spreken.
De minister, die het verschil van inzicht
niet al te tragisch opnam, heeft knap zijn
standpunt verdedigd en naar velen voor
komt ten aanzien van de grondwettelijke
bezwaren afdoende. Hij was bereid om te
aanvaarden wat bereikbaar was. Echter ver
klaarde hij zich niet aanstonds genegen over
te gaan op het districten-amendement dat
door den heer Bongaerts was ingediend.
Daarin kon een zeer groot voordeel voor
groote partijen schuilen. Dit amendement zou
echter verworpen zijn, indien niet de heer
d. Heuvel een uitweg aan de hand had
gedaan. Hij zelf voelt, evenals de heer Vlie
gen, voor dit stelsel, maar dan is het beter
dat het weloverwogen van de zijde der Re
geering komt, b.v. bij de e.v. Grondwetsher
ziening, waarheen ook de minister reeds ge
wezen had: De raad werd daarom gegeven
het amendement in te trekken en den mi
nister verzocht het denkbeeld, dat er in be
lichaamd is, nog eens nauwgezet te willen
overwegen.
Deze verklaarde zich daartoe bereid en
heer Bongaerts trok zijn amendement in.
Tot later dus.
De rest van het wetsontwerp komt van
daag in behandeling.
Verslag
Voortgezet wordt de behandefltag
wetsontwerp tot wijziging van d? Kieswet, de
Provinciale wet en de Gemeentewet
De heer VAN POLL (R.K.) houdt
schouwingen over de voorgesteld? u t-iuiting
van zgn. „vrijgestelden" voor het lidmaatsch >p
van Provinciale Staten en Gemeen
is daar tegen. Waarom anderen, dl; e met „vrij
gestelden" zouden kunnen worden galij kg est-- d,
ook niet uitgesloten?
Wat betreft het elschen van den drievoud!gen
kiesdeeler en de andere middelen om de toe
treding van te kleine partijen of bij de deel
neming aan de verkier'
snippenlng
deze middelen juist, doeltreffend en toelaatbaar
behooren te zijn. Spr. betwist, dat de eenling-
partijen den gang van zaken in het parlement
belemmeren. De waarborgsom moge al te licht
vaardige deelneming aan de verkiezingen kui-
nen tegengaan, doch zij houdt de kleine pax-
DE MINISTER AAN HET WOORD
krijgend,
wel ln de pers
bestrijding heeft
DE WILDE daarna het woord
onstateert. dat dit wetsontwerp
.Is hier ln do Kamer scherpe
beschouwd al?
»en verzoek, dat
de Regeering werd ge-
1 den opkomstpüc'it
ntmoet, do kwestie
van te kleine groepen tot de Tweede Kamer.
Het parlementaire stelsel heeft ln den laat-
sten tijd veel critiek ondervonden. Wij moeten
die critiek ernstig onder de oogen zien. Er is
in die critiek ook laster en deze laster is ern
stig. wanneer er een grond van waarheid ln
Nederlands trots in het Scheepvaartkundig Instituut te Rotterdam, dat heden door generaal Snijders werd geopend. Bovenste
rij: d& Pelikaan, do UN-A.CC en de Zilvermeeuw» Onder: de Arend en de Papegaai»
istig Is laster, wann<
10ft niet anders dan het
Wij kennen nu sedert bijna 20 jaren het
sel der evenredige ver tegen woorirjlgirng.
Tn de praktijk is daarmee eohter een belang
rijke versnippering van het parlement geipa-
gegaan.
Sp. citeert ge-deelten van redevoeringen
Ook uit andere
de rechte
imweg). De rechte w
van te kleine groep
te verbieden, en de
:rknippen in een
districten, waardoor de stemmen van al
kleine groepen automatisch verloren gaan
Geen van deze belde wegen is iu strijd
art. 82 van de Grondwet.
In Belgiö en Denemarken heeft men de e
redlge vertegenwoordiging eveneens, doch zij
is daar als gevolg van het districtenstelsel
minder op de spits gedreven.
Indiien nu ln art. 82 der Grondwet stond:
„gekozen op den grondslag der evenredigheid".
redlgheid is een wiskunstig begrip, evenredige
vertegen woordglng een staatkundig. Prof.
Oppeniheim. de voorzitter van de Staatscommis
sie, naar wiens ontwerp de kieswet is geredi
geerd was trouwens geen hoogleeraar in
wiskunde, doch ln de Staatswet'.- ïeohappen.
De heer KETELAAR (V.D.): „Maar hij v
zijn wiskunde niet vergeten!"
