AMBXIRN
BINNENLAND.
Kunst en Letteren.
'S DUAL RATIO
Devaluatie of verlaging van
vaste lasten
Op de vergadering van de r.k. partijraad,
welke volgens sommige r.k. bladen mat,
maar niet zonder belang was, heeft. Mr
Aalberse in entwoord op vragen aangaande
verlaging van hypotheekrente en vaste
schuld, gezegd:
Zoowel voor hot h yptfth eek vraagstuk als
dat der autonomie hel ik over naar het
systeem van Dr. Bribing. Zonder ver
laging der voste lasten zal m.i. de drang
paar devaluatie niet te weerstaan zijn
Deze verklaring van den leider eener
gioote partij lijkt ons yan niet weinig be-
Houten hoepels
Voor Nederlandsche haringtonnen
Onlangs werd ons uit de streek der griend
cultuur de vraag gusteld, waarom voor
haringtonnen niet meer houten in plaats
yan ijzeren hoepels gebruikt worden.
Het bestuur van Ned. Fabrikaat,
dot we om inlichtingen vroegen, stelde
oaarop een uitvoerig onderzoek in. Het re
sultaat leverde niet veel op.
„Va,n slechts twee kuiperijen is antwoord
ontvangen. De 9ene aeelt mede, dat het
technisch niet mogelijk is haringtonnen te
fabriceeren, uitsluitend afgebonden niet
houten hoepels. Het is mogelijk meer hou
ten hoepels om te leggen en minder ijze
ren banden dan tot nu toe geschiedt, maar
het vat wordt daardoor duurder in prijs.
De andere antwoordde, dat het in het be
lang der hoepelmakerij is, dat voor haring
tonnen houten hoepels worden gebruikt,
o.a. omdat grauwe houten hoepals voor ha
ringtonnen een artikel is, waarmede de
gl-oote lange stokken kunnen warden opge
ruimd. Deze lange stokken werden vroeger
veel gebruikt in Noordwolde voor de stoelen
fabricage, maar dit is ook grootendeels af-
géloopen. De periode 19141918 is hiervan
oorzaak geweest. De nouten hoepels waren
toentertijd zeer duur cn hebben toen het
terrein moeten afstaan aan het ijzer".
Officieele Berichten
ONDERSCHEIDING
Bij Kon. besluit
Van Oranje-Naasai
Zilver aan W Xu
WRIGLEYs
KAUWGOM
VERFRISCHT
DE MOND NA
PET ROOKEN
PER PAKJE
FRANQOIS HAVERSCHMIDT
1835 14 Februari 1935
Zoo nu cn dao komt men op de boekenmarkt
nog eens tegen, enkele werkjes zooals „Snikken
en Glimlachjesof „Familie en Kennissen" die ces
herinneren aan Francois Haverschmidt en zijn
dubbelganger Piet Paakjeos. Op St. Valentijnsdag,
14 Februari 1835, werd Fnan^ois Haverschmidt te
Leeuwarden geboren, weot zijn vader apotheker en
wijnbooper was. Van zijn vierde tot zijr achtste
jaar werd cie zonrrvacantie steeds doorgebracht
bij zijn grootouders van moederszijde. Hij aeed
hier indrukken op die in zijn ontvankelijk gemoed
de begeerte deden ontwaken om predik
worden.
Iu zijn geboorte
stad bezocht hij het
gymnasium en van
1S52 tot 1858 stu
deerde hij aan de
academie te Leiden
in de Theologie.
Hoewel hij veel
voor de letterkunde
voelde, bleef de
liefde tot het pre
dikambt bij hem de
no ven toon voeren.
Onder zijn oorps-
bnoeders was hij
gezien en bemind
en zijn laatste stu
diejaar nog werd hij
gekozen tot praeses van het Collegium.
Het candidaatsexamen legde hij summa cc
laude af, onder de 'hoogleeraren Schollen
Kueoea die hein beide zeer sympathiek waren.
Door het Prov. Kerkbestuur van Zuid-Holland
werd hij toegelaten tot de Evangeliebediening in
de Ned. Herv. Kerk en hij verbond zich op 3 Juli
1859 aan zijn eerste gemeente Foudigum en Raard.
Zijn geboortegrond verliet hij na drie jaar en deed
25 Dec. 1862 zijn intrede in Den Helder.
Kort voor Pinksteren 1863 besloot hij in een
moedelooze periode zijn ontslag aan te vragen.
Door een ambtgenoot werd hij van dit plan terug
bracht.-
Lang stond Haverschmidt niet in Den Helder,
ant 31 Juli 1864 deed hij zijn intrede te Schiedam,
aar hij tot zijn doöd, 19 Jan. 1894, verbleef.
We merkten reeds op dat zoo af en toe nog
jns een werkje van Piet Paakjens opduikt, hoe
wel in zijn tijd Haverschmidt vele opstellen, schet
sen en gedichten of lezingen heeft voorgedragen.
Haverschmidt was een talentvol spreker, die
zijn toespraken steeds kruidde met humor, waarom
hij bij zijn hoorders zeer getapt was In- het theo
logisch en kerkelijk leven gevoelde hij zich niet in
zijn element, maar wel op de letterkundige lezingen.
Bedeesd van karakter als hij was, begaf hij zich
niet in het strijdipenk, debat en dispuut konden
hem niet bekoren. Ongekunsteld eenvoudig en na
tuurlijk was zijn schrijven en spreken: humoris
tisch, vol fijne ironie en dan weer droefgeestig-
ennstig.
Francois' kinderjaren en later z'n studiejaren zijn
misschien de gelukkigste tijd van zijn leven
geweest
Reeds als knaap, toonde hij liefde voor verzen
maken en op 14-jarigen leeftijd schreef hij een
grotesk-komisch gedicht „Barend Krul", van aar
dige teekeningen en portret voorzien.
Voor het gymnasiastengezelschap, waarvan hij
lid werd, hield hij menige voordracht.
Na het doorloopeu van het gymnasium, werd
een jaar gewacht om naar Leiden te vertrekken,
omdat zijn ouders hem nog te jong vooden voor
het studentenleven. In dit jaar verdiepte hij zich
in de toenmaals nieuwe litteratuur zooals die
Heine, Victor Hugo, Dickens, Schiller enz.
Eenmaal in de studentenwereld opgenomen,
hij een jongeling die onder zijn mede-studdegenoo-
ten goed stond aangeschreven.
Het is te begrijpen dat een persoon van dichter
lijken aanleg, zooals Haverschmidt. de gelegenheid
kreeg in de studentenalmanak te schrijven
Allereerst verscheen van hem „Bloemlezing uit
de dichterlijke nalatenschap van Piet Paakjens".
daarna „Des Zangers min" en in 1859 het bekende
„Daar waren eens drie studentjes. Drie vrienden
in lust en in nood".
Deze gedichten, die men ook letterkundige kari
katuren zou kunnen rKvmen, werden opgenomen in
den bundel „Snikken en Glimlachjes", Academische
poëzie van Piet Paaltjens.
Door dit werkje is hij populair geworden.
In „De liefde Sticht" schreef hij enkeie proza
stukjes. die in 1876 werden verzameld en versche
nen onder den titel „Familie en Kennissen" Voorts
werden een paar leerredenen en de andere ge
schriften van zijn hand gedrukt De aangeborer
bescheidenheid van Haverschmidt was oorzaak dat
er niet meer schetsen van hem het licht zagen,
maar begraven bleven in verschillende periodieken.
In 1871 werd hem na den dood van Simon
Gorter, het hoofdredacteurschap van het „Nieuw,
van den Dag" aangeboden, en later verzocht men
hem de letterkundige afdeeling van het „Alg. Han
delsblad" te verzorgen, maar liever bleef hij pre
dikant
Soms sprak hij io latere jaren nog eens op een
reünie van oud-studenten te Leiden, waardoor zijn
IMPORT.: N.V. EGGELMEIJER CO's AUTO MIJ, ROTTERDAM
schuil te gaan in zijn intieme vriendenkring.
Haverschmidt zelf en zijn werk zijn een mènge-
ig van levenslust en melancholie en voor velen
is aantrekkelijk de zachte weemoed in wat hij
schreef.
Max Liebermann
De Oud-president der Academie overleden
(Van onzen Duitschen correspondent).