Minister DE WILDE, voortgaande, zegt,
ln de kieswet het stelsel der evenredige v
tegenwoordlging mag worden getoetst aan
doelmatigheid. Het thans voorgestelde wi
van de evenredigheid minder af dan het disti
tensteJisel, welk laatste tooh ook niet ln £tr.„_
is met de Grondwet. Bij het districtenstelsel
kan het voorkomen, dat bij
een partij met 40.000 stemm
mer komt en een met 35.000 wèl, omdat deze
inder district waren uitgebracht
edigheid b<
tstrictenste
de Regeer ing voorstelt
dat in zijn stelsel dc
irdt benaderd dan bij het
:atregel is ook
ivenredige verteger
districtenstelsel
in behoefte hebben,
igelijkheid om eenlingen
poüiitiek
verkiezen, was gésch;
Oils Treub Fabius, Lor
I der Regeerlng zijn; dat ga-:
an het parlementaire stelsel
arakter zijn natuurlijke grens. Men vindt 't
rille keurig. maar invoering van districten is
neindig veel rillekeuiser. Wie 4 zegt kan ook
Er^is dus goen sprake van strijd met de
Grondwetschennis is herhaaldelijk aan mimis-
?rs verweten, zonder dat iemand thans die be-
chuldiging nog zou durven handhaven. Bij
ïdero wet van beteeken is ongeveer kwam het
nis der Grondwet Prof.
r (indertijd op gewe
veel invloed op
:eide hij, dam praat
tijd reeds
de
Prof. Struyoken heeft
oor gewaarschuwd, dat bij de E. V. niw -
rekenmeester het hoogste woord mocht krijgei
schade van de staatstrechlelijke beteekent
de - E. V. Ook in deze Kamer heeft mei
kundig vraagstuk der E. V. eei
lagstuk gemaakt. Bij wie niet aai
kleine partijtjes
iobbelmann
Be!ker...man!
- /al aan deze zaak toch nog wel let
jebeuren. mede ln verband met d<
ïen Grondwetsherziening.
BONGAERTS trok na de mededce-
BINNENLAND.
Een boekgeschenk in de
Boekenweek
Tijdens de boekenweek (30 Maairt-6 April)
zal wederom een boekgeschenk worden ver
krijgbaar gesteld, ditmaal met bijdragen
van Anthonie Donker, Anton van Duinker
ken, Antoon Coolen, Dr. Rittcr, e. a.
Baarle Hertog niet-Nederlandsch
In dc afdeelingen der Eerste Kamer is onlangs
de mogelijkheid geopperd, om met België e
regeling te treffen, waarbij de Belgische encla'
in Baarie Nassau Nederlandsch gebied zou worden.
Een lid der Belgische Kamer heeft in een en
ander aanleiding gevonden aan minister H ij m a o s
de vraag te stellen of er eenige sprake van was,
dat Nederland Baarle-Hertog zou annexeeren
Minister Hij mans heeft daarop geantwoord.
„De Belgische regeering heeft nooit een verzoek
tot afstand cotvangen. Mocht een zoodanig ver
zoek gedaan worden, dan zou het niet in over
weging genomen kunnen worden."
Ms-kunstig
urft het
bdieeert de staatsman
(rugdr.in
•nieter moest zich armen verdedigen
tegeir het verwijt van schennis der Grond?
Daarom kon hij te voren het wetsontwerp
ntet wijzigen. Hij meent intussehen niet
Iemand te hebben overtuigd.
Het districtenstelsel is voorgesteld, m«
Lt vindt ook geen meerderheid meer. Zelfs
ic.-dem. laten den heer Vliegen in den ste-
l> verzoek van de Kamer heeft de minister
viering gezocht, die zij thans niet schijnt
illen. De sitemmlng over het districtenstel
is eohter ook zoo. dat de minister daarin g€
grond vindt om daaraan voorkeur te geven.
Wie spreekt over Grondwet-bezwaren, mi
dile ook ontdekken bij het am-endement-De Ge
itaatkundög doel booogL
lement-Vliegen-De Geer 1
treffende den vollen kiesdeeler heeft de min
geen bezwaar.
e staatkundige kwestie der E. V. is ths
gedegradeerd tot een rekenkwestïe. Iedereen
(ft dat gedaan, ook do heer Drees. H
het districenselsel
de heer Vlit-gon
arlementaine stelsel. De minister heeft tl
iet meewerken, dan hoopt de mlnis-ter, dat he
ederlanidsche volk zooveel kracht in zk-h z.-i;
il toonen, dat ons parlementaire stelsel ge
zond blijft.
en Replieken
„5®^" DE OEKR (Ch.). VISSCHER
?h cr M5}tB00N ("b >- LINGBEÉK
VLIEGEN (s.d.) SNEEVLIET (r.s,a.p)
"eerden (Plattel.), en DRBES (s.d.) repli-
De MINISTER dupliceerde. De heeren
en voor een deel elkaar bestreden, mas
ad nog een enkele opmerking voor prof.
moeten striikei
ter. dat ook met het disl
lerderheld te bereiken is.