Merkwaardige samenloop van omstandig
heden: terwijl ik mij in de Pruisische Kunst
academie aan den Pnriser Platz door prof.
dr Amersdorffer liet inlichten omtrent de
druk bezochte tentoonstelling van wijlen
Adolph Menzel, lag aan de overzijde naast
het Franschc gezantschap Max Lieber
mann in zijn ouderlijk huis op sterven!
Mijn gedachten gaan terug naar den 9en
Mei 1933. toen in een der Bcrlijnscho dag
bladen het volgende berichtje verscheen:
prof. dr. Max Liebermann heeft besloten,
zich uit de Pruisische Kunstacademie terug
te trekken en tevens zijn functie als eere-
vooizittcr neer te leggen. Ilij zendt ons da
volgende verklaring: „Gedurende mijn gan-!
scho leven heb ik er naar gestreefd, de Duit
sche kunst met alle mij ter beschikking
staande kracht te dienen. Volgens mijn over
tuiging heeft kunst met politiek of met af
stamming niets uitstaande. Ik kan derhalve
van de Pniis'sche Academie, waarvan ik
sedert ruim dertig jaar lid en twaalf jaar
achtereen president geweest ben, niet lan
ger lid blijven, daar mijn persoonlijke op
vatting niet meer van kracht is. Tegelijker
tijd heb ik het niij toegekende eere-voorzit-
terschap neergelegd".
De nationaal-socialistische regeering had
het weliswaar niet aangedurfd, den toen
reeds 85-jarigen kunstenaar in zijn hooge
functies zijn congé te geven, maar Max Lie
bermann gaf er persoonlijk de voorkeur aan
het harde lot van zijn rasgenooten te deelen.
Wanneer thans de „Vclkische Beobach-'
ter" en vele andere geestverwante organen
stilzwijgend aan het heengaan van Max
Liebermann voorbij gaan*), dan is zulks ge
heel in de stijl van onzen anti-semietischen
tijd, maar gelukkig zijn er nog andere
organen, die de civiele courage bezitten, zijn
Deze bewering van onzon correspon
dent is niet juist. Wij troffen alt-ban.
den „Völk. Beob." een bericht omtrent het
overlijden van Lteberinann aan, waarin hij
wordt gekenschetst als een epigoon van hei
Franschc impressionisme en aanhanger
do leus .,1'art pour l'art Hij was, zegt het
blad „d e kunstenaar"van den Marxsistischén
persoon en zijn werk op waardige wijze te
Max Liebermann was een rasechte „Ber
liner" van geboorte, werd weliswaar met
Pruisische strengheid grootgebracht, maar
bezat niettemin, tot in zijn hoogen ouder-
dam een gezonden humor." Zijn ouderlijk
huis was in den keizerlijken tijd een tegen
hanger van de toenmaals officieel geAvaar-
deerde hofkunst. De jonge Max behoorde tot
de „Sezession", dié in de Bellevuestrasse
haar exposities hield en uit dien tijd dateert
zijn later vaak geciteerde uitspraak, dat hij
een goed geschilderde knolraap liever had
dan een slecht geschilderde madonna!
Ilij begon zijn studie bij den paarden-
schilder Steffek en ontAvikkelde ziju talent
te Weimar bij Munkaczy. Het directe con
tact met de natuur leerde hij in Nederland
kennen, Avagr hij zijn studie voortzette bij
Israëls. Zijn liefde voor het vlakke Neder
landsche landschap is hij. steeds trouw ge
bleven en men hoorde eertijds te Berlijn
vaak voorbeelden noemen, welke aau dien
tijd herinneren. Zijn „Huizen to Schevenin-
gen", zijn „Hollandscho naaischool" datee
ren ui-t den glanstijd van zijn jeugdigen
roem.
Men hoort wel eens beweren, dat de
glanstijd van den joodschen kunstenaar
meestal in zijn jeugd begint en eindigt. Gaat
men de veelheid van Liebermanns werk na,
dan zou men gaan gelooven, dat deze be
wering op juistheid berust, want in de
schilderweveid was bij reeds jaren geleden
een historische figuur geworden, onafschei
delijk verbonden met den „Sturm und
Drang" der „Sezession". In werkelijkheid
behoorde hij toen echter allang tot de „Aka-
demie der Kiin-ste" en werd hij zelf bevoch
ten door jonge kunstenaars, die van zijn
later werk niets goeds wilden liooren.
In zijn latere periode Avon hij Aveor
invloed als portretschilder en door zijn A'oor
treffelijke relaties Averd hem de mogelijk
beid geboden, mannen als professor Saw
bruch en Hamburgs eei-sten burgemeester
Petersen te schilderen. Legt men zijn ver
schillende zelfportretten naast elkaar, dan
komt men tot de merkwaardige en toch
klaarbare ontdekking, dat zijn oorspronke
lijke humor door den loop der tijden is uit
gegaan tot eer. resigneerend sarcasme.
Ziju veelzijdgheid werd voor later tijd
vastgelegd in een vrij omvangrijke hoeA'cel-
heid hoeken en opstellen over schilderkunst
uit verschillende tijden. Een overzichtelijk
beeld van zijn levensAverk mochten wij
naar aanleiding van zijn SOsten geboortedag
ruim zeven jaar geleden opdoen in dezelfde
zalen, waar thans de dertigste sterfdag van
Adojph MenZel wordt herdacht, wiens schil
derkunst ongetwijfeld ook van invloed is
getve°st op Max Liebermann,
ROFFELRIJMEN.
HET RECHT MISKEND
Moord en brand en roof en diefstal
Vullen dagelijks de krant.
Wie het armoelijden zat is
Steekt z'n boeltje in de brand.
Wie het meisje niet kan krijgen
Steekt of schiet haar overhoop.
(Handige revolvers schijnen
In de snoepte inkels te koop.)
Wie wat geld heeft van een ander
Gaat er vroolijk mee vandoor;
Als hij onverhoopt gepakt wordt
Zit hij er een jaartje voor
Arme oude zielen worden
Van hun spaarpotje beroofd;
Als ze durven tegenspartlen
Gaat een kogel door hun hoofd.
Met gemeene martelingen
Worden ze zoo wreed gekweld
Dat ze afstand doen tenslotte
Van hun zuurverdiende geld.
Vroutven, meisjes, kindren, grijsaards
Niets en niemand wordt ontzien,
En de risico der misdaad
Is waarschijnlijk één op tien.
A l s een booswicht wordt gegrepen
Weet de Rechterlijke Macht
Dat het summum van beleefdheid
Ten processe moet betracht,
Want de Openbare Meening,
Die haar eigen normen stelt,
Acht het Recht oneindig wreeder
Dan het grofste bruut geweld.
Is de misdaad niet een ziekte
En de moordenaar patiënt?
't Recht, op goddelijke basis,
Wordt niet straffeloos miskend.'
(Nadruk verboden.) LEO LENS.
Architect Dudok in Engeland
onderscheiden
W. M. Dudok, de bekende Nederlandsche
architect, is gekozen tot lid van het Royal
Institute of British Architects. Do Koning
zal van zijn naam in kennis Avorden gesteld,
daar men hem de geschikte persoon acht
voor toekenning van de Koninklijke gouden
medaille voor architectuur voor 1935.
WOENSDAG 13 FEBRUARI 1935 TWEEDE BLAD PAG. 5
De zwarte doodenvlag waait van de mijngebouwen te Kohlscheid, even over de grens bij Kerkrade, waar een
waterdoorbraok met instorting plaats had die zeven menschenlevens eischte. Ondanks de onvermoeide ber
gingswerkzaamheden is het nog niet gelukt de vermiste mijnwerkers te vinden. De Eschweiler Bergwerk Verein
en Arbed Luxumburg hebben tienduizend Rijksmark ter beschikking gesteld voor de achtergelaten betrekkingen.
Een nieuwe stroomlijm-treln, in Frankrijk gebouwd, die Maandag op de lijn Londen-
Southend proefritten zal maken.
De publieke verkoop van den inventaris van Sybillenort, het slot van den Sak-
sisclien koning te Breslau, dat wegens zware lasten niet meer onderhouden kon
worden en waar véle kunstenaars zeldzaamheden kochten.
ve oij Wilton-Feyenoord te Scniedam in aanbouiv zijnde kruiser voor Indié, die wat den buitenbouw betreft vrijwel gereed is.