Amendementen
r BONGAERTS (r.k.) lichttt
toe, om als maatregel tegen de kleine
1. het districtenstelsel ln
ers voorstel nog geen meerderheid kan
i de Kamer. We komen met de di -
handhaven, Is hij 1
De heer BOON (lib.) meende, dat volgens de
ukken de Regeering overwegende bezw
had tegen de districten. Daarmede introdi
een nieuw kiesstelsel en de vraag
ïlaatbaar is, dat nu voor te stellen. Het
districtenstelsel zal voor partijen, die ln
bepaald deel van hot land geen grooten
hang hebben, maar elders wel, duizenden of
tienduizenden stemmen verloren doen
Men zou dwingen tot combinaties. Het s'l
irdeelt de_j?roote partijen
kleine partijen wil weren. Dat ii
het voorstel van den minister, die den
ien weg wilde gaan. Het Grondwetbe;
.t hier des te meer.
i kunnen ln ons ëén-dlstrlct-s'telsel niet ln
het vier-districtenstelsel lnbre
de gevolgen te kunnen overzie
heer VLIEGEN (s.d.) meende,
districtenstelsel een ernstige polit
;r wel een positie in een b
land kon verkrijgen. De S.l
het Noorden begonnen met succes.
HEUVEL (a.r.) zag ln het
dit denkbeeld nog eens wil
len bezien, los van de kleine partijen, dan ware
beter het amendement in te trekken. Am-
ing of verwerping met kleine meerderheid
WARDENIER IN UTRECHT
Nog weinig klaarheid over
de motor?
Zal hij binnen twee weken
in Utrecht draaien?
- Er was niet veel publiek gekomen, gister
middag, toen Wardenier in Utrecht een le
zing zou houden over zijn motor. Op het
toon eel stond een tafelt je met een groen
doek erop, waaronder iets verborgen was.
In de zaal voor het tooneel stond een een
voudige houten kist, een soldatenkist gelijk,
waarheen de blikken zich ook nieuwsgierig
richtten.
Toen de manager van Wardenier allen
welkom geheeten had, introduceerde hij den
uitvinder met het slagrijm: „Hier Warde
nier". En daarop verscheen de Wolvegasche
jongeman, klein, bleek, een bril op, die ach
ter den lezenaar plaats nam en met bedees
de stem, in min of meer dialect zijn uiteen
zetting begon.
Daar kregen we eerst het verhaal van de
openbaarmaking van de uitvinding, „de
wereld op zijn kop", zooals Wardenier niet
onaardig karakteriseerde. Vervolgens de
ontgoocheling, dat hij niet geloofd werd,
zijn „ontvoering over hem onbekende land
wegen, in een auto, midden in den nacht
naar Groningen".
Hij bracht dit in verband met het feit,
dat de Wolvegasche burgemeester, na de
opwinding over de uitvinding, met inspec
teurs van benzinemaatschappijen geconfe
reerd had en deelde mede, dat hij aan den
geneesheer van het Groningsche ziekenhuis
gezegd had: „Wardenier verlaat nu het
ziekenhuis, maar de burgemeester van Wol-
vega komt erin, voor het zomer is". „Ja, ja",
zeide hij, „daar zal ik voor zorgen".
Indien dit geen helderziendheid van den
uitvinder was, dan moet het worden opge
vat als een bedreiging, maar de Wolvega
sche burgemeester zal wel op alle even
tualiteiten voorbereid zijn, verwachten we.
Hoe het zij, de uitvinder kwam nu tot zijn
motor. Hij zette met vele woorden zeer wei
nig uiteen en deelde omtrent zijn motor
eigenlijk niets mede. Inderdaad, er stond
iets op het tooneel, dat op een motor geleek
en waaraan men den cylinder voor de saam
geperste lucht kon zien bevestigd, maar hoe
zou dat ding werken en waarom werkte
het niet?
Die vragen kwamen op uit de vergade
ring Met name een der aanwezigen drong
erop aan, dat de uitvinder het rendement
van zijn motor zou aantoonen. Wardenier
kwam er toen toe om te zeggen, dat do
motor op het oogenblik nog niet bedoeld
ROFFELRIJMEN.
LENTE
De Lente heeft lachend
haar intree gedaan.
De dag wordt verlengd
door de stralende maan.
De avond is schoon,
als een sprookje de nacht.
Er wordt van de liefde
gedroomd en gedacht.
De zon zoent de knoppen
met glundere snuit
Ze harsten in lachende
bladeren uit.
In tuinen en tuintjes
tot ver in het rond
Ontspringen de krokus
en narcis de arond.
De maan maakt de avond
een heerlijk gedicht
Ze zingt voor gelieven
het lied van het licht,
Van hoop op de toekomst,
van licht in de nacht.
Van levensgeluk
met verlangen gewacht.
De Lente heeft lachend
haar intree gedaan.
Gods almacht, Gods liefde
is niet te weerstaan.
Geen nacht en geen winter,
geen zorgen, geen leed
Waar Hij niet do omvang
on 't einde van weet.
(Nadruk verboden.) LEO LENS.
Mr. A. F. L. GRAAF VAN RECHTEREN
LIMPURG. t
Te Wassenaar is op 69-jarigen leeftijd
ontslapen de oud-commissaris der Ko
ningin in de provincie Overijssel, Mr. A. F.
L, graaf van Rechteren Limpurg.
Het stoffelijk overschot zal in den grafe
lijken grafkelder in de bosschen van het
landgoed Almelo worden 1
ELECTRIFICATIE BAANVAK HAARLEM—
ZANDVOORT
In besloten zitting werd door het College van B.
en W. van Zandvoort aan den Raad medegedeeld,
dat door de directie van de Ned. Spoorwegen toe
gezegd is, dat overgegaan zal worden tot de elec-
trificatie van het baanvak Haarlem—Zandvoort
en dat deze in 1-935 reeds gereed zal zijn.
was voor het transportwezen, maar als
stationaire motor, dat een motor in zijn
Woonplaats Steenwijkerwold in een stalen
cylinderkast is ingebouwd. En toen opmeer
gegevens werd aangedrongen en men vroeg
waardoor de energie dan zou worden ver
kregen, ging de uitvinder de zaak aldus be
redeneeren:
Door middel van een bepaalde ener
gie (stel: electriciteit) wordt lucht
saamgeperst tot dertig atmosfeer. Om
den motor in beweging te houden en
drijfkracht te doen afleveren is noodig
vijftien atmosfeer. Er is dus reserve.
Na 8 uur proefdraaien zou zijn geble
ken, dat slechts zeer weinig energie (in
dit geval dan de samengeperste lucht)
was verloren gegaan. Wel moet nu en
dan worden hijgeperst. Olie is noodig
om de samengeperste lucht voor te
warmen en voor de smering. In totaal
zou niet meer noodig zijn dan een
25' aan andere energie (electriciteit
b.v.) per jaar en 12 liter smeerolie.
Daarop zou dan de moter gedurende
het geheele jaar door acht uur per
dag kunnen draaien. De motor is
bedoeld als bezuinigings
motor, niet als brandstof-
1 o 0 z e motor. De Dieselmotoren
hebben een rendement van 30 procent,
de nieuwe motor zou een rendement
hebben van 80 procent.
Het bleek echter, dat de aanwezigen niet
overtuigd waren. Ze wilden niet gelooven,
dat met saamgeperste lucht zooveel bereikt
kon worden zonder andere energie. Het
rendement zou op die wijze niet tachtig
procent zijn, zoo zeide men, maai- wel vier
duizend procent, en men zou dan kunnen
spreken van een perpetuum mobile. Dit be
streed de uitvinder weer, die zeide, dat men
toch weer nu en dan de saamgeperste lucht
moet aanvullen en smeerolie moet toevoeren.
De motor kon nog niet gedemonstreerd
orden, ómdat de ketel nog niet was goed
gekeurd, op de spanning welke erin noodig
is. Men garandeerde echter, dat binnen
veertien dagen in Utrecht de motor
al draaien.
Nu moeten we dus maar weer een paar
weken wachten. Erg hoog zijn de verwach
tingen niet gespannen, het is meer in den
gedachtentrant van: men kan nooit weten
hoe een koe een haas vangt. De bezoekers
mochten op het tooneel komen om den won-
dermotor te zien, maar veel wijzer zijn zo
daar natuurlijk ook niet van geworden.
De (leer WardenUr uif WolveSa tijdens lijn lezing te Vtrecht. RecMsi de tewmte motor
fjcarw&r al loovtel u doen is geweest»
